131 - Literair Italië

Standbeeld van Goethe in het kasteel in 
Malcesine aan het Gardameer

De vakantie is weer voorbij, met een ruime week Gardameer. Tot mijn verrassing bleef Goethe mij daar achtervolgen. Net zoals twee jaar geleden in Weimar, waren ook hier de sporen van Goethe zichtbaar. Over Weimar schreef ik hier en hier. Zo intens als in Weimar was Goethe niet aanwezig, maar hij was er geweest, had enthousiast geschreven over Torbole, had in 1786 geslapen in het kasteel van Malcesine (waar nu dus een Goethe-zaal is) en dus zijn er met enige regelmaat tentoonstellingen over Goethe en het Gardameer. Maar die heb ik allemaal links laten liggen, want ik kwam voor iets anders.

Ter gelegenheid van Italië had ik namelijk de lijvige roman van Manzoni meegenomen: De verloofden oftewel I promessi sposi. Het relaas over de Lucia en Renzo die willen trouwen, maar worden tegengewerkt door de omstandigheden van hun tijd, machtige edelen, de pest en alles wat daaruit voortvloeit speelt zich af in de omgeving van Milaan dus in de buurt van het Gardameer. Ruim voor de eenheid van Italië was het leven van eenvoudige mensen niet makkelijk en Manzoni beschrijft op schitterende wijze hoe zij met hun omstandigheden omgaan en hoe het er in het Italië van de 17e eeuw aan toeging. Het boek is tegelijkertijd een roman en een geschiedenisboek en bijzonder geschikt voor een zonnige week Italië. Al was het maar omdat Manzoni met deze roman grondlegger was van het moderne Italiaans: hij schreef het in een taal die bedoeld was om als standaard te fungeren. Het boek staat symbool voor de eenwording van Italië. Daarom is het ook verplichte literatuur voor iedere schoolgaande Italiaan. Het deed mij goed te weten dat de Italianen om mij heen in elk geval hetzelfde boek hadden gelezen als ik.

Renzo en Lucia zijn twee gelieven, eenvoudige boerenkinderen van het Lombardische land. Zij worden weerhouden van hun huwelijk op een afgesproken dag (8 november 1628) door toedoen van de edelman-schurk Don Rodrigo, die zijn zinnen op Lucia heeft gezet. Hij weet dorpspastoor Don Abbondio op zeer Italiaanse wijze te intimideren via zijn bravi (een soort desperado's) zodat deze het huwelijk niet durft te voltrekken. De verloofden moeten vluchten, worden gescheiden, doorstaan beproevingen, hervinden elkaar en trouwen uiteindelijk. Mazoni beschrijft op indrukwekkende wijze de pest in Milaan en de heldenrol van de geestelijken in de stad, maar ook de verwoestingen die optreden wanneer een huurlingenleger door het gebied trekt tijdens een van de eindeloze oorlogen in dat gebied.
Meer informatie over Manzoni en zijn grote roman vind je hier en natuurlijk hier.

Maar Noord-Italië is natuurlijk ook de streek van die twee andere geliefden, die wél trouwen maar ook niet gevrijwaard worden van problemen en uiteindelijk sterven: Romeo en Julia. Verona is de stad waar elke toerist het beeld van Julia kan bekijken en aanraken, het balkon van het huis waar ze woonde (later aangebouwd, maar toch...) en het graf waarin zij ligt. Verona is een schitterende stad, één groot openluchtmuseum in feite en de binnenstad staat natuurlijk niet voor niets op de werelderfgoedlijst van Unesco. Het amfitheater is ongekend mooi. Toch is het er verrassend rustig, behalve natuurlijk in het steegje naar het huis van Julia. Dat stukje Verona is één grote kermisattractie: iedereen wil naast Julia staan en gefotografeerd worden, iedereen wil op het balkonnetje staan en terwijl de ene na de andere bus fotograferende toeristen wordt uitgeladen ontstaat een geweldig gedrang. Maar je moet het gezien hebben. Even snel kijken dus en vervolgens onmiddellijk wegwezen.

De beschermheilige van Verona is Zeno, dat deed me denken aan dat magistrale boek van Italo Svevo: Bekentenissen van Zeno. Maar dat boek had ik al uit, dus dat hoefde niet mee. Bovendien kreeg ik in dat ene weekje de ruim 600 Manzonipagina's maar amper uit. Manzoni en het Gardameer: het is de moeite waard.