31 december, 2004

32 - Oud en Nieuw

het afgelopen jaar is boek geworden 
en trommelt een bekende klank 
op mijn beslagen ruit; 
de dagen gaan vrij-uit 
want ik was mank. 
jij en het jaar en ik zijn boek geworden. 

2004 is boek geworden... maar wat heb ík met boeken gedaan in 2004? Een overzicht: 

  • aantal nieuw boeken in 2004: 61 
  • eerste nieuwe boek in 2004: 14 januari: Gontsjarow - Oblomow (vert. Arthur Langeveld). Gebonden mét stofomslag, uitgave Veen, 1994. Voor 15 euro bij De Slegte
  • laatste nieuwe boek in 2004: 20 december 2004: Pater Noster - Onze Vader. Het Onze Vader in negen verschillende talen, gekalligrafeerd door Pieter Wetselaar. Stichting De Roos, 1983. Met fluweel overtrokken karton. Gedrukt door de Carlinapers in paars en zwart op Velin d'Arches in een oplage van 175 genummerde exemplaren. Dit is nummer 104. Voor 45 euro bij Fokas Holthuis
  • langst op het verlanglijstje: na 15 jaar gekocht op 29 juli 2004: Hugo Brandt Corstius - Weer een nieuw vak? Taken en grenzen van de computertaalkunde. 23p. Geniet. Universitaire Pers Rotterdam, 1974. Voor 1 euro bij Hoeksbooks.
.. maar eigenlijk zijn ze alle 61 hoogtepunten en meer dan welkom in mijn verzameling. Een boekenrijk & leesvol 2005 gewenst!   

28 december, 2004

31 - Leven en dood

Twee posts geleden heb ik zitten mijmeren over het feit dat de dood van de ene verzamelaar talloze mogelijkheden biedt voor een andere verzamelaar. De verknochtheid van de ene verzamelaar aan zijn bezit zorgt er voor dat de opvolgende verzamelaar smetteloze exemplaren van de erfgenamen kan kopen (die niet van boeken houden, kennelijk). Mijn taak is het die exemplaren smetteloos te houden voor de volgende generatie, hopelijk binnen mijn eigen familie.

Dat dit alles maar zeer relatief is, mag duidelijk zijn uit de situatie nu in Azië: wie maalt er om een paar boeken, wanneer er sprake is van ruim 50.000 doden als gevolg van de zeebeving? Welke nabestaande zou niet zijn hele verzameling geven om een dierbare terug te vinden? Ik pak dit onderwerp nog even op om twee redenen: het is bijna oud en nieuw, dus sowieso een wat melancholische tijd die met vooruit- en terugblikken gepaard gaat en vanwege het boekje van Walter Benjamin dat ik heb zitten lezen: "Ik pak mijn bibliotheek uit". 

Dit boekje was een jaarwisselingsgeschenk uit 1989 van de groep uitgevers waar o.a. Veen en Contact bij horen, een toepasselijk werkje voor deze dagen dus. In dit boek beschrijft Benjamin zijn boekenbezit, wanneer hij het uit kisten haalt en weer opnieuw in kasten zet. Ik zal in latere posts nog wel eens naar hem teruggrijpen. Maar deze passage viel mij op: 
"... eigenlijk is een erfenis de meest geldige manier om tot een verzameling te komen. Want de houding van een verzamelaar tegenover zijn bezittingen stamt af van het gevoel van verantwoordelijkheid van een bezitter ten opzichte van zijn eigendom. Ze is dus, in de meest wezenlijke zin, de houding van een erfgenaam. Het meest karakteristieke van een verzameling zal daarom steeds haar overerfbaarheid zijn. U moet weten dat ik, wanneer ik dat zeg, heel duidelijk besef hoe mijn uiteenzetting van deze verbeeldingswereld van het verzamelen velen onder u in uw overtuiging dat deze hartstocht niet meer van deze tijd is en in uw wantrouwen tegen het type van de verzamelaar zal bevestigen. (...) En ik wil slechts constateren dat het verschijnsel verzameling zijn zin verliest, wanneer het zijn persoonlijke eigenaar verliest. (...) Pas bij het uitsterven wordt de verzamelaar begrepen."
Dit schreef Benjamin in 1931. De erfgenamen van de rozen, waarvan ik er twee heb weten te bemachtigen, hebben begrepen dat de verzameling zijn zin verloor, toen de eigenaar overleed. Maar gelukkig zijn er nog veel verzamelaars over heden ten dage, zodat ze allemaal ergens een mooi plekje hebben gevonden. Ik zal proberen mijn verzameling zo lang mogelijk zin te blijven geven. Walter Benjamin maakte overigens op 27 september 1940 een einde aan zijn leven toen hij wachtte op een visum naar Spanje, maar aan de Gestapo overgeleverd dreigde te worden. Wat er met zijn verzameling is gebeurd heb ik niet terug kunnen vinden. 

