203 - Feest der Letteren - I

Zoals elk jaar meldde ik mij weer met een volle tas boeken bij de Bijenkorf voor het jaarlijkse Feest der Letteren aan de vooravond van de Boekenweek en de signerende schrijvers die daar rondhangen. En zoals elk jaar was het een middag met opgewektheid en teleurstelling, maar ook met leuke babbeltjes met schrijvers. Ik zal er een paar noemen - volgende keer deel 2.

Allereerst was het Feest der Letteren weer gepropt op een tussenverdieping van de Bijenkorf. Het zal wel bedoeld zijn om een soort van marktidee na te bootsen, maar het zorgt ervoor dat het al snel druk en benauwd wordt. Eén van de eerste auteurs waar ik mij meldde was Renate Dorrestein, en zij merkte op dat het wel heel erg snel heel warm werd. En het moest nog lente worden! Ik kon niet anders dan dit beamen - terwijl de zweetdruppels van mij afgleden. Bij een enkele auteur stond een hele lange rij (Sylvia Witteman, Geert Mak) die zich dan langs de tafeltjes van wachtende andere auteurs slingerde. Dat leverde toch een wat raar beeld op: ik stond minutenlang voor het tafeltje van Robert Vuijsje voor wie ik niets te signeren had te wachten op een auteur die kennelijk populairder was dan hij.

De teleurstelling was de afwezigheid van twee aangekondigde auteurs. Stine Jensen en Connie Palmen waren wel aangekondigd, maar waren er toch niet. Zo bleven er 18 auteurs over. Ook jammer was de afwezigheid van Remco Campert, die er andere jaren standaard was maar het nu kennelijk even voor gezien hield.

Zoals altijd had ik mij goed voorbereid, niet alleen door mijn eigen bibliotheek te plunderen maar ook door bezoekjes af te leggen aan de nabijgelegen antiquariaten Kok en De Slegte. Dit om mijn titels van sommige auteurs aan te vullen zodat er meer boeken de dag zouden eindigen met een handtekening. Grappig was dat bij Kok twee dezelfde titels van Renate Dorrestein stonden, Katten en de kunst van het boekenonderhoud. De boekjes waren identiek, de prijs niet: € 5 en € 15. Ik heb toch maar die van € 5 genomen, hoezeer ik Kok ook een warm hart toedraag. Ook bij Kok: een Franse pocket van Dorrestein voor maar € 3 en een boekje van Stine Jensen (toen ik nog in de veronderstelling was dat ze aanwezig zou zijn). Bij de Slegte sloeg ik een slag met een aantal titels van Tom Lanoye.

Eén van de eerste auteurs die ik zag was Elle van Rijn. Of liever: zij zag mij. Ik keek haar - bij gebrek aan boeken van haar - vriendelijk aan en dat leidde tot haar uitroep (al wijzend): "Jóu moet ik hebben!". Tsja, dan kan je natuurlijk niet weigeren... Toen ik aan haar tafeltje stond, was de mededeling: "Jij gaat een boek van mij lezen". Ik heb haar uitgenodigd dan maar een titel van haarzelf te selecteren. Dat was een aparte situatie: ze gaf aan dat haar recent geschreven boek over de ontvoering van Toos van der Valk niet te kiezen: "Die zou ik niet doen". Toen ik observeerde dat het toch wat vreemd was dat een auteur over een eigen boek zegt dat ze die niet aanraadt, beaamde ze dat. Maar haar romans beschouwt ze als meer eigen en dus een betere kennismaking met haar werk. Ze raadde mij daarom Het vergeten gezicht aan, een spannende roman die speelt tegen de achtergrond van Berlijn en de Tweede Wereldoorlog, de scheiding van Duitsland en de hereniging. Ik kreeg het mee (d.w.z. ik moest het kopen) met het verzoek haar te mailen na lezing. Ik beloofde dat het bovenaan mijn leeslijst zou staan, wat ze leuk vond.
Inmiddels heb ik het boek gelezen en ik vond het een prima boek. Verrassende inhoud, met veel vaart geschreven en een tamelijk bizar einde dat totaal onverwacht komt. Twee verhaallijnen door elkaar geweven, die zo verschillende geschreven zijn (en typografisch opgemaakt) dat je vergeet dat ze van één en dezelfde schrijver komen.

Zoals beloofd heb ik haar na het lezen gemaild met mijn leeservaring en ik kreeg een vriendelijk mailtje terug, met uiteraard de aanbeveling nóg een boek van haar te lezen.

De volgende bij wie ik neerstreek was Renate Dorrestein. Zoals gezegd had ik van haar een Franse pocket gekocht, namelijk Vices Cachés oftewel Verborgen gebreken. Nu lees ik geen woord Frans, ik kocht dit boek alleen maar om te zien hoe ze erop zou reageren en voor de heb. Zeg nou zelf: voor 3 euro kan je dat boek toch niet laten liggen. Renate Dorrestein vond het erg leuk om die pocket te zien. Ze vertelde dat het haar eerste pocket in Frankrijk was en dat ze een tijdje benauwd was geweest of het wel zou verkopen. Maar ze had gelukkig haar voorschot terugverdiend en dat vond ze toch wel geruststellend. Bij het signeren van Katten en de kunst van het boekenonderhoud merkte ze nog op dat ze dat altijd een erg lastig boekje vond: waar moest ze nu precies signeren (het is een keerboek) en hoe voorkomt ze beschadiging (het is nogal stijf ingebonden). Maar gelukkig ging alles goed en opgelucht kon ik mijn tocht vervolgen.

Ik belandde bij Simone van der Vlugt. Van haar had ik maar één titel bij me, het Literaire Juweeltje Het bosgraf. Ik verontschuldigde me voor dat kleine boekje maar haar reactie was: "nou, dan gaan we dat kleine boekje maar helemaal volschrijven", en met een zwierige opdracht in het juweeltje dwaalde ik verder naar Anna Enquist. Zoals altijd was zij heel vriendelijk en signeerde rustig een stapeltje van mijn boeken. Helaas had ik verkeerd in mijn LibraryThing gekeken want ik dacht dat ik Het meesterstuk nog niet had, maar die had ik al wel. Dus nu heb ik twee keer dit boek, en allebei gesigneerd. Ik beschouw het maar als weelde. Bij het signeren van het herdinkingsboekje Een avond in mei merkte ze op: "dat is een oudje". Slechts achttien jaar is dit boekje uit 1996, maar inderdaad al volwassen naar mensenjaren gerekend.

En voort ging het weer, dit keer naar Jessica Durlacher. Met haar heb ik eigenlijk vooral gepraat over haar vader en ik liet haar weten hoe indrukwekkend ik zijn boeken vond en hoe aangrijpend. Na het lezen van de boeken van Gerhard Durlacher en met name de passage over de omstandigheden in de mijnen waar de V2's werden gemaakt, heb ik letterlijk een nacht niet kunnen slapen in het besef van de wreedheden en de onmenselijkheden die daar plaatsvonden. Jessica Durlacher vond het leuk dat te horen maar ook dat ik een paar boeken van haarzelf bij mij had. Die heeft ze vervolgens zwierig gesigneerd.

