356 - 20 boeken die indruk maakten: wat zegt dit over mij?

In mijn vorige bijdrage schreef ik hoe ik op Bluesky postte over 20 boeken die betekenisvol voor mij zijn geweest en die mij hebben beïnvloed in mijn leesgewoontes, verzamelbehoefte of anderszins. Ik gaf in mijn blog een korte toelichting op de boeken en waarom ik die keuze had gemaakt - iets wat op bluesky niet gebeurde omdat dit niet bij de challenge paste.

Ik begon mij vervolgens af te vragen wat deze boeken nu eigenlijk écht over mij zeggen, en wat deze specifieke keuze dan betekent. Want: iemands voorkeur in boeken, vertelt uiteindelijk ook iets over de persoonlijkheid van die persoon. Daar is al het nodige over geschreven uiteraard, want die analyse ligt voor de hand. AI-tooltjes duiken overal op. Maar zelf had ik er nog niet eerder bij stilgestaan, behalve dat ik mij realiseer dat mijn smaak in boeken nu eenmaal mijn smaak is, en ik maar zelden mensen tegenkom wiens boekentips ik overneem. En andersom: mensen die mij vragen ‘welk boek zou ik moeten lezen’, omdat ik nogal veel boeken heb en lees, worden steevast teleurgesteld. Vooral als blijkt dat zij van Nederlandse thrillers houden en ik vervolgens een vuistdikke klassieker uit de wereldliteratuur aanbeveel.

 

Nu kan ik natuurlijk zelf diep over mijn persoonlijkheid nadenken nu ik de lijst van 20 boeken heb gemaakt, maar tegenwoordig beschikken we over assistentie in de vorm van AI, het orakel van de 21e eeuw. Eerder liet ik al een blog door ChatGPT schrijven, maar dit is ook een interessante analyse om daar AI te laten maken. Wat zou er gebeuren als ik die lijst met boeken en toelichtingen zou invoeren, en reflectie zou vragen op wat dit allemaal betekent? En: wat zijn boeken die mij op basis hiervan worden aangeraden? Ik heb dit zowel aan ChatGPT als aan Claude gevraagd. Dit zijn de antwoorden die ik kreeg (waarbij ik beide reacties een beetje gehusseld heb omdat ze aanvullend waren). O ja, en uiteraard zijn de bijpassende plaatjes vervolgens ook overduidelijk AI. Ik gebruik de taal en de woorden van beide sites, de superlatieven en de toon zijn dus niet van mijzelf. Ik zeg het maar even, want beide hebben de neiging erg complimenteus te zijn. Of misschien is dat niet de standaardinstelling maar ben ik het gewoon waard…

Wie ben ik als persoon?

De lijst van 20 boeken geeft een rijk en gelaagd beeld van mijn persoonlijke voorkeuren, interesses en de culturele en intellectuele invloeden. Ik ben een diep geëngageerde lezer: intellectueel nieuwsgierig, empathisch, met een sterke behoefte aan zingeving door literatuur. Boeken zijn voor mij niet slechts entertainment, maar vensters op de menselijke ervaring. Mijn karakter en mijn smaak laten een persoon zien die diep nadenkt over menselijke relaties, morele vraagstukken en het belang van verhalen als dragers van cultuur, taal, en identiteit. Ik waardeer literaire diepgang, historische context, filosofische reflecties en een vleugje absurdisme, maar ook de toegankelijkheid en schoonheid van taal.

