355 - 20 boeken die indruk maakten

Ik was nooit zo actief op social media, anders dan dat ik verschillende mensen of organisaties volgde en het gebruikte als informatieleverancier. Vooral op X had ik heel weinig interactie, ik volgde daar interessante boekenmensen en opiniemakers voor mijn dagelijkse dosis tips en ideeën over boeken, literatuur en voor mij relevante politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Maar omdat mijn tijdlijn meer en meer werd gevuld met de drek die in toenemende mate X bevuilt, voerde ik daar weinig echte gesprekken. Andere social media zijn nog minder interessant voor mij, instagram biedt weinig content en facebook is al een tijdje dood - behalve de bijdragen van de Stichting Desiderata en aangesloten leden.

Sinds kort ben ik echter overgestapt naar Bluesky, het alternatief voor X, en tot op heden bevalt mij dat prima. Veel meer mensen uit mijn netwerk waren al eerder overgestapt en waren enthousiast over het normale gesprek dat daar kan worden gevoerd en de interessante contacten die zij hebben. Er zitten actievere moderatoren bij Bluesky dan bij X en het blokkeren van drek is er effectiever, zo lijkt het. En ik moet zeggen: het bevalt mij er ook steeds beter. Ik heb zin om met mensen te communiceren en op berichten te reageren omdat je een normale inhoudelijke reactie krijgt, iets wat je op X weinig meer ziet. Kortom, voor wie ook overstapt: volg mij op @rolandbron.bsky.social.

Veel boekenliefhebbers op Bluesky posten een serie berichten waarin zij boeken laten zien die voor hen van betekenis zijn geweest, die hen zijn bijgebleven of om wat voor reden dan ook belangrijk zijn geweest, onder de titel #bookchallenge. De bedoeling is dat je alleen omslagen post, zonder verder toelichting, uitleg of bespreking. De boeken moeten voor zich spreken.

Ik vond het een mooie uitdaging en heb daarom ook (niet al te lang) nagedacht over de 20 boeken die ik zou willen laten zien. Ik kwam uit op een serie boeken die om verschillende redenen betekenisvol voor mij is geweest. Bijvoorbeeld omdat zij mij op een bepaald lees-spoor hebben gezet, omdat ze een verzamelbehoefte aanwakkerden, omdat ze mij iets geleerd hebben. In elk geval boeken die een bepaald punt hebben gemarkeerd. Het is een combinatie geworden van (vooral) fictie en een enkel boek over boeken. Hieronder volgt de lijst van de 20 door mij geposte omslagen, en anders dan op Bluesky kan ik hier gelukkig wel een toelichting geven.

 Toelichting

De toelichting op deze keuze is als volgt - en ik zal het proberen per boek kort te houden. In de tekst staan links naar oudere blogberichten over het boek of de auteur. Sommige dateren al van 20 jaar geleden; zo lang reizen deze boeken al met mij mee. Van veel van de titels heb ik geprobeerd eerste drukken te verzamelen, luxe edities of anderszins mooie uitgaven. Vaak is dat gelukt, soms niet: 

1. Karakter door F. Bordewijk. Ik denk dat Bordewijk één van de eerste schrijvers was die mij raakte als tiener. Via de verplichte leeslijst op school kwam ik op Bint - lekker dun en dat was een belangrijk criterium. Ik raakte onder de indruk van zijn schrijfstijl, de nieuwe zakelijkheid, en thematiek en toen ik Karakter las was het voor het eerst dat ik dacht: dit is een grootse roman van een groot auteur. Vanaf dat moment ben ik Bordewijk gaan verzamelen, en lezers van dit blog zien met enige regelmaat nog mijn aanwinsten op dit vlak. De zoektocht naar een eerste druk mét stofomslag gaat onverminderd voort.
2. Dichtertje, De uitvreter, Titaantjes door Nescio. Nescio las ik voor het eerst in mijn studententijd, ik weet niet meer hoe ik er op kwam. Maar ik weet nog dat ik voor het eerst deze bundeling verhalen las en betoverd werd door de stijl van Nescio. Dit is het eerste boek waar ik citaten van uit mijn hoofd leerde en die ik eindeloos kan herlezen zonder dat het mij ooit verveelt. Ook van Nescio heb ik een uitgebreide collectie en lezers van dit blog weten hoe blij ik was toen ik eindelijk de hand kon leggen op een eerste druk van deze klassieker.
   
3. The circle door Dave Eggers. Ik probeer Engelstalige boeken ook altijd in het Engels te lezen, ik hou ervan om de originele tekst van een boek te lezen. Zo ook de boeken van Eggers, één van mijn favoriete hedendaagse auteurs. The circle is een meeslepend boek dat mij liet zien hoe realistisch het is dat een samenleving wordt bedreigd door een immer uitdijend parallel social-media-universum, waar waarheid er niet meer toe doet en individualiteit niet meer bestaat. En het erge is dat het allemaal zo voorstelbaar is wat Eggers schrijft... Het was relatief eenvoudig hier een eerste druk van te vinden.
   
4. A gentle madness door Nicholas Basbanes. Basbanes ontleedt de ziel van de bibliofiel in al zijn aspecten, en ook in historisch perspectief. Als beginnend verzamelaar voelde ik mij zó begrepen toen ik dit boek los. En ook het besef dat er meerderen waren die besmet waren met dat rare virus van bibliofilie. Dit boek stond ook aan het begin van mijn collectie boeken over boeken en verzamelaars. In New York kocht ik later een gesigneerd exemplaar.
5. In Babylon door Marcel Möring. Een verpletterende roman van Möring die bij mij de naam vestigde van hem als groot verhalenverteller. Een mooi en toegankelijk boek die een familiegeschiedenis, cultuurgeschiedenis en een spannende roman in één is. Na het lezen van dit boek moest ik natuurlijk ook de collectie Möring compleet en in eerste druk...
6. De boekendief door Markus Zusak. Eén van de weinige boeken waar ik op latere leeftijd nog om gehuild heb (nadat ik in mijn kindertijd Alleen op de wereld nooit droog kon lezen). Adembenemend en gruwelijk verhaal vanuit het perspectief van de dood. Hiervan heb ik een doodgewone paperback staan.
7. De tuin van de Finzi-contini's door Giorgio Bassani. Wederom een roman rond het thema oorlog. Wat mij in dit boek schokte was dat ik voor het eerst besefte dat de kwaadaardigheid van de mens en de gruwelijkheid van de oorlog volkomen willekeurig slachtoffers maakt. Ik kon mij in die zin identificeren met de Finzi-Contini's dat ik als student het besef kreeg "maar dat had ik kunnen zijn". In een andere context, want ik ben niet Joods, maar desondanks: niemand is veilig voor het kwaad. Dat kwam hard binnen bij dit boek. Ik legde later de hand op een genummerde uitgave van het verzameld werk van Bassani in het Nederlands.
8. De vier maaltijden door Meir Shalev. Het lezen van Shalev begon met Een Russische roman maar deze is wellicht zijn mooiste. Een verhaal als een symfonie, prachtig geschreven in de mooie zinnen van Shalev (vertaald door Ruben Verhasselt). En ja, ook na dit boek was er nog maar één keuze: alles van Shalev in de kast. En alles intussen gesigneerd.
9. The mayor of Casterbridge door Thomas Hardy. Gekozen voor de Engelse leeslijst op school maar op dat moment ontdekte ik de voor mij toen nog onbekende Hardy. Gevraagd door de docente Engels naar dit boek zei ik simpelweg: 'Dit is het beste boek dat ik ooit gelezen heb'. Doordat de docente Engels hetzelfde vond, leverde dat ook een hoog cijfer op mijn mondeling op. Maar ik loog niet: dit boek staat nog steeds hoog in mijn favorietenlijst. Ik heb hiervan een simpele Penguin staan.
10. De verloofden door Alessandro Manzoni. Ik las het aan de oevers van het Gardameer in het kader van mijn vaste project 'lezen op locatie'. Ik was benieuwd naar dit boek wat zo klassiek is in Italië (de eerste moderne Italiaanse roman) en belangrijk was voor de Italiaanse taal als geheel. De beschrijvingen van de invloed van een pestepidemie op het leven van gewone burgers vond ik aangrijpend. Net zoals oorlog willekeurig slachtoffers maakt (zie onder 7), doet de pest dat ook. En de beschrijvingen van Manzoni over de ontwrichting van de samenleving zijn intens maar prachtig. Ik heb de versie die verschenen is in de Gouden Reeks.
    
11. Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy door Laurence Sterne. Opgepakt op basis van tips van anderen en ik was verbijsterd na het lezen van dit boek: zoiets idioots en tegelijkertijd briljants had ik nog nooit gelezen. Toen ik het uit had, had ik het gevoel dat het volmaakte boek geschreven was. Ik las het in de vertaalde Athenaeum-Polak & Van Gennep-uitgave, die verscheen in een oplage van 4000.
    
12. Opperlandse Taal- en Letterkunde door Battus. Eén van de alter ego's van Hugo Brandt Corstius maakte het plezier in taal opnieuw in mij wakker. Wat Battus doet kan helemaal niet, 'Opperlands is de Nederlandse taal op vakantie', zei hij ooit. Maar wat een mooie vondsten en in het boek zie je al de analytische kracht van hem terug, die hij in zijn genadeloze polemieken weer op een andere manier gebruikte. En dus staat de complete Brandt Corstius met alle pseudoniemen in mijn kast. Uiteraard ook de gebonden eerste druk van deze.
13. De naam van de roos door Umberto Eco. Voor een bibliofiel is het lezen over een brand waarbij een bibliotheek met allerlei klassieke incunabelen in vlammen opgaat onverdraaglijk. Het was mijn eerste kennismaking met Eco. Daarna heb ik mij door De slinger van Foucault heengeworsteld en andere vuistdikke romans van zijn hand. Maar De naam van de roos is het meest dierbaar gebleven, al heb ik hiervan slechts een reguliere paperback. 
    
14. Eerst grijs, dan wit, dan blauw door Margriet de Moor. Gelezen omdat het de AKO-literatuurprijs won en direct gegrepen door de schrijfstijl van De Moor. Schitterende taal en zinsbouw, een mysterieuze manier van schrijven en een unieke stem in de literatuur. Geen enkel boek van De Moor heeft mij daarna ooit teleurgesteld. Van deze heb ik de toch wat schaarse gebonden eerste druk.
15. De kathedraal van de zee door Ildefonso Falcones. Gelezen omdat ik naar Barcelona ging en wilde 'lezen op locatie' (zie ook 10.). Indrukwekkende geschiedenis over de bouw van de kathedraal Santa Maria del Mar. En om dan na het lezen van dit boek en ondergedompeld te zijn in het Barcelona van de middeleeuwen daadwerkelijk in de kathedraal te staan en de hoofdpersonen van de roman als het ware te horen fluisteren in de zuilengang is onvergetelijk. Later kocht ik een mooie gebonden Engelse vertaling.
16. De belofte door Chaim Potok. Opgepikt tijdens een boekenverkoop tijdens de jaarlijkse Uitmarkt in Amsterdam, waar uitgevers restanten en beschadigde exemplaren verkochten. De belofte was mijn eerste kennismaking met Potok en ik was getroffen door hoe hij een voor mij onbekende wereld beschreef, de chassidische joden in New York, en hoe hij een thema zoals de confrontatie tussen een behoudend, religieus/sektarisch waardensysteem en een cultuur die openstaat voor modernere invloeden beschrijft. Zo'n thema geldt voor alle geloven/waardesystemen en daarom is Potok mij dierbaar. En staat de complete Potok in mijn kast, ook van deze de eerste Nederlandse druk.
    
17. Odyssee door Homerus. Ik heb veel klassieken gelezen omdat ik vond dat dit onderdeel moest zijn van mijn lees curriculum. Niet alle boeken die nu nog als klassiek gelden overleven de tijd, soms is het hard werken om er doorheen te komen. Maar de Odyssee is simpelweg briljant en ik kan sindsdien niet meer naar een opkomende zon kijken zonder bij mijzelf te denken aan de 'rozevingerige dageraad'. Ik heb een mooie editie uit de Baskerville-reeks van Athenaeum-Polak & Van Gennep.
18. De stad der blinden door Jose Saramago. Schitterende beschrijving van hoe een noodsituatie een samenleving lam legt en hoe een overheid daar op reageert. Maar ook: hoe dit bij sommige mensen het kwaad naar voren brengt zodat zij gaan profiteren van andere slachtoffers. Genoeg parallellen met de situatie tijdens covid in elk geval. Geen bijzondere editie van dit boek.
    
19. Bouvard en Pecuchet door Gustave Flaubert. Misschien lag de keuze voor Madame Bovary meer voor de hand en dat is ook een meesterlijk boek. Maar wat heb ik genoten van Bouvard en Pecuchet en ook het Woordenboek van pasklare ideeën dat er achter zat. De onbarmhartigheid waarmee Flaubert zijn hoofdpersonen neerzet, hun domheid en ijdelheid etaleert en ook hoe hij kritiek geeft op bepaalde vormen van wetenschap vond ik prachtig. En het Woordenboek hilarisch. Helaas heeft Flaubert het boek niet kunnen voltooien, hij overleed nog voor het af was. Ik heb de mooie gebonden uitgave, verschenen bij De Arbeiderspers, vertaald door Edu Borger.
    
20. Joe Speedboot door Tommy Wieringa. De grote doorbraak van Wieringa en weer zo'n boek dat mij verraste en ook meteen overtuigde dat ik te maken had met een groot schrijver die ik dringend moest gaan volgen. Wat een boek vol energie is dit en hoe mooi geschreven. Terecht ook als actieboek benoemd voor Nederland Leest 2024. Ook Wieringa is iemand die prachtig schrijft, scherp inzicht heeft in menselijke overwegingen en de hypocrisie in welluidende zinnen blootlegt. Heerlijk om te lezen en te herlezen. Uiteraard hiervan de 1e druk, intussen gesigneerd.
    

Zo'n lijst van 20 is natuurlijk veel te kort. Ik heb zoveel boeken niet genoemd die wellicht ook een plekje hadden moeten krijgen. Het was makkelijker geweest als ik mij had beperkt tot één genre, zoals 'Nederlandse literatuur' of 'Boeken over boeken' of 'naoorloogse romans', en dan had ik ook met gemak 20 boeken per categorie kunnen kiezen. Het is een beetje alsof je moet stemmen voor de top 2000 en je het op een gegeven moment niet meer weet wat je moet kezen. Want hier hadden ook titels van Adriaan van Dis, Dostojewski, Gogol, Tolstoj, Dickens, Pfeijffer, Büch, Mulisch en wie al niet meer op gekund en gemoeten. Maar ja...