Tot slot van dit overzicht toch nog maar even over Sylvia Witteman, één van de hoofdpersonen van dit Feest der Letteren. Want zij had immers het speciale Bijenkorf-boekenmaand-boekje geschreven: Inflatiekroketten, dat in hoge stapels beschikbaar was. Voor haar stond dan ook de langste rij. Toen ik dat bij haar meldde toen ik eindelijk aan de beurt was, reageerde ze: "Ja, daar schrik ik eigenlijk ook van". Het leuke is dat Sylvia Witteman volgens mij helemaal zichzelf is: lekker vrij en geen blad voor haar mond. Dus toen we nog wat doorpraatten over de lange rij zei ze dat het met zo'n schrijversmarkt wel plezierig was, want eigenlijk zijn de bezoekers in de stad wat blasé, die laten niet snel iets signeren. Dus als er dan meer schrijvers komen, gaat het beter. Maar, aldus Witteman, "in de buitengewesten gaat het vaak beter". De buitengewesten - dat is vermoedelijk alles voorbij de Watergraafsmeer...
Het leuke was dat alle bekende personen uit de columns van Sylvia Witteman aanwezig waren: haar drie kinderen die zaten te geinen tussen de kledingrekken en natuurlijk "huisgenoot P" oftewel Philippe Remarque, hoofdredacteur van de Volkskrant. En je mag dan nog hoofdredacteur zijn van een voortreffelijke krant, als Sylvia signeert word je vooral geacht op verzoek drinken te halen en in andere noden te voorzien. Wat Remarque dan ook met een glimlach deed. 

Lekker onbevangen, en eigenlijk gold dat voor alle schrijvers die er waren: ze hadden plezier en zaten op hun praatstoel. Dat maakt zo'n bezoekje extra leuk.

Volgende keer zal ik het hebben over de mannelijke auteurs die er waren. Lees tot die tijd mijn verslagen van mijn bezoek aan het Feest der Letteren in de Bijenkorf in 2011 (deel 1, deel 2 en deel 3) en 2009 (hier).

202 - Het testament van Komrij

Vandaag was Gerrit Komrij voor een lezing in Den Haag en natuurlijk moest ik daarbij zijn. Elke boekenliefhebber moet zijn boek Verzonken boeken kennen. Elke poëzieliefhebber (en niet-poëzieliefhebber) moet zijn verzamelingen Nederlandse poëzie in de kast hebben staan. En anders wel een bundeling vlijmscherpe essays, zoals Heremijntijd. Kortom, Komrij is een fenomeen en vandaag was hij in Den Haag, bij boekhandel Paagman.

Ik was nog nooit in dit filiaal van Paagman geweest. Ten onrechte, want wát een fantastische winkel is dat. Even reclame maken: spoed u naar de Frederik Hendriklaan en geniet van deze prachtige boekenwinkel.

Hoe dan ook, daar was Komrij. En hij las een stuk voor uit zijn nieuwe boek De loopjongen. Maar daarvoor gaf hij een inleiding waarin hij ingaan op de babyboomgeneratie waar hij zelf toebehoort en een schets gaf van een aantal hedendaagse ontwikkelingen in de samenleving. Een kort stukje daaruit:

Daarna gaf hij een inleiding op het boek. Hij vertelde dat het hoofdpersonage (Arend) gebaseerd was op een bestaand iemand waarvan hij het begin en het einde kende. Het middenstuk van het verhaal is fictie. Zijn weergave van de generaties in de jaren '70 en '80 in het boek is voor Komrij echter zo belangrijk dat hij het zijn testament noemt.

In een gesprekje bij het signeren zei hij dat hij met ijzeren logica heeft willen weergeven hoe iemand vanuit een idyllische, typische jaren-'50 situatie verzeild heeft kunnen raken in een smerige guerilla-omgeving. Daarmee wil hij die generatie een spiegel voorhouden. Ik was trouwens wat beschroomd omdat ik weer een tas vol boeken bij mij had om te laten signeren. Maar in dit geval kwam het goed uit, zo hadden we meer tijd om over zijn nieuwe boek te praten.

Komrij heeft een mooie voorleesstem waar je graag langer naar wil luisteren. Hij las een passage voor uit het begin, omdat hij de aanwezigen bij de lezing niet wilde confronteren met het gruwelijke einde van het boek. Maar als Komrij, schrijver van een gigantisch oeuvre, zelf zegt dat dit zijn testament is dat hij in alle beknoptheid heeft willen weergeven, dan fascineert mij dat. Overigens benadrukte hij nog even dat hij compactheid een belangrijke kwaliteit vindt. Daarin verandert hij niet. In de bundel Heremijntijd uit 1978 schrijft hij "'n oefening in schrijfeconomie". Daaruit blijkt zijn afkeer van wijdlopigheid: een tekst van anderhalve pagina brengt hij uiteindelijk in 8 stappen terug naar de essentie: Nacht. Kantoor. Telefoongerinkel.

Drie woorden met veel betekenis. De loopjongen telt 159 bladzijden. Als elk woord daarin volgens hetzelfde principe is opgeschreven, wordt er veel gezegd. Snel lezen dit boek!

201 - Boeken in het nieuws

Terwijl ik tijdens een saaie vergadering de nieuwe berichten op AD.nl zat te checken, zag ik dat er twee interessante berichten werden gepost.

De eerste had betrekking op een onderwerp waar ik onlangs over schreef: teruggevonden boeken. Dit keer is het boek niet gevonden door langdurig speuren in stoffige archieven of het forceren van langdurig dichtgeroeste ladenkasten, maar door het geduldig scrollen langs alle boeken van een auteur op de onvolprezen website boekwinkeltjes.nl. Een onbekende novelle van Cornelis Bastiaan Vaandrager dook op die manier op en kwam in het bezit van Karel ten Haaf, "hogelijk gewaardeerd – vooral door zichzelf – als prozaïst" zo schrijft hij in zijn blogbiografie.
Ondanks dat het nieuws vandaag door toedoen van de uitgeverij in alle media verscheen, is de vondst niet van de laatste tijd. Op het literaire weblog Tzum werd al op 18 augustus 2011 verslag gedaan van de vondst van het manuscript en een mooie beschrijving van de aankoop ervan.

Ik moet bekennen dat ik zelf ook wel eens bij tijd en wijle langs álle boeken van mijn geliefde schrijvers scroll op boekwinkeltjes.nl. Gewoon om te zien of er een uitgave tussenzit die ik nog niet ken, een of andere in kleine oplage verschenen roofdruk of een speciale editie. Maar zoiets bijzonders als dit manuscript is mij nog niet geworden, al was ik erg blij met twee via boekwinkeltjes gescoorde zeldzame titels van Hugo Brandt Corstius à €1 per stuk (zie hier en daar).

Het tweede bericht waar mijn oog op viel was die van de Duitse ambtenaar die tienduizenden boeken bleek te hebben gestolen. Nu is het stelen van boeken helaas niet zo zeldzaam, en het stelen van zeldzame boeken al helemaal niet. Of het nu om Harry Potter gaat of om Galileo's Sidereus Nuncius (samen met nog een paar boeken ter waarde van in totaal € 2 miljoen: William Jacques), je kan er kranten over vol schrijven. Of boeken natuurlijk: Owen Gingerich schrijft in zijn boek The book nobody read over Copernicus' De Revolutionibus onder meer over diefstal van exemplaren van dit zeldzame boek om ze vervolgens via veilingen te verkopen. Of neem Allison Hoover Bartlett met haar boek The man who loved books too much.

Dus het was niet zozeer mijn verbazing over de diefstal. Maar vooral de tekst van het bericht. In het oorspronkelijke bericht stond: "Een Duitse wetenschapper blijkt een halve bibliotheek bij elkaar te hebben gestolen. In zijn huis heeft de politie ongeveer 24.000 waardevolle boeken gevonden." Kortom: 24.000 boeken wordt beschouwd als een halve bibliotheek. Oftewel: een hele bibliotheek bestaat uit ongeveer 50.000 boeken.

