259 - 1490 en 1493: twee Duitse incunabels

Ik sloot mijn vorige bericht af met de cliffhanger dat ik op een goede dag een brief kreeg van Reiss & Sohn met daarin de factuur van hun laatste veiling. Ik krijg wel vaker brieven uit allerlei windstreken van veilinghuizen (lekker met de ouderwetse post) die meestal dezelfde tekst hebben: helaas moeten wij u meedelen dat u geen van de lots waar u op geboden heeft heeft gewonnen. Veilinghuis Reiss & Sohn deed het echter anders en deelde mij mee:

"Sie ersteigerten in Auktion 174/176 nachfolgende 2 Postionen:" Ik heb het nog even opgezocht, maar dit betekent toch echt dat ik ze had gewonnen!

In deze veiling 174/176 van het veilinghuis werden maar liefst 34 lots met incunabels aangeboden, met een geschatte opbrengst tussen €60.000 (Konrad von Megenberg's Das Buch der Natur uit 1478 "Mit 12 blattgroßen altkolorierten Textholzschnitten u. zahlreichen teils kolorierten Maiblumeninitialen") en €400. Mijn belangstelling ging allereerst uit naar die van €400: wat kon dat nu eigenlijk zijn voor dat geld en zou ik daar op kunnen bieden?

Dit lot bleek inderdaad niet al te slecht. Het bleek te gaan om een exemplaar van Valerius Maximus: Facta et dicta memorabilia uit 1493. Een lekker groot formaat, maar: "Teilw. fleckig, etwas gebräunt, alte Anmerkungen u. Unterstreichungen, vereinzelte Wasserränder u. kl. Randläsuren, vereinzelte Wurmspuren. Es fehlt der Titel u. 1 Bl. Index, die num. Bll. 31, 32, 46, 47, 73-76, 112-114, 128, 129, 151-153, 183-185, 192-195, 207 u. das letzte weiße Blatt. Bl. 203 ist in der Numerierung ausgelassen. oRR /Waf."

Kortom: kopen is kopen en geen recht op retour (oRR/Waf) voor een incunabel uit 1493 met 24 missende (en lelijk uitgescheurde) bladen (waarvan kopieën zijn bijgevoegd) en de gebruikelijke beschadigingen die met de leeftijd samenhangen. Maar wel een incunabel! In een lelijk bandje trouwens, maar ik besloot er toch op te bieden, al was het niet al te hoog. Als ik het dan toch kocht, dan niet voor de hoofdprijs. Mijn maximumprijs was €500 en ik rekende nergens op. Al eerder had ik, zoals ik in mijn vorige bericht schreef, meegemaakt dat hele matige incunabels voor een veelvoud van de geschatte opbrengst van de hand gingen. Maar 500 euro wilde ik er nog wel voor geven.

Verder kijkend in de lijst viel mijn oog op lot 1260: Bernardus Claravallensis: Modus bene vivendi. Ook uit Venetië, gedrukt op 16 december 1490. En verder: "2 Kol. Minuskeln für Initialen. Mehrere eingemalte Initialen in Rot u. vereinzelt Blau. 46 Bll. Prgt. unter Verwendung einer Handschrift des 14./15. Jh.  - Erste Ausgabe der Bernhard von Clairvaux zugeschriebenen Schrift über ein rechtes christliches Leben, angeblich seiner Schwester gewidmet. - Fingerfleckig, teilw. gebräunt bzw. braunfleckig. Bl. c4-7 durch Fraßspuren im Rand beschädigt, c4-5 mit Textverlust. Letztes Bl. mit teilw. hinterlegten Randläsuren mit etwas Textverlust." Een dun boekje, maar wel een echte eerste druk: de eerste uitgave van de klassieker van Bernard van Clairvaux over het goede leven.

Interessant was ook nog dat het boek gebonden was met gebruikmaking van een perkamenten handschrift uit de 14e/15e eeuw, zoals te doen gebruikelijk in die tijd. Boekbinders uit deze tijd recycleden stelselmatig middeleeuwse manuscripten toen deze na de uitvinding van de boekdrukkunst ouderwets waren geworden. Een lezer van dit blog vulde terecht aan dat het overigens zo was hdat sinds de eerste codici werden gemaakt werden oudere boek hergebruikt. Deze praktijk staat compleet los van de boekdrukkunst maar heeft te maken met verouderde info, niet meer interessante inhoud of onleesbaar geworden lettertypen. De drukkunst heeft dit alleen maar versneld na 1450. Uiteraard vinden we dergelijk hergebruik nu zonde, maar toen werd het perkament massaal gedumpt... Evenwel, omdat dit incunabel zo'n dunnetje was, hoewel in een fascinerende binding, besloot ik toch 100 euro onder de geschatte opbrengst te bieden, onder het motto "niet geschoten is altijd mis".

Tot mijn stomme verbazing (én vreugde) won ik echter beide lots en naar mijn gevoel voor een alleszins redelijke prijs. Wil dat dan zeggen dat deze veiling een mislukking was? Dat valt denk ik wel mee. Het eerder genoemde boek van von Megenberg werd voor €190.000 verkocht, wat toch ruim drie keer zoveel was als de toch al niet misselijke geschatte opbrengst. Maar van de 34 lots werden er 5 niet verkocht, 14 brachten minder op dan geschat en 4 precies het geschatte bedrag. Mijn lots zaten bij de 14 waarvan de opbrengst vermoedelijk voor het veilinghuis een beetje tegenviel. Dat is goed nieuws voor mij, maar het is wel atypisch als ik naar mijn ervaringen met andere veilingen kijk (zie mijn vorige bericht).

Maar niet getreurd: ik had twee incunabels gewonnen. Een en ander leidde natuurlijk wel tot een acuut liquiditeitsprobleem, want ook al brachten de incunabels bij de veiling minder op dan beoogd, het was voor mij altijd nog een heleboel geld. Om die reden heb ik het incunabel van Valerius Maximus (de minst mooie van de twee) doorverkocht en ook mijn post-incunabel uit 1522. Beide via catawiki, waarbij de opbrengst van de incunabel tegenviel maar van de post-incunabel erg meeviel. Al met al heb ik zo voor een bijzonder lage nettoprijs (de kosten van de postincunabel + de kosten van 2 incunabels min de opbrengsten van 2 boeken) een heuse incunabel in mijn kast staan. En daar was het mij jaren geleden uiteindelijk om begonnen!

Terugkijkend vind ik mijzelf een redelijk handige handelaar. Met kopen en verkopen heb ik niet alleen veel lol, maar ik bereik ook nog eens mijn doel: een boek waarvan ik elk jaar op 16 december de verjaardag kan vieren. Afgelopen jaar werd het 525 jaar oud. Dat het nog vele jaren in goede gezondheid in mij bibliotheek mag doorbrengen...