207 - Geen boek uit 1540, wel geschiedenis uit 1596

Ik schreef in een van mijn vorige berichten dat ik een fraai boek uit 1540 op de kop had getikt bij een veiling in Italië. Het eind van het liedje is dat dat toch ergens misging, maar toch leek het mij goed het hele verhaal te vertellen.

Jullie weten dat ik graag een incunabel wil bezitten. Gewoon, omdat ik gefascineerd ben door boeken met een lange historie. Ademloos lees ik boeken zoals The book nobody read waarin Owen Gingrich alle exemplaren van Copernicus' De revolutionibus orbium coelestium opzoekt en een als een soort detective de geschiedenis van elk exemplaar door de eeuwen heen beschrijft. Hoe meer historie, hoe mooier het is. En veel meer historie van het gedrukte boek dan een incunabel bestaat er niet.

Als je op zoek bent naar vroeg 16e eeuwse boeken, gaat het ineens minder om de inhoud. Veel boeken zijn toch al in Latijn dat ik niet kan lezen en er is nu ook niet zoveel keuze dat je kan zeggen dat je een bepaald boek uit de 15e/16e eeuw wilt. Of liever: als je het boek kent, is het zo bekend dat die bekendheid rechtevenredig met de prijs is. Dus de kunst is een mooi 16e eeuws boek te vinden dat ook nog eens redelijk betaalbaar is en zo een stuk geschiedenis in huis te halen.

En zo kwam ik op de site van het Florentijnse antiquariaat/veilinghuis Gonnelli terecht. Het bleek dat zij eind april een veiling hadden van 15e/16e/17e eeuwse boeken tegen heel redelijke prijzen - denk in 100/200 euro voor nette exemplaren in soms authentieke bandjes. Mijn Italiaans is belabberd maar met Google Translate kwam ik een heel eind. Mijn oog viel op de volgende boeken:

• Lot 41: Aurelius Augustinus - Sermones sancti Augustini ad heremitas et nonnulli ad sacerdotes suos (...) Et primo de institutione irregularis vite. Impressum Venetiis, 1517. Een mooi boekje: "l'ultima bianca, abest. Frontespizio un po' restaurato, con note manoscritte di antica posessione. Legatura moderna in pergamena." (Frontispice een beetje gerestaureerd, met handgeschreven notities van de oude eigenaar. Binding modern perkament) Geschatte opbrengst: € 150.

  

  Ecclesiastica hystoria

• Lot 136: Eusebisu Caesariensis - Ecclesiastica hystoria. Impressa Lugduni, 1526. Esemplare un po rifilato. Nota di possesso al frontespizio. Legatura ottocentesca in mezza pelle (Exemplaar een beetje bijgesneden. Aantekening eigenaar op de titel. Binding negentiende-eeuws half leder). Geschatte prijs: € 100. 

Ik bood respectievelijk € 180 en € 125. Want in de eerdere catalogi zag ik dat Gonnelli vrij dicht bij de geschatte prijs bleef. Beide gingen echter aan mijn neus voorbij. Een teleurstellende wetenschap, want in mijn beleving was ik nog nooit zo dicht bij het bezit van een boek uit 1517 geweest... Twee betaalbare post-incunabels die voor respectievelijk € 300 en € 250 iemand anders blij maakten. Gelukkig voor mij was er nog de aftersales catalogus.  Daarin liet ik mijn oog vallen op Comoediae viginti van Plautus Titus Maccius. Uit 1540, 723 pagina's en "Esemplare con fori di tarlo marginali dalle pagina 57 alla pagina 65. (...) Fitte note, di mano coeva, a molte pagine e nota di un professore di latino firmata nel 1586 al frontespizio. Legatura moderna in mezza tela" (Google zegt: "Dichte notities, hedendaagse kant, veel pagina's met notities en een professor van het Latijn in 1586 ondertekende de titelpagina. Moderne Half linnen band"). En dat voor € 150. Met veilingkosten en verzendkosten zou dit op € 230 komen. Na wat heen en weer mailen plaatste ik mijn bestelling, en de volgende ochtend vond ik een bericht van Gonnelli in mijn mailbox: "I am terribly sorry to tell you that this book, lot 291, has been sold yesterday night a few minutes before our closing time."

Wéér viste ik achter het net. Wéér geen stoer verhaal over het kopen van een 16e eeuws boek op een Italiaanse veiling... Dagenlang had ik mij gekoesterd in het besef dat ik bijna met mijn vingers de eeuwen kon aanraken... maar dit droge mailtje haalde mij uit de droom. Wat wel interessant was dat ik leerde dat als je iets antieks koopt in Italië, je een exportvergunning nodig hebt. Dat geldt voor alles dat ouder is dan een eeuw (of twee). Het aanvragen van die vergunning kost een dag of 40... Maar gelukkig bood Gonnelli aan om alle administratieve rompslomp voor haar rekening te nemen. Wel handig om te weten dit: er zijn nogal veel oudheden in Italië maar zonder exportvergunning krijg je die niet mee naar huis. Om teleurstellingen te voorkomen is het goed daar een mentale aantekening van te maken bij de volgende Gonnelli-catalogus

Gelukkig heeft dit verhaal nog een quasi happy end. Want op Marktplaats zag ik ineens een stuk vaderlandse geschiedenis verschijnen. Een publicatie van de Staten-Generaal uit 1596, met de bijzonder lange titel Placcaet provisioneel opden generalen stilstant van allen het muntwerck, inde ghe-unieerde Provincien, quartieren, steden ende andere plaetsen inde selue voor het loopende jaer XV:e vierentneghentich, midtsgaders de reductie vanden cours van alle goude ende silvere penninghen, opden voet van het placcaet gheemaneert int jaer XV:e LXXXVj. Uit 1596... De 80-jarige oorlog was nog geen 30 jaar onderweg, Rembrandt zou pas 10 jaar later worden geboren, Willem Barentz ontdekt Spitsbergen en Johan van Oldenbarnevelt is druk met zijn diplomatieke werk voor de Republiek. René Descartes wordt geboren en Shakespeare is net bezig met zijn Romeo en Julia. WOW - wat een tijd. En ondertussen brengen de Staten-Generaal een plakkaat uit met betrekking tot de financiën in de jonge Republiek. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bestond nog maar 8 jaar en moest zich nog volop organiseren. Dergelijke voorschriften hielpen daarbij. Fantastisch om dat in bezit te hebben. Het is weliswaar niet uit 1540, maar wel (nog net) uit de 16e eeuw. Ruim twee eeuwen ouder dan mijn één-na-oudste boek. En in totaal 418 jaar oud. Ik laat deze overweldigende last van de geschiedenis nog even op mij inwerken...