... die ooit een lijst van twaalf manieren om een privébibliotheek te classificeren [maakte], 'die geen van alle voldoen'. Zonder al te veel overtuiging stelde hij de volgende categorieën voor:
- alfabetisch
- op land of continent
- op kleur
- op datum van aankoop
- op datum van publicatie
- op formaat
- op genre
- op literaire periode
- op taal
- volgens eigen leesprioriteit
- per serie
(merk op dat dit een rijtje van elf is, want Manguel (of de vertaler) is de categorie "op binding" die Perec in zijn oorspronkelijke rijtje opnam vergeten. Het hele lezenswaardige stuk van Perec staat trouwens hier)
Vervolgens geeft Manguel een mooi historisch overzicht van classificatiesystemen ("De alfabetische ordening van boeken werd voor het eerste ruim tweeëntwintig eeuwen geleden toegepast en wel door Callimachus, een van de beroemdste bibliothecarissen van Alexandrië"). En hoewel dit een zeer leesbaar overzicht was, leidde dit mij af van de taak waar ik voor stond: het herordenen van mijn bibliotheek.
The classification of books, according to any set system, or according to subjects upon the shelves of a library, is not easy, and for many reasons it is not worth attempting. Unless the library is a very large one, say, ten to twenty thousand volumes, with ample and adaptable shelving, it is not to be desired. The main difficulty in shelf classification lies in the fact that books on similar and kindred subjects are issued in all sizes. There are books on Furniture, for instance, in folio, in quarto, and in octavo. When shelf classification is imperative, the folios are all put together, the quartos together, and the octavos together. This is the nearest realisation of a shelf classification, and by this method the folios may be far separated from the quartos, and the quartos from the octavos. Moreover, if appearance count for anything, as indeed it should in the most modest library, it will be impossible to carry out any plan of shelf classification and preserve at the same time an appearance of method and fitness. In planning out how your books are to be placed, a great consideration is the placing of them, so that books likely to be frequently referred to shall be easy of access, and books less likely to be in request shall be housed higher up. Reference books should, as far as possible, be placed together, and all easy of access. The main divisions into which a private library classes itself are History and Biography, Fiction, Poetry and Drama, Theology, Travel, Art, Belles lettres; but there are so many considerations besides those of subject in any general classification which should determine the position of a volume that I must emphasise what has already been said about actual personal convenience being first studied, and the library as arranged on the shelves should be the result of personal convenience and graceful effect.
"Personal convenience and graceful effect", daar ga ik voor bij het inrichten van mijn bibliotheek. Zeker omdat ik het aantal van "ten to twenty thousand volumes" nog lang niet heb bereikt en het scheiden van de folios en octavos in deze tijd niet echt een relevant onderscheid is. Toch had ik eerst nog een ander klusje.
Uiteindelijk koos ik voor de naam Bibliotheca Scatebra. Scatebra betekent in het Latijn zoveel als 'bruisen' of 'stromende bron'. Sowieso een mooie naam voor een bibliotheek, want een goede verzameling boeken is als een altijd verfrissende bron waar je uit kan blijven drinken. En bovendien is het een verwijzing naar mijn eigen naam, en zoals hierboven is te zien worden veel bibliotheken simpelweg naar de eigenaar genoemd.
Nu ik de belangrijkste klus achter de rug had, kon dan eindelijk het grote ordenen beginnen. Dat was nodig, want ik merkte dat door de recente toename van boeken, onder meer uit de bibliotheek van Adri Offenberg, de bestaande ordening niet meer paste. Ik vond het allemaal niet meer zo logisch staan en ik merkte dat ik behoefte kreeg aan wat meer categorieën boeken. Sommige boeken kon ik gewoon niet meer terug vinden, omdat ik dacht dat ze een eigen categorie hadden die vervolgens niet bleek te bestaan. Ik wilde boeken eenvoudiger terugvindbaar maken door de fysieke indeling in de kasten te koppelen aan mijn digitale catalogus bij LibraryThing.
