tag:blogger.com,1999:blog-74870382024-03-23T18:42:44.358+01:00Zoeken naar boeken: de boekensneuperEen blog over het verzamelen van boeken en over de zoektocht naar boeken. Door de eigenaar van de Bibliotheca Scatebra (4000+ titels). Waar vind ik mijn boeken? Hoe krijg ik wat ik zoek? Sinds 15 juli 2004 schrijf ik min of meer regelmatig op dit blog over mijn hoogte- en dieptepunten. De naam van het blog is ontleend aan Ayolt Brongers, de enige ware boekensneuper. Lees mee met mijn zoektocht en mijn vondsten...
Deze website wordt gearchiveerd door de KB, nationale bibliotheek.sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.comBlogger350125tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-72616976619589955972024-03-15T14:14:00.001+01:002024-03-18T17:43:36.209+01:00350 - Mijn gemiddelde boek deel 2: Hugo Brandt Corstius<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLdZ_iONF0QYTrh7noSyS-L7ynGXGH7ZhRtHUTBfd879syJbmWaYzQlOSzwTiTwOpc-XKGAD9WbVr3QOfqzWzGQ299lwzu_jJjE6CsW-CYJY5iRphOvgkaSnsZUKaxa9ks-MEyg03VHBW5dNTnjRy-r5Zo0vuAYfODBYph3I_dbTlDAdy3NkvCjw/s552/RHTmZfOAmNzGlPHtL2Sw.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="552" data-original-width="480" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjLdZ_iONF0QYTrh7noSyS-L7ynGXGH7ZhRtHUTBfd879syJbmWaYzQlOSzwTiTwOpc-XKGAD9WbVr3QOfqzWzGQ299lwzu_jJjE6CsW-CYJY5iRphOvgkaSnsZUKaxa9ks-MEyg03VHBW5dNTnjRy-r5Zo0vuAYfODBYph3I_dbTlDAdy3NkvCjw/s320/RHTmZfOAmNzGlPHtL2Sw.jpeg" width="278" /></a></div>Bijna <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2009/10/mijn-gemiddelde-boek.html" target="_blank">15 jaar geleden</a>, kort nadat ik alle boeken die ik toen bezat had ingevoerd in mijn catalogus via <a href="https://www.librarything.com/catalog/sneuper" target="_blank">LibraryThing</a>, heb ik de statistieken van die site gebruikt om mijn "gemiddelde boek" uit te rekenen. LibraryThing houdt namelijk talloze gegevens bij over de ingevoerde boeken, deels op basis van wat je zelf invoert maar deels ook op basis van wat anderen hebben ingevoerd over diezelfde boeken (zoals aantal bladzijden, jaar van publicatie, maar ook gewicht en formaat). <p></p><p>Zoals ik in mijn vorige post al aangaf worden daar allerlei grappige verbanden mee gelegd - bijvoorbeeld dat ik in 2023 een stapel boeken vergaarde ter hoogte van een struisvogel. Mijn totale opgestapelde boekenbezit heeft overigens nu een lengte die net iets meer is dan de hoogte van de Niagara watervallen (64,31 meter), mijn volgende doel is de hoogte van de Taj Mahal (72,85 meter).</p><p>Maar goed, 15 jaar geleden ging ik kijken of ik op basis van verschillende statistische gegevens over mijn collectie een boek kon aanwijzen dat ik als gemiddelde boek in mijn bibliotheek kon beschouwen. Destijds was dit <i>Herinneringen van een engelbewaarder</i> van W.F. Hermans. Maar wat is het gemiddelde boek nu?</p><p></p>Ik zal dezelfde statistieken gebruiken als destijds. Op basis van 4.449 titels heeft het gemiddelde boek in mijn bibliotheek de volgende kenmerken:<p></p><ul style="text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhE7xWWpfm-1oocgt_XkDGy-Lq15gqjoXv4P8G4IiJsZGOPEZf6quGBEbeqOJ1m0Yqc6b4FcbkxGgyNS-cSLAr4DA08HOo7ScQ5c6k90qjaPiAxi87g1144U2Qt1PiYljqEyTrsOzQlzB5UHautpm1HwFQod2-qnyaLsDY_CWvGpUPunq_aUtDAzA/s3547/brandt3.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3547" data-original-width="952" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhE7xWWpfm-1oocgt_XkDGy-Lq15gqjoXv4P8G4IiJsZGOPEZf6quGBEbeqOJ1m0Yqc6b4FcbkxGgyNS-cSLAr4DA08HOo7ScQ5c6k90qjaPiAxi87g1144U2Qt1PiYljqEyTrsOzQlzB5UHautpm1HwFQod2-qnyaLsDY_CWvGpUPunq_aUtDAzA/s320/brandt3.jpg" width="86" /></a></div><li>Taal: De originele taal van 55% van mijn boeken is Nederlands (met 24,5% Engels als goede tweede). Dat percentage origineel Nederlandstalige boeken is sterk gedaald in de afgelopen 15 jaar, toen lag dat op ruim 70%.</li><li>Geslacht: 65% van de auteurs in mijn bibliotheek is mannelijk. Ook dat is sterk gedaald; dat was bijna 80%.</li><li>Dood of levend: de meeste van mijn auteurs zijn al overleden, dit aantal is toegenomen. Dat is op zich niet gek, hoe langer ik boeken heb hoe groter de kans dat auteurs overlijden. Aan de andere kant heb ik dus ook niet heel veel instroom van nieuwe, levende auteurs in mijn bibliotheek.</li><li>Pagina's: in totaal bevat mijn bibliotheek nu 642.277 pagina's. Een gemiddeld boek telt 152 pagina's. De meeste pagina's zijn afkomstig van Multatuli (20.551), wat niet gek is met het 25-delig verzameld werk in dundruk op de plank, aangevuld met andere Multatuliana. Goede tweede is Bordewijk waarvan ik 11.063 pagina's bezit. De rest van de top 5: Adriaan van Dis (8.973), Hugo Brandt Corstius (7.202) en Gerrit Komrij (6.011). Deze statistiek had ik vorige keer nog niet meegenomen.</li><li>Uitvoering: de paperbacks zijn in de meerderheid (2.142) ten opzichte van de hardbacks (1.567). De andere categorieën zijn veel kleiner: cahiersteek 281, geniet 214.<br /></li><li>De gemiddelde publicatiedatum van mijn boeken is 1993. Mijn gemiddelde boek is dus 31 jaar oud. Dat was vorige keer 24 jaar (toen was het gemiddelde boek gepubliceerd in 1985). Ook dit is niet onlogisch: ik koop nog steeds oude én nieuwe boeken en ik doe weinig boeken weg, daarmee zullen mijn boeken gemiddeld steeds een beetje ouder worden.</li><li>Fictie of non-fictie: ik heb twee keer zoveel fictie in mijn bibliotheek als non-fictie. Ik zie dat LibraryThing ook een flink aantal boeken aanduidt met "both", dus zowel fictie als non-fictie. Dat verbaasde mij en dat vereiste nader onderzoek. Als ik die categorie aanklik, zie ik veel boeken over boeken, catalogi en dergelijke. Ik beschouw die als non-fictie. Daarnaar kijkend schat ik in dat het aandeel non-fictie eigenlijk groter is dan uit de getallen blijkt, maar desondanks blijft fictie in de meerderheid.</li><li>De door het systeem gegenereerde trefwoorden voor mijn collectie (op basis van info van andere LT'ers) zijn achtereenvolgens Nederlandse literatuur / Literatuur / Verhalen / Poëzie / Boeken over boeken. Als ik naar mijn eigen gehanteerde trefwoorden bij mijn boeken kijk dan zijn de belangrijkste Nederlands / roman / verhalen / ULTB / gesigneerd / boeken over boeken. ULTB is jargon en dat staat voor Unique LibraryThing Book, oftewel een boek waarvan er maar één op LibraryThing geregistreerd staat. Hoe meer ULTB's je hebt, hoe unieker je bibliotheek is als het ware. </li><li>Doorgaand op de ULTB's: gemiddeld deel ik mijn boeken met 965 andere LT'ers, maar de mediaan is 11. Ik heb ook best veel klassieken die bijna iedereen heeft, en dat trekt het gemiddelde omhoog. Maar ik heb ook best veel boeken die weinig mensen hebben, daarom is de mediaan zo laag.</li></ul><p>Met deze gegevens kan ik dus op zoek naar deze kenmerken voor mijn gemiddelde boek: een boek van een Nederlandse auteur, gepubliceerd in 1993, van een overleden mannelijke auteur, het moet bij voorkeur fictie zijn en ongeveer 150 pagina's tellen. En ik moet de paperback bezitten. Ongeveer 11 anderen op LibraryThing moeten het boek ook hebben.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRAgueqQmtINyAguYUTQe-qzoAhV5WbOqnTRlQ4ILc8lWFHw3mfIX-j3X_6L2nrARsEY7K39F-LVF1jDEydjshBbIh7gdUaxpiZ1LPiiqMnGiUreud1oaz4LNPUmt2RaFzwuakPE26YUlohmvPMMv8I6gxG1nCXtn4HLnuB-VGSNRwnst1ZyuxwA/s2468/brandt4.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2468" data-original-width="1552" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRAgueqQmtINyAguYUTQe-qzoAhV5WbOqnTRlQ4ILc8lWFHw3mfIX-j3X_6L2nrARsEY7K39F-LVF1jDEydjshBbIh7gdUaxpiZ1LPiiqMnGiUreud1oaz4LNPUmt2RaFzwuakPE26YUlohmvPMMv8I6gxG1nCXtn4HLnuB-VGSNRwnst1ZyuxwA/s320/brandt4.jpg" width="201" /></a></div>Het was nog best een lastige zoektocht om dit boek te vinden. Om te beginnen heb ik 92 boeken uit 1993 in mijn collectie. Die zijn niet allemaal oorspronkelijk uit 1993 - zo heb ik drie uitgaven van Ambo Klassiek uit 1993 waarvan de inhoud vanzelfsprekend soms een paar duizend jaar ouder is. Maar van de 99 in 1993 gepubliceerde boeken, hebben er 60 een Nederlandse auteur. Daarvan zijn er 44 van mannelijke auteurs en 28 paperbacks. Dan blijven er boeken over van uiteenlopende dikte. De boeken die qua aantal pagina’s het dichtst bij het gemiddelde in de buurt komen, zijn vier bundels van Hugo Brandt Corstius (1935-2014) die hij onder verschillende pseudoniemen publiceerde, waaronder zijn bekendste alter ego's Battus en Piet Grijs. Vier bundels die voor wat betreft de uitvoering samen ook weer een eenheid vormen. Er zijn 11 mensen op LibraryThing die de bundel van Piet Grijs ook hebben, ook daarin is het een passende keuze. Aangezien Brandt Corstius ook nog eens de nummer 4 in mijn bibliotheek is
gelet op het aantal pagina’s, is het niet raar dat deze naar voren komt. En dan is het feit
dat dit de uitkomst is van tamelijk zinloze statistiek met gegevens over
boeken die niets te maken heeft met de inhoud iets dat bij nader inzien precies in het straatje van Brandt
Corstius past. Denk maar aan zijn taalkundige verzinsels op basis van allerhande
statistiek. Alleen de vraag of dit feit of fictie is, is onbeantwoord.
Misschien een beetje van allebei.<p></p><p>De bundels van Maaike Helder, Piet Grijs, Battus en Talisman verschenen tegelijkertijd in 1993. Ik herinner mij zelfs nog dat deze verschenen. Ik was toen al fan van Brandt Corstius maar was een arm student. Ik constateerde spijtig dat ik de honderd gulden voor deze vier boeken niet had op dat moment. Gelukkig kon ik ze later in de ramsj alsnog kopen. </p>
<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjKKO-7GwGPzS_2DuQnBgJ0c7W_CXmRemPSt4YZQzJnMl0kl0YxmhbAabwYIhb1gHvSY3YpZbOoJF9jdDUZiEZYnxi7ZXxm8U6AIWJ22ZIhKP-SWFPL7hiRbYmh_vud9OLs3FODs9yq4Iulx5OHH-oscTUFZ3Uw0KAIKihm9XLLEBbKc0y8gPhOg/s1270/brandt6.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="795" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjKKO-7GwGPzS_2DuQnBgJ0c7W_CXmRemPSt4YZQzJnMl0kl0YxmhbAabwYIhb1gHvSY3YpZbOoJF9jdDUZiEZYnxi7ZXxm8U6AIWJ22ZIhKP-SWFPL7hiRbYmh_vud9OLs3FODs9yq4Iulx5OHH-oscTUFZ3Uw0KAIKihm9XLLEBbKc0y8gPhOg/s320/brandt6.jpg" width="200" /></a></div>Ik heb al vaker over mijn bewondering voor Brandt Corstius geschreven. Ik hou erg van taal, dus zijn <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Opperlandse_taal-_%26_letterkunde" target="_blank">Opperlandse taalboeken</a> heb ik vol bewondering gelezen. Volgens de auteur is opperlands "Nederlands op vakantie". Hij zegt, in het voorwoord van <i>Opperlandse Taal- en Letterkunde</i> (1983): "Opperlandse taalkunde is een droom-taalkunde: als iets leuk is, dan is het goed. En wat leuk is, mag iedereen zelf weten.
De Opperlandse grondwet luidt: wat kan dat mag, en wat niet kan dat mag helemaal." Maar ook zijn vermogen tot systematisch redeneren, zijn scherpe pen en zijn veelzijdigheid spraken mij erg aan. Ik heb zelden iets van hem gelezen waar ik niet volop van genoot. Ik vond alleen dat hij in de ‘<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Buikhuisen,_dom_%C3%A9n_slecht" target="_blank">affaire Buikhuisen</a>’ echt fout zat, maar dat is het lot van columnisten en felle polemieken: soms sla je de plank faliekant mis. Aan de andere kant werd hem ook groot onrecht aangedaan toen minister Brinkman in 1985 <a href="https://anderetijden.nl/aflevering/435/PC-Hooftprijs-1984" target="_blank">weigerde de PC Hooftprijs</a> aan Brandt Corstius uit te reiken, kennelijk omdat kwetsen door hem tot instrument was verheven (in de publicatie <i>De kroon op het kwetsen </i>(Nijsen, 1985) worden de persreacties op deze affaire verzameld). In 1987 kreeg hij de prijs alsnog. Uiteindelijk vond ik toch dat ik alles van de man moest hebben, het resultaat zijn de 67 titels in mijn bibliotheek. Een aantal bijzonderheden daarin zijn publicaties uit de tijd dat hij wetenschappelijk medewerker was bij het <a href="https://www.cwi.nl/nl/nieuws/nieuwe-naam-voor-stichting-mathematisch-centrum/" target="_blank">Mathematisch Centrum</a> van de Universiteit van Amsterdam, en daar al publiceerde over een prille vorm van computer taalkunde (publicaties van het instituut uit 1965 en 1967), zijn proefschrift uit 1970 en diverse gelegenheidsuitgaven. Brandt Corstius publiceerde nog een handvol andere specifieke studies bij het Mathematisch Centrum, maar die zijn onvindbaar en nergens te koop. Ze bestaan alleen nog in archieven. <p></p><h4 style="text-align: left;">Nieuwe aanwinsten</h4><p style="text-align: left;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmUDLewAdASXYPF0iGOTo1Tj7InNki8BJy21uZpt82pM8dwkqoAtZ9SQBfytwtXLYD45kFcnoZH065a9p5axaNzkldgkyRW5x-g2LtJ5KH7bY-Hgbzdosq5XUcyV8JVMuLSPQoo1y_W01g1OiyNmpF_q3gDzk2DA18rDmxpwoxf3_sRYS2QRxxkQ/s500/brandt5.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="319" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmUDLewAdASXYPF0iGOTo1Tj7InNki8BJy21uZpt82pM8dwkqoAtZ9SQBfytwtXLYD45kFcnoZH065a9p5axaNzkldgkyRW5x-g2LtJ5KH7bY-Hgbzdosq5XUcyV8JVMuLSPQoo1y_W01g1OiyNmpF_q3gDzk2DA18rDmxpwoxf3_sRYS2QRxxkQ/s320/brandt5.jpg" width="204" /></a></div>Doordat ik het meeste werk van Brandt Corstius al heb, schaf ik weinig nieuws van hem aan. Het toeval wilde echter dat terwijl ik bezig was deze vier bundels als gemiddelde boeken van mijn bibliotheek anno 2024 te beschrijven, ik twee bijzonder aanwinsten van deze schrijver voor mijn bibliotheek vond.<p></p><p style="text-align: left;">De eerste is een boek dat ik al heel lang zocht: een bundel essays over computertaalkunde van Hugo Brandt Corstius en een aantal andere auteurs: <i>Grammars for number names</i>. Dit boek verscheen in 1968, mijn geboortejaar en in de lente van Brandt Corstius’ carrière (hij was pas 33 en moest nog <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2004/07/hugo-brandt-corstius-15-jaar-zoeken.html" target="_blank">hoogleraar worden</a>). Ondanks dat dit een ouder boek is, is het tweedehands nog relatief prijzig, met prijzen tot 50 euro/dollar (nog exclusief verzendkosten uit de VS). Ik was dan ook erg blij toen ik het voor een tientje bij het Almeerse <a href="https://www.klondyke.nl/" target="_blank">Klondyke</a> aangeboden zag zodat ik deze lacune eindelijk kon vullen.</p><p style="text-align: left;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz9-3GWn8ueRZ85yGEjuGngpvJjgBaQsB3ALBkkmls30NCQuxyvTM-fZIA9BjOXhM53E9R8N6IW2DCmrdDPATNz4TNfAY-Nr-SEOcN4w4viUiB_EPpQMJ-i-foaLALgwjYk1bYzJ2gHos1heCD5DP1WPkIGk1VGT47hIZsutXcWACYAtWBvot7wQ/s551/brandt1.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="551" data-original-width="480" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz9-3GWn8ueRZ85yGEjuGngpvJjgBaQsB3ALBkkmls30NCQuxyvTM-fZIA9BjOXhM53E9R8N6IW2DCmrdDPATNz4TNfAY-Nr-SEOcN4w4viUiB_EPpQMJ-i-foaLALgwjYk1bYzJ2gHos1heCD5DP1WPkIGk1VGT47hIZsutXcWACYAtWBvot7wQ/s320/brandt1.jpeg" width="279" /></a></div>Via Marktplaats kocht ik vervolgens de jubileumuitgave die Brandt Corstius in 2002 schreef ter gelegenheid van 60 jaar IBM Nederland. Bijzonder aan deze uitgave is dat het niet alleen een boek is, maar dat er ook een replica in zit van het beroemde ‘ bolletje’, dat typerend was voor IBM schrijfmachines (van Nico Scheepmaker verscheen ooit een bundeling columns onder de titel <i>Het bolletje van IBM</i>. <a href="https://computertaal.info/2011/08/18/50-jaar-geleden-lanceerde-ibm-de-selectric-schrijfmachine/" target="_blank">Dit bolletje</a> verving de traditionele hamertjes van een schrijfmachine (die in de war konden raken). Je kon het bolletje verwisselen om verschillende lettertypes te krijgen. Je kon er tot 15 tekens per seconde mee tikken. Dat bolletje dus, niet voor niks siert het deze jubileumcassette. Het boek zelf heeft een gat waar dit bolletje in past. Ik had al een exemplaar van het boek - met gat, maar zonder bolletje - maar ik zocht nog de complete set. Gelukkig gaf de zoekterm op Marktplaats na jaren eindelijk eens een hit en nu kon ik eindelijk de complete cassette aan mijn collectie toevoegen. <p></p><p style="text-align: left;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWG24zHcxOAh639ne5271uinWGeBQdY4nohCyyY9YsW8GY_z3Lo9pOwZd6UYAIK6jSVQ8NpnE58s4WetHNA-QKwxQ5s7nSfbqT_OrI4vwb4SD3O3LNntyGNtG6ctiIxT8F-x5MFpfEVrVsQi_vZGRx_49mxn97VQqS2Xb2di84Zzv8oPbG-KLl8Q/s553/brandt2.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><br /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgnuQcwNiFR82kEQEcT-sk2ph3OCdljC_P3ua88zW1j_nUpGsKBvIm9_wLDMP3ancDN9D9LpXBg5xdZNScxvwoF3WiESUvfFVdc9105_ESAlh9BcMfz_H5zbaRJw43rrbueWoPWbMw1Wg8FLy4N47eg-sDx894-Ks2m7zvR88lf_hZ0gNNMm2Cfw/s587/ccc610f4e6147405938544e5241426f41514141_v5.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="587" data-original-width="360" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgnuQcwNiFR82kEQEcT-sk2ph3OCdljC_P3ua88zW1j_nUpGsKBvIm9_wLDMP3ancDN9D9LpXBg5xdZNScxvwoF3WiESUvfFVdc9105_ESAlh9BcMfz_H5zbaRJw43rrbueWoPWbMw1Wg8FLy4N47eg-sDx894-Ks2m7zvR88lf_hZ0gNNMm2Cfw/s320/ccc610f4e6147405938544e5241426f41514141_v5.jpg" width="196" /></a></div>Hugo Brandt Corstius was niet de enige schrijver in het gezin. Zijn dochter Aaf en zoon <a href="https://www.jellebc.nl/" target="_blank">Jelle</a> hebben ook de nodige titels op hun naam staan, evenals zijn jongere zus, kunsthistorica <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Liesbeth_Brandt_Corstius" target="_blank">Liesbeth</a> Brandt Corstius en vader <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Brandt_Corstius" target="_blank">J.C. (Jan) Brandt Corstius</a> die hoogleraar Nederlandse letterkunde was. Ik ben niet van plan de hele familie te verzamelen, alleen van Jelle laat ik zelden een boek liggen omdat hij zo aanstekelijk schrijft, ik hou van zijn ironische taalgebruik en zijn onderwerpkeuze. Afgelopen week kocht ik daarom een mooie eerste druk van BAM, over een reis dwars door Rusland via de spoorlijn met die naam (een euro bij De Arm in Utrecht). <p></p>
Over een jaar of 15, in 2039, kunnen jullie een herberekening van mijn gemiddelde boek verwachten. Ik vermoed tegen die tijd een boek uit circa 2000, waarschijnlijk weer van een Nederlandse auteur, mogelijk eindelijk eens een vrouwelijke auteur. Ik nomineer alvast Pauline Slot, met haar jaarwisselingsgeschenk <i>Tand om tand</i> dat werd uitgegeven door de toen nog bestaande keten van Boekhandels met *).sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-89871338821258459122024-01-18T15:00:00.003+01:002024-01-21T20:04:51.063+01:00349 - Jaaroverzicht 2023: een struisvogel aan boeken<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqM2u-4-ksWxFOMOG8cO-YjPjNPcQd_yXPLKmdg1RhHdEjJQw6h5hKVVZ0TxGhHo4O3ZL5dvHPW-cDN7ngP2fwPPgxp6COTVjXiL8eVFS7gtnIl9dvAyBPIKbQLh-GjN2EEACBOWaMOLV1Q_ZwJ2e8wKXft8liVq8Du3Ll34G1-kCy0-Bf6S5hNw/s461/einde.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="461" data-original-width="288" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjqM2u-4-ksWxFOMOG8cO-YjPjNPcQd_yXPLKmdg1RhHdEjJQw6h5hKVVZ0TxGhHo4O3ZL5dvHPW-cDN7ngP2fwPPgxp6COTVjXiL8eVFS7gtnIl9dvAyBPIKbQLh-GjN2EEACBOWaMOLV1Q_ZwJ2e8wKXft8liVq8Du3Ll34G1-kCy0-Bf6S5hNw/s320/einde.jpg" width="200" /></a></div>Zo af en toe geef ik een overzicht van een jaar in boeken. Ik doe dat niet elk jaar, maar soms kijk ik zelf tevreden terug op mijn vondsten en vind ik het leuk de stapel te delen met mijn lezers. De laatste keer was al weer <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2019/12/311.html" target="_blank">4 jaar geleden</a> en daarom is het hoog tijd dit weer te doen. Ik werd mede geïnspireerd door de <a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/publicaties-1/het-einde-van-het-boek" target="_blank">Stichting Desiderata</a>-uitgave die ik net voor het einde van het jaar ontving: <i>Het einde van het boek</i> van Octave Uzanne, zoals altijd fraai vormgegeven en met zorg vertaald door Martin Hulsenboom. Het was de tweede Desiderata-uitgave van dit jaar, eerder verscheen al <i><a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/publicaties-1/de-pelle-humana" target="_blank">De pelle humana</a></i>, over boeken gebonden in mensenhuid. Dat was een uitgebreidere versie van een eerdere uitgave in eigen beheer (die ik uiteraard ook heb). Beide versies van <i>De pelle humana</i> staan nu trots naast elkaar. En hierbij staat nu ook <i>Het einde van het boek</i>. In dit verhaal van Uzanne worden allerlei veranderingen voorspeld die zich op het terrein van het boek gaan voordoen. Met verrassend veel fantasie wordt gesproken over technologische vernieuwingen die ertoe zullen leiden dat het papieren boek gaat verdwijnen. Veel van die voorspellingen - over luisterboeken en digitale boeken - zijn intussen uitgekomen, maar de meest sombere voorspelling over het verdwijnen van het gedrukte boek is gelukkig (nog) niet bewaarheid. Ook ik heb mij dit jaar weer met verve verzet tegen het verdwijnen van het papieren boek.