20 december, 2004

30 - Curieuze curiosa

Een tijdje geleden las ik in de Volkskrant een artikel over de curiosa die in het Letterkundig Museum ligt opgeslagen. Het gaat dan om allerlei voorwerpen die aan schrijvers hebben toebehoord of die representatief zijn voor hun schrijverschap.

Het Letterkundig Museum omschrijft het zelf zo:
De typemachine en de oordoppen van Simon Vestdijk, het liefdeshart van Connie Palmen en Ischa Meijer, en het rapport van Theun de Vries. Van kledingstukken, brillen, wandelstokken, pennen en huisraad tot en met paspoorten, diploma’s en trouwkaarten. In deze kleurrijke verzameling zijn de meest uiteenlopende voorwerpen en persoonlijke documenten van schrijvers opgenomen.

Ziehier de stofzuiger van Vestdijk. Stond hij bekend om zijn bekwame stofzuigen, of inspireerde dit apparaat hem tot zijn beste proza? De Nederlandse Vereniging voor Slechthorenden geeft uitsluitsel: Vestdijk zette, om bij het schrijven niet te worden gestoord door achtergrondgeluiden, de stofzuiger aan, ook bij DBNL wordt er over geschreven..

Dergelijke curiosa worden bij mijn weten niet vaak te koop aangeboden. Ik herinner me één geval: in een catalogus van het Leidse antiquariaat Aioloz werd een kostuum van Gerard Reve aangeboden, dat kennelijk nooit was teruggehaald van de wasserij. Ik heb de catalogus niet meer (hier wordt er iets over geschreven, maar ik ben geen abonnee, dus kan het niet lezen), maar enig speuren leert mij dat Aioloz ook in het bezit is geweest van een getrokken kies en afgeknipte teennagels van Gerard Reve.
De Volkskrant schreef met enig dedain over het tentoonstellen van dergelijke curiosa, en op zich moet ik er ook niks van hebben - niet van Gerard Reve en niet van dit soort curiosa. Toch zijn er volop mensen die dit verzamelen - neem bijvoorbeeld Boudewijn Büch die ook álles van de door hem bewonderde schrijvers, muzikanten en politici wilde hebben, zoals de penis van Napoleon.

En zoals we allemaal weten zijn al die spullen in september van dit jaar geveild. Memorabilia heten ze overigens volgens het Parool, geen curiosa. Ik ben niet bij de veiling geweest, heb dus niets gekocht. Bij mijn weten bezit ik geen enkel curiosum van een auteur. Het enige wat misschien in de buurt komt, is een gedicht gedrukt op een zakdoek. Dat werd ooit verkocht in de boekhandels met *). Het is het gedicht "Het lied van de zakdoek" van Bart Moeyaert. Maar hij heeft er niet zelf in gesnoten. En het object staat niet eens op zijn eigen website vermeld, dus misschien wil hij er zelf ook niks van weten.

09 december, 2004

29 - Every rose has its thorn...

Ik moet het toch nog even hebben over de rozen, oftewel de uitgaven van Stichting De Roos. In mijn vorige post schreef ik dat antiquariaat Fokas Holthuis een geweldige catalogus met uitgaven van Stichting De Roos uit had gebracht. En deze lijst was nog maar de helft, de letters A-M van de uitgaven. N-Z volgt nog, hopelijk binnenkort. Ik realiseerde mij opeens dat de reden dat Fokas deze prachtlijst heeft, waarschijnlijk is dat de verzamelaar in kwestie overleden is. Of failliet. Hoe dan ook, ik geloof niet dat er een vrijwillige reden is dat iemand afstand doet van zo'n schitterende verzameling. Het boekenvirus is niet iets dat je verliest, verzamelaar ben je en blijf je. Je verzamelt om te houden. Maar voor deze persoon was het niet meer mogelijk ze te houden: ook de nabestaanden hadden er geen belangstelling voor. De roos is verwelkt. k realiseerde mij nog iets: dit is mijn en uw voorland. We zijn niet allemaal als Aristoteles. 