Het voordeel van LibraryThing is namelijk dat je boeken op twee manieren kunt categoriseren. Je kunt ze in deelcollecties stoppen, zodat verwante boeken digitaal bij elkaar staan. En je kunt boeken labelen, zodat verwante boeken snel terug te vinden via de labels die je eraan hangt. Bijkomend voordeel is dat alle andere gebruikers ook labels gebruiken, hierdoor stuit je via die labels op allerlei boeken die passen bij de boeken die je al bezit. Maar ik bleek er een beetje een rommeltje van gemaakt te hebben. Ik had boeken in verschillende deelcollecties tegelijk gestopt, wat digitaal prima werkt maar fysiek natuurlijk niet. Ik ben daarom eerst mijn LibraryThing gaan ordenen (elk boek streng in één deelcollectie) zodat ik dat vervolgens fysiek kon spiegelen. Waarbij het kwistige gebruik van labels vervolgens hielp om boeken die in meerdere collecties passen te groeperen. Ruim 12 jaar geleden schreef ik al over het invoeren van alle boeken die ik toen had in LibraryThing. Ik constateer dat de verzameling sindsdien meer dan verdubbeld is: destijds 1486 titels, nu 3648 titels. En ik vind nog steeds dat ik een best wel kleine bibliotheek heb...
Uiteindelijk leidde al dit georden tot de volgende deelcollecties in de Bibliotheca Scatebra, die ik nu ook apart in de kasten heb staan en waar ik voor elke deelcollectie een kaartje heb gemaakt zodat elk boek ook voor derden vanuit de digitale catalogus snel terugvindbaar is. Niet dat derden ooit zelfstandig in mijn boeken mogen graaien, maar het is de gedachte die telt.
- Stichting de Roos. Hierin staan 232 titels, niet alleen de reguliere uitgaven van De Roos maar ook de extra uitgaven (nieuwjaarswensen, herdrukken en enkele verwante titels). De reguliere uitgaven gesorteerd op volgorde van uitgave uiteraard, niet op auteur. De overige uitgaven op jaar.
- Proza Nederlandstalig. Dit is de grootste deelcollectie met 878 titels. Nederlandstalig verwijst naar de oorspronkelijk geschreven taal, hierin staan dus vooral Nederlandse en Vlaamse titels. Overigens ben ik hier niet zo heel consequent: bij de complete uitgaven van bepaalde schrijvers voeg ik ook secundaire literatuur toe of andere verwante uitgaven. Dus niet alles wat bij 'proza' staat is ook 'proza. Deze categorie is op auteur gesorteerd. Recent is hier aardig wat aan toegevoegd uit de nalatenschap van Adri Offenberg.
- Boeken over boeken - non-fictie. Deze categorie is zo'n beetje de snelstgroeiende op het moment en bevat 373 titels. Naast boeken van Nederlandse auteurs zoals Gerrit Komrij, Boudewijn Büch, Ed Schilders en natuurlijk Rimmer van der Meulen staan hier veel internationale auteurs. Een aanzienlijk deel daarvan is weer afkomstig uit de voorjaarsveiling 2015 bij Bubb Kuyper. Ook in deze categorie blijkt hoe inconsequent ik in wezen ben, want van zowel Komrij als Büch staan ook de nodige boeken bij "Proza Nederlandstalig", de titels van deze schrijvers heb ik juist niet bij elkaar gehouden. En van Komrij staat ook al een titel bij "Stichting de Roos", hij is misschien wel de meest verdeelde schrijver in mijn bibliotheek. Maar wat verwacht je dan van een auteur die zich "de gelukkige schizo" noemt? De afweging om een auteur compleet te houden (en alles bij "Proza Nederlandstalig" te zetten, zoals bij Tommy Wieringa en Adriaan van Dis) maak ik op volstrekt willekeurige gronden. Hoewel uiteindelijk in lijn met Humphrey's aansporing gericht op personal convenience and graceful effect.