<br /><p></p><p>De teller van de <i>Bibliotheca Scatebra</i> staat inmiddels in totaal op 4.425 titels. Maar hoeveel is er nu bijgekomen in de laatste twaalf maanden? Mijn online catalogus LibraryThing helpt mij goed op weg voor dit jaaroverzicht doordat ik het overzicht gedetailleerd bijhoud en het systeem dit keer een eigen jaaroverzicht genereerde. Daarin staat wat ik heb gelezen en wat ik heb toegevoegd aan mijn catalogus, gesorteerd op datum, genre, auteur, verschijningsjaar et cetera. Inclusief allemaal staaf- en taartdiagrammen. Het is nuttig om te weten dat alle boeken opgestapeld ongeveer de hoogte van een struisvogel hebben en 0,48 Billy aan ruimte vragen. Mijn jaaroverzicht 2023<a href="https://www.librarything.com/stats/sneuper/year" target="_blank"> staat hier</a>. Maar hoe feilloos het systeem ook is, toch is het niet helemaal compleet - en dat komt door mij. Ik heb namelijk niet alleen nieuwe boeken aan mijn catalogus toegevoegd, maar ook verschillende exemplaren vervangen door betere. Latere drukken voor eerste drukken, of simpelweg een mooiere uitvoering. Die staan hier niet tussen omdat het systeem die niet herkent als 'nieuw' (ik heb alleen de beschrijvingen aangepast). En daarnaast loop ik een beetje achter met invoeren. Ik heb nog wat opbrengsten van de laatste veiling van Bubb Kuyper die ik nog niet ingevoerd heb. Invoeren is nogal wat werk omdat ik echt alle details invoer (afmetingen, gewicht, details over paginering, uitvoering, bijzonderheden, etc.). <br /></p><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOMvz6XBVJJ_72xHZHYtLFiZFYZw06vkjpq9s2GgEiepYWkqMGC2aBk9lWdNSukLL8Vd0QUmP6FO1GFmTSwTE2-IGXypwpVM3YZD0Ga0VeTdwvDxPsdExQXdm1IOH1oaToPlyVI9c_8wli_FWhpzODkBe97uzSn_qqvaXWejbWpYatsqWDc-TTzw/s1675/Screenshot%202024-01-17%20at%2022-22-42%20Year%20in%20Review%20LibraryThing.png" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="687" data-original-width="1675" height="262" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiOMvz6XBVJJ_72xHZHYtLFiZFYZw06vkjpq9s2GgEiepYWkqMGC2aBk9lWdNSukLL8Vd0QUmP6FO1GFmTSwTE2-IGXypwpVM3YZD0Ga0VeTdwvDxPsdExQXdm1IOH1oaToPlyVI9c_8wli_FWhpzODkBe97uzSn_qqvaXWejbWpYatsqWDc-TTzw/w640-h262/Screenshot%202024-01-17%20at%2022-22-42%20Year%20in%20Review%20LibraryThing.png" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Alle omslagen van de nieuwe titels in mijn bibliotheek<br /></i></td></tr></tbody></table> <p></p><p> </p><p>Laten we beginnen met de getallen. Ik heb in 2023 178 nieuwe titels ingevoerd in LibraryThing, en nog 12 die liggen te wachten, dus in totaal 190 nieuwe titels. Gemiddeld ruim 3,5 boek per week dus, oftewel om de dag een nieuwe titel. Was het maar zo dat ik om de dag een nieuw boek kreeg, wat zou dat heerlijk zijn! Maar de boeken komen in golfjes: de ene maand twee dozen van een veiling of een tas vol van een boekenmarkt, de andere maand weer niks. Maar die 190 exemplaren, wat zijn dat voor boeken en waar komen ze vandaan?</p><h4 style="text-align: left;"><b>Mijn leveranciers</b></h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3HA7OtZRUGwC8_I2VThP-CxRcbqyzIWOxhrdUrcxSkzjBJPjIcfpMqlbimfjedmVEZwuuW0pX999-iODCvlJNFcxhPJHWCbZOuHnW6N081TTOWasBj7N__I-BiVRbUQWMs2Y2CXElcu7Q0DdfkoCgaIIsyx7CVTwUUnVclnq3C-Iyc_qqYHB47A/s1270/nescio%20swarte.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="870" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3HA7OtZRUGwC8_I2VThP-CxRcbqyzIWOxhrdUrcxSkzjBJPjIcfpMqlbimfjedmVEZwuuW0pX999-iODCvlJNFcxhPJHWCbZOuHnW6N081TTOWasBj7N__I-BiVRbUQWMs2Y2CXElcu7Q0DdfkoCgaIIsyx7CVTwUUnVclnq3C-Iyc_qqYHB47A/s320/nescio%20swarte.jpg" width="219" /></a></div>Mijn grootste leveranciers zijn nog altijd de boekenveilingen, zij leverden mij 45 titels, Dit jaar haalde ik 30 titels weg bij Bubb Kuyper, 15 titels bij Burgersdijk & Niermans en eentje bij Catawiki.<p></p><p>Bij de najaarsveiling van Bubb Kuyper won ik een paar kavels Nescio met bijna allemaal titels die ik voor zover ik kon inschatten al had, maar die bij nadere beschouwing toch nog wat verrassingen opleverde. <br /></p><p>Ik kocht de Nesciokavels vooral omdat in één ervan een genummerde prent van Joost Swarte zat met een illustratie uit <i>Titaantjes</i>. Deze prent kende ik nog niet. Ik wist van het bestaan van een vergelijkbare prent met een illustratie uit <i>De Uitvreter </i>(die zoek ik nog), maar deze wilde ik natuurlijk niet missen. Ik bood hoog op dit kavel en kreeg 'm voor een lage prijs (is Nescio niet meer in trek?). Naast de prent van Swarte vond ik in deze kavels onder meer een paar verbeterde of mooiere exemplaren zodat ik die kon ruilen met exemplaren in mijn collectie. </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQ63-edfAlO0a6vLEikoNXtWofBr8KdfR6DhWIvEIKN9FlGDhOls3CSNgdGgr747WfY_-G2o5Ue4-wnYHj1oip0xNY4khF56oHGDa4A6rOyZ3QL2VN7DmCfqshMZiH62iu2BsLBLudvFo5JRXtaCeMVss-yqf66PVJPm0x8FSHauDuOm-lG8QyBg/s1227/nescio%20lino.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1227" data-original-width="900" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQ63-edfAlO0a6vLEikoNXtWofBr8KdfR6DhWIvEIKN9FlGDhOls3CSNgdGgr747WfY_-G2o5Ue4-wnYHj1oip0xNY4khF56oHGDa4A6rOyZ3QL2VN7DmCfqshMZiH62iu2BsLBLudvFo5JRXtaCeMVss-yqf66PVJPm0x8FSHauDuOm-lG8QyBg/w147-h200/nescio%20lino.jpg" width="147" /></a></div>Bij het doorbladeren van de boeken was er nóg een verrassing, uit één ervan rolde een linosnede van de hand van <a href="https://www.artacasa.nl/artists/Jansma_Aline.htm" target="_blank">Aline E. Jansma</a> met het hoofd van Nescio. Deze had ik nog nooit gezien en ik vond online wel linosnedes van haar hand van andere schrijvers (Multatuli, Oscar Wilde) maar niet deze. Een mooie vondst, die nu staat te pronken in een lijstje bij mijn Nescio-collectie. Verder zat er nog een mij onbekende uitgave tussen van brieven tussen Chr,J, van Geel en Nescio, en een aantal bijdragen over Nescio in literaire tijdschriften zoals De Parelduiker.<br />Ik had vervolgens een heleboel dubbele Nescio-uitgaven en die heb ik via Catawiki verkocht, waarbij de opbrengst hoger was dan wat ik bij Bubb moest afrekenen. <br /><p></p><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUQisapm4bEM32B93F4GoTXpanet2Mkc-1vyByfGelVd9x7irznBtd99IknxAchz-vi1MW0c9ZA_2Aw3x6HcuBesYnhOIavlX7tOfLK4D6Cww4GlBUVPggIj64yJhb5z8SCctq21n0rLJdE5JErvvP-zCiG_vcN65qTf4qH7i4sZdHpDWiZS-jPw/s913/bibliomanie.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="913" data-original-width="900" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUQisapm4bEM32B93F4GoTXpanet2Mkc-1vyByfGelVd9x7irznBtd99IknxAchz-vi1MW0c9ZA_2Aw3x6HcuBesYnhOIavlX7tOfLK4D6Cww4GlBUVPggIj64yJhb5z8SCctq21n0rLJdE5JErvvP-zCiG_vcN65qTf4qH7i4sZdHpDWiZS-jPw/w197-h200/bibliomanie.jpg" width="197" /></a></div>Naast deze rijke Nescio-oogst kocht ik bij Bubb een mooi kavel met uitgaven van Kurt Löb, een tekenaar die ik zeer bewonder, Ik was erg blij met diverse gesigneerde exemplaren, een paar bibliofiele uitgaven en sowieso mooie uitbreiding van mijn Löb-collectie. Zo kon ik eindelijk de paperback van Flauberts verhaal <i>Bibliomanie</i> (De Mandarijn, 1982) vervangen door een gebonden, genummerde en gesigneerde versie waar ik al een tijdje naar zocht. Heel blij was ik ook met een bibliofiele editie van <i>Reidans</i> van Arthur Schitzler, één van de Romeins genummerde en door Löb gesigneerde uitgaven. Verder kocht ik nog een setje nieuwsjaarsgeschenken van <a href="http://www.antiqbook.nl/klikspaan/" target="_blank">Antiquariaat Klikspaan</a> uit Leiden (waarvan één gebonden luxe-exemplaar) en zoals altijd een paar uitgaven van Stichting de Roos.<p></p><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgt22OjffaYjXIbH458ra7tZhx2J6sNF1IrBrHWcCwbAT5Gy3bfy-Rig6bUUb01q70TP-BHup7Pyok1YC3vFfjEwGh6xIVBljs1ccba94VjW4Gj9RTVT2hGpz4oP2hGNUzICQlNCVN5cVZJ2GlBEtItdBJsGTdXO_oULT3r2hsnI6Gc9bQ8zPPEZA/s1270/huib.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="894" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgt22OjffaYjXIbH458ra7tZhx2J6sNF1IrBrHWcCwbAT5Gy3bfy-Rig6bUUb01q70TP-BHup7Pyok1YC3vFfjEwGh6xIVBljs1ccba94VjW4Gj9RTVT2hGpz4oP2hGNUzICQlNCVN5cVZJ2GlBEtItdBJsGTdXO_oULT3r2hsnI6Gc9bQ8zPPEZA/w141-h200/huib.jpg" width="141" /></a></div>Ik kocht 15 titels bij Burgersdijk & Niermans, De meeste daarvan komen uit een kaveltje 'boeken over boeken', met werken van onder meer Huib van Krimpen en Herman de la Fonteine Verwey. Maar ook een paar boeken rondom Laurens Janszoon Coster, waar ik dan ook<a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/07/345-een-feestbundel-voor-laurens.html" target="_blank"> een uitgebreid blog over schreef.</a> <p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHDN2kUQDacPaDtbafPDhNvw0sNRiNzP1mRiqD45_3A8RVVkPE_aoEZGU0BhmppUonP_Z1VkK__TgX1D-N2QItpUHxNyNoCBzl6juMEi8W56KB4NnOuc8ciyLRWtwsjdm4VukVHvlGFlUdYVydbPyvxnmNeqMCJICtpJmvdMHaSb4LEKC1JzflGA/s900/swarte%20roos.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="681" data-original-width="900" height="242" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHDN2kUQDacPaDtbafPDhNvw0sNRiNzP1mRiqD45_3A8RVVkPE_aoEZGU0BhmppUonP_Z1VkK__TgX1D-N2QItpUHxNyNoCBzl6juMEi8W56KB4NnOuc8ciyLRWtwsjdm4VukVHvlGFlUdYVydbPyvxnmNeqMCJICtpJmvdMHaSb4LEKC1JzflGA/s320/swarte%20roos.jpg" width="320" /></a></div>Het andere kavel bestond uit nieuwjaarsgeschenken van Stichting de Roos, met ook hier weer een prachtige afdruk van Joost Swarte, die inmiddels tot de meest gezochte nieuwjaarsgeschenken van De Roos hoort. Ik scheef <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/06/320-bibliofiele-ephemera-blootgelegde.html" target="_blank">een paar jaar geleden</a> al eens een blog over deze nieuwjaarsgeschenken, die vaak verrassend bijzonder zijn qua inhoud of vormgeving en beslist verzamelwaardig.<br /><p></p><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7OqmtgpF0xLt4nm1eFBv4_bQE5kUa9p2Sp8y2JNIgz3RaVxdJnGBJco-HKs7C-nbwvjmvWI7Rf459bDmpd30J4iWNtlWRbinnxgikR99XAHVQcWiJdrM_21UG0SkiYTs91JSCFY2I2mzwU7r5pR29cvD3yL3dmVmi1MRCSsPmjlrJZ1k8RUHN3A/s500/garrelt.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="310" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7OqmtgpF0xLt4nm1eFBv4_bQE5kUa9p2Sp8y2JNIgz3RaVxdJnGBJco-HKs7C-nbwvjmvWI7Rf459bDmpd30J4iWNtlWRbinnxgikR99XAHVQcWiJdrM_21UG0SkiYTs91JSCFY2I2mzwU7r5pR29cvD3yL3dmVmi1MRCSsPmjlrJZ1k8RUHN3A/s320/garrelt.jpg" width="198" /></a></div>Mijn tweede grootste leverancier was zoals altijd Marktplaats. Daar kwamen 34 titels vandaan. Over verschillende daarvan heb ik op dit blog geschreven, zo kwam onder meer de vierdelige serie <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/03/342-elie-luzacs-standaardwerk-hollands.html" target="_blank"><i>Hollands Rijkdom</i> van Elias Luzac</a> van Marktplaats, evenals het <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/08/346-een-elzeviertje-in-mijn-bibliotheek.html" target="_blank">Elzeviertje</a>, Over beide heb ik uitgebreid geschreven. Ik kocht via Marktplaats ook veel CPNB-uitgaven, zo kon ik voor een mooie prijs een setje luxe boekenweekgeschenken kopen (de genummerde uitgaven in beperkte oplage). Maar ook andere boekenweekuitgaven kwamen van Marktplaats (Friese en Vlaamse boekenweekgeschenken), naast diverse losse boeken. Maar de mooiste vondst die ik deed was waarschijnlijk het <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/12/het-niet-bestaande-juweeltje-en-het.html" target="_blank">ultra-zeldzame officieel niet-bestaande Literaire Juweeltje van Joost Zwagerman</a>: <i>Fijne meisjes</i>, waarvan er misschien maar 10 of 20 bestaan.. Uiteraard schreef ik er een blog over.<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMPiz1PFxw6Xnb3BkywPTI_1jab5GHH0JMeAEKRLnuBM33cM1JOv-J6iKRkoA8uSEb_atiZpZ9I25KzEIINlDMfIh4goAp_yNMJjoIwqH79UL5aimaJ7ITFiHVFcPDKu5Y9SUAdxEnduffmUO01wzQwib71Ut8vZAlKVnCPclQmztaG8lhLiLu9A/s1270/wieringa.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="818" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhMPiz1PFxw6Xnb3BkywPTI_1jab5GHH0JMeAEKRLnuBM33cM1JOv-J6iKRkoA8uSEb_atiZpZ9I25KzEIINlDMfIh4goAp_yNMJjoIwqH79UL5aimaJ7ITFiHVFcPDKu5Y9SUAdxEnduffmUO01wzQwib71Ut8vZAlKVnCPclQmztaG8lhLiLu9A/s320/wieringa.jpg" width="206" /></a></div>De derde grootste categorie zijn cadeautjes. Gelukkig kennen veel mensen mijn behoefte, verjaardagen, sinterklaas of tussentijdse cadeautjes leverden 22 titels op. Hieronder valt ook het jaarboek van het <a href="https://bibliofielen.nl/" target="_blank">Genootschap van Bibliofielen</a> dat ik van <a href="http://perkamentus.blogspot.com/" target="_blank">Perkamentus </a>kreeg en de speciale nulde druk van Tommy Wieringa's <i>Nirwana</i> die ik bij de Bezige Bij losbietste.<p></p><p>In kringloop-/tweedehandswinkels kocht ik 27 titels, waaronder 8 bij de geweldige Maastrichtse <a href="https://boekenvoormensen.nl/de-kelder/" target="_blank">Boekenkelder</a> onder het toeziend oog van <a href="https://www.dannyhabets.nl/wordpress/" target="_blank">Danny Habets</a> bij de ontmoetingsdag voor boekenbloggers. Boekenmarkten leverden mij 15 titels op, waarvan 13 uit Tilburg waar ik <a href="https://www.stichtingcools.nl/boeken-rond-het-paleis/" target="_blank">Boeken rond het Paleis</a> bezocht.</p><p>Verder kocht ik 21 boeken nieuw in de winkel of bij Bol.com, 6 bij Boekwinkeltjes.nl, 2 bij antiquariaten. </p><h4 style="text-align: left;"><b>Mijn genres, series en auteurs<br /></b></h4><p>Het belangrijkste genre <b> </b>dat ik dit jaar aan mijn bibliotheek toevoegde is literair proza, ruim 100 titels. Een goede tweede plaats zijn de boeken over boeken, 41 titels in totaal. De rest bestaat uit boeken over historie, filosofie, poëzie en overige uitgaven. </p><p>Qua series heb ik zoals elk jaar trouw elke maand een Literair Juweeltje gekocht. Die serie is inmiddels gestopt <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/12/het-niet-bestaande-juweeltje-en-het.html" target="_blank">zoals ik in mijn blog schreef</a> dus dit is de laatste keer dat deze serie in een jaaroverzicht wordt vermeld (behoudens <i>Fijne meisjes</i>-achtige vondsten). Andere series die ik uitgebreid heb zijn zoals gezegd de boekenweekgeschenken, overige CPNB-uitgaven (Nederland Leest, boekenweekessays, themamaanden zoals Geschiedenis, of Filosofie) en Stichting de Roos.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTWmCpHUg78DZi645AIohJhCMW1rt7ivGjz5-nNii09fgyJMa1yCVzbh2UmGGYmKEsuwZPkb5z-uzeGoinzIkOcrPgo1i0pyHuP70Hc2xAWAEG_swr4MTuLxTloI2P1BKC-HaWU44tiwlq6oce2I87Lgkaa797DKgSNT9ferv_D9v7HZencJr27g/s1242/familie.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1242" data-original-width="900" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTWmCpHUg78DZi645AIohJhCMW1rt7ivGjz5-nNii09fgyJMa1yCVzbh2UmGGYmKEsuwZPkb5z-uzeGoinzIkOcrPgo1i0pyHuP70Hc2xAWAEG_swr4MTuLxTloI2P1BKC-HaWU44tiwlq6oce2I87Lgkaa797DKgSNT9ferv_D9v7HZencJr27g/s320/familie.jpg" width="232" /></a></div>De populairste auteurs dit jaar zijn gelet op het bovenstaande een niet onverwacht rijtje: Kurt Löb en Nescio heb ik al genoemd. Maar dit jaar was ook een goed Adriaan van Dis-jaar met de verschijning van een aantal nieuwe titels en de aankoop van verschillende bijzondere uitgaven. Op Marktplaats de luxe versie van het boekenweekessay <i>Onder het zink</i> (oplage 250), op Catawiki de luxe editie van de verstripte <i>Familieziek </i>(oplage 150) en van een medeverzamelaar een gesigneerde Duitse editie van <i>De wandelaar.</i> Ik schreef al over <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/10/bibliofiel-achter-de-feiten-aanlopen.html" target="_blank">de signeersessie die ik bijwoonde</a>, waardoor ik een hele stapel Van Dis-aankopen van de afgelopen jaren heb kunnen laten signeren én ik erachter kwam dat er nog een bijzondere uitgave was verschenen bij Galerie Christian Ouwens. Maar ik was ook bij een signeersessie van Tommy Wieringa, die welwillend een enorme stapel titels signeerde die ik in de afgelopen jaren had gekocht. Het aantal <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/11/325-500-gesigneerde-boeken.html" target="_blank">gesigneerde boeken in mijn bibliotheek </a>steeg daarom naar 542.<p></p><p>Verrassend genoeg was er dit jaar geen nieuws van Bordewijk. Dat is voor het eerst in vele jaren denk ik, ik weet altijd wel iets leuks van of over Bordewijk op de kop te tikken. Ik heb het geprobeerd: ik heb op verschillende veilingen toch wel fors geboden op een paar ontbrekende stukjes in mijn Bordewijk-collectie. Maar ik werd helaas steeds afgetroefd. Jammer, maar ik reken volgend jaar op meer succes.<br /></p><p><b>De verrassingen</b></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQaQQBetd6NOsTmJQbpZBErYhkuBushkioEhMJvgFllaguhtVNEM6nNzN__1zwId0sDpBzqmZn8cQ0-ercs1Fkpc9GRRmnbsaBZZhl9iWGRwM8rPRPPUjvg9lA-JIHAjC1mou7GCtO4ku4H83mzg_eaELpWSSSLg_sjxpU2bto7GpKu4IfAFWB8w/s1270/harry.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="718" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQaQQBetd6NOsTmJQbpZBErYhkuBushkioEhMJvgFllaguhtVNEM6nNzN__1zwId0sDpBzqmZn8cQ0-ercs1Fkpc9GRRmnbsaBZZhl9iWGRwM8rPRPPUjvg9lA-JIHAjC1mou7GCtO4ku4H83mzg_eaELpWSSSLg_sjxpU2bto7GpKu4IfAFWB8w/s320/harry.jpg" width="181" /></a></div>Het leukste aan verzamelen zijn de onverwachte vondsten en de onverwachte ontmoetingen. Daarvan waren er dit jaar in elk geval genoeg en dat waren dan ook de hoogtepunten van het jaar. Die keer dat ik in een Vlaamse boekhandel een gesigneerd exemplaar van het nieuwste boek van Ian McEwan, <i>Lessons</i>, vond. Een toevalstreffer in een kleine boekhandel in Turnhout! Al die onverwachte vondsten op Marktplaats, zoals <i>Fijne meisjes</i>, luxe boekenweekgeschenken of langgezochte literaire uitgaven. Ik vond het bijzonder om de boeken van Elias Luzac op Marktplaats te vinden, eindelijk George Orwells <i>Bookshop Memories</i> in de uitgave van Arethusa Pers in de kast te kunnen zetten en mijn boeken-over-boeken collectie uit te kunnen breiden naar 451 exemplaren. De uitgaven van Stichting Desiderata droegen er aan bij, maar ook de boekjes van <a href="https://www.walburgpers.nl/nl/author/633562/g-verhoeven" target="_blank">Garrelt Verhoeven</a> over zijn verzamelwoede, de briefwisseling tussen Dik van der Meulen en Alexander Reeuwijk <a href="https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464562361/mesjogge-bezitsdrang" target="_blank"><i>Mesjogge bezitsdrang</i></a> en het hilarische boekje van <a href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=pall005#naam" target="_blank">Harry Pallemans</a> met de titel <i>Vandaag in de boekhandel</i>, een sleutelroman over een uitgeverij. <br /><p></p><h4 style="text-align: left;"><b>De kosten</b></h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYJoEN9K5R0MmQ4lzIX6ddUE8mGS8o3oAdukh3StiaWSTI8eFVUpX2kg4_GrDCIgAB6c74UWz9bMQlNL9l3rYme_TjNfD9ikGwFz9YeXVKHGAyHoIPUGwZXs9EM4doq-BdzyeTzQ8xyW4o-A5APQXhEBUxjo3uw9fnfk8YStde2s_l0a8tvvRw7w/s900/roos.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="675" data-original-width="900" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjYJoEN9K5R0MmQ4lzIX6ddUE8mGS8o3oAdukh3StiaWSTI8eFVUpX2kg4_GrDCIgAB6c74UWz9bMQlNL9l3rYme_TjNfD9ikGwFz9YeXVKHGAyHoIPUGwZXs9EM4doq-BdzyeTzQ8xyW4o-A5APQXhEBUxjo3uw9fnfk8YStde2s_l0a8tvvRw7w/s320/roos.jpg" width="320" /></a></div>Wat kostte deze verzamelwoede van mij uiteindelijk? Ik houd mijn kosten niet bij (maar wie details zoekt leze de maandelijkse overzichten <a href="http://perkamentus.blogspot.com/" target="_blank">van Perkamentus</a> onder de titel <i>Het jaar geboekt</i>). Ik probeer wel steeds mijn budget te beheersen door overtollige boeken uit veilingkavels te verkopen en/of te verdienen op marktplaatskoopjes of boekenmarktvondsten. Daardoor kon ik dit jaar 22 kavels op Catawiki zetten en als ik daarin terugkijk bestaat ongeveer de helft uit dubbele boeken van veilingen die ik doorverkocht, en de andere helft uit kringloop- en marktplaatsvondsten die ik voor meer geld kon doorverkopen. En natuurlijk ben ik dankbaar voor al degenen die mij boeken cadeau deden. Hoewel ik dit jaar bruto circa 1800 euro aan boeken uitgaf, heeft dit boekenjaar mij netto naar schatting €650 gekost. Onder aan de streep zo'n 3,50 per boek. Geen geld voor zoveel moois en op deze manier is mijn toch wel uit de hand gelopen hobby ook dit jaar nog enigszins betaalbaar gebleven.<b> </b><br /><p></p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-59103793805952653392023-12-05T14:11:00.008+01:002024-01-18T10:51:53.171+01:00348 - Het niet bestaande juweeltje en het einde van een (saaie) reeks<p>Het verzamelen van reeksen, ik schreef er al vaker over. Verzamelen van reeksen is wat mij betreft een aangename prikkel in het leven van de verzamelaar: toch dat laatste deeltje toevoegen aan de reeks, zodat uiteindelijk compleetheid wordt bereikt (sowieso het hoogste doel van elke verzamelaar). En het maakt niet uit of dat nu prestigieuze reeksen betreft, zoals de Russische Bibliotheek, de Gouden Reeks of alle uitgaven van Stichting de Roos of minder prestigieuze reeksen. Zoals boekenweekgeschenken, Salamanders of Zwarte Beertjes.</p><p>Eerder schreef ik al over de series <i><a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/02/340-vertellingen-voor-een-nacht.html" target="_blank">Vertellingen voor één nacht</a></i> en de <i><a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/03/315-het-einde-van-de-slibreeks.html" target="_blank">Slibreeks</a></i>. Jammer genoeg is de Slibreeks, waar elke keer een uitgave in verrassende vormgeving en met bijzondere teksten in verscheen, beëindigd. Ook Vertellingen voor één nacht was een tijdelijke reeks, hoewel deze qua inhoud nauwelijks bijzonder te noemen was.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKiDDSGcFJU55OVxM3uSLiu6Mq64fK9pYRgmQ22m8SyyAoOiyU9zRCbKkvJKK2DZx08MlT8Sf-NoEqlzTnudFBkrvFYr7byRkEdCX4gsagWwkYiar8pb3OJeUraKekeH9jh8EPSkLd5U5pdCyVFnMo8X-TWD_Km7BjQpb-hrx9oLG9m-uibyd3jA/s3933/lj.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3933" data-original-width="2989" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKiDDSGcFJU55OVxM3uSLiu6Mq64fK9pYRgmQ22m8SyyAoOiyU9zRCbKkvJKK2DZx08MlT8Sf-NoEqlzTnudFBkrvFYr7byRkEdCX4gsagWwkYiar8pb3OJeUraKekeH9jh8EPSkLd5U5pdCyVFnMo8X-TWD_Km7BjQpb-hrx9oLG9m-uibyd3jA/s320/lj.jpg" width="243" /></a></div>Dit keer wil ik het hebben over de alomtegenwoordige <i><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Literaire_Juweeltjes" target="_blank">Literaire Juweeltjes</a></i> die al sinds 2006 maandelijks verschijnen en inmiddels in grote hoeveelheden kringloopwinkels binnenstromen. Ik vrees dat ze dezelfde kant opgaan als de boekenweekgeschenken: ze zullen vanwege de overdaad in grote hoeveelheden in de papierbak verdwijnen. Op Catawiki doen de boekjes het trouwens nog wel aardig: regelmatig verschijnen er kavels met enkele tientallen exemplaren tegelijk die dan gemiddeld een euro per stuk opbrengen. Dat was ook de oorspronkelijke prijs per stuk bij de introductie, later werd die prijs in stapjes verhoogd naar de 2,50 die het nu is.