Hoezo Aristoteles? Omdat Wim Simons in zijn boek "Omgang met boeken" het volgende schrijft: "Aan het begin van de rij boekenheiligen staat de Griekse wijsgeer Aristoteles, die als de eerste systematische boekenverzamelaar geldt. Na zijn dood wisselde zijn bibliotheek verschillende malen van eigenaar en werd in het jaar 84 door Sulla als oorlogsbuit naar Rome gebracht, waar deze bibliotheek voor de eerste maal werd gecatalogiseerd." 

De bibliotheek van Aristoteles bleef min of meer intact. De bibliotheek van deze anonieme verzamelaar raakt versnipperd. Ik heb één exemplaar uit zijn bibliotheek gekocht, de rest zal zijn weg vinden naar andere bibliotheken. De eigenaars van deze bibliotheken zullen ooit ook afstand moeten doen van hun bezit. Hopelijk komen ook mijn boeken, als mijn geliefden ze niet meer willen hebben, dan in het bezit van een nieuwe generatie boekenliefhebbers. Misschien dat die dan, net als ik, een gat in de lucht zullen springen omdat ze één exemplaar uit de versnipperde bibliotheek aan hun bezit hebben mogen toevoegen. Boeken overleven ons allemaal.

02 december, 2004

28 - Op rozen zitten

Fokas Holthuis zit op rozen. Op uitgaven van Stichting De Roos wel te verstaan, want die zijn het onderwerp van zijn jongste nieuwsbrief. Voor wie het niet weet, de uitgaven van Stichting De Roos behoren tot de mooiste in de Nederlandse literatuur. Zelf ben ik de gelukkige bezitter van een paar 'rozen', maar het aantal dat Fokas nu heeft staan wekt grote begeerte op. 

Een stukje geschiedenis: Stichting ‘De Roos’. Deze stichting werd in juni 1945 opgericht door Chris Leeflang, Charles Nypels en G.M. van Wees met als doel ‘het maken van boeken en drukwerken enkel om de ongerepte en dus ook onbaatzuchtige liefde voor typografie en kunst, in alle denkbare vormen waarin deze kunnen samengaan’. De stichting telt maximaal 175 leden en al jaren is er een wachtlijst om lid te mogen worden. Jaarlijks verschijnen er drie à vier uitgaven, uitsluitend bestemd voor leden van de Stichting. Voor vormgeving, illustratie, drukken en binden worden zoveel mogelijk verschillende mensen en bedrijven ingeschakeld zodat het geheel van de uitgaven een afspiegeling vormt van de contemporaine mogelijkheden op dit terrein in Nederland.

De uitgaven van De Roos zijn prachtig, en zeldzaam, dus kostbaar. Niet alleen zijn er maximaal 175 exemplaren per uitgave in omloop (of laten we zeggen maximaal 200, want er worden er altijd een paar extra gemaakt), maar tal van exemplaren zijn in het bezit van allerhande musea en bibliotheken en komen dus nooit meer op de markt: ze staan in de Koninklijke Bibliotheek, maar ook in Michigan, om een paar plekken te noemen. 

Maar gelukkig is er van tijd tot tijd weer een mooi rijtje 'rozen' om uit te kiezen. De allermooiste is natuurlijk onbetaalbaar: The Book of Psalms. Hier volgt de omschrijving: 
"printed according to the authorised version of the Holy Bible. MDCXI. Utrecht, (Stichting De Roos), 1947. Verguld halfleer met gemarmerde platten, kop verguld (J. Brandt en Zoon). (4), 268 p. Band en typografie J. van Krimpen. Gedrukt door Enschedé op Barcham Green in een oplage van 175 genummerde exemplaren, gesigneerd door Van Krimpen. " 
Voor 300 euro te koop, maar hij zal wel weg zijn... Op één punt versla ik Fokas: de bij de uitgave van "Het duel" van Casanova verschenen gesigneerde en genummerde losse litho van Matthijs Sluiter heb ik wél! Wie "Het duel" bij Fokas koopt heeft 'm niet. Maar die heeft dan wel één van de prachtigste boeken die ik ooit heb gelezen. De vertaling van Ike Cialona van dit boek is verbluffend, het taalgebruik zó mooi dat het een genot is om dit boek te lezen. Ik wil mijn litho overigens graag ruilen voor The Book of Psalms