Ik dacht dat ik best een aardig boekenbezit had... Maar ik blijk toch nog maar 1/25e bibliotheek bij elkaar gekocht en gekregen te hebben.

Ik heb een nieuw doel! Op naar een hele bibliotheek van 50.000 boeken!

200 - In de prijzen

Het kan bijna geen toeval zijn. Nadat ik mijn 199e bericht op dit blog tikte, werd ik verrast met de mededeling dat ik een heuse award had gekregen: de Liebster Blog Award. En daar kan ik in mijn jubileumbericht - het 200e op dit blog - aandacht aan besteden. Ik was ooit al zeer gevleid dat ik door Boekenliefhebber onder "de grote drie" werd geschaard, en nu dit weer. Wat een weelde!

Misschien niet hetzelfde als de Bloggies, de Weblog Awards of  de BBAW maar ik ben toch zeer gevleid. Ik kreeg 'm van collega blogger Silvia van het weblog Boeken Blogger (en al de rest). Check Silvia: http://deboekenblogger.blogspot.com

Er zitten wat regels aan deze award.
De regels

* Zet de Award op jouw blog.

* Vermeld de gever van de Award met link.

* Geef de Award door aan 5 bloggers (met minder dan 200 volgers) door hun naam + blog met link te vermelden. 

Ik geef de Award door aan de volgende collega bloggers (in willekeurige volgorde) die ik graag lees. Ik weet niet zeker of ze allemaal minder dan 200 volgers hebben (eigenlijk reken ik er gelet op de kwaliteit van hun blog op dat ze er ver boven zitten, maar dat vind ik van mijzelf soms ook en toch bereik ik dat aantal bij lange niet, vandaar). Welaan, voor de draad ermee:

• Boekenliefhebber, te vinden op http://boekenliefhebber.blogspot.com
• Nick ter Wal, te vinden op http://nickterwal.blogspot.com
• Boekengek, te vinden op http://boekengek.blogspot.com
• Perkamentus, te vinden op http://perkamentus.blogspot.com

...krijgen van mij een Award. Veel plezier ermee, en zet 'm op een mooie plek en stof 'm regelmatig af!

199 - Teruggevonden boeken

Ik word van weinig berichten zo opgetogen als boeken of andere literaire producten die kwijt waren, maar teruggevonden zijn. Jarenlang hebben ze zich ongezien in onduidelijke bibliotheken, stoffige dozen, verstopte laatjes of andere afgelegen plekken opgehouden. En ineens is daar een onderzoeker, archivaris toevallige passant of simpelweg geluksvogel. Die op zoek was naar iets anders, of zelfs helemaal niet op zoek. En daar is het: hij of zij stuit op een grote schat, een verloren gewaand meesterwerk, een speciale uitgave. Soms wisten we niet eens dat het kwijt was: een onbekend boek!! Een nieuw meesterwerk!! Onze wereld is een stukje rijker geworden: het werk is er (weer): (terug)gevonden, toegejuicht, in een vitrine geplaatst. Voer voor liefhebbers en wetenschappers.
Na jaren duisternis staan de volgende weer in het zonnetje:

• Een korte sketch van Pinter die iedereen was vergeten
• Een onbekend boek van Enid Blyton over een caravan met een eigen willetje
• Een onbekend manuscript van Spinoza (weliswaar van een bekend werk, maar toch...)
• Een onbekend gedicht van Philip Larkin in een schoenendoos
• Nee, er is geen onbekend werk van Willem Elsschot gevonden (maar wel mooi geparodieerd)
• Een boek van James Cain
• Een zeldzaam satijnen  boekje voor stadhouder Willem V (één van de twee satijnen boekjes uit een oplage van 552)
• Een bericht met een hoog Indiana-Jones-gehalte: antieke Joodse manuscripten uit Afghanistan die helaas in handen zijn van allerlei handelaren en (nog) niet bij musea
• Nog meer Indiana Jones: oude Christelijke manuscripten met loden bladzijden in een grot in Jordanië
• 16 gedichten van de bekende IJslandse dichter Davíd Stefánsson in een oud boek van zijn hand
• Een aantal gedichten van Angela Carter in het huis waar zij woonde (in haar dagboeken die weer lagen in een stoffig kastje)
• En nog een gedicht van Gerrit Kouwenaar om het af te maken (hoewel we de definitieve versie van het gedicht al kenden)

Sommige van deze boeken waren helemaal niet bedoeld ontdekt te worden: de auteurs zullen een reden gehad hebben om ze te verstoppen. Soms is het ook (valse?) bescheidenheid. Simon Carmiggelt vertelt over het ontstaan van Boven het dal van Nescio:

Toen ik hem op zijn vijfenzeventigste verjaardag bezocht en vroeg of hij nog werk in portefeuille had, zei hij achteloos: 'Alleen wat aantekeningen en opzetjes'. En hij maakte met een handgebaar duidelijk dat liet niet de moeite waard was. Maar in 1960 - de schrijver was inmiddels ziek geworden en had geen werkkracht meer - kwam een pakje tevoorschijn dat hij in 1942 bij zijn dochter in bewaring had gegeven. Ze had het nooit geopend. Het bleek een persklaar manuscript van 'Boven het dal' te bevatten, dat vervolgens bij G.A. van Oorschot verscheen en geheel op het peil stond van zijn vroeger werk, dat zijn grote reputatie in de literatuur vestigde.

Persoonlijk heb ik moeite met het expliciet ingaan tegen de wens van de auteur om zijn werk níet te publiceren. Achteraf zijn we allemaal blij dat Max Brod niet voldeed aan de eis van Kafka om diens werk te vernietigen (iets wat tot op de dag van vandaag tot juridisch wapengekletter leidt), maar waar blijven de rechten van de auteur? Of moet die maar accepteren dat hij/zij publiek bezit is geworden? Ben je de regie over je nalatenschap kwijt als je een bestseller hebt geschreven?

Vragen waar geen antwoord op is. Maar intussen is de wereld wel weer een paar mooie publicaties rijker.

198 - Fantastic Flying Books

Ja, ik heb lang niks van mij laten horen. Laat ik het er op houden dat ik druk was met het kijken naar een prachtige animatiefilm over de liefde voor boeken. Kijk met met mij naar The Fantastic Flying Books of Mr. Morris Lessmore.

Tja, misschien was ik wel de laatste die 'm zag - gelet op het aantal kijkers tot nu toe. Maar ik heb er van genoten! Het verhaal gaat over de liefde voor boeken en het feit dat elke nieuwe bladzijde een nieuw verhaal oplevert. Een Buster-Keaton-achtig personage wordt - terwijl hij een boek aan het schrijven is - getroffen door een storm (Katrina) en weggeblazen naar een land vol boeken. Hij kan zijn leven wijden aan het vullen van de boeken met de woorden die hem omringen.

De film, notabene het allereerste project van Moonbot studio, heeft - na talloze andere prijzen - een oscarnominatie gekregen. Er is ook een interactieve app verkrijgbaar in de appstore. Het grappige is dat na alle succes, er binnenkort een boek wordt gemaakt van het verhaal, ouderwetse hardcopy dus. Daarom moest ik wel grinniken om de reactie van een klant (Christa Nieuwboer): "zo kan een kinderboek dus geïntegreerd worden met technologie. Van zulke creativiteit worden wij echt blij!" Nee Christa, het moet nog een kinderboek worden. Maar dat verdient deze film ook.