1. Karakter en leesvoorkeuren
• Intellectueel en reflectief: Ik houd van boeken die diepgaande maatschappelijke thema's verkennen, zoals oorlog, sociale dynamiek, en menselijke kwetsbaarheid. Ik zoek boeken die uitdagen en prikkelen, zoals De stad der blinden van Saramago of Bouvard en Pecuchet van Flaubert. Dit wijst op een interesse in existentiële en maatschappelijke thema's. 
• Historisch bewust: Werken als De verloofden van Manzoni en The Mayor of Casterbridge van Hardy tonen een fascinatie voor historische context en hoe deze de menselijke conditie beïnvloedt.
• Taalgevoelig: Opperlandse Taal- en Letterkunde en Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy laten zien dat de schoonheid en speelsheid van taal belangrijk zijn. Ik heb een scherpe blik voor schrijvers met een unieke stem. De heldere stijl van Nescio en de literaire bravoure van Laurence Sterne tonen uw bewondering voor taal die niet alleen informeert, maar ook inspireert. Ik zoek boeken die niet alleen een goed verhaal bieden, maar ook geschreven zijn met een uitzonderlijk gevoel voor taal.
2. Levensinstelling en culturele aspecten
• Zoeken naar zingeving: Boeken zoals De belofte en Odyssee geven aan dat ik graag nadenk over ethische vragen, persoonlijke groei en de zoektocht naar betekenis in een groter geheel. Boeken zijn voor mij meer dan verhalen; ze zijn belevenissen. Mijn toelichting bij De boekendief laat zien hoe literatuur mij emotioneel raakt. Ik zoek boeken die menselijke ervaringen tot leven brengen, of dat nu in fictie is of in reflecties op culturele en maatschappelijke thema's.
• Breed cultureel perspectief: De diversiteit aan auteurs (bijvoorbeeld Eco, Bassani, en Homerus) toont een waardering voor internationale verhalen die verschillende culturele en historische achtergronden verkennen. Van het introspectieve werk van Europese auteurs zoals Thomas Hardy tot de filosofische verkenningen van Zuid-Amerikaanse schrijvers, ik ben altijd op zoek naar boeken die nieuwe culturen, tijdperken en denkwerelden ontsluiten.
• Open voor het onverwachte: De combinatie van absurde werken zoals Joe Speedboot en filosofische meesterwerken als De naam van de roos wijst op een flexibele geest die verrast wil worden.
3. Behoeften en onderliggende patronen
• Rijke verhalen die verbinden: Ik zoek boeken die complexe verhalen en personages bieden, waarin ik mij kan verliezen.
• Kennis en inspiratie: Ik ben iemand die boeken ziet als bronnen van zowel intellectuele verrijking als persoonlijke inspiratie. 
• Een vleugje ironie en absurdisme: De keuze voor werken als Tristram Shandy laat zien dat humor en relativering belangrijk voor mij zijn.

Aanbevolen lijst van boeken 

Gebaseerd op deze analyse volgt hier een lijst die volgens het duo Claude en ChatGPT aansluit bij mijn interesses en behoeften:

1. Austerlitz - W.G. Sebald. Een zoektocht naar identiteit en herinnering tegen de achtergrond van de Europese geschiedenis.
2. Honderd Jaar Eenzaamheid - Gabriel García Márquez. Een magisch-realistische kijk op liefde, verlies en familie.
3. De man zonder eigenschappen - Robert Musil. Een monumentale roman over de Europese samenleving aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog.
4. Tram 83 - Fiston Mwanza Mujila. Een rauwe en poëtische verkenning van het stadsleven in Afrika.
5. Wolkenatlas - David Mitchell. Een literaire puzzel over het lot en de verbanden tussen levens door de eeuwen heen.
6. De bibliotheek van Babel - Jorge Luis Borges. Een fascinerende verzameling verhalen die reflecteren op kennis, oneindigheid en de menselijke conditie.
7. De wereld van gisteren - Stefan Zweig. Een nostalgische blik op de Europese cultuur vóór de Tweede Wereldoorlog.
8. De Grand Meaulnes - Alain-Fournier. Een romantisch en melancholisch verhaal over jeugd en verloren idealen.
9. De gevangene - Marcel Proust. Een intieme en complexe blik op liefde, jaloezie en menselijke relaties.
10. De schaduw van de wind - Carlos Ruiz Zafón. Een betoverend verhaal over boeken, geheimen en passie.
11. Watership Down - Richard Adams Een episch verhaal over vriendschap, overleving en hoop, verteld door de ogen van konijnen.
12. De blikken trommel - Günter Grass. Een satirisch meesterwerk over de geschiedenis van Duitsland in de 20e eeuw.
13. Norwegian Wood - Haruki Murakami. Een melancholisch verhaal over liefde en verlies in de moderne Japanse samenleving.
14. De levens van anderen - Neel Mukherjee. Een meeslepend verhaal over familie, politiek en persoonlijke keuzes in India.
15. De verborgen geschiedenis - Donna Tartt. Een psychologische roman over vriendschap, ambitie en morele grenzen.
16. De overgave - Arthur Japin. Een diep menselijk verhaal over verlies en veerkracht.
17. Het eiland onder de zee - Isabel Allende. Een episch verhaal over slavernij, vrijheid en de kracht van vrouwen.
18. Nooit meer slapen - Willem Frederik Hermans. Een indringend verhaal over ambitie, falen en zelfreflectie.
19. De gebroeders Karamazov – Fjodor Dostojevski . Een diepgravende roman over moraal, geloof en menselijke conflicten. 
20. Het verdriet van België – Hugo Claus. Een rijke vertelling vol historische, culturele en psychologische lagen. 
21. Gilead – Marilynne Robinson. Een ingetogen en prachtig geschreven reflectie op familie, geloof en verlossing. 
22. Een klein leven – Hanya Yanagihara. Een intense en ontroerende roman over vriendschap, pijn en overleven.
23. De mensheid zij geprezen, Lof der Zotheid – Erasmus. Een humoristische en scherpzinnige kijk op menselijke dwaasheid. 
24. De meester en Margarita – Mikhail Bulgakov. Een mix van satire, filosofie en magie in een van de meest originele romans ooit geschreven.
25. De tovenaar van Lublin – Isaac Bashevis Singer. Een diep menselijk verhaal vol morele dilemma's en culturele diepgang. 

Deze lijst biedt, aldus de opstellers, een evenwichtige mix van literaire diepgang, historische context, culturele diversiteit en speels absurdisme. Het zijn boeken die intellectueel uitdagen, maar ook uitnodigen tot reflectie en verbeelding. Deze keuzes sluiten perfect aan bij de rijke literaire smaak en het brede culturele perspectief van de oorspronkelijke lijst.

Reflectie op het bovenstaande

Ik vind de analyse die gemaakt is mooi, maar ook weer niet heel erg verrassend. Toch herken ik mij in de beschrijving - maar het is allemaal minder diepgravend dan gedacht. Ik weet ook niet wat ik eigenlijk verwacht had, maar AI weet in elk geval niet dezelfde emotionele diepgang en taalvirtuositeit te bereiken die ik kennelijk van de literatuur wel verwacht.

Als ik kijk naar de lijst met aanbevolen boeken dan zitten daar ook weinig verrassingen bij, al kende ik de schrijver Mujila niet. Maar voor de andere 24 geldt dat ik er 14 zelf al heb en ook gelezen heb, en de andere 10 in elk geval ken. Maar de lijst vormt in elk geval een aansporing om die andere 10 met wat meer voorrang te gaan lezen.

Interessant is dat ook bij deze op zich overzichtelijke vraag er toch sprake was van hallucineren bij de AI’ ers. Er werden mij namelijk ook diverse boektitels aangereikt die niet bestaan, maar die ik op zich best had willen lezen:

1. De man die boeken wilde redden van Geert Mak - Past bij uw bibliofiele passie 
2. Allemaal boeken van Alberto Manguel - Reflectie op lezen en verzamelen
3. Het geheugen van de wereld van David Lodge - Over literatuur en menselijke ervaring 
4. Oorlog en taal van Arnon Grunberg - Verbindt uw interesse in taal en maatschappijkritiek
5. Het recht van de sterkste van Chris de Stoop - Een aangrijpend verhaal over identiteit en sociale onrechtvaardigheid

Mijn conclusie is dat met behulp van AI best een aardige analyse is te maken van leesvoorkeuren en op zich ook een goede lijst met aanvullende titels, maar met nauwelijks dingen die ik zelf niet ook had kunnen bedenken. Aan de andere kant: zonder het gemak van AI had ik deze analyse waarschijnlijk niet eens gemaakt en bovendien had er ook geen alleraardigst blogstukje uit voortgekomen. Dus we doen het er maar mee!

