22 juli, 2011

190 - Moois van de eurotafel (2)

In de vorige aflevering bezong ik mijn liefde voor de "eurotafel" op boekenmarkten: de plek voor onverwachte vondsten tussen onwaarschijnlijke stapels waardeloze boeken. Over dit soort plekken wordt verschillend gedacht. Perkamentus merkte op dat op de Amsterdamse boekenmarkt op het Spui de eurotafels niet meer toegestaan worden, omdat het aanbod op niveau moet blijven. In zijn verslag van het bezoek aan de Dordste boekenmarkt moppert hij dan ook:
Vijfenzeventig procent is strips/kinderboeken, recente boeken (restant en ramsjwerk), één euro dozenwerk (zolderopruiming) en aanverwante zaken(ansichtkaartenstands, boekpromotie, schrijversgenootschappen e.d.).Ik schat dat maar een kwart van de aangeboden waar van mijn enig niveau is en die wordt negen van de tien keer aangeboden door handelaren die ik ken; soms al jaren.
Perkamentus staat niet alleen in zijn verzuchting. In het verslag van diezelfde Dordste boekenmarkt in het AD van 4 juli las ik het commentaar van "mevrouw Mulder uit Zutphen" die al tien jaar op die markt staat. Deze mevrouw Mulder wellicht? Zij stelt:
Ik het het de afgelopen jaren achteruit zien gaan, met de komst van steeds meer kramen. Je hoort het ook van klanten, er ligt veel troep tussen. (...) Er is hier veel te veel bulkverkoop.
Perkamentus en Mulder hebben natuurlijk een punt. De Haagse boekenmarkt op het Lange Voorhout kent tegenwoordig meer eurotafels dan serieuze antiquaren. En dat is best jammer, als je van mooie boeken houdt. Maar ik probeer er toch het beste van te maken door in elk geval een paar titels te redden van de oud papier bak.

Op een mooie dag in de winter, om precies te zijn de donderdag voor kerst, viel mijn oog op twee kleine boekjes die op de eurotafel stonden. Ik kon mijn geluk niet op toen het twee uitgaafjes van Daniil Charms bleken te zijn, in het Duits weliswaar maar desalniettemin de moeite waard.

Ik heb altijd een zwak gehad voor Daniil Charms. Vooral door zijn tragische leven. Als absurdistisch schrijver had hij een zwaar leven onder de Stalinterreur in de jaren '30, en uiteindelijk werd hij krankzinnig verklaard en stierf in een psychiatrische inrichting in 1942. Uitgehongerd. En zonder een graf te krijgen. En uit zijn werk blijkt weliswaar een complexe geest, maar zeker geen krankzinnige. Het is wonderlijk dat iemand die onder dergelijke omstandigheden moest leven, zo'n rijk en inspirerend proza heeft nagelaten. En dat nog bij toeval: een vriend vond zijn manuscripten na zijn dood in zijn huis heeft en heeft gezorgd voor publicatie (lees daarom de fraaie uitgave van uitgeverij Atlas Ik zat op het dak).

Het is zo onrechtvaardig wat er met Charms gebeurde. Wie weet wat hij nog had kunnen bereiken als hij in betere politieke en maatschappelijke omstandigheden had kunnen leven. Het kan namelijk ook anders: een enigszins qua werk vergelijkbare auteur als Paul van Ostaijen kreeg in onze streken wél erkenning gedurende zijn leven (hoewel ook Van Ostaijen enige tijd in de gevangenis zat). Maar Charms niet. Toch begin ik al te glimlachen als ik zijn werk zie: ik hou van absurdisme. Het is een geweldige manier om zaken aan de kaak te stellen, de lezer te verrassen, op het verkeerde been te zetten en vervolgens te confronteren. En Charms kon dat als geen ander. Ik kan natuurlijk pagina's volgschrijven over Charms, maar dat hebben anderen al gedaan: lees hier een mooie tekst over Charms op DBNL, hier een fraai recensie over werk van Charms en tijdgenoten of lees hier Engelstalig werk. 

Ik was dus erg gelukkig met deze twee boekjes, waarvan er één in feite uit niet meer bestaat dan één langgerekte zin en de andere een gedicht heet maar een kort verhaal is. Het zijn hardcovers, geïllustreerd door Christiane Grauert en uitgegeven in Berlijn in 1997. Het één heet Sonett en het andere Begegnung.


Het verhaal in Begegnung luidt:
Eines Tages ging ein Mann zur Arbeit, und unterwegs begegnete er einem anderen Mann, der ein polnisches Weiß gekauft hatte und auf dem Heimweg war. Das ist eigentlich alles.

In Sonett komt deze prachtige passage voor:
Mir ist mal etwas ganz Eigenartiges passiert: ich hatte auf einmal vergessen was eher kommt - 7 oder 8. 
Waarna de hoofdpersoon met zijn buren op zoek gaat naar het antwoord op de prangende vraag of 7 voor 8 komt, of andersom...

Wat is het punt van deze teksten? Dat weet ik niet - en dat hoef ik ook niet te weten. Wellicht is er een diepe filosofische gedachte - dan kan ik er op basis van deze teksten misschien nader over nadenken. Maar de teksten zijn ook zonder die betekenis al briljant. Bovendien vind ik dat de tekeningen van Grauert er in elk geval mooi bij passen.