197 - Antiquariaat in Weesp biedt nieuwe uitdaging

Een opvallende advertentie afgelopen zaterdag in de Volkskrant:

Ik heb altijd al gezegd dat ik, later als ik groot ben, ook een antiquariaat wil hebben. Ooit filosofeerde ik erover met collega's. Een eigen antiquariaat hebben, niet om veel boeken te verkopen maar om omringd te zijn met boeken en af en toe een boekenliefhebber te ontvangen. Liefst een beetje donker winkeltje waar ik dan achter mijn bureau zit en welwillend allerlei vragen beantwoord. En dan na verloop van tijd net zoals Hans Engberts en René Hesselink een winkeldagboek schrijven waarin ik alleen maar klaag over dalende omzetten.

Nu begrijp ik dat ik voor mijn toekomstige carrière bijna 8 ton in euro's moet meebrengen. Maar, toegegeven, het antiquariaat ligt er prachtig. Het gaat namelijk om antiquariaat Lectori Salutem (mooie naam ook) in Weesp, dat in het fraaie centrum van Weesp ligt. Volgens de site is Lectori Salutem behoorlijk actief, zo staat het op de jaarlijkse boekenmarkt in Weesp en heeft het een groot aantal deelcollecties in het pand.

Ik weet dat ik tenminste één boek heb gekocht bij dit antiquariaat: het boekenweekgeschenk 1934 (het mapje met kaarten). Later heb ik er nog wel eens binnen gekeken, maar in mijn herinnering was het een beetje hooggeprijsd.

In het boek van Buijnsters, De geschiedenis van het Nederlandse antiquariaat, staan meer dan genoeg antiquariaten benoemd die nu niet meer bestaan. Kennelijk is dat - met de opkomst van Marktplaats, Boekwinkeltjes.nl en internet in het algemeen - hoe het gaat. Maar elke keer is er weer een beetje weemoed: een pleisterplats voor bibliofielen gaat verdwijnen en maakt plaats voor - waarschijnlijk - de zoveelste vestiging van Etos of Bart Smit.

Ondanks dat sommige dingen onontkoombaar zijn, zou het toch jammer zijn als ook dit antiquariaat in Weesp zou verdwijnen. Is er iemand die een Ouderjaarslot heeft gekocht en/of meespeelt in de Postcodeloterij die volgende week het gevraagde bedrag op tafel wil leggen?

196 - De boeken die ik niet kocht

Het leven bestaat niet alleen uit boeken kopen - het leven bestaat soms ook uit boeken niet kopen. In sommige gevallen gaat dat bewust, in andere gevallen tandenknarsend.

Het is het seizoen van de najaarsveilingen en ik heb er vier nauwlettend in de gaten gehouden. In chronologische volgorde: Zwiggelaar (8 november), Van Stockum (9 en 10 november), Burgersdijk en Niermans (15-16 november) en Bubb Kuyper (29 november-1 december) natuurlijk. Elke catalogus was weer even rijk en verleidelijk, met als gevolg dat ik de laatste weken van oktober en de eerste weken van november kwijlend rondbracht binnen vier catalogi, steeds nieuwe lijstjes makend met kavels die ik zou willen hebben en de prijs die ik er voor zou willen bieden. En vervolgens het onvermijdelijke wegstrepen, want het is beter om te focussen (en hoog te bieden) op een paar kavels die je écht wilt hebben, dan de kansen te spreiden en (achteraf te) laag te bieden op meerdere kavels die allemaal aan je neus voorbijgaan (lesgeld hier en hier).

Bij Zwiggelaar zag ik een paar geweldige kavels. Waaronder deze:

F. Bordewijk - Bloesemtak. Distelkamp en Arethusa Pers, 2001. Oplage 125 ex. In half marokijnleder gebonden met door Lia van Daal gemaakt batikpapier voor de platten. In foudraal. Het boek is voorzien van zijden kapitalen. Met vijf voor de uitgave vervaardigde en gesigneerde etsen van Wim van der Meij. Nr. 29.

Deze prachteditie moest ik eigenlijk hebben, maar ik heb het niet gedaan omdat ik zag dat later in de maand bij Van Stockum een paar mooie Nescio-kavels beschikbaar kwamen en die zijn traditioneel prijzig. Met bloedend hart heb ik niet geboden op deze prachtuitgave van Bordewijk, die uiteindelijk werd verkocht voor € 100. Een koopje, waarmee ik de koper van harte feliciteer. Maar waarom loop ik niet wat vaker tegen dergelijke koopjes aan (zie ook het vervolg van deze post...)?

Naschrift oktober 2022: inmiddels ben ik toch de gelukkige bezitter van deze uitgave. Zie mijn latere post over bibliofiele Bordewijk-uitgaven.

Bij Van Stockum zag ik dit ongelooflijke mooie kavel:

NESCIO [ps. of J.H.A. GRÖNLOH]. Lot of 10 works.
Haarlem, Rotterdam, etc., 1918-1990.
Various sizes, orig. cloth & wrappers. - Added: 8 works on the books and life of Nescio (18).
Ad 1: i.a. Dichtertje, de uitvreter, titaantjes (Haarlem, J.H. de Bois, 1918. 1st ed., orig. wrappers, cover design by P.A.H. Hofman - fair copy, the cover a little worn at the head of the spine, the edges frayed); De X geboden (Den Haag, Bert Bakker, 1971. With line drawings by Jaap Vegter); De uitvreter, Historisch-kritische uitgave (2 vols., Assen/Maastricht, Van Gorcum, 1990).

Wat een weelde: een bijna complete Nescio-collectie met een authentieke eerste druk van zijn debuut. De taxatie voor dit kavel was € 250, een bespottelijke prijs natuurlijk en dat bleek ook wel, want hoewel ik fors had geboden ging dit kavel aan mijn neus voorbij. Ik vermoed dat ik een leven lang spijt ga hebben van het missen van deze prachtige eerste druk van Nescio. Wat de opbrengst van het kavel was weet ik niet, maar ik vrees het ergste. Bij Bubb Kuyper was er namelijk ook een kavel met een eerste druk van Nescio's debuut en dat boek (zonder de 17 extra titels die Van Stockum erbij stopte) was getaxeerd op €300-€500 en bracht uiteindelijk € 700 op... Door mijn grote - maar vergeefse - bieding op dit lot bij Van Stockum, heb ik een bod op een kavel met Mene Tekel van Nescio (getaxeerd op € 40), mede omdat ik een mooi lot bij Bubb zag met een luxe editie van Mene Tekel.

Naschrift januari 2013: Inmiddels ben ik de gelukkige bezitter van een eerste druk van Nescios  debuut.

Nadat ik het deksel op mijn neus kreeg bij Van Stockum, week ik uit naar Bubb. Daarbij liet ik Burgersdijk en Niermans deze keer voor wat het was, ondanks dit juweel:

POSTERS -- WORM, PIET. Kinderboekenweek, 27 oct. - 3 nov. 1955. Uitg. Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, 1955. Rare or. cold. lithograph in mint condition. 47 x 64 cm. Nicely framed & glazed. -- B. MIDDERIGH-BOKHORST. Reading child surrounded by toys. Or. cold. lithograph. 31 x 32 cm. Framed, glazed and under passepartout. -- Added: C. HOLLANDER. De kleine kapitein in het land van waan en wijs. ca. 2005. Cold. poster. 60 x 41 cm. Framed, glazed and under passepartout. (3).