355 - 20 boeken die indruk maakten

Ik was nooit zo actief op social media, anders dan dat ik verschillende mensen of organisaties volgde en het gebruikte als informatieleverancier. Vooral op X had ik heel weinig interactie, ik volgde daar interessante boekenmensen en opiniemakers voor mijn dagelijkse dosis tips en ideeën over boeken, literatuur en voor mij relevante politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Maar omdat mijn tijdlijn meer en meer werd gevuld met de drek die in toenemende mate X bevuilt, voerde ik daar weinig echte gesprekken. Andere social media zijn nog minder interessant voor mij, instagram biedt weinig content en facebook is al een tijdje dood - behalve de bijdragen van de Stichting Desiderata en aangesloten leden.

Sinds kort ben ik echter overgestapt naar Bluesky, het alternatief voor X, en tot op heden bevalt mij dat prima. Veel meer mensen uit mijn netwerk waren al eerder overgestapt en waren enthousiast over het normale gesprek dat daar kan worden gevoerd en de interessante contacten die zij hebben. Er zitten actievere moderatoren bij Bluesky dan bij X en het blokkeren van drek is er effectiever, zo lijkt het. En ik moet zeggen: het bevalt mij er ook steeds beter. Ik heb zin om met mensen te communiceren en op berichten te reageren omdat je een normale inhoudelijke reactie krijgt, iets wat je op X weinig meer ziet. Kortom, voor wie ook overstapt: volg mij op @rolandbron.bsky.social.

Veel boekenliefhebbers op Bluesky posten een serie berichten waarin zij boeken laten zien die voor hen van betekenis zijn geweest, die hen zijn bijgebleven of om wat voor reden dan ook belangrijk zijn geweest, onder de titel #bookchallenge. De bedoeling is dat je alleen omslagen post, zonder verder toelichting, uitleg of bespreking. De boeken moeten voor zich spreken.

Ik vond het een mooie uitdaging en heb daarom ook (niet al te lang) nagedacht over de 20 boeken die ik zou willen laten zien. Ik kwam uit op een serie boeken die om verschillende redenen betekenisvol voor mij is geweest. Bijvoorbeeld omdat zij mij op een bepaald lees-spoor hebben gezet, omdat ze een verzamelbehoefte aanwakkerden, omdat ze mij iets geleerd hebben. In elk geval boeken die een bepaald punt hebben gemarkeerd. Het is een combinatie geworden van (vooral) fictie en een enkel boek over boeken. Hieronder volgt de lijst van de 20 door mij geposte omslagen, en anders dan op Bluesky kan ik hier gelukkig wel een toelichting geven.

 Toelichting

De toelichting op deze keuze is als volgt - en ik zal het proberen per boek kort te houden. In de tekst staan links naar oudere blogberichten over het boek of de auteur. Sommige dateren al van 20 jaar geleden; zo lang reizen deze boeken al met mij mee. Van veel van de titels heb ik geprobeerd eerste drukken te verzamelen, luxe edities of anderszins mooie uitgaven. Vaak is dat gelukt, soms niet: 

