199 - Teruggevonden boeken

Ik word van weinig berichten zo opgetogen als boeken of andere literaire producten die kwijt waren, maar teruggevonden zijn. Jarenlang hebben ze zich ongezien in onduidelijke bibliotheken, stoffige dozen, verstopte laatjes of andere afgelegen plekken opgehouden. En ineens is daar een onderzoeker, archivaris toevallige passant of simpelweg geluksvogel. Die op zoek was naar iets anders, of zelfs helemaal niet op zoek. En daar is het: hij of zij stuit op een grote schat, een verloren gewaand meesterwerk, een speciale uitgave. Soms wisten we niet eens dat het kwijt was: een onbekend boek!! Een nieuw meesterwerk!! Onze wereld is een stukje rijker geworden: het werk is er (weer): (terug)gevonden, toegejuicht, in een vitrine geplaatst. Voer voor liefhebbers en wetenschappers.
Na jaren duisternis staan de volgende weer in het zonnetje:

• Een korte sketch van Pinter die iedereen was vergeten
• Een onbekend boek van Enid Blyton over een caravan met een eigen willetje
• Een onbekend manuscript van Spinoza (weliswaar van een bekend werk, maar toch...)
• Een onbekend gedicht van Philip Larkin in een schoenendoos
• Nee, er is geen onbekend werk van Willem Elsschot gevonden (maar wel mooi geparodieerd)
• Een boek van James Cain
• Een zeldzaam satijnen  boekje voor stadhouder Willem V (één van de twee satijnen boekjes uit een oplage van 552)
• Een bericht met een hoog Indiana-Jones-gehalte: antieke Joodse manuscripten uit Afghanistan die helaas in handen zijn van allerlei handelaren en (nog) niet bij musea
• Nog meer Indiana Jones: oude Christelijke manuscripten met loden bladzijden in een grot in Jordanië
• 16 gedichten van de bekende IJslandse dichter Davíd Stefánsson in een oud boek van zijn hand
• Een aantal gedichten van Angela Carter in het huis waar zij woonde (in haar dagboeken die weer lagen in een stoffig kastje)
• En nog een gedicht van Gerrit Kouwenaar om het af te maken (hoewel we de definitieve versie van het gedicht al kenden)

Sommige van deze boeken waren helemaal niet bedoeld ontdekt te worden: de auteurs zullen een reden gehad hebben om ze te verstoppen. Soms is het ook (valse?) bescheidenheid. Simon Carmiggelt vertelt over het ontstaan van Boven het dal van Nescio:

Toen ik hem op zijn vijfenzeventigste verjaardag bezocht en vroeg of hij nog werk in portefeuille had, zei hij achteloos: 'Alleen wat aantekeningen en opzetjes'. En hij maakte met een handgebaar duidelijk dat liet niet de moeite waard was. Maar in 1960 - de schrijver was inmiddels ziek geworden en had geen werkkracht meer - kwam een pakje tevoorschijn dat hij in 1942 bij zijn dochter in bewaring had gegeven. Ze had het nooit geopend. Het bleek een persklaar manuscript van 'Boven het dal' te bevatten, dat vervolgens bij G.A. van Oorschot verscheen en geheel op het peil stond van zijn vroeger werk, dat zijn grote reputatie in de literatuur vestigde.

Persoonlijk heb ik moeite met het expliciet ingaan tegen de wens van de auteur om zijn werk níet te publiceren. Achteraf zijn we allemaal blij dat Max Brod niet voldeed aan de eis van Kafka om diens werk te vernietigen (iets wat tot op de dag van vandaag tot juridisch wapengekletter leidt), maar waar blijven de rechten van de auteur? Of moet die maar accepteren dat hij/zij publiek bezit is geworden? Ben je de regie over je nalatenschap kwijt als je een bestseller hebt geschreven?

Vragen waar geen antwoord op is. Maar intussen is de wereld wel weer een paar mooie publicaties rijker.