Een zeldzame uitgave van het boekenweekgeschenk met de poster "de lezende clown". Getaxeerd op €150 en niet verkocht. Opvallend genoeg werd deze poster ook aangeboden bij Zwiggelaar, en daar verkocht voor € 140.

En zo kwam mijn lange reis in de emo-bibliofiele-achtbaan dan uiteindelijk aan bij de veiling van Bubb Kuyper. Zoals gezegd had Bubb Kuyper ook een prachtkavel van Nescio:

Nescio. Dichtertje. De uitvreter. Titaantjes. Rott., Nijgh & van Ditmar, 1933, 2nd ed., 140,(1)p., orig. gilt cl. w. dustwr. des. by P.A.H. HOFMAN.
- The (rare) dustwr. spine-ends/ corners sl. dam.
Idem. Boven het dal en andere verhalen. Amst., G.A. van Oorschot, 1961, 1st ed., 171,(4)p., orig. cl. w. dustwr. (fine). Idem. Mene tekel. Amst., De Bezige Bij, 1946, 1st ed., 44,(2)p., orig. gilt cl.
= Deluxe copy, rare in full cloth.
AND 7 others by/ on the same, i.a. S. CARMIGGELT, 'Van u heb ik ook een heleboel gelezen...' Tien Kronkels over Nescio (Amst., 1993, 1st ed., printed in 200 numb. copies, orig. cl.).

Een prachtige tweede druk van Nescio en een luxe exemplaar van Mene Tekel. Getaxeerd op € 100-€ 150, door mij geboden € 260 en verkocht voor € 300. Ik heb niet de illusie dat ik 'm voor € 310 had kunnen kopen - er was zo te zien iemand die 'm graag wilde hebben. Wat had ik dan moeten bieden? € 400? €  500?
Ik vermoed dat de koper Fokas Holthuis was, want kort na de veiling kreeg ik de nieuwsbrief van Fokas binnen, en wat zag ik daar staan:

NESCIO Mene tekel. Amsterdam, De Bezige Bij, (1946). Linnen. 48 p. Onafgesneden. 1e druk. Rug iets verschoten.
€ 250
* Eén van de weinige luxe-exemplaren, gebonden in blauw linnen en gedrukt op geschept papier. Bovendien heeft dit exemplaar op de binnenzijde van het voorplat een handgeschreven, gesigneerde opdracht van een van de uitgevers: 'voor G.H. 's-Gravesande/ - ridder zonder vrees of blaam -/ A'dam Fred Batten./ Juli 1947'. Het Zwarte Schaap 4. Niet in MDLM.

Is dit het exemplaar van de veiling van Bubb Kuyper? De gelijkenis is opvallend, maar wel apart dat de andere Nescio's uit het kavel niet in de nieuwsbrief van Fokas zijn geland... Ook mijn bod op een eerste druk van Karakter bleek vergeefs (schatting € 70 - € 90, opbrengst € 200, mijn bod € 160).

Achteraf is er wijsheid in overvloed. Want ik had gerichter kunnen bieden en meer uit de veilingen kunnen halen. Dan had ik wel de mooie editie van Bloesemtak gehad als ik toch kansloos was voor de Nescio-kavels en ook een eerste druk van Karakter misschien...

Is het dan allemaal treurnis in veilingland? Nee zeker niet, er was ook winst. Ik heb wel degelijk een paar kavels gescoord bij Bubb Kuyper. Welke dat zijn, vertel ik volgende keer. Maar het moge duidelijk zijn dat veilingen veel leed, twijfel, onzekerheid en tegenslag geven. En af en toe een vreugdesprong.

195 - Moois van de eurotafel (4): Grunberg en Ejdelman

Ik heb het niet zover geschopt als de medewerker van de kringloopwinkel in Nieuwegein die de originele houtsnedes van Escher tussen de binnengekomen boeken ontdekte die uiteindelijk € 9031 opbrachten. Natuurlijk droom ik daar wel van, want ik zou die € 9031 goed besteden bij de diverse boekenveilingen die in november in het land worden gehouden. Maar ik moet mij troosten met een paar "kleinere" vondsten die mij desondanks dierbaar zijn.

Deze keer gaat het niet over een echte eurotafel, maar om een kringloopwinkel. Niet die van Nieuwegein, niet die van Tiel waar ik eerder over schreef of die in Utrecht, maar eentje in Zoetermeer. Waar ik twee boeken kocht á 1 euro.

Het Rotterdam van Arnon Grunberg
Mijn eerste oogst was een reportage die Arnon Grunberg schreef voor het Algemeen Dagblad, in 2001. Dit is niet een heel zeldzaam boekje van Grunberg, maar zoals alles wat van Grunberg wordt gepubliceerd is het als snel redelijk waardevol. Op Marktplaats staat sinds 2 oktober 2011 een exemplaar voor € 25 aangeboden (met de vermelding "bodemprijs"), maar een tweede exemplaar doet "slechts" € 17,50. Voor een niet-gesigneerd, niet-genummerd en niet-bibliofiel werkje van Grunberg van net 10 jaar oud vind ik dat toch behoorlijk aan de prijs.
In dit boekje wordt verslag gedaan van de week die Arnon Grunberg voorafgaand aan kerst 2000 doorbracht in hotel New York, "een sluiptocht door een onzichtbare stad". Grunberg, "de schrijver met de scherpste blik van Nederland", aldus de achterflap, beschrijft zijn observaties bij onder meer Feyenoord, de Baja Beach Club, Blijdorp en Tattoo Bob. En dat alles op de bekende opgewekt-naargeestige Grunberg-toon.

De dekabristen
Ik  had werkelijk geen idee wie of wat de dekabristen zijn en van de schrijver Natan Ejdelman had ik ook nog nooit gehoord. Nu weet ik:

De dekabristen waren een paar honderd aristocraten en landeigenaren met tienduizenden lijfeigenen, jonge officieren en generaals (gemiddelde leeftijd 25 á 26 jaar), die in december 1825 allemaal in opstand kwamen tegen hun tsaar.

Dit citaat staat in de inleiding van het boek van Ejdelman, die volgens de omslag "een bekend historucus (sic!) en schrijver is, op 18 april 1930 te Moskou geboren". Het is mijn tweede aankoop voor één euro in de kringloopwinkel Zoetermeer. Deze Natan Ejdelman schijnt volgens diezelfde omslag bekend te staan om zijn "waarheidsgetrouwe weergave van de gebeurtenissen (...) en levendige en expressieve schilderingen". Overigens is er over Ejdelman bitter weinig te vinden, hoewel ik hier wel een foto vind (en een sterfdatum: 29 november 1989. Dat is morgen precies 22 jaar geleden! En het is dezelfde dag als waarop Gubby Allen stierf. Wel apart trouwens dat een boek uit 1990 niet vermeldt dat de auteur een jaar eerder is overleden).
Waarom kocht ik dit boek? Om een of andere reden viel het mij op tussen de stapels aanbod in de kringloopwinkel. Het formaat, de soort papier, de belettering: het boek was anders dan anders.
En dat bleek ook wel, want het is een uitgave van Uitgeverij Progres. Volgens informatie in het boek is het "gedrukt in de USSR", en 1990 was zo ongeveer het laatste jaar van het bestaan van deze Unie. Het is mijn eerste boek uit de USSR in Nederlandse vertaling die ik bezit.
De informatie in het colofon intrigeerde mij echter nog meer:

Uitgeverij Progress (sic!): een beeld van de Sovjet-Unie
Lees regelmatig de catalogussen van de uitgeverij Progres in het Engels, Frans en Duits:
ieder boek dat daarin vermeld staat komt desgewenst in aanmerking voor publicatie in het Nederlands!

Ach, is het niet geweldig: een glimp van de drang tot export van het Sovjet-gedachtengoed, waarbij men (wie? en wie beoordeelde dat dan?) kon aangeven dat een boek ook in het Nederlands moest worden gepubliceerd. 

Ook over deze uitgeverij is niet veel te vinden, behalve een wikipedia-artikel in het Engels en het Duits. Uit het Engelse artikel leer ik dat er een vergelijkbare aansporing aan de lezer bestond voor Engelse boeken: "REQUEST TO READERS. Progress Publishers would be glad to have your opinion of this book, its translation and design and any suggestions you may have for future publications. Please send all your comments to 21, Zubovsky Boulevard, Moscow, USSR". In de Nederlandse vertaling wordt trouwens ook een oordeel gevraagd over "de vertaling, de verzorging en de technische uitvoering (??) van het boek". Met de vermelding: "Oons (u raadt het al: sic!) adres" is dan overigens ineens Zubovsky Boulevard 17 in Moskou. Zubovsky Boulevard is volgens Google Maps een 16-baans weg in Moskou. Wie of wat er nu op nummer 17 (of 21) zit, heb ik niet kunnen achterhalen.
Uit het Duitse artikel leer ik dat Progres/Progress boeken in rond de 40 talen uitgaf en dat alleen al in 1974 (waarom dat jaar?) 24,1 miljoen exemplaren van 950 titels werden gepubliceerd.
Niet echt zeldzaam dus, die boeken van Progres/Progress uit Moskou, USSR. Maar wel een fascinerend voorbeeld van een voorbije tijd, zoals een Trabant in Berlijn.

Alleen al vanwege de achtergrond van het boek vind ik dat het thuishoort in mijn boekenkast. Ik heb het boek nog niet gelezen, maar ik sluit niet uit dat ook ik word gegrepen door "het streven om de dialectiek van historische verhoudingen na te gaan" die Ejdelman in zijn boek heeft gelegd.

194 - Bibliofiel boek naar eigen ontwerp

Een wel heel prikkelend initiatief gaat in het weekend van 5 en 6 november in Leiden plaatsvinden. In de Pieterskerk in Leiden is weer de jaarlijkse BoekKunstBeurs, die in het teken van het maken van bijzondere boeken staat (info hier). Maar wat mij betreft is het volgende echt een lokkertje: speciaal voor deze beurs heeft de schrijver A.L. Snijders een zkv (zeer kort verhaal) geschreven. Iedere bezoeker ontvangt een door Pastei gedrukt exemplaar van het verhaal. In de ‘boek- en bindstraat’ kan men hier eigenhandig een omslag bij drukken, en het drukje vervolgens onder professionele begeleiding inbinden. Op zaterdagmiddag zal Snijders aanwezig zijn om te signeren.

De zkv's van Snijders zijn vermaard. Hij heeft het genre in feite zelfbedacht en won er in 2010 de Constantijn Huygensprijs mee. Zoeken op youtube levert diverse video's op van Snijders die een zkv voorleest, zoals deze:

En nu is de 74-jarige Peter Müller (zoals Snijders werkelijk heet) uit Klein Dochteren (een buurtschap bij Lochem) de hooggeëerde gast in Leiden. Voor 6 euro kom je niet alleen de beurs binnen, maar vertrek je met je eigenhandig ingebonden zkv weer naar huis...

Ik was gisteren in Leiden voor een vergadering. En ik dacht met weemoed aan de tijd dat ik er woonde en de antiquariaten aldaar onveilig maakte. De vergadering liep uit en ik moest naar huis, maar ik had een sterke neiging om even de binnenstad in te duiken die ik ternauwernood kon weerstaan. En ik had weemoed naar Aioloz, het fantastische antiquariaat van Piet en Monique van Winden aan de Botermarkt, waar ik altijd even naar binnen glipte als ik vond dat ik een duur boek had verdiend omdat ik een tentamen had gehaald, of gewoon omdat de zon scheen.

Maar dat is lang geleden, en sinds 2008 is Aioloz niet meer. Maar mooie boeken zijn er nog wel, en een grote hoeveelheid daarvan is te zien in Leiden, dit weekend. Dus komt allen!

193 - R.I.P. Hella Haasse

Dat is wel bizar: op de dag dat ik een boekje van haar koop overlijdt Hella Haasse. Ik suggereer geen causaal verband of zoiets, maar toch voelt het wat apart.
Ook nog apart is dat ik bij mezelf dacht dat ik het leuk zou vinden om mijn boeken door haar te laten signeren maar dat ik dan wel tempo zou moeten maken gezien haar leeftijd. Maar ook dit laatste boekje moet voortaan door het leven zonder handtekening van de auteur. Ze heeft 93 jaar geduld gehad, maar het geduld is nu op. In het NOS Journaal kwam notabene iemand van de uitgeverij vertellen dat Hella Haasse altijd zo genoot van brieven van lezers. Raar is dat, ineens voelde ik mij schuldig dat ik nooit had geschreven.

Ik sta voor mijn boekenkast en kijk naar de boeken van Haasse die ik heb. Het zijn er 15. En of het nu de 5 verschillende versies van Oeroeg zijn die ik heb of de speciale uitgave Vanaf de Domtoren gezien dat in 1988 verscheen bij de open dag van de Utrechtse letterenfaculteit: ik weet nog precies waar ik ze kocht en hoe ik er van genoot. Ik liet nooit een boek van Haasse liggen als ik er een tegenkwam. En ze heeft me nooit teleurgesteld.

Zelf schijnt ze Een nieuwer testament haar beste boek te hebben gevonden. Ik ga het snel herlezen. Als eerbetoon aan de grande dame van de Nederlandse literatuur.

P.s. ik heb nu een nieuwsfeed bovenaan dit weblog en daar las ik dat ook een andere grande dame is overleden: Ida Fink. Tot mijn schande heb ik nooit iets van haar gelezen. Ook zij komt op het leeslijstje.

192 - Moois van de eurotafel (3)

Het is niet zo dat Russen ineens massaal gedumpt worden op de eurotafels in het land, maar het toeval wil dat ik wederom op een mooie Russische titel stuitte op één van mijn favoriete eurotafels. De auteur van het boek is geboren in een stad die - vertaald - maandag heet en die op het moment van zijn geboorte nog maar acht jaar bestond. We hebben het natuurlijk over Vladimir Vojnovitsj en zijn beroemde boek De merkwaardige lotgevallen van soldaat Iwan Tsjonkin.

Vojnovitsj heeft een minder dramatisch levensverhaal dan Daniil Charms waar ik eerder over schreef. Weliswaar werd het ook hem onmogelijk gemaakt te schrijven in de jaren '70, en moest hij uiteindelijk verplicht emigreren uit de Sovjet-Unie in 1980, maar hij kreeg het staatsburgerschap terug in 1990 en woont nu nog steeds in Moskou.