Recent zijn enkele collega-bloggers ertoe overgegaan (delen uit) hun boeken over boeken-collectie te tonen (hier en hier). Ik zal het de lezer van dit blog echter besparen om de 373 titels integraal te tonen. - Boeken over boeken - fictie. Recent heb ik bij de boeken over boeken onderscheid gemaakt tussen non-fictie en fictie. Onder fictie staan op dit moment 31 titels en het zijn de werken waarin boeken of boekenliefde een centraal thema zijn. Denk aan De boekendief van Zusak, Bibliomanie van Flaubert of Fahrenheit 451 van Bradbury. Deze boeken staan gesorteerd op auteur. Ook hier moeilijke keuzes: de recente uitgave van het verhaal De bibliomaan van Charles Nodier door Stichting Desiderata staat bij "Boeken over boeken - non-fictie" omdat het grootste deel van het boek mooie beschouwingen bevat over bibliofilie, bibliomanie en de auteur van het verhaal en tevens boekenverzamelaar Nodier. En ook omdat ik het verhaal van Nodier zo levensecht vond, dat het wat mij betreft helemaal geen fictie hoeft te zijn.
- Proza overige talen. een categorie kleiner dan de Nederlandstalige proza, hoewel hier de rest van de wereldliteratuur is onderbracht. 539 Titels staan hier. Ik heb nog overwogen onderscheid te maken naar land of continent of taalgebied, maar uiteindelijk werden de deelcollecties er te klein van, of het hielp mij niet in overzichtelijkheid. Dus staat hier alles gesorteerd op auteur naast elkaar: Dickens naast Diderot, James Salter naast Jean-Paul Sartre en Julian Barnes naast Giorgio Bassani. Ik hoor de boeken er niet over klagen, daarom laat ik het voorlopig maar zo.
- CPNB. Een grote categorie met 541 titels, maar wel onderverdeeld in subcollecties (Boekenweekgeschenken, boekenweekessays, Nederland Leest-uitgaven en thematische uitgaven zoals Maand van het Spannende Boek en Maand van de Geschiedenis). Alle deelcollecties staan gesorteerd op jaar, niet op auteur. Ook bij CPNB vinden we schrijvers als Büch en Komrij terug, maar ook de boekenweekgeschenken van bijvoorbeeld Van Dis, Mulisch en Wieringa staan hier en niet bij "Proza Nederlandstalig". Hier wemelt het trouwens van de dubbele uitgaven: zo heb ik het boekenweekgeschenk van Griet op de Beeck in het Nederlands, het Fries en als luxe uitgave. Ook de Nederland Leest-uitgaven staan er in verschillende verschijningsvormen, zoals vier variaties van Mulisch' Twee vrouwen.
- Bibliofiel - proza. Bijzondere uitgaven in kleine oplagen vinden hier een aparte categorie (hoewel er ook verschillende bibliofiele uitgaven bij "Proza Nederlandstalig staan". Enfin, ik val in herhaling hierover). Ik heb nu 72 titels in deze categorie geplaatst. Vooral titels van auteurs waar ik verder niet al te veel werk van heb, dus die wat verweesd stonden in de beide grote algemene collecties met proza. Bibliofiel werk van auteurs waar ik al meer titels van heb, staan bij voorkeur geclusterd in een grotere deelverzameling.
- Bibliofiel - poëzie. Verwant aan de vorige categorie telt deze categorie 49 titels. Waaronder een aantal clandestiene uitgaven.
- Poëzie. Er is ook nog veel poëzie die niet in bibliofiele uitgaven is verschenen. Ik heb hier 58 titels, waaronder (ook hier weer) Komrij met zijn bloemlezingen. Van auteurs die ook wat poëzie hebben gepubliceerd maar hoofdzakelijk proza schrijven, staat de poëzie bij "Proza", al dan niet Nederlandstalig. Dit geldt bijvoorbeeld voor Marcel Möring en Tommy Wieringa.