<br /><p></p><p>De alomtegenwoordige Literaire Juweeltjes - wat is er nou zo interessant aan het verzamelen van een massaproduct? Deze maand liet de uitgever weten dat het laatste deeltje is verschenen. Wat de reden is wordt niet gezegd, maar ik had zelf al het idee dat de belangstelling terugliep. Ik had een paar vaste Bruna's waar ik steevast het nieuwe deeltje ophaalde, maar de één na de ander stopte met verkopen van de reeks. Toen ik naar de reden vroeg, kreeg ik als antwoord dat ze de boekjes per tien moesten inkopen en dat ze die niet meer verkochten en dus met overtollige exemplaren bleven zitten. </p><p>Ik moet ook zeggen dat het verzamelen van de reeks steeds saaier werd. Het was meer kwestie van discipline om elke maand een deeltje te kopen dan dat er een inhoudelijke uitdaging was. Echt verrassend waren de teksten ook niet, meestal heruitgaven van verhalen uit andere bundels, met af en toe een verhaal dat speciaal voor de serie geschreven was en daarmee uniek werk bevatte. Maar dat was een minderheid. Ook de kwaliteit van de inhoud wisselde sterk: dan weer een literaire tekst, dan weer een thriller, dan weer iets wat leek op chicklit. Op zich goed om regelmatig nieuwe lezers te trekken en een breed publiek aan te trekken, maar zo kreeg de serie inhoudelijk geen identiteit. Dat was ook niet het doel: in elk deeltje stond een voorwoord dat inging op het gevaar van ontlezing, en dat deze juweeltjes bedoeld waren om het lezen te stimuleren. Lezers van een Literair Juweeltje moesten vooral meer werk van de auteur oppakken. De kortingsbon die standaard achterin stond afgedrukt gaf daarom korting op een boek van de betreffende auteur. Ik heb overigens tweedehands nog nooit een deeltje gezien waaruit die kortingsbon was verdwenen, ik vraag mij af hoeveel er hiervan werden gebruikt.<br /></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUeZvfBEy5Pzsr4RQ3B-SA36pnFFHJ9UTBZqNXAv4Euh8ip4sj8FnoviVlPzhztEyA80c3JsGC-cEv93Fr_L3uhuEXe2ahRVO4wTs-4hdhzJwK8d84g8xEUPKwu7TpBvVFErX-0CbIhAGQwqiwhec_8_H70KZhfQFwGnoxQ4WSUsDTDnfUOPGz-A/s395/afwijking.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="167" data-original-width="395" height="135" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUeZvfBEy5Pzsr4RQ3B-SA36pnFFHJ9UTBZqNXAv4Euh8ip4sj8FnoviVlPzhztEyA80c3JsGC-cEv93Fr_L3uhuEXe2ahRVO4wTs-4hdhzJwK8d84g8xEUPKwu7TpBvVFErX-0CbIhAGQwqiwhec_8_H70KZhfQFwGnoxQ4WSUsDTDnfUOPGz-A/s320/afwijking.jpg" width="320" /></a></div>Inmiddels heb ik vier plankjes van een Billy gevuld en het ziet er wellicht mooi en uniform uit (behalve dat ene deeltje van Dorinde van Oort uit 2009, waarbij het logo een paar millimeter hoger op de rug staat), maar het is moeilijk om iets bijzonders van de collectie te maken. Ook omdat de oplage per deeltje waarschijnlijk behoorlijk hoog is, die moet zeker in het begin in de tienduizenden hebben gelopen.<br /><p></p><h4 style="text-align: left;">Het niet bestaande juweeltje <br /></h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSkRmdW3h6JGdhyphenhyphen2tdVRKBLGHOCaAi4xxuaFO8x3xOHjwD1WK1tyrAAxNYTJFInDs2DVE4mKyLEZraWPMJDIctgsb4ZqInOULxwIk_mL21comFECn2uS0p3-HLrGWwPYYU-E7mAu1MIaaD7iv73n3O7vAJxbvuD7yCdcYIGPfkmnLSXckVVoo0Ew/s1408/zwagerman.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1408" data-original-width="717" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhSkRmdW3h6JGdhyphenhyphen2tdVRKBLGHOCaAi4xxuaFO8x3xOHjwD1WK1tyrAAxNYTJFInDs2DVE4mKyLEZraWPMJDIctgsb4ZqInOULxwIk_mL21comFECn2uS0p3-HLrGWwPYYU-E7mAu1MIaaD7iv73n3O7vAJxbvuD7yCdcYIGPfkmnLSXckVVoo0Ew/w326-h640/zwagerman.jpg" width="326" /></a></div>Toch zitten er nog wat interessante kanten aan deze reeks. Misschien wel de meest interessante is het "niet bestaande juweeltje", dat ik onlangs via Marktplaats opdook. In het eerste jaar verscheen een literair juweeltje van Joost Zwagerman met de titel <i>Winnie en de onschuld</i>. Het was het vierde deeltje in de reeks en verscheen in april 2006. Met dit deeltje was iets bijzonders aan de hand. Het gerucht ging dat er een nog andere versie van was gemaakt, maar het fijne wist ik er niet van. Ik meen dat ik een keer in de twitterfeed van <a href="https://twitter.com/bibliofilie" target="_blank">@bibliofilie</a> (sowieso het volgen waard) voorbij zag komen dat het ging om <i>Fijne meisjes</i> en zoals ik wel vaker doe zette ik deze titel in de zoeklijst van Marktplaats in de hoop dat er ooit een hit zou zijn. <p></p><p>Er gingen heel wat jaren voorbij - vijf, misschien wel tien (@bibliofilie is sinds 2013 actief) totdat ik opeens een bericht van Marktplaats kreeg dat <i>Fijne meisjes </i>werd aangeboden. En inderdaad: in een advertentie met meerdere Zwagerman boeken werd ook <i>Fijne meisjes</i> genoemd. Op dat moment wist ik niet meer precies waarom ik deze titel nou ook alweer zocht, maar het leek mij beter om 'm subiet te kopen en voor nog geen zeven euro (inclusief verzendkosten) was het van mij.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdwAFqRpeZe9d0hAK4Z8uKL878icuiVQTuRMGggsrGXSlu9GWw3ofI_MrBOD1qGPJxtW5PXuSFRyzBNVKFVFL1EEjGsJp1C0br0SMfBWuMXk9OwLuhDD0hcIH0us7zNg5wcnDGqE9weicCVmPdK0ESBlUaCk-shK3NtjMRPMqXdn122ZaPS0y_1Q/s1270/fijne.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="828" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdwAFqRpeZe9d0hAK4Z8uKL878icuiVQTuRMGggsrGXSlu9GWw3ofI_MrBOD1qGPJxtW5PXuSFRyzBNVKFVFL1EEjGsJp1C0br0SMfBWuMXk9OwLuhDD0hcIH0us7zNg5wcnDGqE9weicCVmPdK0ESBlUaCk-shK3NtjMRPMqXdn122ZaPS0y_1Q/s320/fijne.jpg" width="209" /></a></div>Maar wat was er ook alweer mee? Ik besloot het aan @bibliofilie te vragen en die wist gelukkig nog de achtergrond van het deeltje. Ook Kees Schafrat, de eigenaar van Broekhuis boekhandels en verwoed verzamelaar en propagandist voor Nederlandse literatuur, haakte in en hij kon nauwelijks geloven dat <i>Fijne meisjes</i> via Marktplaats was gekocht. Zie het gesprek met hem op Twitter hiernaast.<p></p><p>Of dit nu echt de heilige graal is van de Zwagerman-verzamelaars (en misschien ook wel van de Literaire Juweeltjes-verzamelaars) is moeilijk te zeggen. En of er echt minder dan tien van zijn ook. Maar dit is hoe dan ook een boekje wat de saaie reeks ineens een stuk interessanter maakt.</p><p>Andere zeldzame uitgaven in de reeks zijn er niet. Toen de serie net was gestart had ik een blogje geschreven over <i>Niemand op heel Vlieland</i> (verschenen in maart 2006) en dat deze toen tamelijk onvindbaar was. Die opmerking heeft destijds nog de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Literaire_Juweeltjes" target="_blank">Wikipedia-pagina over Literaire Juweeltjes</a> gehaald alsof het een feit was dat dit een zeldzaam deeltje was. Die opmerking is verdwenen, maar een paar zinnen uit mijn blog zijn nog steeds herkenbaar terug te vinden op Wikipedia. Voor de goede orde: ik heb het er niet opgezet. Later heb ik mij nog verbaasd over de heruitgave van <i>Het bosgraf</i> van Simone van der Vlugt dat in 2006 verscheen, maar in 2013 werd heruitgegeven omdat er volgens de uitgever "zoveel vraag naar was <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2013/04/het-antiquarische-circuit.html" target="_blank">in het antiquarische circuit</a>". Alsof er een actief circuit van verzamelaars van deze boekjes is, die zich smekend tot de uitgever wendden voor dat specifieke deeltje. En als dat zo was, hoeft het niet meer. Zowel <i>Niemand op heel Vlieland</i> als <i>Het bosgraf </i>zijn op dit moet moment ruimschoots via Boekwinkeltjes.nl beschikbaar, startprijs 75 cent. Recent zag ik trouwens nog een heruitgave van het Literair Juweeltje van Anjet Daanje, <i>Dromen van mijn moeder</i>, dat door B for Books eveneens wegens de grote vraag opnieuw was gepubliceerd. Maar nu als reguliere uitgave voor de boekhandel. Kennelijk was dit keer de vraag echt groot genoeg om een aparte uitgave te rechtvaardigen. De nieuwe prijs is dan ook € 8,49 in plaats van de € 2,50 van het Juweeltje.<br /></p><h4 style="text-align: left;">De onechte Juweeltjes <br /></h4><p>Zoals in elke reeks zijn er de delen die bij de reeks horen, en allerlei publicaties die er op lijken maar dan toch geen onderdeel van de reeks zijn. In mijn bijdrage over de serie "Vertellingen voor één nacht" liet ik verschillende extra uitgaven zien. Bij de Literaire Juweeltjes speelt net zo iets. Omdat het een herkenbaar format is, zijn er verschillende uitgaven geproduceerd die sterk lijken op de serie, maar bij bijzondere gelegenheden zijn verschenen. Soms gemaakt met/door B for Books zelf, maar soms ook door andere partijen.<br /></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-jY7drXsQgiNwKkSp524wHiPsLLx0QsbO9U909Y9lTArJ_mqpOQIdPFA0HMX7mI26tEkCxkIVoGE3DAN-b3ajWbNcxUG2INnxWwuWHHTibFb8a8yec9gwZs8yuzzHBKfQqqGlNS7FQuGEM0CG4n3G-v8NYIij5ShhV7ZZMiIciITJNDTtCRXCMg/s2931/arnon.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2114" data-original-width="2931" height="231" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-jY7drXsQgiNwKkSp524wHiPsLLx0QsbO9U909Y9lTArJ_mqpOQIdPFA0HMX7mI26tEkCxkIVoGE3DAN-b3ajWbNcxUG2INnxWwuWHHTibFb8a8yec9gwZs8yuzzHBKfQqqGlNS7FQuGEM0CG4n3G-v8NYIij5ShhV7ZZMiIciITJNDTtCRXCMg/s320/arnon.jpg" width="320" /></a></div>Een voorbeeld is de uitgave <i>De jongste</i> van Arnon Grunberg, geproduceerd door Boekhandel Los in Bussum, ter gelegenheid van <a href="https://www.naardernieuws.nl/bedrijven/bedrijven/188881/cor-wiersema-van-boekhandel-los-deelt-coronacadeautje-uit" target="_blank">de 60e verjaardag van Cor Wiersma</a>. Wiersma werkte al sinds 1987 bij <a href="https://libris.nl/los" target="_blank">Boekhandel Los</a>, en was van 2001 tot 2021 eigenaar. Dit verhaal van Grunberg (de oerversie van Tirza) verscheen in coronatijd in een oplage van 1500 en speelt in Bussum. Een ander voorbeeld is <i>De boekenbaron</i> van Joep Scheffer, verschenen <a href="https://www.1twente.nl/artikel/2214448/met-de-boekenbaron-begint-jubileumjaar-boekhandel-broekhuis" target="_blank">ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van Boekhandel Broekhuis</a>. Dit boekje uit 2017 gaat over het leven van Gerard van der Maar, oud-eigenaar van de boekhandel en is een voorpublicatie uit het later verschenen boek met de geschiedenis van de boekhandel. Merk op dat beide boeken de karakteristieke grijze band missen met de tekst "literaire juweeltjes". Voor het overige zijn ze identiek aan de serie, inclusief het B for Books logo op de rug.<br /><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgEITRXHd3mjYlvyv0yjHGNpI7S1iYRr5merHnbquKyvipRQYiMBDkUcQfSSkBkaXHFwg8_9mA5Rj1VK1npx9aO-Rdg93s6VkJsiwklljXZ-atTkbp1V_PhLvzinWkJs05HiLR10UJ57lBSpeVXWU1ZBSTgaxAPj1NMsc-eScEwxh7n3B_ZQLKqRw/s2822/cees.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2107" data-original-width="2822" height="239" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgEITRXHd3mjYlvyv0yjHGNpI7S1iYRr5merHnbquKyvipRQYiMBDkUcQfSSkBkaXHFwg8_9mA5Rj1VK1npx9aO-Rdg93s6VkJsiwklljXZ-atTkbp1V_PhLvzinWkJs05HiLR10UJ57lBSpeVXWU1ZBSTgaxAPj1NMsc-eScEwxh7n3B_ZQLKqRw/s320/cees.jpg" width="320" /></a></div>Soms gaven Bruna's in een regio eigen Juweeltjes uit. Zoals de "<a href="https://archief.wos.nl/nieuwsarchief/bericht/20120305-westlands-juweeltje-als-boekenweekgeschenk" target="_blank">Westlandse Juweeltjes</a>" die een aantal Bruna-winkels in het Westland in 2009 en 2011 lieten verschijnen, met verhalen van auteurs uit de regio. De oplage daarvan was naar verluid 3000 exemplaren. Uitgeverij B for Books varieerde zelf ook op het thema. Zo verschenen vier delen in de serie "Kroonjuwelen", met korte biografieën van de Nederlandse koninklijke familie, twee delen in de serie "Biografietsjes" over de wielrenners Tom Dumoulin en Chris Froome en één deeltje in de serie Sportjuweeltjes, geschreven door Toon Gerbrands. Hoewel je je kan afvragen of een serie met één boekje wel een serie genoemd mag worden.<p></p><p>Wellicht zijn er nog meer van deze onechte Juweeltjes gemaakt door individuele boekhandels of in een andere serie. Ik ben ze nog niet tegengekomen, maar zoals het gaat met dit soort randzaken: uiteindelijk weet je niet wat je niet weet en kan je altijd weer verrast worden door een bijzondere vondst.</p><h4 style="text-align: left;">De serie een beetje opleuken</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLzs4FL8h8E-m8Japuec5E9LuuULrwRNXDJDL4MK4tQf5fJMaJOEEB666RBcKnD_PS-1H2Q1U2JMJU8hNDca5S3OEktG4sk7tQ2UL6wuWWxnml1RZKjzgvxvjOJYOqq9MLfz8IF2OmBu6PYwQWb4gCixpRnmuqfnjZA8-MP0p6hNErxC174-XzaQ/s2794/sign.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1346" data-original-width="2794" height="154" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLzs4FL8h8E-m8Japuec5E9LuuULrwRNXDJDL4MK4tQf5fJMaJOEEB666RBcKnD_PS-1H2Q1U2JMJU8hNDca5S3OEktG4sk7tQ2UL6wuWWxnml1RZKjzgvxvjOJYOqq9MLfz8IF2OmBu6PYwQWb4gCixpRnmuqfnjZA8-MP0p6hNErxC174-XzaQ/s320/sign.jpg" width="320" /></a></div>Zoals ik al zei, de Literaire Juweeltjes zijn leuk gemaakte boekjes maar het verzamelen ervan is niet echt een uitdaging en meer een kwestie van discipline dan van het aanwenden van verzamelaarstalenten. Behalve de eerdergenoemde <i>Fijne meisjes</i> zijn er bij mijn weten geen bijzondere versies verschenen of auteursexemplaren die als zodanig herkenbaar zijn (zoals met boekenweekgeschenken nog wel gebeurt). Toch zijn er opties om de serie een beetje op te leuken, bijvoorbeeld door de boekjes te laten signeren als dat kan. De meeste auteurs van wie Literaire Juweeltjes verschijnen leven nog, zodat het verkrijgen van handtekeningen mogelijk moet zijn. Op dit moment zijn 40 van mijn Juweeltjes gesigneerd, oftewel 18,5% van dit totaal. Meer dan ik dacht, hopelijk gaat dat aantal de komende jaren nog groeien.<br />Een andere mogelijkheid om het verzamelen wat leuker te maken is om de verzamelboxen te kopen die zijn verschenen. Een paar jaar lang verscheen de hele serie van dat jaar aan het eind van het jaar in een aparte box, en later verscheen ook een box ter gelegenheid van 10 jaar Literaire Juweeltjes met daarin 10 deeltjes. Zelf ben ik daar nooit aan begonnen (ik had alle deeltjes immers al, het zou dan alleen om de dozen gaan), maar voor degene die echt alles compleet wil hebben is dat natuurlijk wel een must.<br /><p></p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-6829957360592302882023-10-07T23:12:00.003+02:002023-12-05T14:11:58.835+01:00347 - Bibliofiel achter de feiten aanlopen<p>Ik heb al vaker geschreven over mijn behoefte om complete collecties van schrijvers in de kast te hebben staan. Ik ben zoals dat heet een <a href="https://www.biblio.com/book_collecting_terminology/Completist-246.html" target="_blank">completist</a>, hoewel ik vooral eerste drukken zoek en niet élke druk en elke variant van een bepaald werk zoek. Ik wil alle boekuitgaven van mijn favoriete auteurs hebben. En als ze nog leven, graag ook gesigneerd. Deze ambitie is al ingewikkeld genoeg als het gaat om reguliere uitgaven, maar het wordt nog lastiger om zicht te houden op bibliofiele uitgaven van mijn favoriete auteurs. De afgelopen weken heb ik een paar bibliofiele uitgaven toegevoegd aan mijn collectie, waarvan ik stomtoevallig achter het bestaan kwam. Doordat ik zo afhankelijk ben van toeval, zullen er nog verschillende uitgaven rondzwerven waarvan ik helaas het bestaan niet ken. Maar van drie van mijn favoriete Nederlandse schrijvers is de collectie weer iets completer geworden: Adriaan van Dis, Tommy Wieringa en Margriet de Moor.</p><h4 style="text-align: left;">Adriaan van Dis</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlwbKWIxZ-3Z51-PiVE4xx12oB_Azf6c5TIHLdDFv6YQxN1NyGuzNwiejVYoPySeaRU4amLH6Ui4T90kokhyy41WUuI9L-AZVyDpm_TLIpvmn7_t3hY7S64jy5TbI9e8t4hgnm0MiCouT6CbXoKRbnmUCjjugJ7zR1XsL-zdPSIOoxFnruNwcnIQ/s500/beetje%20gek.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="500" data-original-width="314" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlwbKWIxZ-3Z51-PiVE4xx12oB_Azf6c5TIHLdDFv6YQxN1NyGuzNwiejVYoPySeaRU4amLH6Ui4T90kokhyy41WUuI9L-AZVyDpm_TLIpvmn7_t3hY7S64jy5TbI9e8t4hgnm0MiCouT6CbXoKRbnmUCjjugJ7zR1XsL-zdPSIOoxFnruNwcnIQ/s320/beetje%20gek.jpg" width="201" /></a></div>Jaren geleden heb ik lezers van dit blog op de hoogte gehouden van mijn vorderingen om mijn Adriaan van Dis-collectie compleet te krijgen. De ene na de andere uitgave hengelde ik naar binnen en ook toen struikelde ik wel eens over een onverwachte bibliofiele vondst. Al in 2005 <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2005/10/adriaan-van-dis-compleet-deel-1.html" target="_blank">meldde ik triomfantelijk</a> dat ik compleet was en een paar jaar later <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2008/10/shell-gevonden.html" target="_blank">herhaalde ik tegen beter weten in</a> die claim. Met de verschijning van zijn nieuwste roman <i>Naar zachtheid en een warm omhelzen</i> volgde er natuurlijk een serie lezingen annex signeersessies. Ik tekende in voor een zondagmiddag in <a href="https://www.paagman.nl/fred" target="_blank">Paagman</a>, voorzien van een stapeltje recente aankopen. Naast de nieuwe roman had ik bijvoorbeeld de luxe editie van zijn boekenweekessay uit 2004, twee versies van <i>De wandelaar</i> t.g.v. Nederland Leest (de grote letter-uitgave en de eenvoudig-lezen uitgave) en zo nog wat. Terwijl ik bij de lezing zat zag ik verderop in de rij iemand die ook een werk van Van Dis bij zich had om te signeren, maar het was een voor mij totaal onherkenbaar boek. Was mij weer eens iets ontgaan? Ik kon de titel gelukkig lezen en snel googlen leerde mij dat het om de uitgave <i><a href="https://www.christianouwens.nl/uitgeverij/adriaan-van-dis/" target="_blank">Een beetje gek</a></i> ging, een bibliofiele uitgave van <a href="https://www.christianouwens.nl" target="_blank">Galerie Christian Ouwens,</a> waarin Van Dis verslag doet van zijn ervaringen met psychiaters en psychoanalyse. Terwijl ik in de rij stond voor het signeren haalde Van Dis diezelfde uitgave uit zijn tas en gaf die aan een dame voor mij in de rij, kennelijk een bekende van hem. Het leverde mij een steek van jaloezie op, maar even later was ik als pleister op de wonde wel zes handtekeningen rijker in evenzovele boeken. Desondanks moest ik nu op zoek naar het onbekende boek.<br /><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyng6nUfBEDNqP-0ajnuAefgB_Wn903Nqkry4pNt9iRr4EPHSer5aijhXdTamzmyD0gsrqHUpRVlu0Zjwam2TVSSHc80MQ5kmB3hyphenhyphen3XDSMrCvsbi-InXiFkWf-uXsBOI0U542BVcoQVlvEe2m8fqtc6BxKlsnYap_WPTGprifEMedoa9cvV6j-UA/s900/chien.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="627" data-original-width="900" height="223" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyng6nUfBEDNqP-0ajnuAefgB_Wn903Nqkry4pNt9iRr4EPHSer5aijhXdTamzmyD0gsrqHUpRVlu0Zjwam2TVSSHc80MQ5kmB3hyphenhyphen3XDSMrCvsbi-InXiFkWf-uXsBOI0U542BVcoQVlvEe2m8fqtc6BxKlsnYap_WPTGprifEMedoa9cvV6j-UA/s320/chien.jpg" width="320" /></a></div>Na afloop van de signeersessie volgde een fijne mailwisseling met Christian Ouwens die gelukkig nog gesigneerde exemplaren had liggen. Hij vertelde dat hij ook bij de sessie in Paagman was geweest, maar toen was ik nog onwetend van het moois dat hij had gemaakt. Het toeval wilde dat mijn geliefde de dag erop letterlijk om de hoek van de galerie een opleiding volgde, zodat ik een dag later alsnog een gesigneerd exemplaar in mijn kast kon zetten. Ik kende Galerie Christian Ouwens niet, maar hij geeft bij tijd en wijle bijzondere literaire uitgaven uit die met veel zorg zijn gemaakt. Gelukkig was deze niet zo kostbaar als de portfolio van <a href="https://www.christianouwens.nl/uitgeverij/ilja-leonard-pfeijffer/" target="_blank">Ilja Leonard Pfeijffer en Hans Wilschut</a>, waar €950 voor moet worden neergeteld. <p></p><p>Als gevolg van dit kleine avontuur zocht ik nog wat verder naar eventuele Van Dis-uitgaven en wie schetst mijn verbazing toen ik ontdekte dat er nóg een bibliofiele uitgave rondzwierf. Ter gelegenheid van de Bakenesser Avond 2007 van de Stichting Haarlem Boekenstad bleek de uitgave <i>Le Chien</i> verschenen, een paar fragmenten uit <i>De wandelaar</i>. In een oplage van 165 bij de <a href="https://ilibrariana.wordpress.com/2012/01/03/hans-rombouts-en-de-augustijn-pers-2001/" target="_blank">Augustijn Pers</a>, van de helaas overleden Hans Rombouts.<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhit06sycC-eaUCmp58uMRX8OsI2NQIxh-SJ5VMeLpPGHVfFd2mGHMnz3tTi6LOWBmhA6OOp0bCNoFbbzFYzjwmkS7ptbKPiKxbzQAAdk3axNQP7ySQZUP2DteB-iuLtmvlt7cuPujpzMPNV5sUqPK-U-ouCmraAJhZKhsji8RC479eNAi2nJLvcw/s1157/Screenshot%202023-10-04%20at%2015-37-23%20Familieziek%20SE.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="733" data-original-width="1157" height="203" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhit06sycC-eaUCmp58uMRX8OsI2NQIxh-SJ5VMeLpPGHVfFd2mGHMnz3tTi6LOWBmhA6OOp0bCNoFbbzFYzjwmkS7ptbKPiKxbzQAAdk3axNQP7ySQZUP2DteB-iuLtmvlt7cuPujpzMPNV5sUqPK-U-ouCmraAJhZKhsji8RC479eNAi2nJLvcw/s320/Screenshot%202023-10-04%20at%2015-37-23%20Familieziek%20SE.png" width="320" /></a></p><p>Ook die moest ik natuurlijk hebben, en wel onmiddellijk, maar het werkje bleek nergens te worden aangeboden. Na lang zoeken vond ik bij <a href="https://www.antiquariaatmeilof.nl" target="_blank">Antiquariaat Meilof</a> een setje Augustijn-uitgaven waar deze Van Dis bijzat. Ik checkte nog even of dat echt zo was, rekende 30 euro af en <i>Le Chien</i> was van mij. Met nog ruim 20 andere drukjes van deze pers, die ik niet per se hoefde (behalve eentje, waarover later meer). Het restant heb ik daarom op Catawiki gezet en dat leverde mij vervolgens 62 euro op (minus veilingkosten uiteraard). In feite waren er zo een paar gratis werkjes voor mij, en zelfs geld toe. Welk geld ik overigens onmiddellijk opnieuw heb geïnvesteerd via Catawiki, door de luxe genummerde editie van de beelduitgave <a href="https://www.petervdongen.nl/nl/boeken/familieziek/" target="_blank"><i>Familieziek</i></a>, getekend door <a href="https://www.petervdongen.nl/nl/home/" target="_blank">Peter van Dongen</a>, op een veiling te kopen. De nieuwprijs van deze uitgave uit 2017 is €150, maar voor €91 mocht ik 'm nu hebben. Waarmee de derde bibliofiele Van Dis in een week mijn eigendom werd.<br /></p><p>Voor zover ik weet ben ik nu weer compleet als het gaat om Van Dis maar ik heb daar weinig zekerheid over. <i>Le Chien</i> bleek immers ook al 16 jaar geleden verschenen te zijn voordat ik het bestaan er van ontdekte. Jammer is wel dat ik nu weer naar een signeersessie moet gaan, want <i>Le Chien</i> is nog ongesigneerd. Het zou signatuur 102 van Van Dis in mijn collectie moeten worden.</p><h4 style="text-align: left;">Tommy Wieringa</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-ujIme-wBduWirELTpG8FDRgL3Hjp3lA4Gwh2WH6av_RBzK5WW8zIvWccr7c-FVPVN_cDHTBVwxZVXMmK5POdV4c_A0PLqPFAGSFZfjQbexqPjrE1YRn4j73hpt4V3GVlql2dWE-iIP1jJfVJqZNtHCixOYK09aNSwwpsOUKUTqJ_RkOl-CzM1A/s1270/wieringa.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="818" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi-ujIme-wBduWirELTpG8FDRgL3Hjp3lA4Gwh2WH6av_RBzK5WW8zIvWccr7c-FVPVN_cDHTBVwxZVXMmK5POdV4c_A0PLqPFAGSFZfjQbexqPjrE1YRn4j73hpt4V3GVlql2dWE-iIP1jJfVJqZNtHCixOYK09aNSwwpsOUKUTqJ_RkOl-CzM1A/s320/wieringa.jpg" width="206" /></a></div>Het zal bekend zijn dat <a href="https://www.debezigebij.nl/auteur/tommy-wieringa/" target="_blank">Tommy Wieringa</a>’s nieuwe roman Nirwana is verschenen. Met veel tromgeroffel gelanceerd en verschillende boekhandels boden gesigneerde eerste drukken van het boek aan. Een mooie service om mijn Wieringa-collectie up to date te houden. Ware het niet dat ik op diverse <a href="https://twitter.com/ErikvanDoorn/status/1698730851163418722" target="_blank">socials </a>zag dat ter gelegenheid van de lancering een speciale "nulde druk" was verschenen, uitgedeeld aan boekhandelaars. Overigens niet voor het eerst, van <i>De heilige Rita</i> is ooit ook <a href="https://twitter.com/ErikInkoper/status/1577626515851952129" target="_blank">een nulde druk</a> verschenen, die ik nog niet bezit. En nu alweer een nulde druk, in beperkte oplage… ik ben geen boekhandelaar, maar deze hoort natuurlijk in mijn kast. Dus wat te doen?<p></p><p>Ik besloot het erop te wagen bij de uitgeverij zelf. Als eigenaar van een van de meest complete Wieringa-collecties in Nederland meende ik wel enig recht van spreken te hebben, dus ik schreef een bedelmail in de hoop dat er nog een exemplaar van de nulde druk zou zijn. En ik kreeg goed nieuws: de nulde druk bleek beschikbaar en plofte een paar dagen later in mijn bus.</p><p>Deze nulde druk heeft een afwijkend omslag van de reguliere uitgave, veel simpeler van uitvoering en er staat ook met grote letters “0e druk” op. Op de titelpagina staat: "De oplage van deze geschenkuitgave bedraagt 200 exemplaren”. Uiteraard zullen er boekhandelaars zijn die hun exemplaar van de hand doen, er zal vast binnenkort een exemplaar op Catawiki verschijnen. Ik ben benieuwd wat die dan oplevert. </p><p>Het probleem was alleen dat deze speciale editie ongesigneerd was. Gelukkig deed ook Wieringa mee aan het signeercircus bij de verschijning van zijn nieuwe roman, en zo toog ik met mijn stapeltje recente Wieringa-aankopen van de laatste jaren naar Utrecht, waar vervolgens niet alleen Nirwana, maar ook nog een paar anders schaarse werkjes werden gesigneerd. Deze stapel was iets kleiner dan de berg Wieringiana die ik <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2017/04/forse-handtekeningen-en-praatgrage.html" target="_blank">zes jaar geleden</a> liet signeren. Het interview in Broese leverde mij sowieso een paar inzichten op over de thema’s in de nieuwe roman. Maar daarna was er tijd om te signeren. Het fijne aan Tommy Wieringa is dat hij voor iedereen de tijd neemt. Net als een paar jaar geleden werd ook dit keer elk boek bewonderd (“dit is een bijzondere”, “dat je deze ook hebt”) en van een persoonlijke opdracht voorzien. Het fijne van een avond met boekenliefhebbers is dat er ruimte is om echt even door te praten over het boek. Bij het verlaten van Broese raakte ik aan de praat met een van de organisatoren van de avond en deelden we onze inzichten over Nirwana. Zelfs de massale treinuitval op die avond kon daarna mijn uitstekende humeur niet meer bederven.<br /></p><h4 style="text-align: left;">Margriet de Moor</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVaV31EMqQ_XznSRRzC0-WMU6n7d9Hyv3g2lzdBki1abCHjR5dg510tngaDjsRdmq9o6ZYjBIVBf6oznF5rJMgrIVZNd2tat8HmqtetvdOrKJwMlgoV430_WQQBKI0mdrcQxph_-07MjCesXP72dBgxWOS8Xm0yA1wQyCn7gWCtAlySFvWMVC83Q/s1199/De%20moor.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1199" data-original-width="900" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVaV31EMqQ_XznSRRzC0-WMU6n7d9Hyv3g2lzdBki1abCHjR5dg510tngaDjsRdmq9o6ZYjBIVBf6oznF5rJMgrIVZNd2tat8HmqtetvdOrKJwMlgoV430_WQQBKI0mdrcQxph_-07MjCesXP72dBgxWOS8Xm0yA1wQyCn7gWCtAlySFvWMVC83Q/s320/De%20moor.jpg" width="240" /></a></div>In het stapeltje uitgaven van de Augustijn Pers bleek naast de gezochte van Dis ook nog een mooie uitgave van Margriet de Moor te zitten, een fragment uit haar prachtige roman <i>De verdronkene</i>, ook nog eens heel mooi vormgegeven: een gevouwen drukwerkje, dat als het ware in de blauwe golven van het kartonnen hoesje verzinkt, waarbij ook een peilstok is te zien. Hier is zichtbaar hoe creatief Hans Rombouts was. Ik wist niet van het bestaan van dit werkje en wist niet dat het in het stapeltje zat, maar nu kon ik het mooi toevoegen aan mijn De Moor-collectie. Net als dat ik een paar jaar geleden een stapeltje boeken op Marktplaats kocht, slordig aangeduid als ‘nieuwjaarsgeschenken’, waar het nieuwjaarsgeschenk <i>Handgeschreven</i> van Margriet de Moor tussen bleek te zitten, uitgegeven door De Bezige Bij t.g.v. jaarwisseling 2016-2017. <p></p><p>Bij nader inzien bleken zowel het fragment van <i>De verdronkene</i> als <i>Handgeschreven</i> niet heel zeldzaam en gewoon op boekwinkeltjes.nl te koop. Maar ja… dan moet ik wel weten dat ze daar staan. Natuurlijk heb ik zojuist weer eens langs alle De Moor-uitgaven gescrolld en niks nieuws gevonden, maar dat kan ik niet elke dag doen. Wie weet brengt het toeval mij over een tijdje ook van Margriet de Moor weer een onbekende uitgave.</p><p>Hoewel ik inmiddels een forse collectie De Moor in eerste druk heb, is alles nog ongesigneerd. Ik hoop Margriet de Moor ooit nog ergens tegen te komen zodat zij al mijn uitgaven van haar ongetwijfeld fraaie handtekening kan voorzien. <br /></p><p>Het waren een paar hectische weken die ik kon afsluiten met goed nieuws over publicaties van deze drie schrijvers. Maar al met al realiseer ik mij dat het mijn lot als verzamelaar is dat ik bibliofiel achter de feiten blijf aanlopen. En dus dat ik mijn ogen open moet houden en erop vertrouwen dat het lot mij van tijd tot tijd de boeken brengt die ik nodig heb...<br /></p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-51292936628103670242023-08-25T12:00:00.001+02:002023-08-25T12:00:00.137+02:00346 - Een Elzeviertje in mijn bibliotheek<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirqlThiFnx3Oh69Mq_d1Aekzmkdl_qQpat1efRiTpDRW8xI3G3GDRZsf9-exHVLF1peWC9J7zwW-AYRF-Yizjvsz_smbZxAZZvLTy3ceVdv75eZ9bNBfcESy5bsvAQTxQpCv7Ijf6MGCnTcPv99RA7OGg0xINOgCKIRziFhtUv7ge342ljbZ1JjQ/s3380/IMG-2277.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3380" data-original-width="2306" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirqlThiFnx3Oh69Mq_d1Aekzmkdl_qQpat1efRiTpDRW8xI3G3GDRZsf9-exHVLF1peWC9J7zwW-AYRF-Yizjvsz_smbZxAZZvLTy3ceVdv75eZ9bNBfcESy5bsvAQTxQpCv7Ijf6MGCnTcPv99RA7OGg0xINOgCKIRziFhtUv7ge342ljbZ1JjQ/s320/IMG-2277.jpg" width="218" /></a></i>Onder boekenverzamelaars hebben de zogenaamde '<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Elsevier_(geslacht)#Uitgaven" target="_blank">Elzeviers</a>' heel lang een bijna mythische status gehad. Er is vrijwel geen boek over boekgeschiedenis of over het verzamelen van boeken waarin niet een passage over Elzeviers, hun betekenis voor de boekgeschiedenis en de verzamelwoede ervan is opgenomen. Dit uitgevershuis moet trouwens niet verward worden met de huidige uitgeverij Elsevier, die op geen enkele manier verbonden is met Elzevier. De Elzeviers waren zó populair, dat sprake was van een heuse Elzevieromanie (inclusief recordprijzen op veilingen). In die lijn publiceerde de Stichting Desiderata al weer twee jaar geleden <i><a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/publicaties-1/charles-nodier" target="_blank">De bibliomaan</a></i> van Charles Nodier met daarin ook een uitvoerig betoog van Ed Schilders over o.a. Elzeviers, de Elezevieromanie en het meten van de marges. Er werd dan ook een Elzevierometer bij dit <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwI9CInovQ9RVdIWdkYl76iReMMVmSxRZRFvYs_Tb0qNaKRQqgizKU3tuEdhnmw98IoqjXDFhnZZW8Av87diQLTfpCLpbYWH_m8bkJ5SGR3P0XeCNxtrMSxOYHGCCB4XVxb8J_jubNs1FqA7641UbEeBBSQ6Jkn7b181pmA1itgVCd3FoUyMt0NA/s1270/garrelt.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="836" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhwI9CInovQ9RVdIWdkYl76iReMMVmSxRZRFvYs_Tb0qNaKRQqgizKU3tuEdhnmw98IoqjXDFhnZZW8Av87diQLTfpCLpbYWH_m8bkJ5SGR3P0XeCNxtrMSxOYHGCCB4XVxb8J_jubNs1FqA7641UbEeBBSQ6Jkn7b181pmA1itgVCd3FoUyMt0NA/s320/garrelt.jpg" width="211" /></a><br />boek geleverd, die ik helaas niet kon gebruiken bij gebrek aan een eigen Elzevier. Tot overmaat van ramp kocht ik onlangs van Garrelt Verhoeven de gelegenheidsuitgave <i>De vreemde zaak van het quasi onvindbare Elzeviertje. Een bibliografische cold case in tijden van corona</i>. Dit boekje verscheen in 2020 ter gelegenheid van het afscheid van <a href="https://www.universiteitleiden.nl/medewerkers/paul-hoftijzer#tab-1" target="_blank">Paul Hoftijzer</a> als hoogleraar boekwetenschap in 600 genummerde exemplaren (ik heb nummer 571) . Het is een verslag van een gelukkige vondst van Verhoeven op een Franse antiekmarkt, waar hij een bij nader inzien zeer zeldzame Elzevieruitgave kocht waarna hij langzaam maar zeker de publicatiegeschiedenis ervan ontsluit. Maar hij vertelt ook uitvoerig over verzamelaars van Elzeviers door de eeuwen heen en de Elzevieromanie die hen in de greep had. Binnenkort verschijnt een nieuwe uitgave van dit werk <a href="https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464562316/de-vreemde-zaak-van-het-quasi-onvindbare-elzeviertje" target="_blank">bij de Walburg Pers,</a> waar eerder ook het mooie boekje <a href="https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464560800/ik-zoek-geluk-in-druk-te-vinden" target="_blank"><i>Ik zoek geluk in druk te vinden</i></a> van Verhoeven verscheen, waarin hij meer boekenavonturen beschrijft.<br /><p style="text-align: left;"></p><p style="text-align: left;">Al dit lezen over Elzeviers heeft het gemis hiervan in mijn kast uiteindelijk onverdraaglijk gemaakt. Gelukkig was er - net zoals ik eerder schreef over uitgave van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/03/342-elie-luzacs-standaardwerk-hollands.html" target="_blank">Elias Luzac</a> - nu ook weer Marktplaats als redder in nood. Voor een luttele 25 euro kocht ik een Elzevier uit 1677, namelijk <i>Opera quaee extant</i> van Claudianus, met een voorwoord van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nicolaas_Heinsius" target="_blank">Nicholas Heinsius</a>. Weliswaar wat beschadigd (de eerste pagina's missen) maar goed genoeg voor mij. Eindelijk kon ik mijn Elzevierometer eens echt gebruiken.<br /></p><p style="text-align: left;">Voordat ik jullie meeneem naar een beschrijving van dit boek, eerst iets over Elzeviers en wat daar zoal over geschreven is in diverse boeken over boeken uit mijn eigen kast.</p><h4 style="text-align: left;">Werken over Elzevier uit mijn eigen bibliotheek</h4><div style="text-align: left;">Voor mijn vorige post sneupte ik in mijn eigen bibliotheek op zoek naar Laurens Janszoon Coster. Dit keer gaat het mij om informatie over Elzeviers. Ik mis in mijn bibliotheek de echte standaardwerken over de Elzeviers, zoals de Elzevier-bibliografie van Alphonse Willems waar Garrelt Verhoeven veel uit put (<i>Les Elzevier: histoire et annales typographiques</i>, 1880) of het boek van Paul Hoftijzer <i>Boekverkopers van Europa. Het Nederlandse zeventiende-eeuwse uitgevershuis Elzevier</i> (2000). Ik moet het doen met wat meer algemene beschrijvingen over de Elzeviers.<br /></div><ul style="text-align: left;"><li><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWirh5vMg1kds1jXTlLKTHEASwkIyRJLu_CY_XPMOI7Kq6OCiE5uU6zA3FszE7LRW7yQOde9CpD3-tZA7oczUjBTssSxDJiSJICQAtUaHoVyZ6C3gHDYhmFXoEvAbrofF6w2hzwWZWWjMcJFSvYckeoRxzAYetOdCzTevVzoWoHFr7auUbVQ22Ow/s725/buijnsters.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="725" data-original-width="500" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgWirh5vMg1kds1jXTlLKTHEASwkIyRJLu_CY_XPMOI7Kq6OCiE5uU6zA3FszE7LRW7yQOde9CpD3-tZA7oczUjBTssSxDJiSJICQAtUaHoVyZ6C3gHDYhmFXoEvAbrofF6w2hzwWZWWjMcJFSvYckeoRxzAYetOdCzTevVzoWoHFr7auUbVQ22Ow/s320/buijnsters.jpg" width="221" /></a></div></li><li>In het klassieke werk van Piet Buijnsters, <i>Geschiedenis van de Nederlandse bibliofilie</i> (2010) staat een heel hoofdstuk over Elzeviers (en een heel hoofdstuk over <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/07/345-een-feestbundel-voor-laurens.html" target="_blank">Laurens Janszoon Coster</a> trouwens). Buijnsters grijpt vrijwel meteen terug op Rimmert van der Meulen (zie hieronder) en diens melding van "elsevier-maatstokjes" die werden gebruikt om de marges te meten (hoe meer marges, hoe beter en hoe waardevoller). Daar is de Elzevierometer van Stichting Desiderata dan ook op geïnspireerd. Buijnsters stelt dat deze maatstokjes nooit zijn aangetroffen en hij vraagt zich af of deze überhaupt hebben bestaan. Buijnsters geeft verder een schets van het uitgevershuis Elzevier, de vertakkingen in Den Haag, Utrecht, Amsterdam en Leiden en de gezichtsbepalende familieleden daaruit. Het hoogtepunt van de uitgaven kwam rond en net voor 1650 op de markt. Elzeviers werden in een handig klein formaat geproduceerd, in hoge oplagen en met goede kwaliteit papier en letters. En ze hadden de beste auteurs uit een breed scala aan vakgebieden in hun fonds. Met als gevolg dat Elzevier-uitgaven bij alle grote geleerden in heel Europa op de plank stonden en dientengevolge gezocht én verzameld werden.<br />Maar er waren ook heel veel "valse" Elzeviers op de markt, en het kwam er op aan de valse van de echte te onderscheiden. Het boekje van Garrelt Verhoeven gaat hier ook over. Er verschenen verschillende standaardwerken met uitgebreide commentaren op de vraag of bepaalde uitgaven vals of echt waren. Dit waren de handboeken die verzamelaars gebruikten in hun speurtocht naar Elzeviers. Buijnsters beschouwt J.J.W.R. van Dijck als de laatste Nederlandse Elzevier-verzamelaars. Zijn imposante collectie werd in 2005 in 685 kavels bij Bubb Kuyper geveild. Buijnsters constateert: "voor het overige lijkt het Elzeviervirus onder de Nederlandse particuliere verzamelaars voorgoed te zijn verdwenen."<br /></li><li><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLcD8L0DDT3p0trbMuOYpbYbjKd1DyR0AjUn1apWHD4hir2VRR7B6rtTlwrBT04Q3cth8g0B6ucyuNt7TOksBb60Ph-GN4xy2p_7HVbNUwEtQ_JaGik4OMJp1RYdXSUheGsaUkbK_E0x-7FQWHYI-1l6v0JSJRwoT5Cq4RBWq8T6linjW5HVI_rw/s511/nodier.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="511" data-original-width="320" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLcD8L0DDT3p0trbMuOYpbYbjKd1DyR0AjUn1apWHD4hir2VRR7B6rtTlwrBT04Q3cth8g0B6ucyuNt7TOksBb60Ph-GN4xy2p_7HVbNUwEtQ_JaGik4OMJp1RYdXSUheGsaUkbK_E0x-7FQWHYI-1l6v0JSJRwoT5Cq4RBWq8T6linjW5HVI_rw/s320/nodier.jpg" width="200" /></a></div>Ik noemde al de Stichting Desiderata-uitgave van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Charles_Nodier" target="_blank">Charles Nodier</a>'s verhaal <i>De bibliomaan</i> (2021). Het gaat hier om een door het Elzevier-virus aangetaste verzamelaar die ontdekt dat een concurrent een Elzeviereditie met bredere marges dan zijn exemplaar bezit, en vervolgens overlijdt door de schok:<br />"'U ziet nu,' zei hij tegen mij, 'de ongelukkigste aller mensen! Dat boek is de Vergilius van 1676, op grootformaat papier, waarvan ik dacht het reuzenexemplaar te bezitten, het overtreft het mijne met een derde linie. (...) Een derde linie! Ach! Bagatelliseert u een derde linie van de priem die uw haart doorboort?' Zijn lichaam sloeg geheel achterover, zijn armen verstijfden en zijn benen kwamen in de greep van een spijkerharde kramp."<br />In de uitgebreide toelichting van Ed Schilders komen al de elementen die Buijnsters noemt terug, waarbij Schilders toch een aantal vraagtekens zet bij de stelligheid dat de zogenaamde maatstokjes nooit bestaan zouden hebben.<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBKftdeQijWpusL-Lri7i1GAxFesvG9V4Hd9GZVShD_4NNNBoKF9OixuyAj5IMg-zMpcIjODYelpadT0hDshWFb0adp19ZFAD9XlEXPEgFDeSTtoA1S9hSiOhQq7DSpPhgsBHobBM55-3bnhfV7w0M0unGi8D1N2MFyBFKDroAT70FR8ZO90i3gA/s1024/meulen.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1024" data-original-width="751" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBKftdeQijWpusL-Lri7i1GAxFesvG9V4Hd9GZVShD_4NNNBoKF9OixuyAj5IMg-zMpcIjODYelpadT0hDshWFb0adp19ZFAD9XlEXPEgFDeSTtoA1S9hSiOhQq7DSpPhgsBHobBM55-3bnhfV7w0M0unGi8D1N2MFyBFKDroAT70FR8ZO90i3gA/s320/meulen.jpg" width="235" /></a></li><li>Het boek van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/05/318-19e-eeuwse-boekenliefde-in-3-boeken.html" target="_blank">Rimmert van der Meulen</a>, <i>Over de liefhebberij voor boeken</i> (1893) werd door Buijnsters al aangehaald. Van der Meulen schrijft over de verzameldrift van Elzeviers, maar constateert ook dat de inventarisatielijsten van bestaande Elzeviers de verzamelwoede wat temperden (en de prijzen ook) omdat bleek dat veel titels helemaal niet zo zeldzaam waren. Veel Elzeviers werden namelijk in zeer hoge oplagen geproduceerd. Mede hierdoor doofde de Elzevieromanie in de vroege twintigste eeuw wat uit.</li><li>De memoires van <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Leona_Rostenberg" target="_blank">Leona Rostenberg</a> en <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Madeleine_B._Stern" target="_blank">Madeleine Stern</a> heb ik al vaker aangehaald. In verschillende uitgaven vertellen zij hoe zij hun antiquariaat hebben opgebouwd en hoe zij tal van bijzondere boeken vonden in hun speurtochten door Europa en Noord-Amerika. In <i>Old books, rare friends</i> (1997) vertellen zij hoe Leona Rostenberg startte met het verkopen van oude boeken en dat hun tweede catalogus uit 1947 volledig was gewijd aan "The house of Elzevier". Deze catalogus staat integraal afgedrukt in <i>Bookman's quintet. Five catalogues about books</i> (1980). Ik heb nog even gecheckt: mijn Claudianus stond niet tussen de 165 nummers, die overigens in no-time waren uitverkocht. Rostenberg vertelt de anekdote dat deze tweede catalogus was voorbereid, maar twee weken lang bij het postkantoor was blijven liggen terwijl de dames zich afvroegen waarom niemand een bestelling uit deze catalogus deed... Toen de catalogus alsnog werd verzonden was deze in no-time uitverkocht, wat het bedrijf van de dames een welkome boost gaf. Deze zelfde anekdote werd trouwens al eerder verteld in <i>Old and rare. Thirty years in the book business</i> (1974)<br /></li><li><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqEWOFOHYZuU7CdBUqLnSkiiCbHCX7Kqc4o36vhKKoQGekip7AtneVgin2VjwHLXHHZ7iZJMEaL3JAa5GZe0C6hp_8eyWyClbeHQAyFqzELrmmff_Ikw3TNLAHIwF0U9U9jha2oUXfoK66SmJ4fVNDALRGfKG09GSSOjA26Clgxbl4VfdYhpSqhQ/s1256/slater.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1256" data-original-width="900" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqEWOFOHYZuU7CdBUqLnSkiiCbHCX7Kqc4o36vhKKoQGekip7AtneVgin2VjwHLXHHZ7iZJMEaL3JAa5GZe0C6hp_8eyWyClbeHQAyFqzELrmmff_Ikw3TNLAHIwF0U9U9jha2oUXfoK66SmJ4fVNDALRGfKG09GSSOjA26Clgxbl4VfdYhpSqhQ/s320/slater.jpg" width="229" /></a></div>John Herbert Slater (1854-1921) was een Engelse bibliofiel en auteur van verschillende boeken over boekenverzamelen. In <i>Book collecting</i> (1892, in een genummerde oplage van 500 waarvan ik nr. 437 heb) staat een apart hoofdstuk voer "The Elzevir Press". In <i>How to collect books</i> (1905) staat een verkorte versie van dit hoofdstuk. De beschrijving van de Elzeviers is onderdeel van zijn beschouwing over "celebrated presses". Eerst schrijft Slater in dat verband over Aldus en daarna over Elzevier. Hij zegt:<br /> <i>"Compared to this grim old editor-printer of a bygone age, the Elzevirs one and all were literary children, playing with ther master's text - children, who never grew old, and whose many liberties were not only endured, but excused out of consideration for their engaging ways. They were pirates too, without exception, but they turned you out well. If they mutilated your text, they at any rate supplied you with the best of paper, ornaments and type: from their hands you emerged a well-dressed gentleman, a little ignorant perhaps, but decidedly aristocratic."</i><br /> Slater geeft een stukje van de genealogie van Elzevier en beschrijft dan kort de hoogtepunten van de persen. Hij gaat uit van 1608 verschillende titels, waarvan 1213 de naam of het merk van de firma dragen. De meeste in Latijn, een flink aantal Frans en dan nog wat publicaties in Grieks, Duits, Italiaans, Hebreeuws en Nederlands. En eentje in het Engels.<br />Ook Slater noemt trouwens het meetstokje als een gegeven: <br /><i>"The enthousiastic collector carries with him an ivory rule on which the French measures are marked. (...) Anything below 125 millimetres is hardly worth loooking at."</i>. <br />Vervolgens beschrijft Slater hoe twee exemplaren van <i>Le Pastissier Francois</i> werden verkocht: eentje van 128 millimeter hoog voor 6o pond en een onafgesneden exemplaar voor 400 pond. Waarbij het verschil 2, maximaal 3 millimeter was. Deze specifieke uitgave werd vanwege de schaarste overigens wel als de kroon op elke Elzevier-collectie beschouwd. Ook vertelt Slater over Charles Nodier, die zijn hele leven zocht naar een eerste druk van de door Elzevier gedrukte Vergilius uit 1636 ondanks dat dit een slecht geproduceerd exemplaar was dat vol met fouten stond. Toen hij het boek vond, paste het precies in de ruimte die hij al die tijd in zijn boekenkast ervoor had vrijgehouden. Drie jaar geleden werd overigens een exemplaar van geveild <a href="https://catalogue.swanngalleries.com/Lots/auction-lot/VERGILIUS-MARO-PUBLIUS--Opera;-nunc-emendatiora--1636--LUCAN?saleno=2501&lotNo=270&refNo=751165" target="_blank">voor $600</a>.<br /></li></ul><p style="text-align: left;"></p><h4 style="text-align: left;">Elsevier en Elzevier</h4><p style="text-align: left;">Ik zei al dat het huidige uitgevershuis Elsevier en de 16e/17e-eeuwse Elzevierfamilie niets met elkaar te maken hebben, behalve dat de oprichters van Elsevier de naam eraan ontleenden. Maar er is meer dan alleen de naam geleend: in de loop van de tijd is binnen het tegenwoordige Elsevier een collectie van uitgaven opgebouwd van het originele uitgevershuis. Deze collectie staat inmiddels bekend als "<a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/05/318-19e-eeuwse-boekenliefde-in-3-boeken.html" target="_blank">The Elsevier Heritage Collection</a>" en bestaat uit circa 1000 titels in zo'n 2000 delen. </p><p style="text-align: left;"></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2frEHkRoXy2qhBwIG5otAnQffeY68njsbF3C4Pfra-ao8WdFSeYjJUq6_f32YajDseF2rWW5u2P8dQOySiQb0G8mkyBPHaKQ2lyEQVKBNpjZxPe8C616HmvGy8xz_dscujkplkJ0J0ruBs3u_3TUQDoS3uPfT9kfaKFBw5I4EecA2SJLIPqx6Ww/s1046/burgh.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1046" data-original-width="1023" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg2frEHkRoXy2qhBwIG5otAnQffeY68njsbF3C4Pfra-ao8WdFSeYjJUq6_f32YajDseF2rWW5u2P8dQOySiQb0G8mkyBPHaKQ2lyEQVKBNpjZxPe8C616HmvGy8xz_dscujkplkJ0J0ruBs3u_3TUQDoS3uPfT9kfaKFBw5I4EecA2SJLIPqx6Ww/s320/burgh.jpg" width="313" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i><span style="font-size: x-small;">Uitsnede uit het schilderij "<a href="https://www.lakenhal.nl/nl/collectie/b-1423" target="_blank">Een promotie bij de universiteit</a>" <br />ca. 1650 geschilderd door Hendrick van