Na wat speurwerk ontdekte ik dat deze twee boekjes afkomstig zijn uit een set van vijf die voor 45 euro te koop zijn, of los voor een tientje. Ik was er in elk geval erg tevreden met deze vondst, die - of ze nu een euro kostten, of 45 euro - een waardevolle aanvulling zijn op mijn collectie.

Het mag zo zijn dat boekenmarkten vervuild raken door eurotafels vol rotzooi. Maar tussen de modder liggen altijd weer een paar pareltjes. En ik blijf vol ambitie om ze eruit te vissen. Wellicht vind ik zo ook nog de ontbrekende drie titels van Charms.

01 juli, 2011

189 - Moois van de eurotafel (1)

Mooie boeken zijn kostbaar en waardevol en zijn vaak hun geld dubbel en dwars waard. Lelijke boeken soms ook - mits ze maar zeldzaam zijn. Wie droomt er niet van de vondst van een exemplaar van Tamerlane (het debuut van Edgar Allen Poe) voor 15 dollar, om het vervolgens voor 200.000 dollar te verkopen (of voor de niet zo in literatuur geïnteresseerden - de eerste Action Comics die een miljoen opbrengt)? Of - om dichter bij huis te blijven - het debuut van Reve, om vervolgens 35.000 euro te incasseren. Voor meer van dit soort schatten (altijd handig om een lijstje op zak te hebben), zie hier


Alleen al om die reden is het goed de eurotafel bij boekenmarkten goed in de gaten te houden. Met de eurotafel bedoel ik de uitstalling van stapels boeken op een wankele tafel aan de rand van een boekenmarkt met een kartonnen bordje erbij waarop staat "alles een euro". Het zijn de restpartijen van antiquaren, het is de laatste stop voor de oud papiercontainer, het zijn de boeken waar niemand kennelijk echt in geïnteresseerd is, het zijn de boeken die de moeite van het sorteren niet waard zijn. En het is mijn favoriete stopplek, want ik ga er nooit vandaan zonder een paar euro te hebben uitgegeven met de zekerheid dat ik bereid was geweest om meer te betalen als ik deze titels in een serieus antiquariaat was tegengekomen. Die gedachte geeft mij de rest van de dag een vrolijke bui.

Ik zal in de komende periode een paar berichten schrijven over mijn vondsten op de eurotafel. Zijn het kostbare schatten die ik daar vond, literaire hoogtepunten en museumstukken? Nee, dat niet. Maar elk boek heeft zijn verhaal en daarom zijn de boeken mij lief.

Op een mooie herfstige dag in 2010 nam ik zoals zo vaak mijn kans waar om even langs de eurotafels van de boekenmarkt op het Haagse Lange Voorhout te lopen. Het mooie is dat ik vaak gemerkt heb dat ik met één blik in staat ben om de bijzondere boeken uit een stapel met rommel te spotten. Ik heb geen idee hoe dat komt, maar vaak zie ik direct welke boeken een extra blik verdienen. Is het de afwijkende omvang, het type omslag, het gebruikte papier? Ik heb geen idee, maar ook in dit geval werd ik niet teleurgesteld.

Tussen de rijen boeken zag ik een blauw kartonnen omslagje. Je zou kunnen denken dat het een afgescheurde omslag van een boek was, maar ik vond het nodig er even in te kijken. Tot mijn grote plezier bleek ik een exemplaar van het gedicht Bewaarplaats van Remco Campert te hebben gevonden.

Deze uitgave is een bijzondere uitgave van het Letterkundig Museum. Bewaarplaats werd door Remco Campert geschreven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Letterkundig Museum te Den Haag op 3 december 2004. Technische informatie: het gedicht werd door De Uitvreter te Zoeterwoude gezet uit de Schrijfmachineletter en in een oplage van 500 exemplaren gedrukt.

En één van die 500 exemplaren lag op die herfstdag op mij te wachten: kartonnen omslag, 1 A4 met een gedicht en een ansichtkaart van J.J. Slauerhoff die geldt als toegangsbewijs. Niet duidelijk is voor wat dit een toegangsbewijs was, maar dat zal wel voor een jubileumtentoonstelling zijn geweest.

Hemelsbreed lag dit gedicht niet eens zo ver van het Letterkundig Museum vandaan, maar evengoed wonderlijk dat het niet werd herkend als bijzonder werkje. Een kijkje op Antiqbook leert mij dat Fokas Holthuis een identiek exemplaar aanbiedt voor € 20.

Dat laatste is leuk om te weten, maar eigenlijk irrelevant: verkopen doe ik dit moois toch niet. Het is wel het bewijs dat ik het goed gezien had. Maar ik hou erg van Remco Campert en dus is dit een mooie aanvulling op mijn collectie. Als afsluiting van de beschrijving van deze vondst op de eurotafel een paar strofen van het gedicht van Campert:
Streling van de wind op je wang
als ik wapper met mijn hand boven het papier
en in een doek, eens losjes om je hoofd geknoopt
in een vitrine nu behouden, bespeur ik nog
de geur van je haar

De inktspatten van de drift
de vlekken van de vergeefsheid
op het durend geduldige papier,
eens weet ik beter

Nu nog vecht mijn pen tegen het uur
dat almaar vergaat