195 - Moois van de eurotafel (4): Grunberg en Ejdelman

Ik heb het niet zover geschopt als de medewerker van de kringloopwinkel in Nieuwegein die de originele houtsnedes van Escher tussen de binnengekomen boeken ontdekte die uiteindelijk € 9031 opbrachten. Natuurlijk droom ik daar wel van, want ik zou die € 9031 goed besteden bij de diverse boekenveilingen die in november in het land worden gehouden. Maar ik moet mij troosten met een paar "kleinere" vondsten die mij desondanks dierbaar zijn.

Deze keer gaat het niet over een echte eurotafel, maar om een kringloopwinkel. Niet die van Nieuwegein, niet die van Tiel waar ik eerder over schreef of die in Utrecht, maar eentje in Zoetermeer. Waar ik twee boeken kocht á 1 euro.

Het Rotterdam van Arnon Grunberg
Mijn eerste oogst was een reportage die Arnon Grunberg schreef voor het Algemeen Dagblad, in 2001. Dit is niet een heel zeldzaam boekje van Grunberg, maar zoals alles wat van Grunberg wordt gepubliceerd is het als snel redelijk waardevol. Op Marktplaats staat sinds 2 oktober 2011 een exemplaar voor € 25 aangeboden (met de vermelding "bodemprijs"), maar een tweede exemplaar doet "slechts" € 17,50. Voor een niet-gesigneerd, niet-genummerd en niet-bibliofiel werkje van Grunberg van net 10 jaar oud vind ik dat toch behoorlijk aan de prijs.
In dit boekje wordt verslag gedaan van de week die Arnon Grunberg voorafgaand aan kerst 2000 doorbracht in hotel New York, "een sluiptocht door een onzichtbare stad". Grunberg, "de schrijver met de scherpste blik van Nederland", aldus de achterflap, beschrijft zijn observaties bij onder meer Feyenoord, de Baja Beach Club, Blijdorp en Tattoo Bob. En dat alles op de bekende opgewekt-naargeestige Grunberg-toon.

De dekabristen
Ik  had werkelijk geen idee wie of wat de dekabristen zijn en van de schrijver Natan Ejdelman had ik ook nog nooit gehoord. Nu weet ik:

De dekabristen waren een paar honderd aristocraten en landeigenaren met tienduizenden lijfeigenen, jonge officieren en generaals (gemiddelde leeftijd 25 á 26 jaar), die in december 1825 allemaal in opstand kwamen tegen hun tsaar.

Dit citaat staat in de inleiding van het boek van Ejdelman, die volgens de omslag "een bekend historucus (sic!) en schrijver is, op 18 april 1930 te Moskou geboren". Het is mijn tweede aankoop voor één euro in de kringloopwinkel Zoetermeer. Deze Natan Ejdelman schijnt volgens diezelfde omslag bekend te staan om zijn "waarheidsgetrouwe weergave van de gebeurtenissen (...) en levendige en expressieve schilderingen". Overigens is er over Ejdelman bitter weinig te vinden, hoewel ik hier wel een foto vind (en een sterfdatum: 29 november 1989. Dat is morgen precies 22 jaar geleden! En het is dezelfde dag als waarop Gubby Allen stierf. Wel apart trouwens dat een boek uit 1990 niet vermeldt dat de auteur een jaar eerder is overleden).
Waarom kocht ik dit boek? Om een of andere reden viel het mij op tussen de stapels aanbod in de kringloopwinkel. Het formaat, de soort papier, de belettering: het boek was anders dan anders.
En dat bleek ook wel, want het is een uitgave van Uitgeverij Progres. Volgens informatie in het boek is het "gedrukt in de USSR", en 1990 was zo ongeveer het laatste jaar van het bestaan van deze Unie. Het is mijn eerste boek uit de USSR in Nederlandse vertaling die ik bezit.
De informatie in het colofon intrigeerde mij echter nog meer:

Uitgeverij Progress (sic!): een beeld van de Sovjet-Unie
Lees regelmatig de catalogussen van de uitgeverij Progres in het Engels, Frans en Duits:
ieder boek dat daarin vermeld staat komt desgewenst in aanmerking voor publicatie in het Nederlands!

Ach, is het niet geweldig: een glimp van de drang tot export van het Sovjet-gedachtengoed, waarbij men (wie? en wie beoordeelde dat dan?) kon aangeven dat een boek ook in het Nederlands moest worden gepubliceerd. 

Ook over deze uitgeverij is niet veel te vinden, behalve een wikipedia-artikel in het Engels en het Duits. Uit het Engelse artikel leer ik dat er een vergelijkbare aansporing aan de lezer bestond voor Engelse boeken: "REQUEST TO READERS. Progress Publishers would be glad to have your opinion of this book, its translation and design and any suggestions you may have for future publications. Please send all your comments to 21, Zubovsky Boulevard, Moscow, USSR". In de Nederlandse vertaling wordt trouwens ook een oordeel gevraagd over "de vertaling, de verzorging en de technische uitvoering (??) van het boek". Met de vermelding: "Oons (u raadt het al: sic!) adres" is dan overigens ineens Zubovsky Boulevard 17 in Moskou. Zubovsky Boulevard is volgens Google Maps een 16-baans weg in Moskou. Wie of wat er nu op nummer 17 (of 21) zit, heb ik niet kunnen achterhalen.
Uit het Duitse artikel leer ik dat Progres/Progress boeken in rond de 40 talen uitgaf en dat alleen al in 1974 (waarom dat jaar?) 24,1 miljoen exemplaren van 950 titels werden gepubliceerd.
Niet echt zeldzaam dus, die boeken van Progres/Progress uit Moskou, USSR. Maar wel een fascinerend voorbeeld van een voorbije tijd, zoals een Trabant in Berlijn.

Alleen al vanwege de achtergrond van het boek vind ik dat het thuishoort in mijn boekenkast. Ik heb het boek nog niet gelezen, maar ik sluit niet uit dat ook ik word gegrepen door "het streven om de dialectiek van historische verhoudingen na te gaan" die Ejdelman in zijn boek heeft gelegd.