der Burgh. <br />Rechts van de poort van het Leidse Academiegebouw had <br />de firma
Elzevier haar boekwinkel en drukkerij /<br />uitgeverij. Vermoedelijk zijn daar wat aankondigingen<br /> van nieuwe boeken te zien.<br />(afbeelding: Stedelijk
Museum De Lakenhal).</span></i></td></tr></tbody></table>In het Jaarboek 2014 van het Nederlands Genootschap van Bibliofielen schrijft Sjors de Heuvel een bijdrage over de herkomst van een deel van de Elzeviers in the Collection: "De Elzevier-bibliotheek van de hertog van Chartres. Een negentiende-eeuwse bibliofiel in de Elsevier Heritage Collection". Na een algemene beschrijving van de Elzevier-familie en de Elzevieromanie vanaf de 17e eeuw gaat De Heuvel in op <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Robert_van_Bourbon-Orl%C3%A9ans" target="_blank">Robert d'Orleans</a>, de hertog van Chartres, en diens bibliofilie. Een deel van zijn collectie Elzeviers - ongeveer 700 stuks - werd in 1952 door Elsevier aangekocht. Samen met andere aankopen maakte dit The Heritage Collection tot wat het nu is.<br />Eerder schreef De Heuvel al een artikel in <i>De Boekenwereld</i> (2015, <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_boe022201501_01/_boe022201501_01_0066.php" target="_blank">te lezen via DBNL</a>), waarin hij de bredere historie van de EHC schetst én beschrijft waar de collectie zoal vandaan kwam en welke bijzondere exemplaren erin te vinden zijn.<br /><p></p><p style="text-align: left;">Overigens schreef <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/09/322-klein-toneelarchief-op-marktplaats.html" target="_blank">Jan Paul Bresser</a> ooit in een tijdschrift van Elsevier <a href="https://maandschrift.ewmagazine.nl/resources/img/content/Gouden_Eeuw_Elzeviers.pdf" target="_blank">een artikel over Elzevier</a>, waarin de historie van de historische uitgeverij wordt beschreven. Hij haalt daarbij het schilderij van Van der Burgh hier rechts aan.<br /></p><h4 style="text-align: left;">Mijn Claudianus uit 1677</h4><div style="text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiw8mbPnAc65tAhTLdNJUJ3luuT-yAsXHqNgHcPUEchHnfIZFzf_IoUVH2CULU89Cf9B3bMo8Rsxs5e8eijBmaUAjUEKojizBxjOdNa2qLDe8vUhqs5gCW0zGpkhDodMkcIGEmdmw/s4030/IMG-2271.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4030" data-original-width="2489" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiw8mbPnAc65tAhTLdNJUJ3luuT-yAsXHqNgHcPUEchHnfIZFzf_IoUVH2CULU89Cf9B3bMo8Rsxs5e8eijBmaUAjUEKojizBxjOdNa2qLDe8vUhqs5gCW0zGpkhDodMkcIGEmdmw/s320/IMG-2271.jpg" width="198" /></a></div>Na de ontvangst van mijn Elzevier heb ik als eerste daad mijn Elzevierometer langs Claudianus gelegd. Uitslag: 114 millimeter. Volgens het criterium van Slater dus een exemplaar "hardly worth looking at". Ook omdat het boekje niet compleet is: de titelpagina en de eerste drie bladen ontbreken. Daardoor is het ook lastig om te bepalen van welke pers het boekje is gekomen. Gelukkig zijn er meerdere exemplaren digitaal beschikbaar, en daaruit wordt duidelijk dat mijn boekje is gedrukt in Amsterdam door <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Dani%C3%ABl_Elsevier" target="_blank">Daniel Elzevier</a> (1626-1680). Daniel behoorde tot de tweede generatie drukkers. Hij opende in 1638 een drukkerij in Amsterdam, waar hij volgens Slater 260 titels produceerde (en na zijn dood zijn weduwe nog 7).</div><div style="text-align: left;">Als ik kijk naar complete exemplaren van deze Claudianus dan worden daar geen absurde prijzen voor gevraagd, zij het wel veel meer dan de 25 euro die het mij kostte. Echt zeldzaam is deze titel niet.</div><div style="text-align: left;"> </div><div style="text-align: left;">Het boekje is gebonden in een beschadigd perkamenten bandje. Het is duidelijk intensief gebruikt / gelezen. De laatste paar pagina's hebben in het midden van de zijkant een beschadiging, het lijkt alsof door het bladeren met een natte vinger er uiteindelijk een halfrond stukje uit het papier is gesleten. Overigens zijn er verder geen aantekeningen in het boekje gemaakt (gelet op de afgesneden marges was daar ook geen plek voor), wel zijn er hier en daar ezelsoren in pagina's aangebracht. Dat lijkt erop te wijzen dat het vooral intensief gelezen is. En dat het veel is meegedragen, want aan de randen van de pagina's zijn butsen en vochtplekken te zien. Alsof deze Elsevier mee op reis is geweest - precies de reden waarom dit soort boekjes in een dergelijk klein formaat werden gemaakt. <br /></div><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: left;"><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5mVRVHds0D-DFSA3gdypXUwuFIvbMP3dPFgNmZsxmP-nVq1CxrrGz3VybOHfI1LFpTnx8522unLX3aiAbp7HUKKRbMCStKrUxo4m4JPPifQ9-qLl1sOx8DSe0CyJxu9Ft34Z5Xgjp1-D2B75Wg8EALpCiNFLdkhsVxl0raiebf3oQJks4bBhfQA/s3426/Van%20Dijck.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2842" data-original-width="3426" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh5mVRVHds0D-DFSA3gdypXUwuFIvbMP3dPFgNmZsxmP-nVq1CxrrGz3VybOHfI1LFpTnx8522unLX3aiAbp7HUKKRbMCStKrUxo4m4JPPifQ9-qLl1sOx8DSe0CyJxu9Ft34Z5Xgjp1-D2B75Wg8EALpCiNFLdkhsVxl0raiebf3oQJks4bBhfQA/s320/Van%20Dijck.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><span style="font-size: x-small;"><i>Afbeelding uit het boek van Buijnsters (p. 75)</i></span><br /></td></tr></tbody></table>Je kan je afvragen waarom ik toch zo tevreden ben met deze beschadigde, ondermaatse, niet al te zeldzame Elzevier in mijn bibliotheek. Voor mij is het de iconische waarde van het boek, of liever: waar het symbool voor staat. Elzeviers zullen nooit mijn verzamelgebied worden; het ontbreekt mij simpelweg aan de middelen. Maar ik vind dat in mijn bibliotheek een aantal iconische boeken thuishoren. Zoals een Elzevier, net zoals ik een <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2016/01/1490-en-1493-twee-duitse-incunabels.html" target="_blank">incunabel</a> wilde hebben. Ik probeer nog mijn hand te leggen op een <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Aldus_Manutius" target="_blank">Aldus-uitgave</a> en ik wil ook nog een Leidse <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Christoffel_Plantijn" target="_blank">Plantijn-uitgave</a>. Als eerbetoon aan al die drukkers van vroeger, die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van het boek. Natuurlijk zal ik toekomstige veilingen in de gaten houden: ik wil zeker nog wel een paar Elzeviers erbij, liefst van verschillende persen. Ik heb er nu één uit Amsterdam, ik wil nu ook Elzeviers uit Leiden, Den Haag en Utrecht. Die zal ik dan naast deze eersteling zetten. Hopelijk heb ik over een tijd een mooi rijtje Elzeviers staan. Het aantal zal waarschijnlijk echter nooit ook maar in de buurt komen van die van Van Dijck (zie afbeelding hiernaast).<br /></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-22423282428727587862023-07-10T09:30:00.293+02:002023-07-10T09:30:00.132+02:00345 - Een feestbundel voor Laurens Janszoon Coster (1824)<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhWZsHkZVMr1DDfebu1XXWrmLv_cvl-QynELs6-ylZLGK9-k6LOZROlKgYVkF5mCumNInCop-25o8YTVSOvV0w7hnBbyVhnp3KqhSFh2Yb4Iz_8iZcBVOcb5fbiiKDYdGSK50ZoUtqgd2tiQvchyqC7XVUzYIH31974ULUcxTuMP_1h_MHIKu2nA/s1024/coster.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1024" data-original-width="622" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhhWZsHkZVMr1DDfebu1XXWrmLv_cvl-QynELs6-ylZLGK9-k6LOZROlKgYVkF5mCumNInCop-25o8YTVSOvV0w7hnBbyVhnp3KqhSFh2Yb4Iz_8iZcBVOcb5fbiiKDYdGSK50ZoUtqgd2tiQvchyqC7XVUzYIH31974ULUcxTuMP_1h_MHIKu2nA/s320/coster.jpg" width="194" /></a></div>Dit bericht wordt op een historische dag en een historisch moment gepubliceerd. Op 10 juli 2023, exact om half tien gaat/ging het bericht live. Een datum en een moment die nu betrekkelijk anoniem voorbij gaat, maar dat was 200 jaar geleden wel anders. Op 10 juli 1823, om half tien 's morgens, was het moment dat het startschot klonk voor een grootse nationale viering van de uitvinding van de boekdrukkunst. Met als centrale figuur daarbij <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Laurens_Janszoon_Coster" target="_blank">Laurens Janszoon Coster</a>. <p></p><h4 style="text-align: left;">De uitvinding van de boekdrukkunst<br /></h4><p>Als je tegenwoordig vraagt wie de uitvinder was van de boekdrukkunst, dan krijg je daarop een eensluidend antwoord: Gutenberg. Of meer precies,<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Gutenberg" target="_blank"> Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg</a> (1400-1468) met de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Gutenbergbijbel" target="_blank">Gutenberg-Bijbel</a> (1455) als bekendste publicatie van zijn hand. Deze uitspraak kan op zichzelf al wat genuanceerd worden: Gutenberg was niet zozeer de uitvinder van de boekdrukkunst, maar hij ontdekte een effectieve manier om met losse letters te drukken, in plaats van het al langer bestaande blokdrukken. Blokdrukken doe je door volledige pagina's in een blok te snijden en die te gebruiken om te drukken. Maar met losse letters zijn correcties veel sneller aan te brengen en is überhaupt een pagina veel sneller te zetten, en dus is de boekproductie veel hoger. Los daarvan bestond het drukken met losse letters waarschijnlijk al langer, mogelijk vanaf het jaar 1000 in China, waarvoor<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/B%C3%AC_Sh%C4%93ng" target="_blank"> Bi Sheng</a> de eer krijgt.</p><p>In Nederland was echter heel lang sprake van een andere opvatting: niet Johannes Gutenberg, niet Bi Sheng maar Laurens Janszoon Coster was degene die de eer toekwam als uitvinder van de boekdrukkunst. Deze opvatting heeft eeuwen standgehouden en bibliotheken zijn volgeschreven met bewijzen dat Coster toch echt een paar jaar voor Gutenberg het drukken met losse letters had ontwikkeld. Het verhaal is dat Coster zijn uitvinding deed, maar dat een van zijn knechten met de kennis naar Mainz trok en daar aan Gutenberg overdroeg, die zijn 'uitvinding' vervolgens wereldkundig maakte. Tegenwoordig is algemeen de opvatting dat dit verhaal niet waar is en dat het nog maar de vraag is of Laurens Janszoon Coster echt bestaan heeft, of dat hij wellicht een boekdrukker was maar niet de uitvinder (zie bijvoorbeeld de uitgave <i>Laurens Janszoon Coster was zijn naam</i> van Lotte Hellinga en Clemens de Wolf). De claim dat Coster de uitvinder is van de boekdrukkunst, was vooral ook ingegeven door ambities van de stad Haarlem en van sommige inwoners van de stad. Het versterkte de positie van de stad en haar inwoners als Coster als uitvinder kon worden neergezet. Los van de persoon Coster waren er wel altijd verschillende aanwijzingen dat er 'iets' was gebeurd in Haarlem: In de Keulse Kroniek uit 1499 vermeldt de eerste Keulse drukker <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ulrich_Zell" target="_blank">Ulrich Zell</a> dat de boekdrukkunst in 1450 in Mainz werd toegepast, maar dat voor die tijd al <i>Vurbyldung</i> in de Nederlanden was geweest. En dan zijn er nog verschillende ongedateerde drukwerkjes uit Holland (of mogelijk Utrecht) waarvan lang is gedacht dat ze uit de periode voor 1450 stammen, en dus een bewijs dat er voor Gutenberg als in Haarlem (of Utrecht) werd gedrukt met losse letters. <br /></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_nzHF4lKsE_DLnvLz8H6x4Xf7T-MeFTYxafVRT92VlFz2_XjEnue4h_qqcOUJcIoMJpRro71XdH0dbqikCx4dio-MrBj8slq0OOkvYd3wQhBK71v1Ruyip7d5nJjQs6hcuo_vWFFfUP58o-61X2b9mCqbt6DhidbZRsN3MwaGAfRK6N-t2l0Sww/s662/coster%202.JPG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="662" data-original-width="399" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_nzHF4lKsE_DLnvLz8H6x4Xf7T-MeFTYxafVRT92VlFz2_XjEnue4h_qqcOUJcIoMJpRro71XdH0dbqikCx4dio-MrBj8slq0OOkvYd3wQhBK71v1Ruyip7d5nJjQs6hcuo_vWFFfUP58o-61X2b9mCqbt6DhidbZRsN3MwaGAfRK6N-t2l0Sww/s320/coster%202.JPG" width="193" /></a></div>De strijd met Mainz is lang gevoerd. Het bekende standbeeld van Coster op het marktplein in Haarlem is in 1856 mede neergezet omdat in Mainz eerder een standbeeld van Gutenberg werd opgericht en men vond dat het bestaande standbeeld van Coster daarbij te mager afstak. Toch was in die tijd al sprake van twijfel over de Coster-claim. In de jaren daarna is overvloedig aangetoond dat het toch echt Gutenberg is die met de eer mag strijken. Helemaal uitsluiten dat Coster echt heeft bestaan én dat hij in 1423 daadwerkelijk de geclaimde uitvinding deed kan niet, maar er bestaat ook geen echte steun meer voor de Coster-claim, omdat elk feitelijk bewijs ontbreekt. Hoewel <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Poortenaar" target="_blank">Jan Poortenaar</a> nog in 1947 een boekje publiceerde met de veelzeggende titel <i>Coster - niet Gutenberg</i> (Naarden: In den Toren). Dat de herinnering aan Coster nog altijd levend is bewijst Renate Dorrestein, die in haar boekje <i>Katten en de kunst van het boekenonderhoud</i> (1992) schrijft: "Ik woon zelf namelijk óók in Haarlem, waar overigens, wat de Duitsers ook mogen beweren over hun Gutenberg, de boekdrukkunst is uitgevonden. We hebben een standbeeld van Laurens Janszoon Coster met de letter in zijn hand die hij rond 1440 in de Haarlemmer Hout uit een boom sneed, en toen begon de victorie."<br /><p></p><p>Het blijft fascinerend om in wereld van de Coster-legende te duiken. Een paar namen spelen daarin een grote rol: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Hadrianus_Junius" target="_blank">Hadrianus Junius</a> (1511-1575) die de legende overtuigend in de wereld bracht en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Antonius_van_der_Linde" target="_blank">Antonius van der Linde</a> (1833-1897) die de legende uiteindelijk vakkundig om zeep hielp. Hadrianus Junius beschrijft in zijn boek <i>Batavia</i> (1588) uitvoerig hoe Coster tijdens een wandeling in de Haarlemmerhout van beukenschors letters sneed, waarna van het één het ander kwam. Perkamentus kocht een exemplaar van <i>Batavia</i> in 2020 en schreef er <a href="http://perkamentus.blogspot.com/2020/12/de-geboorte-van-laurens-janszoon-coster.html" target="_blank">hier een bijdrage over</a>. Een mooie analyse van Joost Robbe over de verhalende structuur van de mythe van Junius is geplaatst in het tijdschrift Internationale Neerlandistiek en is <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_nee005201001_01/_nee005201001_01_0020.php" target="_blank">hier</a> te lezen. Het verhaal van Junius is tot ver in de 19e eeuw de drager geweest van de Coster-claim. Antonius van der Linde, geboren in Haarlem, maakte een eind aan Haarlems aanspraken op de uitvinding van de boekdrukkunst. Hij publiceerde in 1869-1870 een reeks artikelen in <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Nederlandsche_Spectator" target="_blank">De Nederlandsche Spectator</a>, waarin hij de Coster-mythe ontkrachtte en stelde dat Gutenberg de echte uitvinder van de boekdrukkunst was. Hij haalde zich daarmee zoveel woede en hoon op de hals dat hij daarom naar Duitsland moest verhuizen.<br /></p><h4 style="text-align: left;">De feesten van 1823<br /></h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfHFkCNfZa9KY3Bn35VNBI5eo27RovD0PrLlPri8laKZ3Y11Jm7rG_3Rkt6m_GXdrdr4Bk-Rb_YJ-EzUZ_pvxcVMJRXF5INoOn6-H1T4jgXPcnwLmbwUB8hUNC4tq6qJKJkyOIpZ7oH5nBGA4bmDXtzL8n23SxLo9u35ryqp2mlrZCjLUxnw1UJg/s3730/loosjes%201.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3730" data-original-width="2256" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfHFkCNfZa9KY3Bn35VNBI5eo27RovD0PrLlPri8laKZ3Y11Jm7rG_3Rkt6m_GXdrdr4Bk-Rb_YJ-EzUZ_pvxcVMJRXF5INoOn6-H1T4jgXPcnwLmbwUB8hUNC4tq6qJKJkyOIpZ7oH5nBGA4bmDXtzL8n23SxLo9u35ryqp2mlrZCjLUxnw1UJg/s320/loosjes%201.jpg" width="194" /></a></div>Waarom vertel ik dit nu allemaal? Nou, vooral omdat ik tijdens <a href="https://b-n.nl/auction/product/357/685/3" target="_blank">jongste veiling van Burgersdijk en Niermans</a> de hand wist te leggen op het boek <i>Gedenkschriften wegens het vierde eeuwgetijde van de uitvinding der boekdrukkunst door Laurens Janszoon Koster, van stadswege gevierd te Haarlem den 10. en 11. julij 1823, </i>onder redactie van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vincent_Loosjes_(1786-1841)" target="_blank">Vincent Loosjes</a>. Precies 400 jaar na de vermeende uitvinding van Coster vond alles plaats wat in deze bundel is opgetekend, die onmiskenbaar middenin in de Costermythe staat. En precies 200 jaar daarna - in het jaar dat we eigenlijk opnieuw grootse Costerfeesten hadden moeten vieren in ons land - kocht ik dit boek. Het boek markeert wat mij betreft een hoogtepunt van de Costertraditie. Maar zoals ook de toewijzing van de uitvinding van de boekdrukkunst een zaak van stedelijke identiteit was, gold dat eigenlijk ook wel voor de feesten in 1823. Ik las een <a href="https://studenttheses.universiteitleiden.nl/access/item%3A2661118/view" target="_blank">boeiende scriptie van Carolien Boender uit 2014</a> waarin ze laat zien dat de festiviteiten van 1823 ook een zaak van nationale identiteit waren: Nederland was nog maar kort een politieke eenheid en had die identiteit nodig. De feesten rondom de uitvinding van de boekdrukkunst pasten prima in die behoefte.<br /><p></p><h4 style="text-align: left;">De inhoud van de feestbundel</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCilCkrDays2hxHUWit86RJYVAH10ocUtRz6Kws-1cUcxispGu3zvXZDVccqPhEDuo-rjTYZ6eyuErOKr7AcT98H72HlnNBzMVvSOdUIqT14ND5onWqCBQ3zvKJjD7xZlaVf9HjOjcVhUiWhIl3j_P8q7U5L8c72zQ_b0subTT6txG5MVK_y_PPA/s2502/loosjes%202.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2502" data-original-width="1459" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCilCkrDays2hxHUWit86RJYVAH10ocUtRz6Kws-1cUcxispGu3zvXZDVccqPhEDuo-rjTYZ6eyuErOKr7AcT98H72HlnNBzMVvSOdUIqT14ND5onWqCBQ3zvKJjD7xZlaVf9HjOjcVhUiWhIl3j_P8q7U5L8c72zQ_b0subTT6txG5MVK_y_PPA/s320/loosjes%202.jpg" width="187" /></a></div>Deze uitgave van Vincent Loosjes onderstreept het nationale karakter. Het boek start met een lijst intekenaren op de uitgave, die 41 pagina's lang is. Als eerste op de lijst staat de Koning der Nederlanden, die goed was voor 6 exemplaren (2 op drukmediaan, 2 op schrijfmediaan en 2 op velin). Ik ging natuurlijk op zoek naar bekende namen in die lijst. Allereerst mijn eigen achternaam, en ik vond inderdaad een naamgenoot op de intekenlijst die destijds student theologie in Leiden was. Verder was <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Christianus_Petrus_Eliza_Robid%C3%A9_van_der_Aa" target="_blank">C.P.E. Robidé van der Aa</a> één van de intekenaren, hem kennen we als auteur en mede-oprichter van het <a href="https://www.de-gids.nl/pagina/geschiedenis" target="_blank">tijdschrift De Gids</a> (zijn mede-oprichter Potgieter behoort trouwens niet tot de intekenaren). Van de drukkersfamilie Enschedé uit Haarlem tekenen er verschillende leden in. En we vinden ook baron <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Westreenen_van_Tiellandt" target="_blank">W.H. van Westreenen Tiellandt</a>, de mede-naamgever van het <a href="https://www.huisvanhetboek.nl/" target="_blank">Museum van het Boek</a> van wie ik een handgeschreven briefje bezit <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2016/09/nagelaten-werk-als-sleutel-tussen-19e.html" target="_blank">waar in in 2016 over schreef</a>. Ik heb de catalogus van de bibliotheek van het Museum gecheckt waarin onder andere de boeken van Van Westreenen staan vermeld, en vond inderdaad twee exemplaren van deze bundel. Opvallend is ook de lijst met tientallen <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_nie012201101_01/_nie012201101_01_0011.php" target="_blank">leesgezelschappen</a> (van Almkerk tot Zwolle) die hebben ingetekend op een exemplaar<p></p><p></p>Na de lijst met intekenaren volgt een uitgebreide weergave van de aanloop naar, en de viering van, het feest van de boekdrukkunst, in “Haarlem, derzelver wieg en bakermat”. De tekst start met een uitvoerige bespreking van het onderzoek van <a href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=koni010" target="_blank">Jacobus Koning</a> die uiteraard bewees dat de Costerclaim feitelijk juist was. Er was nog wel wat twijfel over het precieze moment van de uitvinding. Maar men was overtuigd dat het tijdvak 1420-1425 was en dus werd 1823 geprikt als feestjaar - en daarmee het jaar van de uitvinding op 1423 gezet. Dit mede omdat het al 1822 was en dus te kort dag om in dat jaar een feest te organiseren. Dit besluit werd genomen door een commissie, waarvan de samenstelling en beraadslagingen ook uitgebreid worden weergegeven. Ter voorbereiding op het feest werden diverse dichters gevraagd om een lofzang in te sturen, waarmee een prijs kon worden gewonnen. De gouden medaille ging naar <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Tollens" target="_blank">Hendrik Tollens</a>, de zilveren naar <a href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=nier003" target="_blank">Johannes Nierstrasz jr.