Zijn boek over Iwan Tsjonkin stond al een tijdje op mijn verlanglijst. Een tijd geleden schreef ik al kort over de roman van de Tsjechische schrijver Hasek over de soldaat Svejk. Dat boek is namelijk ook een satirische roman van een simpele soldaat in dienst van een totalitair leger, waarbij de consequente braafheid en gehoorzaamheid (d.w.z. de weigerachtigheid om van het uitvoeren van een eenmaal gegeven bevel af te zien)  van de soldaat de meerderen tot wanhoop en het vaderland tot verwoesting leidt. Het karakter Tsjonkin is volgens Wikipedia overigens deels gebaseerd op Svejk. Waar Svejk optreedt in de Eerste Wereldoorlog waar hij actief is in (althans, deel uitmaakt van) het Oostenrijks-Hongaarse leger, komen we Tsjonkin tegen in de Tweede Wereldoorlog, als soldaat in het Rode Leger. Beiden worden gearresteerd en met beiden loopt het niet echt goed af. Maar wat beide boeken vooral demonstreren is de zinloosheid van oorlog voeren en ze zijn daarom anti-militaristisch van opzet. Begrijpelijkerwijs stonden de autoriteiten niet te juichen toen de boeken uitkwamen, maar gelukkig zijn ze nog steeds beschikbaar voor lezers van nu.

Ik heb eindeloos genoten van Svejk en dus wilde ik ook eindeloos genieten van Tsjonkin. Dat is ten dele gelukt. Dat wil zeggen: het boek staat in mijn kast, maar ook nog op de "te lezen" lijst. Ik heb alleen nog maar genoten van de aankoop, nog niet van de inhoud. Ik heb er  wel hoge verwachtingen van. En zelfs al valt het wellicht wat tegen, tot die tijd heb ik maanden voorpret gehad in de wetenschap dat ik bijna weer een klassieker ga lezen, die ik heb weten te redden van de laatste halte voor de versnipperaar. Ik hoop dat het boek - en de schrijver - mij daar een beetje dankbaar voor zijn en dat weten uit te drukken in een pakkend verhaal. 

Terzijde: al googlend vond ik een roman uit 2009 van de schrijver Max Niematz: Het wachtlokaal. Ook dat gaat over een soldaat in verregaande staat van verveling in een geestdodende omgeving. Het verschil is dat deze soldaat de beproeving moet ondergaan in vredestijd, in tegenstelling tot Svejk en Tsjonkin. Of het resultaat vergelijkbaar is kan ik helaas niet zeggen. Heeft iemand het gelezen? Of weet iemand een eurotafel waar het op ligt? Want dan neem ik het zeker mee...

191 - 350.000 boeken... en wat nu?

Wat zou je doen met 350.000 boeken?

Ik denk dat er geen boekenliefhebbers zijn die anders zouden hebben gereageerd dan Shaunna Raycraft, toen ze hoorde dat de buurvrouw de boekencollectie van haar overleden man wilde verbranden. Als ware boekenliefhebber bood ze aan dat zij dan wel voor de boeken wilde zorgen.

Shaunna Raycraft na haar daad van liefdadigheid

Zelf heb ik ook geregeld partijen boeken overgenomen van mensen die er geen raad meer mee wisten. Ik vind dat moeilijk te begrijpen: van boeken krijg je nooit genoeg, zoals de CPNB niet nalaat te benadrukken. Ik sorteer de boeken, een enkel boek einidgt in mijn boekenkast, sommige verdwijnen richting de Slegte en de meeste in de kasten van een kringloopwinkel. Ik wil niet denken aan wat er gebeurt als de boeken daar te lang staan, maar dat is een ander verhaal.

Volgens dit artikel leverde de liefdadigheid van Raycraft 30 ton boeken op, een onhandelbare stapel die ze een aantal jaar had opgeslagen op twee locaties. Maar hoe sorteer je twee huizen vol boeken, en toen de vloeren begonnen te verzakken leidde dit er toe dat het koppel uiteindelijk nog maar één uitweg zag: verbranden. Precies datgene waar de boeken in eerste instantie van gered moesten worden.

Boeken sorteren bij de Raycrafts

Gelukkig is er nog zoiets als social media. Na het bericht in de krant kwam de gemeenschap van boekenliefhebbers in actie. Via Librarything, maar ook via Twitter en Facebook ging het verhaal de wereld in, en er kwam hulp bij het sorteren. Eind goed al goed (fotoserie!!), zo lijkt het. Het echtpaar houdt zelf 20.000 boeken, de rest wordt verkocht of gaat naar liefdadigheidsinstellingen om het lezen te bevorderen.

Maar de vraag blijft: wat zou ík doen met 350.000  boeken? De gedachte dat het 175 x mijn huidige boekencollectie is, is nogal beangstigend. Maar de boeken zomaar laten vernietigen... dat zou ik ook niet over mijn hart kunnen verkrijgen. Een onmogelijk dilemma. En: hoe vertel ik het thuis?

Iedereen mag mij een paar boeken geven, en zelfs honderd of duizend is geen probleem. Ik denk dat ik mijn bovengrens bij 1000 stel. Dus iedereen die 999 boeken of minder kwijt wil... laat een berichtje voor me achter.

190 - Moois van de eurotafel (2)

In de vorige aflevering bezong ik mijn liefde voor de "eurotafel" op boekenmarkten: de plek voor onverwachte vondsten tussen onwaarschijnlijke stapels waardeloze boeken. Over dit soort plekken wordt verschillend gedacht. Perkamentus merkte op dat op de Amsterdamse boekenmarkt op het Spui de eurotafels niet meer toegestaan worden, omdat het aanbod op niveau moet blijven. In zijn verslag van het bezoek aan de Dordste boekenmarkt moppert hij dan ook:

Vijfenzeventig procent is strips/kinderboeken, recente boeken (restant en ramsjwerk), één euro dozenwerk (zolderopruiming) en aanverwante zaken(ansichtkaartenstands, boekpromotie, schrijversgenootschappen e.d.).Ik schat dat maar een kwart van de aangeboden waar van mijn enig niveau is en die wordt negen van de tien keer aangeboden door handelaren die ik ken; soms al jaren.

Perkamentus staat niet alleen in zijn verzuchting. In het verslag van diezelfde Dordste boekenmarkt in het AD van 4 juli las ik het commentaar van "mevrouw Mulder uit Zutphen" die al tien jaar op die markt staat. Deze mevrouw Mulder wellicht? Zij stelt:

Ik het het de afgelopen jaren achteruit zien gaan, met de komst van steeds meer kramen. Je hoort het ook van klanten, er ligt veel troep tussen. (...) Er is hier veel te veel bulkverkoop.

Perkamentus en Mulder hebben natuurlijk een punt. De Haagse boekenmarkt op het Lange Voorhout kent tegenwoordig meer eurotafels dan serieuze antiquaren. En dat is best jammer, als je van mooie boeken houdt. Maar ik probeer er toch het beste van te maken door in elk geval een paar titels te redden van de oud papier bak.

Op een mooie dag in de winter, om precies te zijn de donderdag voor kerst, viel mijn oog op twee kleine boekjes die op de eurotafel stonden. Ik kon mijn geluk niet op toen het twee uitgaafjes van Daniil Charms bleken te zijn, in het Duits weliswaar maar desalniettemin de moeite waard.

Ik heb altijd een zwak gehad voor Daniil Charms. Vooral door zijn tragische leven. Als absurdistisch schrijver had hij een zwaar leven onder de Stalinterreur in de jaren '30, en uiteindelijk werd hij krankzinnig verklaard en stierf in een psychiatrische inrichting in 1942. Uitgehongerd. En zonder een graf te krijgen. En uit zijn werk blijkt weliswaar een complexe geest, maar zeker geen krankzinnige. Het is wonderlijk dat iemand die onder dergelijke omstandigheden moest leven, zo'n rijk en inspirerend proza heeft nagelaten. En dat nog bij toeval: een vriend vond zijn manuscripten na zijn dood in zijn huis heeft en heeft gezorgd voor publicatie (lees daarom de fraaie uitgave van uitgeverij Atlas Ik zat op het dak).

Het is zo onrechtvaardig wat er met Charms gebeurde. Wie weet wat hij nog had kunnen bereiken als hij in betere politieke en maatschappelijke omstandigheden had kunnen leven. Het kan namelijk ook anders: een enigszins qua werk vergelijkbare auteur als Paul van Ostaijen kreeg in onze streken wél erkenning gedurende zijn leven (hoewel ook Van Ostaijen enige tijd in de gevangenis zat). Maar Charms niet. Toch begin ik al te glimlachen als ik zijn werk zie: ik hou van absurdisme. Het is een geweldige manier om zaken aan de kaak te stellen, de lezer te verrassen, op het verkeerde been te zetten en vervolgens te confronteren. En Charms kon dat als geen ander. Ik kan natuurlijk pagina's volgschrijven over Charms, maar dat hebben anderen al gedaan: lees hier een mooie tekst over Charms op DBNL, hier een fraai recensie over werk van Charms en tijdgenoten of lees hier Engelstalig werk. 

Ik was dus erg gelukkig met deze twee boekjes, waarvan er één in feite uit niet meer bestaat dan één langgerekte zin en de andere een gedicht heet maar een kort verhaal is. Het zijn hardcovers, geïllustreerd door Christiane Grauert en uitgegeven in Berlijn in 1997. Het één heet Sonett en het andere Begegnung.

Het verhaal in Begegnung luidt:

Eines Tages ging ein Mann zur Arbeit, und unterwegs begegnete er einem anderen Mann, der ein polnisches Weiß gekauft hatte und auf dem Heimweg war. Das ist eigentlich alles.

In Sonett komt deze prachtige passage voor:

Mir ist mal etwas ganz Eigenartiges passiert: ich hatte auf einmal vergessen was eher kommt - 7 oder 8. 

Waarna de hoofdpersoon met zijn buren op zoek gaat naar het antwoord op de prangende vraag of 7 voor 8 komt, of andersom...

Wat is het punt van deze teksten? Dat weet ik niet - en dat hoef ik ook niet te weten. Wellicht is er een diepe filosofische gedachte - dan kan ik er op basis van deze teksten misschien nader over nadenken. Maar de teksten zijn ook zonder die betekenis al briljant. Bovendien vind ik dat de tekeningen van Grauert er in elk geval mooi bij passen.

Na wat speurwerk ontdekte ik dat deze twee boekjes afkomstig zijn uit een set van vijf die voor 45 euro te koop zijn, of los voor een tientje. Ik was er in elk geval erg tevreden met deze vondst, die - of ze nu een euro kostten, of 45 euro - een waardevolle aanvulling zijn op mijn collectie.

Het mag zo zijn dat boekenmarkten vervuild raken door eurotafels vol rotzooi. Maar tussen de modder liggen altijd weer een paar pareltjes. En ik blijf vol ambitie om ze eruit te vissen. Wellicht vind ik zo ook nog de ontbrekende drie titels van Charms.

189 - Moois van de eurotafel (1)

Mooie boeken zijn kostbaar en waardevol en zijn vaak hun geld dubbel en dwars waard. Lelijke boeken soms ook - mits ze maar zeldzaam zijn. Wie droomt er niet van de vondst van een exemplaar van Tamerlane (het debuut van Edgar Allen Poe) voor 15 dollar, om het vervolgens voor 200.000 dollar te verkopen (of voor de niet zo in literatuur geïnteresseerden - de eerste Action Comics die een miljoen opbrengt)? Of - om dichter bij huis te blijven - het debuut van Reve, om vervolgens 35.000 euro te incasseren. Voor meer van dit soort schatten (altijd handig om een lijstje op zak te hebben), zie hier. 

Alleen al om die reden is het goed de eurotafel bij boekenmarkten goed in de gaten te houden. Met de eurotafel bedoel ik de uitstalling van stapels boeken op een wankele tafel aan de rand van een boekenmarkt met een kartonnen bordje erbij waarop staat "alles een euro". Het zijn de restpartijen van antiquaren, het is de laatste stop voor de oud papiercontainer, het zijn de boeken waar niemand kennelijk echt in geïnteresseerd is, het zijn de boeken die de moeite van het sorteren niet waard zijn. En het is mijn favoriete stopplek, want ik ga er nooit vandaan zonder een paar euro te hebben uitgegeven met de zekerheid dat ik bereid was geweest om meer te betalen als ik deze titels in een serieus antiquariaat was tegengekomen. Die gedachte geeft mij de rest van de dag een vrolijke bui.

Ik zal in de komende periode een paar berichten schrijven over mijn vondsten op de eurotafel. Zijn het kostbare schatten die ik daar vond, literaire hoogtepunten en museumstukken? Nee, dat niet. Maar elk boek heeft zijn verhaal en daarom zijn de boeken mij lief.

Op een mooie herfstige dag in 2010 nam ik zoals zo vaak mijn kans waar om even langs de eurotafels van de boekenmarkt op het Haagse Lange Voorhout te lopen. Het mooie is dat ik vaak gemerkt heb dat ik met één blik in staat ben om de bijzondere boeken uit een stapel met rommel te spotten. Ik heb geen idee hoe dat komt, maar vaak zie ik direct welke boeken een extra blik verdienen. Is het de afwijkende omvang, het type omslag, het gebruikte papier? Ik heb geen idee, maar ook in dit geval werd ik niet teleurgesteld.

Tussen de rijen boeken zag ik een blauw kartonnen omslagje. Je zou kunnen denken dat het een afgescheurde omslag van een boek was, maar ik vond het nodig er even in te kijken. Tot mijn grote plezier bleek ik een exemplaar van het gedicht Bewaarplaats van Remco Campert te hebben gevonden.

Deze uitgave is een bijzondere uitgave van het Letterkundig Museum. Bewaarplaats werd door Remco Campert geschreven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Letterkundig Museum te Den Haag op 3 december 2004. Technische informatie: het gedicht werd door De Uitvreter te Zoeterwoude gezet uit de Schrijfmachineletter en in een oplage van 500 exemplaren gedrukt.

En één van die 500 exemplaren lag op die herfstdag op mij te wachten: kartonnen omslag, 1 A4 met een gedicht en een ansichtkaart van J.J. Slauerhoff die geldt als toegangsbewijs. Niet duidelijk is voor wat dit een toegangsbewijs was, maar dat zal wel voor een jubileumtentoonstelling zijn geweest.

Hemelsbreed lag dit gedicht niet eens zo ver van het Letterkundig Museum vandaan, maar evengoed wonderlijk dat het niet werd herkend als bijzonder werkje. Een kijkje op Antiqbook leert mij dat Fokas Holthuis een identiek exemplaar aanbiedt voor € 20.

Dat laatste is leuk om te weten, maar eigenlijk irrelevant: verkopen doe ik dit moois toch niet. Het is wel het bewijs dat ik het goed gezien had. Maar ik hou erg van Remco Campert en dus is dit een mooie aanvulling op mijn collectie. Als afsluiting van de beschrijving van deze vondst op de eurotafel een paar strofen van het gedicht van Campert:

Streling van de wind op je wang
als ik wapper met mijn hand boven het papier
en in een doek, eens losjes om je hoofd geknoopt
in een vitrine nu behouden, bespeur ik nog
de geur van je haar

De inktspatten van de drift
de vlekken van de vergeefsheid
op het durend geduldige papier,
eens weet ik beter

Nu nog vecht mijn pen tegen het uur
dat almaar vergaat