- Gedichtendag. Weer een categorie met poëzie, maar nu als aparte serie. Deze kleine categorie (ook letterlijk: het zijn veelal kleine dunne boekjes) telt 22 titels. Alleen in deze drie laatste categorieën staan al 129 titels poëzie, wat bij nader inzien helemaal geen gek aantal is.
- Klassieken - oudheid t/m renaissance. Zo'n beetje al mijn titels die zijn verschenen vanaf de Griekse en Romeinse tijd tot aan Erasmus en Hugo de Groot staan hier. Overwegend publicaties in de serie Ambo Klassiek (zoals de recente aanwinsten van Petrarca), aangevuld met wat titels uitgegeven als Salamander Klassiek of door Athenaeum, Polak & Van Gennep. In totaal 40 titels en daarmee een aardige dwarsdoorsnede van de klassieke literatuur. Maar nog heel ver verwijderd van een complete serie Ambo Klassiek, check de ruim 100 titels in de door Danny Habets opgestelde bibliografie.
- Proza - verhalenbundels. In een aparte categorie 42 titels, zowel van Nederlandstalige auteurs als in overige talen.
- Toneel & theater. Een categorie met 78 titels, voornamelijk tekstboekjes van de Haagse Comedie en het Nationale Toneel maar daarnaast tekstboekjes van andere theaterstukken en wat algemene boeken over (geschiedenis van) toneel en theater.
- Gouden Reeks. De bekende serie van Athenaeum, Polak & Van Gennep telt nu 15 titels maar gaat hopelijk snel uitgroeien naar compleetheid. Er is ruimte overgehouden in de kast. Vraag bij deze serie is of je de cassettes met de open kant naar voren zet (zodat je de mooie gouden omslagen ziet) of met de gesloten kant (zodat je de mooie illustratie op de cassettes ziet). Ik heb gekozen voor het laatste. Een mooie overzicht van deze serie (en de omslagen) is gemaakt door Danny Habets op zijn blog.
- Literaire Juweeltjes. Deze serie bestaat nu uit 180 titels en groeit nog, vandaar dat er ruimte over is in mijn kast om de groei op te vangen.
- Slibreeks. Deze serie is helaas gestopt. Het telt 151 titels en dit zal uitgroeien naar 153 als ik de laatste 2 titels heb gekocht.
- Boekenmaand Bijenkorf. Ook deze serie is helaas gestopt. Tussen de 30 titels staan werken van (uiteraard) Komrij, Van Dis, Hermans en Mulisch.
- Crawford Deuren: Wederom een serie die niet verder groeit en op 25 titels zal blijven staan.
- Zetcentrale Meppel. Een mooie vangst op Marktplaats was de aankoop van vrijwel de hele serie. Toen was het ook meteen klaar met verzamelen helaas: 22 titels telt deze gestopte serie.
- Maand van de filosofie: anders dan velen denken wordt deze niet uitgegeven door de CPNB, vandaar dat het een aparte categorie is. De serie groeit, dus het zal niet bij de 21 titels blijven die er nu zijn.
- Vertellingen voor een nacht: een serie korte verhalen uitgegeven door Meulenhoff in de jaren '90. De serie is gestopt en ik heb nu 24 titels. Hierbij niet alleen de door Meulenhoff zelf uitgegeven titels, maar ook een aantal die door Nederlandse en Vlaamse tijdschriften als cadeau aan hun lezers werden gegeven.
En zo kijk ik vanaf mijn werkplek naar een keurig geordende bibliotheek. Toegankelijk, elk boek op een voor mij logische plek en eenvoudig terug te vinden. Ingericht op basis van "personal convenience"? Jazeker, en wat mij betreft ook met "graceful effect". Een indeling op maat waar de Bibliotheca Scatebra weer jaren mee voort kan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten