244 - Avonturen van een schatzoeker, een eeuw later

De afgelopen dagen heb ik intens genoten van het boek van Charles Everitt, The adventures of a treasure-hunter. A rare bookman in search of American History. Voor wie het even niet bij de hand heeft, het boek is hier integraal online te lezen.

Dit boek is een weergave van wat ik allemaal in mijn blog had willen schrijven, dit zijn de avonturen waar ik van smul en waarvan ik hoop dat ik ze mag meemaken. Ook al speelt het boek zich af in de jaren 1898-1950, het soort van gebeurtenissen die Everitt beschrijft doet zich volgens mij nog elke dag voor. Ik doe in elk geval mijn best om dit blog er het bewijs van te laten zijn.

Everitt leefde in de tijd dat catalogi per post werden opgestuurd en vervolgens werden de bestellingen per post gedaan. Dan konden er zomaar weken voorbijgaan tussen het uitbrengen van de catalogus en de bestelling. Nu krijg ik catalogi in mijn mailbox en het is mij meer dan eens gebeurd dat ik een mail binnenkreeg, opende, snel zocht naar een aantal auteurs die ik verzamel en als ik dan vrijwel per kerende mail mijn bestelling had gedaan te horen kreeg: "u bent helaas te laat, het boek is al verkocht". De tijd die nodig is om achter het net te vissen is teruggebracht van weken naar seconden, maar het resultaat is nog steeds hetzelfde.

Een mooi voorbeeld van veranderende tijden is zijn verhaal over Bruce Cotten, een verzamelaar van materiaal over North Carolina. Everitt beschrijft enthousiast zijn in eigen beheer uitgegeven boekje Housed on the third floor waarin Cotten over zijn verzameling praat. Dit soort egodocumenten zijn er veel, denk bijvoorbeeld aan het boekje van Robert Gaarlandt waarin hij over zijn Bordewijkverzameling praat of de boekjes van Arthur van Schendel en Walter Benjamin waarin ze beschrijven wat ze tegenkomen als ze hun bibliotheek uitpakken. Everitt sluit zijn betoog over dit boekje af met de opmerking "Just in case I have whetted your appetite for a copy of Housed on the third floor, let me say that you won't find one; this is on its way to becoming rarer than any North Carolina item it lists". Maar we zijn 65 jaar verder en er is internet. Eén muisklik van mij verwijderd op Abebooks.com vind ik maar liefst 8 exemplaren aangeboden. De prijs begint vanaf €160, een gesigneerd exemplaar is te koop voor €260.

Ik heb tijdens het lezen van het boek voortdurend geschakeld tussen de tekst en mijn zoekmachines. En natuurlijk, het handelaarsleven van Everitt zou in deze tijd totaal anders zijn geweest. Hij schrijft twee pagina's over hoe moeilijk het is een origineel exemplaar van Washington Irving's boek The Rocky Mountains te vinden (vandaag zijn er twee exemplaren beschikbaar, inclusief uitvouwbare kaarten: €700 en €1100). Een fantastisch verhaal over George W. Kendall's Narrative or the Texan-Santa Fe Expedition waarvan hij ontdekt dat de 7e editie unieke extra informatie bezat die hij vervolgens overal opkoopt. Everitt: "We must have done a thorough job, because I haven't seen a seventh edition of Kendall in the last five years". Internet: vandaag wordt een 7e editie aangeboden voor €900 met de opmerking: "The seventh edition may be more sought after than the first edition as each volume has an additional chapter and the first volume includes an appendix". Kennelijk aangeboden door iemand die Everitt heeft gelezen. Even verderop: een mooi verhaal over Debrett's The book of common prayer uit 1789 dat voor een verzamelaar het laatste boek uit een serie was en vermoedelijk door hem gestolen werd, en later (met kerst) weer terugbezorgd. Het is vandaag te koop voor €4500. Vervolgens hoe hij van een bookscout aan wie hij overduidelijk een hekel heeft A gazetteer of the States of Illinois and Missouri kocht voor $20 en doorverkocht voor $450 (in 2012 werd in Parijs een exemplaar geveild voor €900). En zo gaat het maar door. De romantiek van het speuren vervangen door het surfen aan de keukentafel. Het zou een leuke maar dure verzameling zijn: alle in het boek van Everitt genoemde boeken bij elkaar zoeken.

In het boek doet Everitt geregeld een oproep om je ogen open te houden in 'junkstores' en afgelegen boekwinkels. Want daar bevinden zich de mooiste schatten. Het boek staat dan ook vol met verhalen over boeken die hij voor een dollar kocht en soms dezelfde dag zonder met zijn ogen te knipperen doorverkocht voor €750. En het wordt natuurlijk alleen maar erger als er wat jaren overheen gaan: een boekje van Joel Palmer, Journal of travels over the Rocky Mountains. De paperback uit 1847 kocht Everitt voor 25 cent en is nu €5500 waard. Met zichtbaar plezier beschrijft hij gevallen waarin ontwetende handelaren hun eigen boeken terugkopen. Zoals een eerste druk van Moby Dick, die kocht hij voor 50 cent in de aanbiedingenbak en verkocht hij een paar dagen aan later aan dezelfde winkel terug voor $300 (hetzelfde boek is nu te koop voor prijzen tussen de €21.000 en €45.000).

Uit het eerdergenoemde boekje van Cotten haalt Everitt trouwens wel een mooie passage aan, namelijk waarom iemand boeken verzamelt:

Book collecting, whether an acquired taste of an acquired nuisance, is in either case acquired. It develops by degrees and passes through numerous forms and phases, rather curious to look upon. At first you only want certain sorts and kinds of books and reject unnumerable volumes that in after years you are violently seeking. You only by degrees overcome your own prejudice and dislikes and gradually find yourself including and exploring in ever larger fields. Then there is always, and for a long time, a struggle, when you realize that the disease has really gripped you; and numerous determinations are made to stop this thing entirely and not permit yourself to be classed with those mildly deranged people who collect things. There are collectors of buttons, tobacco tags, boxes, inkstands, clocks, corks, pins, paperweights, dog collars, and almost everything on the face of the earth (...). Notwithstanding, I have persevered and have insisted that book collecting is superior to all other forms of the disease, though I was shocked and had some misgivings one day upon being introduced tot a man in New York who collected only books written by one-eyed man.

Prachtige beschrijving! Vooral de observatie over "reject unnumerable volumes that in after years you are violently seeking" is heel herkenbaar. En er zijn meer mooie quotes, over antiquars bijvoorbeeld en over de waarde van een boek met herinneringen zoals Everitt dit keer zelf heeft geschreven (p. 125).

Every dealer who does not die broke (say one in five hundred) makes occasional big killings. Like me in these pages, he remembers and tells about the jackpots. Averaged out over a business lifetime, the killings melt down to a living wage, sweetened by the adventure of the chase. (...) Fundamentally a bookseller or any dealer in antiquities has no capital, no equipment, nothing but his knowledge.

Ik kan er in elk geval geen genoeg van krijgen. Of het nu het boek van Everitt is, of van Nicholas Basbanes, Lawrence Goldstone of John Baxter: zelfs al ken ik bijna geen van de in hun boeken genoemde titels en staat hun verzamelgebied ver van het mijn af, hun passies, hun blijdschap en hun verdriet zijn hetzelfde als die van mij. Allemaal herkenning dus en daarom zo prachtig om te lezen. Lees dit boek, en begrijp wat er omgaat in het denken van de boekenliefhebber.