1. Karakter door F. Bordewijk. Ik denk dat Bordewijk één van de eerste schrijvers was die mij raakte als tiener. Via de verplichte leeslijst op school kwam ik op Bint - lekker dun en dat was een belangrijk criterium. Ik raakte onder de indruk van zijn schrijfstijl, de nieuwe zakelijkheid, en thematiek en toen ik Karakter las was het voor het eerst dat ik dacht: dit is een grootse roman van een groot auteur. Vanaf dat moment ben ik Bordewijk gaan verzamelen, en lezers van dit blog zien met enige regelmaat nog mijn aanwinsten op dit vlak. De zoektocht naar een eerste druk mét stofomslag gaat onverminderd voort.
2. Dichtertje, De uitvreter, Titaantjes door Nescio. Nescio las ik voor het eerst in mijn studententijd, ik weet niet meer hoe ik er op kwam. Maar ik weet nog dat ik voor het eerst deze bundeling verhalen las en betoverd werd door de stijl van Nescio. Dit is het eerste boek waar ik citaten van uit mijn hoofd leerde en die ik eindeloos kan herlezen zonder dat het mij ooit verveelt. Ook van Nescio heb ik een uitgebreide collectie en lezers van dit blog weten hoe blij ik was toen ik eindelijk de hand kon leggen op een eerste druk van deze klassieker.
   
3. The circle door Dave Eggers. Ik probeer Engelstalige boeken ook altijd in het Engels te lezen, ik hou ervan om de originele tekst van een boek te lezen. Zo ook de boeken van Eggers, één van mijn favoriete hedendaagse auteurs. The circle is een meeslepend boek dat mij liet zien hoe realistisch het is dat een samenleving wordt bedreigd door een immer uitdijend parallel social-media-universum, waar waarheid er niet meer toe doet en individualiteit niet meer bestaat. En het erge is dat het allemaal zo voorstelbaar is wat Eggers schrijft... Het was relatief eenvoudig hier een eerste druk van te vinden.
   
4. A gentle madness door Nicholas Basbanes. Basbanes ontleedt de ziel van de bibliofiel in al zijn aspecten, en ook in historisch perspectief. Als beginnend verzamelaar voelde ik mij zó begrepen toen ik dit boek los. En ook het besef dat er meerderen waren die besmet waren met dat rare virus van bibliofilie. Dit boek stond ook aan het begin van mijn collectie boeken over boeken en verzamelaars. In New York kocht ik later een gesigneerd exemplaar.
5. In Babylon door Marcel Möring. Een verpletterende roman van Möring die bij mij de naam vestigde van hem als groot verhalenverteller. Een mooi en toegankelijk boek die een familiegeschiedenis, cultuurgeschiedenis en een spannende roman in één is. Na het lezen van dit boek moest ik natuurlijk ook de collectie Möring compleet en in eerste druk...
6. De boekendief door Markus Zusak. Eén van de weinige boeken waar ik op latere leeftijd nog om gehuild heb (nadat ik in mijn kindertijd Alleen op de wereld nooit droog kon lezen). Adembenemend en gruwelijk verhaal vanuit het perspectief van de dood. Hiervan heb ik een doodgewone paperback staan.
7. De tuin van de Finzi-contini's door Giorgio Bassani. Wederom een roman rond het thema oorlog. Wat mij in dit boek schokte was dat ik voor het eerst besefte dat de kwaadaardigheid van de mens en de gruwelijkheid van de oorlog volkomen willekeurig slachtoffers maakt. Ik kon mij in die zin identificeren met de Finzi-Contini's dat ik als student het besef kreeg "maar dat had ik kunnen zijn". In een andere context, want ik ben niet Joods, maar desondanks: niemand is veilig voor het kwaad. Dat kwam hard binnen bij dit boek. Ik legde later de hand op een genummerde uitgave van het verzameld werk van Bassani in het Nederlands.
8. De vier maaltijden door Meir Shalev. Het lezen van Shalev begon met Een Russische roman maar deze is wellicht zijn mooiste. Een verhaal als een symfonie, prachtig geschreven in de mooie zinnen van Shalev (vertaald door Ruben Verhasselt). En ja, ook na dit boek was er nog maar één keuze: alles van Shalev in de kast. En alles intussen gesigneerd.
9. The mayor of Casterbridge door Thomas Hardy. Gekozen voor de Engelse leeslijst op school maar op dat moment ontdekte ik de voor mij toen nog onbekende Hardy. Gevraagd door de docente Engels naar dit boek zei ik simpelweg: 'Dit is het beste boek dat ik ooit gelezen heb'. Doordat de docente Engels hetzelfde vond, leverde dat ook een hoog cijfer op mijn mondeling op. Maar ik loog niet: dit boek staat nog steeds hoog in mijn favorietenlijst. Ik heb hiervan een simpele Penguin staan.
10. De verloofden door Alessandro Manzoni. Ik las het aan de oevers van het Gardameer in het kader van mijn vaste project 'lezen op locatie'. Ik was benieuwd naar dit boek wat zo klassiek is in Italië (de eerste moderne Italiaanse roman) en belangrijk was voor de Italiaanse taal als geheel. De beschrijvingen van de invloed van een pestepidemie op het leven van gewone burgers vond ik aangrijpend. Net zoals oorlog willekeurig slachtoffers maakt (zie onder 7), doet de pest dat ook. En de beschrijvingen van Manzoni over de ontwrichting van de samenleving zijn intens maar prachtig. Ik heb de versie die verschenen is in de Gouden Reeks.
    
11. Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy door Laurence Sterne. Opgepakt op basis van tips van anderen en ik was verbijsterd na het lezen van dit boek: zoiets idioots en tegelijkertijd briljants had ik nog nooit gelezen. Toen ik het uit had, had ik het gevoel dat het volmaakte boek geschreven was. Ik las het in de vertaalde Athenaeum-Polak & Van Gennep-uitgave, die verscheen in een oplage van 4000.
    
12. Opperlandse Taal- en Letterkunde door Battus. Eén van de alter ego's van Hugo Brandt Corstius maakte het plezier in taal opnieuw in mij wakker. Wat Battus doet kan helemaal niet, 'Opperlands is de Nederlandse taal op vakantie', zei hij ooit. Maar wat een mooie vondsten en in het boek zie je al de analytische kracht van hem terug, die hij in zijn genadeloze polemieken weer op een andere manier gebruikte. En dus staat de complete Brandt Corstius met alle pseudoniemen in mijn kast. Uiteraard ook de gebonden eerste druk van deze.
13. De naam van de roos door Umberto Eco. Voor een bibliofiel is het lezen over een brand waarbij een bibliotheek met allerlei klassieke incunabelen in vlammen opgaat onverdraaglijk. Het was mijn eerste kennismaking met Eco. Daarna heb ik mij door De slinger van Foucault heengeworsteld en andere vuistdikke romans van zijn hand. Maar De naam van de roos is het meest dierbaar gebleven, al heb ik hiervan slechts een reguliere paperback. 
    
14. Eerst grijs, dan wit, dan blauw door Margriet de Moor. Gelezen omdat het de AKO-literatuurprijs won en direct gegrepen door de schrijfstijl van De Moor. Schitterende taal en zinsbouw, een mysterieuze manier van schrijven en een unieke stem in de literatuur. Geen enkel boek van De Moor heeft mij daarna ooit teleurgesteld. Van deze heb ik de toch wat schaarse gebonden eerste druk.
15. De kathedraal van de zee door Ildefonso Falcones. Gelezen omdat ik naar Barcelona ging en wilde 'lezen op locatie' (zie ook 10.). Indrukwekkende geschiedenis over de bouw van de kathedraal Santa Maria del Mar. En om dan na het lezen van dit boek en ondergedompeld te zijn in het Barcelona van de middeleeuwen daadwerkelijk in de kathedraal te staan en de hoofdpersonen van de roman als het ware te horen fluisteren in de zuilengang is onvergetelijk. Later kocht ik een mooie gebonden Engelse vertaling.
16. De belofte door Chaim Potok. Opgepikt tijdens een boekenverkoop tijdens de jaarlijkse Uitmarkt in Amsterdam, waar uitgevers restanten en beschadigde exemplaren verkochten. De belofte was mijn eerste kennismaking met Potok en ik was getroffen door hoe hij een voor mij onbekende wereld beschreef, de chassidische joden in New York, en hoe hij een thema zoals de confrontatie tussen een behoudend, religieus/sektarisch waardensysteem en een cultuur die openstaat voor modernere invloeden beschrijft. Zo'n thema geldt voor alle geloven/waardesystemen en daarom is Potok mij dierbaar. En staat de complete Potok in mijn kast, ook van deze de eerste Nederlandse druk.
    
17. Odyssee door Homerus. Ik heb veel klassieken gelezen omdat ik vond dat dit onderdeel moest zijn van mijn lees curriculum. Niet alle boeken die nu nog als klassiek gelden overleven de tijd, soms is het hard werken om er doorheen te komen. Maar de Odyssee is simpelweg briljant en ik kan sindsdien niet meer naar een opkomende zon kijken zonder bij mijzelf te denken aan de 'rozevingerige dageraad'. Ik heb een mooie editie uit de Baskerville-reeks van Athenaeum-Polak & Van Gennep.
18. De stad der blinden door Jose Saramago. Schitterende beschrijving van hoe een noodsituatie een samenleving lam legt en hoe een overheid daar op reageert. Maar ook: hoe dit bij sommige mensen het kwaad naar voren brengt zodat zij gaan profiteren van andere slachtoffers. Genoeg parallellen met de situatie tijdens covid in elk geval. Geen bijzondere editie van dit boek.
    
19. Bouvard en Pecuchet door Gustave Flaubert. Misschien lag de keuze voor Madame Bovary meer voor de hand en dat is ook een meesterlijk boek. Maar wat heb ik genoten van Bouvard en Pecuchet en ook het Woordenboek van pasklare ideeën dat er achter zat. De onbarmhartigheid waarmee Flaubert zijn hoofdpersonen neerzet, hun domheid en ijdelheid etaleert en ook hoe hij kritiek geeft op bepaalde vormen van wetenschap vond ik prachtig. En het Woordenboek hilarisch. Helaas heeft Flaubert het boek niet kunnen voltooien, hij overleed nog voor het af was. Ik heb de mooie gebonden uitgave, verschenen bij De Arbeiderspers, vertaald door Edu Borger.
    
20. Joe Speedboot door Tommy Wieringa. De grote doorbraak van Wieringa en weer zo'n boek dat mij verraste en ook meteen overtuigde dat ik te maken had met een groot schrijver die ik dringend moest gaan volgen. Wat een boek vol energie is dit en hoe mooi geschreven. Terecht ook als actieboek benoemd voor Nederland Leest 2024. Ook Wieringa is iemand die prachtig schrijft, scherp inzicht heeft in menselijke overwegingen en de hypocrisie in welluidende zinnen blootlegt. Heerlijk om te lezen en te herlezen. Uiteraard hiervan de 1e druk, intussen gesigneerd.
    

Zo'n lijst van 20 is natuurlijk veel te kort. Ik heb zoveel boeken niet genoemd die wellicht ook een plekje hadden moeten krijgen. Het was makkelijker geweest als ik mij had beperkt tot één genre, zoals 'Nederlandse literatuur' of 'Boeken over boeken' of 'naoorloogse romans', en dan had ik ook met gemak 20 boeken per categorie kunnen kiezen. Het is een beetje alsof je moet stemmen voor de top 2000 en je het op een gegeven moment niet meer weet wat je moet kezen. Want hier hadden ook titels van Adriaan van Dis, Dostojewski, Gogol, Tolstoj, Dickens, Pfeijffer, Büch, Mulisch en wie al niet meer op gekund en gemoeten. Maar ja...