</a> en de bronzen naar <a href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=beel004" target="_blank">Adriaan Beeloo</a>. Voor zover ik kan zien hebben zij alledrie ook ingetekend op een exemplaar van deze bundel.<p></p><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjk65TVaL1M2LHCeHKCNwbtff2XfY4vz84J5uhfK6FNeUXXNI_CWTh6-1Akgj6pJ0vsuLtpGn1Azc_iaNK8kTpioCh--axH-A0IRMocuzbNSF0YN3arol2-2M49bFBhccqrjvxGlnw5sYJAU4nwOobCqRSnk2yGN8_VGmh0SFQMCcaRKoH7SCMsbg/s2601/414149a.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2601" data-original-width="1688" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjk65TVaL1M2LHCeHKCNwbtff2XfY4vz84J5uhfK6FNeUXXNI_CWTh6-1Akgj6pJ0vsuLtpGn1Azc_iaNK8kTpioCh--axH-A0IRMocuzbNSF0YN3arol2-2M49bFBhccqrjvxGlnw5sYJAU4nwOobCqRSnk2yGN8_VGmh0SFQMCcaRKoH7SCMsbg/s320/414149a.jpg" width="208" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>De aankondiging van het ringsteken.<br />Afbeelding uit de veilingcatalogus<br />van Bubb Kuyper (veiling 78, kavel 57)<br /></i></td></tr></tbody></table>Uiteindelijk ging het feest van start, op donderdag 10 juli 1823 begon de dag met 21 kanonschoten, waarna vlaggen in de hele stad verschenen. Om half tien ‘s morgens - op de minuut af 200 jaar voor dit blog verscheen - zette de stoet (“met ongedekten hoofde”) zich in beweging van het Raadhuis naar de Bavo, die geschikt was gemaakt om 4.000 gasten te herbergen. Een lange opsomming van notabelen, vertegenwoordigers van provincies, kerken, schutterijen, gemeenteraden, waterschappen, genootschappen en stichtingen, universiteiten en andere onderwijsinstellingen laat zien hoe nationaal deze viering was. Hierbij paste uiteraard een lofdicht: “De eeuw van twijfel is verdwenen / Haarlem zegeviert, dees stad / Mag, door Koster zich beroemen / Als der kunsten bakermat”. Na onder meer een voordracht van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_van_der_Palm" target="_blank">Johannes van der Palm</a> en het voorlezen van het lofdicht van Hendrik Tollens, ging het gezelschap terug naar het Raadhuis. Na wat verversingen ging het gezelschap naar de Haarlemmerhout om de onthulling van het <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Costermonument" target="_blank">Costermonument</a> in de Haarlemmerhout, waar de eerste letters waren gesneden.<p></p><p></p>Natuurlijk waren er in de stad allerlei activiteiten. Zoals het ringsteken, gewonnen door J.G. Feije - die er een paar zilveren sporen aan overhield. Er was op verschillende plaatsen muziek, en de dag werd afgesloten met vuurwerk. Met dat vuurwerk werden allerlei figuren afgebeeld, zoals een tempel met daarin de naam van Coster.<p></p><p>De tweede dag kenmerkte zich weer door allerlei activiteiten. Zoals een tentoonstelling in het kerkgebouw van de Doopsgezinde Gemeente, waarbij verschillende door Coster gedrukte boeken werden tentoongesteld. Deels waren dit blokdrukken, deels boeken met losse letter gedrukt:</p><blockquote><p>Terwijl de bijgevoegde oorspronkelijke bewijsstukken de waarheid der berigten van Junius, en de wettigheid en welspraak op de eere der uitvinding op eene zoo in het oog loopende en overtuigende wijs staafden, dat alle deskundigen, die deze Tentoonstelling bezigtigden, hun leedwezen betuigden, dat de geleerde Buitenlanders, die voor de meestervarenen in de geschiedenis der Boekdrukkunst gehouden worden, en nog de aanspraken van Mentz of Straatsburg boven die van Haarlem blijven verdedigen, niet de beschouwing van het hier bijeengebragte genieten konden, als welke alleen meer, dan de uitvoerigste verhandelingen en best ontwikkelde vertoogen geschikt was, om hen van hunne dwaling terug te brengen</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaJfU9F_3qHjEy1Y6CbU5rrBr-4du19p6fj7Zeck6dadWyv7uVHjLRvYJgj3eXzC2bUptdy9RILvqloVF5eejCkwwdVRVlh2ncWoK01aJSkW7KngKcLhUM6JAyuaA86I3Ukp1Sxn1ASgpMarO5hQqwRUufG8_8oQIUR7xQHV0QcPTjf1L5MCIlRQ/s3827/loosjes%203.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2870" data-original-width="3827" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaJfU9F_3qHjEy1Y6CbU5rrBr-4du19p6fj7Zeck6dadWyv7uVHjLRvYJgj3eXzC2bUptdy9RILvqloVF5eejCkwwdVRVlh2ncWoK01aJSkW7KngKcLhUM6JAyuaA86I3Ukp1Sxn1ASgpMarO5hQqwRUufG8_8oQIUR7xQHV0QcPTjf1L5MCIlRQ/s320/loosjes%203.jpg" width="320" /></a></div><p></p></blockquote><p>Op de tweede dag stonden ook de kinderen centraal, vooral die van de armenscholen “die aan Kosters uitvinding hunne beschaving zouden te danken hebben”. De schutterij organiseerde ook nog het “schieten naar den Vogel”. Hierbij zegevierde Lambertus Zwartjes , wat hem een zilveren tabaksdoos opleverde. Frans Jan de Vries bleef net achter bij Lambertus maar ging er met een zilveren Pijpedop vandoor . Helaas ging het toen regenen, maar na het wegtrekken van de buien ging het feest gewoon door.</p><p>Naast Haarlem waren er ook feesten in Hoorn, Dordrecht, Rotterdam en Groningen en ook die staan in de bundel beschreven. Meestal betrof het daar optochten van drukkersgezellen. Later die maand waren er ook in Haarlem nog verschillende andere tentoonstellingen, onder meer van een drukpers waarmee Coster gewerkt zou hebben.</p><p>De eerder genoemde redevoeringen en lofdichten staan integraal afgedrukt in het derde deel van de bundel. Johannes van der Palm zingt de lof van Coster maar waarschuwt ook voor de negatieve gevolgen van de drukpers. Daarna wordt de feestzang van Tollens afgedrukt alsmede een hele reeks anders feest-, lof- en lierzangen. Daarna volgt de integrale tekst van een toneelstuk over Laurens Janszoon Coster van de hand van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Hendrik_Warnsinck" target="_blank">W.E. Warnsinck</a>. Afwisselend zien we de Genius der Beschaving, der Verlichting, der Wetenschappen, der Kunsten en der Menschheid zich eerst beklagen, dan Coster zegenen en na zijn uitvinding de lof zingen: “Mijn rijkdom bleef voor de aard’ verborgen / toen Koster, de aard’ tot heil, verscheen / Nu rees voor mij de schoonste morgen, / En de eeuw der duisternis verdween.”</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicJIMMR7pyX5gLLUuyjGvjZ3bjuE8fpHU9sVQ6V0GPWkQ3nQczVfGwUkT9kvyeLgDOm9E6er3jcsvOuvRv8cDqJQn6VMgFkDMW3Hg4FSczh_VzD65r6MUT-4bct5K_Xb1ascIRHXEpd10bipqeX4djqs8rSTbusto6bY4NVP6EHlGcrbhmkM8WVQ/s727/coster%203.webp" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="727" data-original-width="650" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEicJIMMR7pyX5gLLUuyjGvjZ3bjuE8fpHU9sVQ6V0GPWkQ3nQczVfGwUkT9kvyeLgDOm9E6er3jcsvOuvRv8cDqJQn6VMgFkDMW3Hg4FSczh_VzD65r6MUT-4bct5K_Xb1ascIRHXEpd10bipqeX4djqs8rSTbusto6bY4NVP6EHlGcrbhmkM8WVQ/s320/coster%203.webp" width="286" /></a></div>Het toneelstuk is helaas niet opgevoerd, omdat de Haarlemse schouwburg hier niet geschikt voor was en opvoering in de Amsterdamse Schouwburg bleek te kostbaar. Na de tekst van de bundel volgen diverse bijlagen, zoals het rapport van de commissie die het onderzoek heeft gedaan naar het jaar van de uitvinding en die een plan voor het feest ontwierp, een onderzoek naar de Costerclaim en het uitgewerkte plan voor het feest. Interessant is nog bijlage E, waarin de boeken worden beschreven die Coster tussen 1420 en 1440 in Haarlem gedrukt heeft (en die op de tentoonstelling waren te zien). Eerst wordt herhaald hoe Coster de uitvinding deed en hoe vervolgens zo succesvol was, dat hij handen tekort kwam. Dus nam hij “vreemde hulp te baat, en stelde knechts op de drukkerij te werk, en verbond hen onder eede tot stilzwijgzaamheid”. Maar helaas, in de kerstnacht van 1439 nam “een zeker vreemdeling, eed en pligt verzakende, den voornaamsten voorraad van stempels, matrijzen, letteren, enz bij elkander” vertrok naar Mainz en verpatste het aan Gutenberg. De opsomming van boeken begint met een Abecedarium, toegeschreven aan Coster die dit drukte voor zijn kleinkinderen. Algemeen wordt nu aangenomen dat dit werk stamt uit het laatste kwart van de 15e eeuw. Als nummer 10 wordt de <i><a href="https://historiek.net/de-spiegel-onser-behoudenisse-een-boek-uit-1443/64835/" target="_blank">Spiegel onzer behoudenis</a> </i>genoemd, lang beschouwd als Coster’s belangrijkste werkt en ook genoemd door Junius. Het boek is echter rond 1471 gedrukt en bevindt zich nu in het Museum van het Boek, waarbij de band nog steeds claimt dat het boek van Coster komt. Naast enkele andere drukken bevat de lijst getuigschriften van Coster, door hem ondertekend en verschillende andere bewijzen van zijn bestaan. Na nog wat andere dankbetuigingen in de bijlagen wordt de bundel afgesloten.<p></p><p>Het herlezen van dit alles geeft een aardig beeld van de feestelijkheden in de stad. De gedetailleerde beschrijvingen van aantallen mensen, de versieringen in specifieke straten en de geuren en kleuren van de feestelijkheden zorgen dat het enthousiasme bijna voelbaar is. Het is bijna jammer dat de aanleiding bij nader inzien niet bestond en alle woorden over de arme Gutenbergianen die zo misleid zouden zijn, achteraf vooral op de Haarlemmers zelf sloegen. Desondanks is het boek een monument van de Costerlegende en alleen al daarom een waardevolle toevoeging aan mijn boekenkast.</p><h4 style="text-align: left;">Nog wat andere publicaties<br /></h4><p>Zoals ik aan het begin van dit stukje al zei is er veel geschreven over Coster en de claim dat hij de uitvinder van de boekdrukkunst was. In de meeste Nederlandstalige boeken over boeken wordt zijn naam genoemd, in de anderstalige veel minder. In mijn boekenkast vond ik nog een paar specifieke voorbeelden:</p><ul style="text-align: left;"><li>In het in 1994 verschenen vierde deel van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Herman_de_la_Fontaine_Verwey" target="_blank">Herman de la Fontaine Verwey</a>'s <i>Uit de wereld van het boek</i> staat een mooie bijdrage over de in Amsterdam wonende Engelsman George Smith, die in de 18e eeuw een aantal boeken vervalste (d.w.z. in incomplete boeken een jaartal en plaats toevoegde) alsof de boeken rond 1450 waren gedrukt. In één geval wordt hierbij ook de naam van Coster genoemd, die een boek gedrukt zou hebben. Smith verzon ook een verhaal over een knecht van Coster, Frederik Corcellis, die de kunst van het drukken naar Engeland zou hebben gebracht. Het artikel verscheen eerder in het tijdschrift <i>De Gulden Passer</i> en is uiteraard via het geweldige DBNL <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_gul005195001_01/_gul005195001_01_0006.php" target="_blank">na te lezen</a>.<br /></li><li>In het vierde jaarboek van het <a href="https://bibliofielen.nl/" target="_blank">Nederlands Genootschap van Bibliofielen</a> uit 1994 schrijft <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nop_Maas" target="_blank">Nop Maas</a> een artikel dat vooral focust op de bibliofiele kant van de Coster-ontmaskeraar Antonius van der Linde. Aan de hand van o.a. veilingcatalogi beschrijft Maas het enorme boekenbezit van Van der Linde en hoe hij zijn boeken bij elkaar bracht. Uiteraard was een deel van zijn boekenbezit gewijd aan de Coster-studie. Twee jaar later schreef Maas nog een artikel over Van der Linde, dit keer over de relatie met Multatuli maar ook daar komt zijn Coster-studie aan bod. <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_ove006199601_01/_ove006199601_01_0014.php" target="_blank">Te lezen bij DBNL</a>.<br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjplYqmiFnSgFqyBEGSq-z6o8CJSYRtfghH3TJG3h0hlTeIVVQaogicwcZ7EFIa9Ew6pIcZMP7AM5lzo8nRKC4nQuCVsFqbFoDbGYF4brUnC9Us7QMNoldLyPoE_VIs8-oNopianeifTVWzWBYHWIprtjVPTbTeBzV9THdnTUHIuKDd7hTdiNK3vA/s1270/over.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="876" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjplYqmiFnSgFqyBEGSq-z6o8CJSYRtfghH3TJG3h0hlTeIVVQaogicwcZ7EFIa9Ew6pIcZMP7AM5lzo8nRKC4nQuCVsFqbFoDbGYF4brUnC9Us7QMNoldLyPoE_VIs8-oNopianeifTVWzWBYHWIprtjVPTbTeBzV9THdnTUHIuKDd7hTdiNK3vA/s320/over.jpg" width="221" /></a></div></li><li>In december 1940 publiceerde J. Brandt & Zoon en P. Proost & Zoon ter gelegenheid van de herdenking dat 500 jaar eerder de boekdrukkunst was uitgevonden, een vertaling van twee hoofdstukken uit het boek van Douglas C. McMurtrie met de titel <i>The Book</i>. De Nederlandse vertaling heet <i>Over de uitvinding van de boekdrukkunst</i> en hierin betoogt McMurtrie uitgebreid dat het Gutenberg was die de uitvinding deed. McMurtrie gaat in een slothoofdstuk in op andere pretendenten, waaronder Coster. McMurtrie zegt: "Doch er is één pretendent, wiens aanspraken niet eenvoudig ter zijde kunnen worden geschoven, daar zijn zaak ondersteund is door ernstige en wetenschappelijke pleitbezorgers in een strijd die nog niet geëindigd is." Vervolgens behandelt hij de bekende feiten over Coster inclusief de mysterieuze onbekende drukwerkjes uit het midden van de 15e eeuw.<br /></li></ul>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-4558103608925274652023-06-01T16:00:00.002+02:002023-06-01T16:00:00.137+02:00344 - ChatGPT schrijft een blog over boeken verzamelen en het herkennen van waardevolle boeken<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxLGS6q-qN1K7BzBoqmADvL0edHWYD0BFC15QxweXkOspNB29zw3gJzxuGFpmbPkWCPJrrtMoAbvprNaKfc1BTMTNlwne5VSEvWfRCt0oV54kwv04xed2FJjH14GjzK9wabcunbVtymZFl2w63-AC9dFM4llFrUIZ-PzcFB6wFfH6Ya2kXbZg/s305/index.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="165" data-original-width="305" height="165" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgxLGS6q-qN1K7BzBoqmADvL0edHWYD0BFC15QxweXkOspNB29zw3gJzxuGFpmbPkWCPJrrtMoAbvprNaKfc1BTMTNlwne5VSEvWfRCt0oV54kwv04xed2FJjH14GjzK9wabcunbVtymZFl2w63-AC9dFM4llFrUIZ-PzcFB6wFfH6Ya2kXbZg/s1600/index.png" width="305" /></a></div><p>Inmiddels heb ik voor dit blog al 343 stukjes zelf geschreven. Ik denk dat ik hier nog tot in lengte van jaren mee kan en wil doorgaan, maar het kan ook zijn dat mijn inspiratie op een dag opdroogt. Op zo'n moment helpt het om een co-auteur te hebben. Ik vroeg mij af of <a href="https://chatgptonline.ai/" target="_blank">ChatGPT</a> in staat zou zijn om een bijdrage voor dit blog te schrijven. Het is niet onlogisch dat dat zou kunnen. Over ChatGPT is veel te doen: ChatGPT wordt gezien als <a href="https://www.techzine.nl/nieuws/analytics/520667/de-banen-die-het-meest-bedreigd-worden-door-generatieve-ai-zoals-chatgpt/" target="_blank">een bedreiging</a> voor veel beroepsgroepen, maar tegelijkertijd als een <a href="https://www.allesoverhr.nl/themas/chatgpt-deze-nieuwe-banen-komen-er-bij-door-chatgpt/" target="_blank">zegen</a> voor andere beroepen. Er wordt dan ook veel met ChatGPT geëxperimenteerd, zoals een poging om het VWO-eindexamen Nederlands te maken (<a href="Seksles voor mijn neefje deel 2" target="_blank">resultaat: nipt gezakt</a>). Rob van Essen schreef onlangs nog <a href="https://rvessen.wordpress.com/2023/05/17/de-toekomst-van-de-roman-maar-dan-anders/" target="_blank">een informatieve blog</a> over de inzet van AI om romans te schrijven. Zijn conclusie: "Kortom, niets om je druk over te maken, algauw zal het genre weer van ons zijn en kunnen we weer gewoon doormodderen zoals we altijd al deden.". Na dit stukje zal het voor mij dus ook wel weer doormodderen worden. </p><p>Het leek mij desondanks goed bij wijze van test ChatGPT te vragen om een bijdrage over een paar fundamentele onderwerpen in dit blog: hoe bouw je een solide boekenverzameling op, hoe herken je waardevolle boeken en wat typeert de boekenverzamelaar? Ik heb deze korte vragen gesteld en niet aangegeven hoe lang of kort het antwoord moet zijn. Voorafgaand heb ik voor de zekerheid - in het kader van AI-zelfreflectie - de vraag gesteld of het eerlijk is dat ik ChatGPT dit blog laat schrijven. En ik sluit af met een door ChatGPT geschreven gedicht over verzamelen van boeken. Hieronder staat wat ChatGPT van dit alles maakte. In sommige gevallen heb ik wat verdiepende vragen gesteld, maar alle tekst hieronder is zonder verbeteringen, aanvullingen, verwijderingen of wijzigingen integraal overgenomen van ChatGPT. Het is aan de lezer van dit blog om te bepalen of hiermee een waardige co-auteur voor dit blog is gevonden. Zelf vind ik de informatie die ChatGPT geeft nuttig en compleet, maar het mist inderdaad iets van authenticiteit en persoonlijke betrokkenheid, zoals ChatGPT ook zelf concludeert in antwoord op de eerste vraag.<br /></p><p></p><h3 style="text-align: left;">0. Is het eerlijk om dit te doen? </h3><p>Het gebruik van ChatGPT om een blog te laten schrijven is een persoonlijke keuze, maar het is belangrijk om enkele overwegingen in gedachten te houden. </p><ul style="text-align: left;"><li>Originele content: Als je een blog wilt publiceren, is het belangrijk dat de inhoud origineel is en je eigen gedachten, kennis en perspectieven weerspiegelt. Hoewel ChatGPT in staat is om tekst te genereren, is het geen vervanging voor de creativiteit en authenticiteit van menselijk schrijven. Het is essentieel om je eigen stem en stijl te laten zien in je blog. </li><li>Betrouwbaarheid en nauwkeurigheid: ChatGPT baseert zijn antwoorden op de trainingsdata die het heeft ontvangen. Hoewel het model toegang heeft tot een breed scala aan informatie, kan het toch fouten maken of onjuiste informatie verstrekken. Het is belangrijk om de gegenereerde inhoud te verifiëren en te controleren op nauwkeurigheid voordat je deze publiceert. </li><li><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYEtXnLTsrzJporko8tG0sWtGmrxv989KZxKA0zCCDJKUrjFPqmn2W-LDC1bnkSe7bk-TKE00mQgWfAD_70x6PkQi6VohfTlITx4EzX3ukxJZ1cIL8cfenZ8kcIOPmNkf2g8WcXyvw9fiUmIrLHOmyj3fjQCVOpXhb9V280U9uBT6xzkU-zYc/s2000/create.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="2000" height="192" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYEtXnLTsrzJporko8tG0sWtGmrxv989KZxKA0zCCDJKUrjFPqmn2W-LDC1bnkSe7bk-TKE00mQgWfAD_70x6PkQi6VohfTlITx4EzX3ukxJZ1cIL8cfenZ8kcIOPmNkf2g8WcXyvw9fiUmIrLHOmyj3fjQCVOpXhb9V280U9uBT6xzkU-zYc/s320/create.jpg" width="320" /></a></div>Creatieve input: Het schrijven van een blog is vaak een creatief proces waarbij je je eigen ideeën en persoonlijke ervaringen kunt delen. Als je ChatGPT gebruikt om een blog te schrijven, kan het zijn dat je beperkt bent in de mate van creatieve input die je kunt leveren. Het is belangrijk om te bepalen in hoeverre je de controle wilt behouden over de creatieve aspecten van je blog. Als je ervoor kiest om ChatGPT te gebruiken bij het schrijven van een blog, is het raadzaam om de gegenereerde inhoud kritisch te beoordelen, aan te passen en aan te vullen met je eigen kennis en perspectieven. Het kan ook nuttig zijn om de tekst te laten controleren door een menselijke redacteur of een betrouwbare bron voordat je de blog publiceert.</li></ul>Uiteindelijk is het belangrijkste dat je een blog creëert die authentiek is en een waardevolle bijdrage levert aan je lezers.<p></p><h3 style="text-align: left;">1. Hoe bouw je een solide boekenverzameling op? </h3><h4 style="text-align: left;">Introductie</h4><p>Het opbouwen van een boekenverzameling is een prachtige hobby die je kunt koesteren en delen. Of je nu een gepassioneerde lezer bent of een liefhebber van zeldzame boeken, het aanleggen van een solide boekenverzameling is een avontuur op zich. In deze blogpost delen we enkele waardevolle tips om je te helpen bij het verzamelen van boeken en het creëren van een verzameling waar je trots op kunt zijn.</p><h4 style="text-align: left;">Bepaal je verzamelgebied</h4><p>Een belangrijke stap bij het opbouwen van een boekenverzameling is het bepalen van je verzamelgebied. Wil je je richten op klassieke literatuur, non-fictie, sciencefiction of misschien zelfs zeldzame boeken? Door een specifiek focusgebied te kiezen, kun je gerichter zoeken en je kennis over dat genre verdiepen. Het is zeker ook mogelijk om boeken te verzamelen zonder een specifiek verzamelgebied te kiezen. Het verzamelen van boeken kan een persoonlijke passie zijn, en sommige mensen genieten van het verwerven van boeken die hen interesseren, ongeacht het genre, de auteur of het onderwerp. Hier zijn een paar benaderingen voor het verzamelen van boeken zonder een specifiek verzamelgebied te kiezen: </p><ul style="text-align: left;"><li>Eclectische verzameling: Verzamel boeken die je aanspreken op basis van hun inhoud, schrijfstijl, coverontwerp of een andere persoonlijke voorkeur. Dit kan resulteren in een gevarieerde en eclectische verzameling van boeken die je interesse en nieuwsgierigheid weerspiegelen. </li><li>Klassiekers en literatuur: Richt je op het verzamelen van klassieke werken uit de wereldliteratuur. Dit kunnen bekende romans, poëziebundels, toneelstukken of filosofische werken zijn. Kies boeken die algemeen erkend worden als belangrijk en invloedrijk in de literaire wereld. </li><li>Mooie boekuitgaven: Concentreer je op het verzamelen van boeken met bijzondere fysieke kenmerken, zoals speciale edities, prachtige illustraties, unieke bindwijzen of luxe uitgaven. Dit stelt je in staat om boeken te verzamelen die niet alleen inhoudelijk interessant zijn, maar ook esthetisch aantrekkelijk. </li><li>Thema-gebaseerde verzamelingen: Hoewel je geen specifiek verzamelgebied hoeft te kiezen, kun je ervoor kiezen om boeken te verzamelen rond bepaalde thema's die je interesseren. Bijvoorbeeld boeken over reizen, geschiedenis, wetenschap, kunst of spiritualiteit. Dit kan je verzameling een zekere cohesie geven. </li></ul>Onthoud dat het verzamelen van boeken een persoonlijke en subjectieve activiteit is. Het belangrijkste is dat je geniet van de boeken die je verzamelt en dat ze een waardevolle toevoeging zijn aan je leeservaring. Verzamel boeken die je nieuwsgierigheid prikkelen, je kennis vergroten en je inspireren. <h4 style="text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRTVWirtIPnJxYclNQeQwnNSnAGq9Vk3CiAb2lrqsje69rx_3gmGIFqB-DPeTUZJVyRCcFjHTc0Yk4gtrne6LQ0RTct0ru4athMxHvJqznpelMg4G9w8Qp3N92VjSB9W2nMVpxlYHz78zFeIkFYyL5GpR55j116rMR_9605leKtaj3PzTsxgQ/s560/825DB408-D407-4676-AA81-DA00429A3316.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="260" data-original-width="560" height="149" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRTVWirtIPnJxYclNQeQwnNSnAGq9Vk3CiAb2lrqsje69rx_3gmGIFqB-DPeTUZJVyRCcFjHTc0Yk4gtrne6LQ0RTct0ru4athMxHvJqznpelMg4G9w8Qp3N92VjSB9W2nMVpxlYHz78zFeIkFYyL5GpR55j116rMR_9605leKtaj3PzTsxgQ/s320/825DB408-D407-4676-AA81-DA00429A3316.jpeg" width="320" /></a></div>Verken verschillende bronnen</h4><p style="text-align: left;">Om je boekenverzameling te laten groeien, is het belangrijk om verschillende bronnen te verkennen. Bezoek boekenwinkels, zowel nieuw als tweedehands, snuffel rond op <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2022/08/334-oogsten-op-de-deventer-boekenmarkt.html" target="_blank">boekenmarkten</a>, bezoek bibliotheekuitverkoop en bekijk online boekenplatforms en veilingen. Door verschillende bronnen te verkennen, vergroot je de kans om unieke en waardevolle exemplaren te vinden. </p><h4 style="text-align: left;">Let op de staat van de boeken</h4><p style="text-align: left;">Bij het verzamelen van boeken is de staat van de exemplaren belangrijk. Zorg ervoor dat de boeken in goede staat verkeren, tenzij je specifiek op zoek bent naar zeldzame exemplaren met bijvoorbeeld historische waarde. Vermijd boeken met ontbrekende pagina's, beschadigde kaften of ernstige slijtage, tenzij je bereid bent ze te restaureren. Doe onderzoek en wees selectief: Voordat je een boek aan je verzameling toevoegt, is het verstandig om wat onderzoek te doen. Controleer de waarde, de zeldzaamheid en de reputatie van de auteur. Wees selectief en voeg alleen boeken toe die je echt interesseren of waar je een speciale band mee hebt. Kwaliteit is belangrijker dan kwantiteit. </p><h4 style="text-align: left;">Houd je boeken goed</h4><p style="text-align: left;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkIGobw6MKW--iUih1eQHI8eXJoMcQuusAHFOKm1Qy7JLzSDkyssUMKBR5DWIdQL_HE_gI6Z4G-0iKwIX0SZesaAM8gQKoP_8Im6T4tnfYUJDCxy95o6qlTUoNwBEyGX4iBB3qiCtn6yfygtIFY8emvp88s31iHktDZDCeY2OmwsY2aNbKdrw/s500/60921C07-2079-4743-B342-FEB1441C1252.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="335" data-original-width="500" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkIGobw6MKW--iUih1eQHI8eXJoMcQuusAHFOKm1Qy7JLzSDkyssUMKBR5DWIdQL_HE_gI6Z4G-0iKwIX0SZesaAM8gQKoP_8Im6T4tnfYUJDCxy95o6qlTUoNwBEyGX4iBB3qiCtn6yfygtIFY8emvp88s31iHktDZDCeY2OmwsY2aNbKdrw/s320/60921C07-2079-4743-B342-FEB1441C1252.jpeg" width="320" /></a></div>Een solide boekenverzameling vereist ook aandacht voor het behoud van de boeken. Zorg voor een geschikte opslagruimte met een goede temperatuur en vochtigheidsgraad. Vermijd direct zonlicht, vochtige omgevingen en plaats boeken rechtop in plaats van gestapeld om schade aan de ruggen te voorkomen. Regelmatig schoonmaken en voorzichtig omgaan met de boeken helpt ook bij het behoud ervan. <p></p><h4 style="text-align: left;">Bouw een netwerk op</h4><p style="text-align: left;">Verzamelen gaat niet alleen over boeken, maar ook over de mensen waarmee je je passie kunt delen. Bouw een netwerk op met andere boekenliefhebbers, bezoek boekenclubs, bijeenkomsten of evenementen in jouw regio. Het delen van ervaringen, tips en mogelijk zelfs het ruilen van boeken kan een waardevolle aanvulling zijn op je verzamelervaring. </p><h4 style="text-align: left;">Conclusie</h4><p style="text-align: left;">Het opbouwen van een solide boekenverzameling is een boeiende en lonende reis. Door je focusgebied te bepalen, verschillende bronnen te verkennen, selectief te zijn en aandacht te besteden aan het behoud van je boeken, kun je een verzameling creëren waar je trots op kunt zijn. Onthoud dat het niet alleen gaat om het aantal boeken, maar ook om de waarde en betekenis die ze voor jou hebben. Geniet van het verzamelen en blijf altijd op zoek naar nieuwe schatten voor je boekenplanken.</p><p> Met deze tips ben je goed op weg om een solide boekenverzameling op te bouwen. Veel succes en veel plezier met je verzamelavontuur! </p><p></p><h3 style="text-align: left;">2. Hoe herken je waardevolle boeken? </h3><p style="text-align: left;">Het herkennen van waardevolle boeken bij het zoeken op boekenmarkten en in tweedehands winkels kan een uitdagende taak zijn. Hier zijn enkele tips die je kunnen helpen waardevolle boeken te identificeren. <br /></p><h4 style="text-align: left;">Onderzoek vooraf</h4><p style="text-align: left;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9CLQWcg8vEwOnyxP2owPNmlUc4xmgikpRRqlvgVoFqD07QrCc1pERLMEpkrngqVdnuTWhkpJgkcy55I90pZY9mzmLwuzPPIguMkHBL4Dxqo5NOzaZmvAMHQEhQzy-_30bpd8VauEbNvmLpm5CyfbGBVDh4uo9bgxBo6kbJIIf76eTDVByl1E/s1177/B814173C-986B-4601-8576-8E218EAAE9DE.jpeg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1177" data-original-width="884" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9CLQWcg8vEwOnyxP2owPNmlUc4xmgikpRRqlvgVoFqD07QrCc1pERLMEpkrngqVdnuTWhkpJgkcy55I90pZY9mzmLwuzPPIguMkHBL4Dxqo5NOzaZmvAMHQEhQzy-_30bpd8VauEbNvmLpm5CyfbGBVDh4uo9bgxBo6kbJIIf76eTDVByl1E/s320/B814173C-986B-4601-8576-8E218EAAE9DE.jpeg" width="240" /></a></div>Doe vooraf wat onderzoek naar boeken die mogelijk waardevol zijn. Leer over bekende auteurs, klassieke literatuur, zeldzame uitgaven en populaire boeken uit verschillende tijdperken. Dit helpt je om potentieel waardevolle boeken te herkennen wanneer je ze tegenkomt. Er kunnen ook waardevolle boeken zijn die minder bekend zijn, dus het is altijd de moeite waard om alert te zijn en je kennis voortdurend uit te breiden. <p></p><h4 style="text-align: left;">Controleer de uitgave</h4><p style="text-align: left;">Kijk naar de uitgever, druk en het jaar van publicatie. Soms zijn bepaalde uitgevers of eerste drukken meer gewild onder verzamelaars. Zeldzame of eerste edities van bekende boeken kunnen aanzienlijke waarde hebben. </p><h4 style="text-align: left;">Let op handtekeningen en aantekeningen</h4><p style="text-align: left;">Als je een boek tegenkomt met een handtekening van de auteur, een persoonlijk bericht of aantekeningen van een bekend persoon, kan dit de waarde van het boek verhogen. Dit voegt een historische of sentimentele waarde toe. </p><h4 style="text-align: left;">Kijk naar de conditie van het boek</h4><p style="text-align: left;">Over het algemeen zijn boeken in goede staat meer waard dan boeken met ernstige beschadigingen. Let op de kaft, de pagina's, de aanwezigheid van ontbrekende pagina's, scheuren of vlekken. Boeken in originele staat hebben over het algemeen een hogere waarde. </p><h4 style="text-align: left;">Doe prijsonderzoek</h4><p style="text-align: left;">Als je een boek tegenkomt dat je mogelijk waardevol lijkt, doe dan prijsonderzoek. Raadpleeg online boekenwinkels, veilingwebsites of zoek naar vergelijkbare boeken om een idee te krijgen van de marktwaarde. Let op dat prijzen kunnen variëren afhankelijk van de conditie, zeldzaamheid en vraag naar het boek. </p><h4 style="text-align: left;">Raadpleeg experts</h4><p>Als je serieus geïnteresseerd bent in waardevolle boeken, overweeg dan om advies in te winnen bij boekexperts, antiquariaten of bibliothecarissen. Ze kunnen je helpen bij het beoordelen van de waarde en het identificeren van potentieel waardevolle boeken.Houd er rekening mee dat het herkennen van waardevolle boeken een leerproces is en dat het tijd kan kosten om ervaring op te doen. Vertrouw op je kennis, wees geduldig en wees bereid om te leren terwijl je je verzamelavontuur voortzet. </p><p>Onthoud dat de waarde van een boek niet alleen wordt bepaald door het financiële aspect. Persoonlijke interesse, sentimentele waarde en de vreugde die je uit het boek haalt, zijn ook belangrijke factoren bij het opbouwen van je boekenverzameling.</p><h3 style="text-align: left;">3. Wat typeert de boekenverzamelaar? </h3><p>Het verzamelen van boeken kan een passie zijn die mensen veel voldoening en plezier geeft. Boekenverzamelaars hebben vaak een diepe liefde voor literatuur, kennis en het geschreven woord. Ze genieten van het ontdekken van nieuwe auteurs, het verkennen van verschillende genres en het verzamelen van boeken die hen inspireren. Boekenverzamelaars zijn vaak gepassioneerde lezers en hebben een brede kennis van boeken en literatuur. Ze kunnen boeiende gesprekspartners zijn als het gaat om literaire onderwerpen, schrijvers, stijlen en thema's. Veel boekenverzamelaars vinden het leuk om hun verzameling te delen met gelijkgestemde mensen, zoals boekenclubs of literaire gemeenschappen. Bovendien kan het verzamelen van boeken een creatieve en intellectuele uitdaging zijn. Het vergt vaak onderzoek, het ontwikkelen van expertise en het identificeren van waardevolle exemplaren. Boekenverzamelaars kunnen genieten van het speuren naar zeldzame boeken, het ontdekken van verborgen juweeltjes in tweedehandsboekwinkels of het bijwonen van boekenbeurzen en veilingen. Net als bij elke hobby of interesse variëren de persoonlijkheden en interesses van boekenverzamelaars. Sommige zijn misschien introvert en genieten van stille momenten met een goed boek, terwijl anderen graag boeken delen en discussiëren met anderen. Kortom, boekenverzamelaars zijn vaak nieuwsgierige, kenniszoekende en gepassioneerde mensen die genieten van de wereld van boeken en literatuur.</p><p> De boekenverzamelaar kan verschillende kenmerken hebben, maar over het algemeen zijn er enkele eigenschappen die vaak worden geassocieerd met mensen die boeken verzamelen. Hier zijn enkele typische eigenschappen van boekenverzamelaars:</p><ul style="text-align: left;"><li>Passie voor literatuur: Boekenverzamelaars hebben meestal een diepe liefde voor literatuur en het geschreven woord. Ze hebben een oprechte interesse in boeken en de verhalen, ideeën en kennis die ze bevatten. Ze kunnen urenlang genieten van het lezen en verkennen van verschillende genres en auteurs. </li><li>Kenniszoekers: Boekenverzamelaars hebben vaak een sterke drang om kennis op te doen. Ze vinden het leuk om nieuwe auteurs en werken te ontdekken, en ze kunnen een brede kennis hebben van literaire geschiedenis, stromingen en belangrijke werken. Ze zijn nieuwsgierig en staan open voor nieuwe ideeën en perspectieven. </li><li>Waardering voor fysieke boeken: Boekenverzamelaars hebben vaak een speciale waardering voor fysieke boeken. Ze genieten van de geur, het gevoel en het uiterlijk van boeken. Het bezitten van tastbare exemplaren is belangrijk voor hen, en ze kunnen waarde hechten aan zaken als boekbindwerk, illustraties en zeldzaamheid. </li><li>Streven naar compleetheid: Sommige boekenverzamelaars hebben de neiging om te streven naar volledigheid in hun verzameling. Ze willen bijvoorbeeld alle werken van een bepaalde auteur, alle boeken in een specifiek genre of een complete reeks van een bepaalde serie verzamelen. Dit streven naar volledigheid kan een stimulans zijn om te blijven zoeken en verzamelen. </li><li>Zorgvuldigheid en toewijding: Boekenverzamelaars besteden vaak veel tijd en zorg aan het opbouwen en onderhouden van hun collectie. Ze zijn bereid om tijd te besteden aan onderzoek, het bezoeken van boekenwinkels en beurzen, en het zorgvuldig bewaren en beschermen van hun boeken. Ze waarderen hun verzameling en behandelen hun boeken met respect. </li></ul><p>Het is belangrijk op te merken dat niet alle boekenverzamelaars dezelfde eigenschappen hebben en dat iedereen zijn eigen unieke benadering van het verzamelen van boeken kan hebben. De mate van passie, kennis en toewijding kan variëren, maar over het algemeen delen boekenverzamelaars een liefde voor boeken en een waardering voor hun waarde en betekenis.</p><h3 style="text-align: left;">4. Een gedicht over het verzamelen van boeken </h3><p>In de wereld van woorden en papier, <br />Verlies ik mezelf, mijn hart vol plezier.
<br />Een verzamelaar van verhalen, dat ben ik, <br />Mijn boekenplanken vol, een schat zo rijk. <br /><br />Elke pagina is een nieuwe reis, <br />Waar ik in andere werelden verwijs. <br />Van avonturen groot en klein, <br />In elk boek schuilt een uniek festijn. <br /><br />Ik dwaal door genres, een onbegrensde zee, <br />Van romans tot poëzie, er is altijd wat te zien. <br />Historische kronieken, filosofisch betoog, <br />Elk boek roept nieuwsgierigheid omhoog. <br /><br />Ik speur naar zeldzaamheden en eerste drukken, <br />Verborgen juweeltjes waar anderen naar smukken. <br />De geur van oude pagina's in mijn neus, <br />Verzamelen van boeken, een passie die ik niet verheus. <br /><br />Elke titel brengt een verhaal tot leven, <br />Met elke bladzijde die ik omsla, wordt mijn geest verheven. <br />De letters dansen en vormen een geheel, <br />Als ik me verlies in de magie van het boekenspel. <br /><br />Een verzamelaar van boeken, door de tijd heen, <br />Mijn collectie groeit, als een rivier diep en breed. <br />Want in elk boek, hoe oud of nieuw, <br />Schuilt een wereld die me raakt, die me ontvleugt. <br /><br />Dus verzamel ik woorden, verhalen en dromen, <br />Elk boek brengt me naar onbekende oorden. <br />Een ode aan de boeken, een passie zo puur, <br />Verzamelen van verhalen, een schat die ik koester, uur na uur.</p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-75282596828407866692023-05-15T22:59:00.005+02:002023-05-16T09:19:23.971+02:00343 - De beste catalogus uit Leiden in jaren...<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYa0SVMjSpKPJy_oYaOu02Van-HxnSAfJbUk0g5d2hEISTdSmLxhst_ht21zQVYuQArRGR5GJBeU2OmSG5tSc69SWEnlSmUOv3Jn9lxtyK56QMXS_WT4uT6wpJiYGEw9Yz_WmFvELx73MQaevBQ17Mp336Kg-vRC0722ihG7DmuKDM-eP5-nE/s567/Cover357.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="567" data-original-width="436" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgYa0SVMjSpKPJy_oYaOu02Van-HxnSAfJbUk0g5d2hEISTdSmLxhst_ht21zQVYuQArRGR5GJBeU2OmSG5tSc69SWEnlSmUOv3Jn9lxtyK56QMXS_WT4uT6wpJiYGEw9Yz_WmFvELx73MQaevBQ17Mp336Kg-vRC0722ihG7DmuKDM-eP5-nE/s320/Cover357.jpg" width="246" /></a></div>... is de tekst van een tweet die ik stuurde in antwoord op de mededeling van <a href="https://twitter.com/Perkamentusblog/status/1656318456088743940" target="_blank">Perkamentus </a>dat hij een mooi kavel had gewonnen bij veiling 357 van het Leidse veilinghuis <a href="https://b-n.nl/" target="_blank">Burgersdijk en Niermans</a>, de voorjaarsveiling van 2023. Daarmee doe ik het veilinghuis natuurlijk veel te kort, want B&N heeft over het algemeen in elke veiling een mooie en veelzijdige catalogus met een fraai aanbod. Of het deze keer objectief "de beste" was, is natuurlijk niet te zeggen. Alleen, dit keer was sprake van een catalogus die meer dan anders aansloot bij mijn verzamelgebieden, wat ongetwijfeld te maken had met het feit dat de catalogus boeken bevatte uit de collecties van <a href="https://www.atalantapers.nl/nieuws/jos-swiers-overleden/" target="_blank">Jos Swiers</a> en <a href="https://www.villamedia.nl/artikel/journalist-en-schrijver-wim-zaal-overleden" target="_blank">Wim Zaal</a>. Met als gevolg dat de rubrieken Literatuur, Geïllustreerde boeken, Bibliografie en Bibliofilie uitstekend gevuld waren zodat ik veel moeite had om een keuze te maken uit de vele prachtige kavels met boeken. <p></p><p>Zoals altijd nam ik mij voor om vooraf schriftelijk te bieden en niet mee te gaan in het live bieden. Ik vertrouw mijzelf daarin onvoldoende en ben waarschijnlijk een type dat uiteindelijk voor teveel geld boeken koop. Na langdurige lezing en herlezing van de catalogus besloot ik op 14 kavels te bieden. Een mix van boeken over boeken, Nederlandse en vertaalde literatuur en bibliofiele uitgaven. Op alle 14 kavels bood ik in mijn ogen een meer dan redelijk bedrag, waarbij ik toch ook wel hoopte dat ik niet alles zou winnen want dan waren de financiële gevolgen niet te overzien. Die hoop kwam uiteindelijk weer iets te goed uit want nadat de laatste hamerslag van de veilingmeester had geklonken bleek in het bezit te zijn gekomen van 4 kavels. Wat ik ook wel weer een beetje weinig vond. Het blijft jammer te constateren dat sommige kavels waar ik mijn zinnen op had gezet voor een veel hoger bedrag dan de geschatte opbrengst weggingen terwijl in mijn ogen vergelijkbare kavels voor maximaal de geschatte prijs zijn geveild. Ik had dat liever anders gezien... </p><p><i>Wat beelden uit deze veiling</i></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgw_iEvESKHzF5QY5WDk4mUrRDkiVk927caZZFID-vDD1qjmtL3bVLlFBCWJnpIGvISKwNRLhZHBYFMTRSsbqFiQbLJLnrSIN4V0MY2W8takIDPywLEzsw78yB8sQb425yLsH3mo5iWUbh7yTIjpTWzzFHC0MkeSm_K23mjDwi64Xmqlb0oCv0/s4032/357-00275.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgw_iEvESKHzF5QY5WDk4mUrRDkiVk927caZZFID-vDD1qjmtL3bVLlFBCWJnpIGvISKwNRLhZHBYFMTRSsbqFiQbLJLnrSIN4V0MY2W8takIDPywLEzsw78yB8sQb425yLsH3mo5iWUbh7yTIjpTWzzFHC0MkeSm_K23mjDwi64Xmqlb0oCv0/s320/357-00275.jpg" width="240" /></a></div>Tussen de vele kavels waren er verschillende echt bijzondere. Vooraf was er aandacht voor de schets van Van Gogh van een <a href="https://b-n.nl/auction/product/357/951/4" target="_blank">koffiedrinkende oude man</a>. Geschat op €80.000 werd deze afgehamerd op €220.000. Er werden ook twee eerste drukken van <i>Het achterhuis</i> geveild. De eerste was het "<a href="http://www.paulabels.nl/2021/04/anne-frank-in-de-goudse-sint-janskerk" target="_blank">Goudse exemplaar</a>", een geschenk van Miep Gies aan de verzetsheld <a href="https://www.ad.nl/utrecht/na-tachtig-jaar-wachten-krijgt-oorlogsheld-marten-mobach-101-alsnog-een-onderscheiding-opgespeld-door-zijn-dochter~a196918c/" target="_blank">Martin Mobach</a>. Dit exemplaar was ooit voor een euro gevonden op een boekenmarkt. Ingezet op €4.500 is dit exemplaar voor €11.000 in het bezit gekomen van een Amerikaanse bieder. Het tweede exemplaar is ook een eerste druk, maar zonder bijzondere <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Provenance" target="_blank">provenance</a> en ook van iets mindere kwaliteit. Geschat op €3.200 bleef het onverkocht. Ik hoop nog wel eens op zo’n vondst, maar ik ben nooit verder gekomen dan een derde druk voor een euro, die via Marktplaats toch weer 35 euro opbracht.<br />Ik heb op deze veiling onder andere een paar aanvullingen op mijn collectie Stichting de Roos gekocht (zie onder), maar veel van de aangeboden De Roos-uitgaven had ik al in bezit. Wat mij opviel was dat op een exemplaar van het <i>Book of Psalms</i> uit 1947 fors geboden werd. Deze uitgave verscheen in 1947, als zesde uitgave van De Roos. De typografie werd verzorgd door Jan van Krimpen, die de exemplaren ook signeerde. Voor zover ik kan zien was dit niet per se een heel bijzonder exemplaar - behalve dat in het algemeen dit als één van de fraaiste uitgaven van De Roos wordt gezien. Het veilinghuis schatte dit boek dan ook op €150, een redelijk bedrag voor dit boek op een veiling. Niet al te lang geleden werden een paar exemplaren bij Bubb Kuyper geveild, die ook werden ingezet op 150 en elk €230 opbrachten. In 2008 kocht ik mijn exemplaar eveneens bij Bubb Kuyper, toen voor €170. Maar deze keer werd het boek afgehamerd op €550.<p></p><p><i>De kavels die ik niet won</i></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIDp1R_x3gi3Q4pO1QGLzSWmcVDktPl1YJeE0Y1dv2NyEUqOuhG1lBgMNs3coq0-QaNuV-OG0C3ysp_YmphHxCIiSd2liIIA9Oz3zZtEeT_9KeykXMvffkjq9FtvfV1Vs9fvTeSio27m_UscFnNaGQN_gIwyDE8AUXe7hk3hGzxp0amIDe7x0/s750/IMG_2010.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="655" data-original-width="750" height="279" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhIDp1R_x3gi3Q4pO1QGLzSWmcVDktPl1YJeE0Y1dv2NyEUqOuhG1lBgMNs3coq0-QaNuV-OG0C3ysp_YmphHxCIiSd2liIIA9Oz3zZtEeT_9KeykXMvffkjq9FtvfV1Vs9fvTeSio27m_UscFnNaGQN_gIwyDE8AUXe7hk3hGzxp0amIDe7x0/s320/IMG_2010.jpeg" width="320" /></a></div>Tien niet gewonnen kavels waren er op deze veiling. Het meest jammer vond ik het missen van de uitgave van Richard de Bury's <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/The_Philobiblon" target="_blank">Philobiblon</a> uitgegeven door de <a href="http://www.carbolineumpers.be/" target="_blank">Carbolineum pers</a> in 2006. Dit zou mooi passen bij mijn collectie <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2017/01/ik-zie-weer-dubbel.html" target="_blank">Philobiblon's</a>. Het <a href="https://b-n.nl/auction/product/357/772/3" target="_blank">exemplaar</a> dat werd aangeboden kwam uit de collectie van Jos Swiers. De inzet was €120 en ik bood ruim meer dan het dubbele voor dit boek. Maar helaas werd het uiteindelijk afgehamerd op €450 en dat was voor mij toch echt te gortig. Ook een paar andere <a href="https://b-n.nl/auction/product/357/778/3" target="_blank">Carbolineum-uitgaven</a> gingen aan mij voorbij. Zoals het kavel met onder meer de uitgave <i>Ton Kok. 60 jaar antiquaar</i> en <i>Een wandeling langs Leidse boekhandels</i>. Ging uiteindelijk voor €300 weg, net boven mijn hoogste bod. <p></p><p>Een ander kavel dat ik misliep was de complete serie jaarboeken van de <a href="https://bibliofielen.nl/nederlands-genootschap-van-bibliofielen-jaarboeken/" target="_blank">Nederlands Genootschap van Bibliofielen</a>, aangevuld met een set <a href="https://www.boekgeschiedenis.nl/jaarboek/" target="_blank">Jaarboeken voor Nederlandse Boekgeschiedenis</a>. Het ging mij met name om de eerste set. Ik mis namelijk nog twee delen daaruit: het jaarboek 2019 en het register op de eerste 10 uitgaven (en de kartonnen hoes rondom de eerste 10 uitgaven). Mijn idee was om die eruit te halen, de rest door te verkopen en dan zo ongeveer break-even te spelen. Maar dat ging dus helaas niet door en de twee delen uit de serie blijven op mijn verlanglijstje staan.</p><p><i>De kavels die ik wel won</i></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUg6Nok-GFK_F3HKtcybJmuvMRztj8Vp1x3eXUd97IlqdDFviqSh58P3NABVJXOojaZ-tdyLEAij8ArZWtFMe5KqhtyfXqCDjKEsvi830WpDDBMpjo5dHPsF42xAEYjwM_xdX8P9eCma8DWawYqB6Hk1ZjEL0JEN4o3_lVod_lGPWr1vM7LKg/s3367/IMG_2008.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3367" data-original-width="2308" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjUg6Nok-GFK_F3HKtcybJmuvMRztj8Vp1x3eXUd97IlqdDFviqSh58P3NABVJXOojaZ-tdyLEAij8ArZWtFMe5KqhtyfXqCDjKEsvi830WpDDBMpjo5dHPsF42xAEYjwM_xdX8P9eCma8DWawYqB6Hk1ZjEL0JEN4o3_lVod_lGPWr1vM7LKg/s320/IMG_2008.jpeg" width="219" /></a></div>Ik had niet heel lang nodig om te treuren over de gemiste kavels, toen ik de zaterdag na de veiling mijn nieuwe boeken in een zonovergoten Leiden ging ophalen. Ik zal de komende blogs nog wat nieuwe aanwinsten voorstellen. Heel blij ben ik in elk geval met een paar aanwinsten in mijn collectie De Roos. Waarschijnlijk allemaal uit het bezit van Jos Swiers, enkele uitgaven waren nog aan hem geadresseerd. Ik koop mijn Rozen nog steeds het liefst tweedehands. Weliswaar heb ik dan geen eigen nummer, maar ik sprokkel de hele serie zo toch redelijk voordelig bij elkaar. <p></p><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirN3hBl9Q5jICAIXwGfhWNYIXoWMoFsKwyqmzTEJySjn4WXfkQwNYcqYbwRTrST4ZvXpaNOjypibMaeGqeJus3JgRAScmfUAUtPj-hK4_P33djhfgb9HHKYgh2jYeaZUgYWcByV0Lz35ywips2teiRpUlaPRlb6ixbT-K83ryX8CTWjqTRAWg/s2522/IMG_2009.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1783" data-original-width="2522" height="226" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirN3hBl9Q5jICAIXwGfhWNYIXoWMoFsKwyqmzTEJySjn4WXfkQwNYcqYbwRTrST4ZvXpaNOjypibMaeGqeJus3JgRAScmfUAUtPj-hK4_P33djhfgb9HHKYgh2jYeaZUgYWcByV0Lz35ywips2teiRpUlaPRlb6ixbT-K83ryX8CTWjqTRAWg/s320/IMG_2009.jpeg" width="320" /></a></div>Deze keer kocht ik onder meer de fraaie uitgave <i><a href="https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/het-robuuste-ontwerp-van-helmut-salden-1-1-uncovered-was-de-meester-vast-bevallen~b2e30713/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F" target="_blank">Helmut Salden Uncovered 1:1</a></i>. Deze uitgave verscheen in het jubileumjaar van Stichting de Roos (de Stichting bestond 75 jaar). <i>Helmut Salden Uncovered 1:1</i> toont schetsen en werktekeningen voor boekomslagen van 1939 tot 1970, gereproduceerd op ware grootte. <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Helmut_Salden" target="_blank">Helmut Salden</a> was een jonge boekontwerper en typograaf uit Essen, die voor de nazi’s naar Nederland was gevlucht. Hij werd na de Duitse inval gearresteerd en ter dood veroordeeld, maar overleefde de oorlog in strafkampen. Na de bevrijding verscheen een lange rij fraaie uitgaven van Salden. Zo is het bekende omslag van <i>Het achterhuis</i> van zijn hand. Hij ontwierp ook Menno ter Braaks Verzameld werk in zeven delen bij Van Oorschot, dat werd bekroond met de Staatsprijs voor Typografie (die later ook werd gewonnen door o.a. Van Krimpen, Witte en Elffers). Maar ook voor Van Oorschots Russische Bibliotheek ontwierp Salden tientallen banden. De met de hand getekende auteursnamen werden zijn handelsmerk. Salden overleed in 1996. Het Huis van het Boek/Museum Meermanno eerde hem in 2018 met een expositie en een goed geïllustreerde publicatie. De door <a href="https://allardpierson.nl/author/mathieu-lommen/" target="_blank">Matthieu Lommen</a> en <a href="https://karenpolder.nl/helmutsalden/" target="_blank">Karen Polder</a> verzorgde uitgave uit 2020 verscheen zowel bij De Roos (uitgave 191) als in een handelseditie. Mooi is dat bij de Roos-editie het nummer van de uitgave in de stijl van Salden op het omslag staat.<br /><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRCK9ZBCYdjSuONPTAkDOm-O__w9x4FVBKp8_xN2Y73c4zxCxRY2PCR7f7AWFToEo9mCkOcoWI8edJcRzCxz-ZBM5BMvJUlVXYQ8nUd58u8vN55IPoo8O_4Xj02blOffO_9rPfA1XcU7XiUZW0VSwzDvBGgtgYrP87dibw6ZQ5tzs_Uw33E5o/s1341/koofje.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1015" data-original-width="1341" height="242" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhRCK9ZBCYdjSuONPTAkDOm-O__w9x4FVBKp8_xN2Y73c4zxCxRY2PCR7f7AWFToEo9mCkOcoWI8edJcRzCxz-ZBM5BMvJUlVXYQ8nUd58u8vN55IPoo8O_4Xj02blOffO_9rPfA1XcU7XiUZW0VSwzDvBGgtgYrP87dibw6ZQ5tzs_Uw33E5o/s320/koofje.jpg" width="320" /></a></div>De tweede uitgave van De Roos die ik kocht was van Kester Freriks, <i>Indië, Indonesië en daarna.</i> Dit was uitgave 192 van De Roos. Een prachtige uitgave met daarin naast een essay van Freriks bijzondere illustraties van <a href="https://www.margotdejager.nl/" target="_blank">Margot de Jager</a>. Naast de twee reguliere uitgaven takelde ik ook nog een serie jaarwisselingsuitgaven naar binnen, waarvan de meest bijzondere die voor 2021 is. Dat zijn twee door Joost Swarte getekende persiflages op Kuifje-omslagen, geïnspireerd door de Corona pandemie. Het is een van de weinige De Roos-jaarwisselingsuitgaven die gezocht is, de meeste van die uitgaven blijven vrij onbekend en worden nauwelijks verhandeld. Des te leuker om ze te verzamelen want het zijn over het algemeen typografische pareltjes. Intussen heb ik van de meeste jaren al een exemplaar in bezit. Dat kwam mede door het rijk gevulde <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/06/320-bibliofiele-ephemera-blootgelegde.html" target="_blank">sigarenkistje</a> dat ik een paar jaar geleden bij Bubb Kuyper kocht. Met deze jongste veiling kon ik in elk geval, samen met de uitgave van Swarte, weer een paar recente exemplaren aan de collectie toevoegen.<p></p><p>Maar een uitgave van De Roos komt nooit alleen van de veiling, meestal zijn het verzamelkavels die worden aangeboden. Dus voorlopig ben ik wel weer even zoet om via Catawiki de dubbele exemplaren te verkopen. Hopelijk kan ik zo nog iets van de veilingkosten terugverdienen.</p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-54362185133356138342023-03-30T15:00:00.049+02:002023-03-30T18:00:38.028+02:00342 - Elie Luzac's standaardwerk Hollands Rijkdom (1780-1783)<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhzxqO57jgidhUw1zjrb1tpjT2tlbmr2Izoz1OqSCMUXwaNbDyT7k58EoA22eZSOK-vrE9rq9d8ni_TeKuHEKepA4DC2FECBGrKc5fkQDvFP7GsQXmTDbpUBkBVfE0zh32K18JJ1DIDyrzgjae00k8R8_h8bpelJnUfMMyjx-A4GgRH_zwic6A/s4028/IMG-1854.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4028" data-original-width="2466" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhzxqO57jgidhUw1zjrb1tpjT2tlbmr2Izoz1OqSCMUXwaNbDyT7k58EoA22eZSOK-vrE9rq9d8ni_TeKuHEKepA4DC2FECBGrKc5fkQDvFP7GsQXmTDbpUBkBVfE0zh32K18JJ1DIDyrzgjae00k8R8_h8bpelJnUfMMyjx-A4GgRH_zwic6A/s320/IMG-1854.jpg" width="196" /></a></div>Ik weet niet of mijn blogs elke keer inspiratie zijn voor mijn lezers, maar ik heb voor de gelegenheid met mijn <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/03/341-vier-eeuwen-boekgeschiedenis-in.html" target="_blank">vorige blog</a> in elk geval mijzelf geïnspireerd. In termen van bezoekers van mijn blog scoorde mijn verslag van mijn reis door eeuwen boekgeschiedenis niet meteen heel hoog, wat mij het ergste doet vrezen voor deze aflevering. Want ik ga nog even door op het laatste thema van vorige keer: de boekcultuur in Nederland, en in het bijzonder Leiden, in de 18e eeuw. Centraal staat deze keer een recente aankoop, helemaal in lijn met mijn vorige blog: de vierdelige uitgave van Luzac's <i>Hollands Rijkdom</i> uit 1780-1783. Maar voordat ik op dat boek inga, neem ik eerst nog een lange aanloop om de context te schetsen.<p></p><h4 style="text-align: left;">Elie Luzac: 18e-eeuwse veelschrijver, intellectueel, uitgever en netwerker</h4><p>Het <a href="https://vantilt.nl/boeken/elie-luzac-1721-1796/">boek </a>van <a href="http://www.rietjevanvliet.nl/" target="_blank">Rietje van Vliet</a> over <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Elie_Luzac" target="_blank">Elie Luzac</a> (1721-1796) waar ik vorige keer over schreef bleef bij mij hangen. Het mooie van het schrijven van een boek rond één centrale figuur is dat de persoon om wie het gaat diepgang krijgt en dat je niet alleen de feiten over zijn leven hoort, maar ook gevoel krijgt bij hoe iemand als persoon is en functioneert. Met zijn mooie en lelijke kanten. <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wyger_Velema" target="_blank">Wyger Velema</a> schrijft in een <a href="https://www.researchgate.net/publication/284784213_R_van_Vliet_Elie_Luzac_1721-1796_Boekverkoper_van_de_Verlichting" target="_blank">recensie</a> over dit boek een mooie kenschets van Luzac: </p><blockquote><p>Deze levendige publicist ontbrak het evident aan de originaliteit van een Hume, een Diderot of een Kant, maar in het intellectueel tamelijk vlakke landschap van de Nederlandse achttiende eeuw (een constatering die ondanks decennia van herwaardering voor dit tijdvak onverminderd van toepassing blijft) behoorde hij zonder twijfel tot de beste geesten. (...) Hij was, zoals E.H. Kossmann in zijn aan Luzac gewijde <a href="https://www.dbnl.org/tekst/koss002poli01_01/koss002poli01_01_0019.php" target="_blank">oratie</a> van 1966 opmerkte, ‘een van die auteurs die sneller schrijven dan God lezen kan.’ Luzac schreef probleemloos over de meest uiteenlopende onderwerpen, maar filosofie, politieke theorie, natuurrecht, politieke economie en politiek waren zijn meest geliefde terreinen. Hij becommentarieerde tal van grote denkers van de Europese Verlichting, van Montesquieu tot Rousseau en van Leibniz tot Wolff. In zijn belangrijkste werken deed hij zich kennen als een aanhanger van een rationalistische, gematigde, tolerante en politiek behoudende Verlichting.</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhv0HFCrTWyL2rQjUJJAKkVcM3sVibuNvgMKTvlMSFA_ttP7JNbJIda4J-dI-ZJ25SkH_rOZtyuqj06reM7DtdmZrwLc6yeFMZA-cjKguoaniNENzHQJn8K40m8YU2aZqXFE4k9E1W_JLtHW355un4KjOs74P0NYcFrOMCWxXMbuxL8gHNQJ8E/s800/cms_visual_180022.jpg_1425892480000_528x800.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="800" data-original-width="528" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhv0HFCrTWyL2rQjUJJAKkVcM3sVibuNvgMKTvlMSFA_ttP7JNbJIda4J-dI-ZJ25SkH_rOZtyuqj06reM7DtdmZrwLc6yeFMZA-cjKguoaniNENzHQJn8K40m8YU2aZqXFE4k9E1W_JLtHW355un4KjOs74P0NYcFrOMCWxXMbuxL8gHNQJ8E/s320/cms_visual_180022.jpg_1425892480000_528x800.jpg" width="211" /></a></div>Luzac als de man die sneller schreef dan God kan lezen... Nu is Luzac ook al de <a href="https://www.boekenbijlage.nl/sneller-schrijven-dan-god-kan-lezen/" target="_blank">Vestdijk</a> van de 18e eeuw. Het is met de persoon van Luzac dus maar net met welke bril je hem bekijkt. Rietje van Vliet koos in haar boek het perspectief van de boekhandelaar/uitgever. De eerdergenoemde <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ernst_Heinrich_Kossmann" target="_blank">Kossmann</a> bekijkt Luzac vanuit het perspectief van politieke geschiedenis. Hij <a href="https://www.dbnl.org/tekst/koss002poli01_01/koss002poli01_01_0019.php" target="_blank">zegt</a>: <p></p><blockquote><p>Ik wil voor Luzac niet meer opeisen dan hij verdient. Hij was noch een groot denker noch een groot schrijver. Toch lijkt me dat hij recht heeft op diepere aandacht dan hem gemeenlijk geschonken wordt. Want hij heeft, naar het mij voorkomt, karakteristieke termen en definities gevonden voor wat men naar analogie van het verlichte despotisme zou kunnen noemen: het verlichte conservatisme. </p></blockquote><p><a href="https://esb.nu/toppers-met-tieben-elie-luzac-1721-1796/" target="_blank">Bert Tieben</a> beschouwt Luzac vanuit economisch perspectief en kijkt naar diens bijdrage aan de ontwikkeling van het economisch denken in Nederland. Hij vergelijkt het denken van Luzac met <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith" target="_blank">Adam Smith</a>. Tieben zegt:</p><blockquote><p>Wat was er verlicht aan de denkbeelden van deze conservatief? Het is de rationele benadering van maatschappelijke vraagstukken. (...) Een rode draad bij Luzac is de constatering dat niemand arbeid verricht uit oogpunt van het algemeen belang, maar louter om het eigenbelang te dienen. (...) Luzac begreep terecht dat de marktprijs een relatieve prijs is. (...) Had de economische professie maar naar Luzac geluisterd, dan hadden we ons de omweg via de arbeidswaardeleer kunnen besparen.</p></blockquote><p>En over zijn boek <i>Hollands Rijkdom</i>: </p><blockquote><p>De kern van het boek is dat vrijheid noodzakelijk is om de koophandel en dus de welvaart van een land te doen bloeien. Het begrijpen van dit proces is wat Luzac koophandelskunde noemt. (...) Keer op keer stelt Luzac dat alleen de centrale overheid kan optreden in het algemeen belang. Voor de bescherming van de handel en andere algemene belangen was de zichtbare hand nodig van de stadhouder: een positie die hem in zijn eigen tijd op veel kritiek en zelfs molest kwam te staan. Het beginsel dat voor goed werkende markten een sterke overheid vereist is, wordt in onze tijd juist steeds beter begrepen. </p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWh2HDw5YliQy_mbco478KZ9AkIQkfGpvh8KWWR5ko5taHjYjam17bHrlEMA93cHLf2qzKvuAxlvHlQUxE4ymYokt0suPaIJhGRMCSm_vtgDGs9YnpLrzQTg8_lG4YQRgVhSuEhlMesQ0xW5cfopC92gQiDNY9py5KKvR64SzBylhfQFA0CAk/s1566/L'homme_machine_La_Mettrie_bpt6k10558389.JPEG" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1566" data-original-width="910" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWh2HDw5YliQy_mbco478KZ9AkIQkfGpvh8KWWR5ko5taHjYjam17bHrlEMA93cHLf2qzKvuAxlvHlQUxE4ymYokt0suPaIJhGRMCSm_vtgDGs9YnpLrzQTg8_lG4YQRgVhSuEhlMesQ0xW5cfopC92gQiDNY9py5KKvR64SzBylhfQFA0CAk/s320/L'homme_machine_La_Mettrie_bpt6k10558389.JPEG" width="186" /></a></div>Luzac was een veelzijdig man, iemand die zich actief bewoog in / kennis had over een Europees netwerk van verlichtingsdenkers. En als schrijver en uitgever daarin een voorname rol speelde, hoewel ook hij in de snel veranderende tijden aan het einde van de 18e eeuw met tegenslag te maken kreeg. Zo werd hij al eens getrakteerd op een paar klappen vanwege zijn politieke opvattingen en ook als uitgever / boekhandelaar betaalde hij de prijs voor zijn vasthoudende "verlicht conservatieve" koers in tijden van revolutie: zijn klanten bleven weg. Maar ook al eerder in zijn carrière ging hij confrontaties niet uit de weg: welbewust publiceerde hij het toen uiterst controversiële boek <i><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Man_a_Machine" target="_blank">L'Homme machine</a></i> van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Julien_Offray_de_La_Mettrie" target="_blank">La Mettrie</a> omdat hij de vrije uitwisseling van ideeën, de vrijheid van meningsuiting, een belangrijke waarde vond. Van Vliet laat overigens mooi zien hoe op basis van zijn ervaringen Luzac later in zijn leven desondanks pleitte voor een begrenzing van die vrijheid, want ongelimiteerde vrijheid kan volgens hem uiteindelijk leiden tot bewuste kwaadsprekerij en destabilisering van de samenleving.<p></p><h4 style="text-align: left;">Enkele kernpublicaties van Luzac</h4><p>Luzac schreef veel en gaf veel van zijn eigen publicaties ook uit. Een paar van die uitgaven springen er uit. Een ervan is <i><a href="https://www.ent1815.nl/r/reinier-vryaarts-openhartige-brieven-1781-1784/" target="_blank">Reinier Vryaarts Openhartige Brieven</a></i> een kwartaalschrift dat Luzac zelf volschreef en uitgaf. Weliswaar onder pseudoniem, maar iedereen wist dat het Luzac was van wie de <i>Brieven</i> afkomstig waren. In de verschillende uitgaven becommentarieerde Luzac de maatschappelijke ontwikkelingen van zijn tijd. Hij nam daarin ook duidelijk stelling als orangist tegenover de patriottische overtuigingen in het land. </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuYerqClE_oa3s0fnPUlJtMp_QCC7AnZIYx5-oB22ugHvDSeHSM4mAwhwUtJ57ZZFzFG1hHJKTihLFbG_agENtZ1U-ywSoOpLYei1OotRDRsL7ikW6tPoy6kfYljatsRlbJzWY5KC-4CUNhlOmi7f1AICA62pEMxRthAjqplL2M4ZP29INWkI/s3024/IMG-1855.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3024" data-original-width="2508" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhuYerqClE_oa3s0fnPUlJtMp_QCC7AnZIYx5-oB22ugHvDSeHSM4mAwhwUtJ57ZZFzFG1hHJKTihLFbG_agENtZ1U-ywSoOpLYei1OotRDRsL7ikW6tPoy6kfYljatsRlbJzWY5KC-4CUNhlOmi7f1AICA62pEMxRthAjqplL2M4ZP29INWkI/s320/IMG-1855.jpg" width="265" /></a></div>Een andere belangwekkende uitgave van Luzac, volgens sommigen zelfs zijn bekendste werk, is Hollands Rijkdom. Of meer precies de vierdelige uitgave <i>Hollands rijkdom, behelzende den oorsprong van den koophandel, en van de magt van dezen Staat; de toeneemende vermeerdering van deszelfs koophandel en scheepvaart; de oorzaaken, welke tot derzelver aanwas medegewerkt hebben; die, welke tegenwoordig tot derzelver verval strekken; mitsgaders de middelen, welke dezelven wederom zouden kunnen opbeuren, en tot hunnen voorigen bloei brengen </i>die tussen 1780 en 1783 verscheen. <i>Hollands rijkdom</i>, een vertaling en uitbreiding van een oorspronkelijk Frans werk, kan worden beschouwd als de eerste volledige handelsgeschiedenis van Nederland. Daartoe werd het oorspronkelijke werk waar Luzac zich op baseerde, <i>La richesse de la Hollande</i> (1778) van <a href="https://data.bnf.fr/15002143/jacques_accarias_de_serionne/" target="_blank">Jacques Accarias de Sérionne</a>, "merkelijk veranderd, vermeerderd, en van verscheiden misslagen gezuiverd", aldus de titelpagina. De omvang van de Nederlandse uitgave is met zijn ruim 2400 pagina’s dan ook meer dan driemaal die van de Franse.<p></p><h4 style="text-align: left;">Mijn exemplaar van Hollands Rijkdom </h4><p>Ik ging na lezing van het boek Van Vliet om mij heen kijken om te zien of ik een betaalbaar werk van Luzac kon vinden. Liefst een van zijn meer significante werken. Tot mijn grote plezier werd een complete serie van <i>Hollands Rijkdom</i> op Marktplaats aangeboden, en voor een mooi bedrag van 30 euro mocht ik het hebben. Het exemplaar heeft wel wat werk en liefde nodig: van deel 4 ontbreekt de rug helemaal, van deel 1 is de rug los en verscheidene voor- en achterplatten zijn los. Maar de boeken zijn compleet en de boekblokken in goede staat, dus sowieso een hele fijne aankoop.</p><p>Bij het bestuderen van de staat van de boeken vielen mij nog een paar dingen op. Allereerst dat in één van de delen een klein briefje zat met het nummer "187" erop. Dit is een papiertje wat naar mijn ervaring door veilinghuizen wordt gebruikt om kavels te nummeren. Mijn setje is kennelijk eerder in een veiling als kavel 187 verkocht. Ik heb geen idee wanneer of waar en kon ook niet in catalogi van een aantal recente boekenveilingen deze set boeken bij dit kavelnummer terugvinden. </p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3vKPTmnmJk3riNApIuW5UbE9rI2L0QfPn2UnewoAbgsd-VZNaZtC20XhYsdUlmrBx2hbd66lNkTc7Hg9RsUZqI18MBOg61l1LOoSNWtySIFLDf6odbdbqmbXSN9vnZBjaStOdwd7LyPP2olLt50fH6Fl6qZHqMDfceIi9zkWVJVnGIDqRW54/s724/luzac.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="679" data-original-width="724" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3vKPTmnmJk3riNApIuW5UbE9rI2L0QfPn2UnewoAbgsd-VZNaZtC20XhYsdUlmrBx2hbd66lNkTc7Hg9RsUZqI18MBOg61l1LOoSNWtySIFLDf6odbdbqmbXSN9vnZBjaStOdwd7LyPP2olLt50fH6Fl6qZHqMDfceIi9zkWVJVnGIDqRW54/s320/luzac.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>De uitsnede uit de pagina die op mijn <br />boekband is te zien<br /></i></td></tr></tbody></table><p>Het tweede is dat bij de twee delen waar de rug van mist, te zien is dat de ruggen zijn verstevigd met bedrukt papier, mogelijk van andere boeken. Op basis van de paar leesbare woorden kon ik terugvinden wat het was: de ruggen van in elk geval twee boeken blijken verstevigd met delen van het voorblad van de uitgave <i><a href="https://books.google.nl/books?id=Kq5AAAAAcAAJ&printsec=frontcover&hl=fr&source=gbs_atb&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false" target="_blank">La régence: journal des échecs, Volume 1</a></i>, een schaakboek uit... 1849. Het lijkt er op dat mijn set boeken bijna vijftig jaar na verschijning is ingebonden of opnieuw is ingebonden. Op zich was het niet ongebruikelijk dat je oningebonden boeken kocht en dat je die naar eigen smaak kon laten inbinden. Alleen het feit dat dit zo lang na verschijnen gebeurde vind ik wel bijzonder. Ook omdat het een redelijk doorsnee band is waar ze nu in zitten, en niet een of andere fraaie privéband voor een persoonlijke bibliotheek. Maar wellicht waren de oorspronkelijke banden beschadigd en hechtte de toenmalige eigenaar aan goede nieuwe banden zonder daar veel voor te willen uitgeven.Wat ook kan is dat het boek überhaupt pas veel later door iemand is gekocht. Uit de boedelbeschrijving van Luzac na zijn overlijden blijkt dat er begin 19e eeuw nog 212 exemplaren van het werk op voorraad waren, en via Delpher vond ik advertenties van boekhandels die het werk midden 19e eeuw ook nog aanbieden. Zoals de Haagse antiquaar <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_boe022199101_01/_boe022199101_01_0005.php" target="_blank">J.L.C. Jacob</a> die in 1844 een set aanbiedt voor 9 gulden (en vervolgens in 1851 <a href="https://www.delpher.nl/nl/tijdschriften/view?identifier=dts:2680017:mpeg21:0003&query=Luzac+%E2%80%9CHollands+Rijkdom%E2%80%9D&page=4&sortfield=date&coll=dts&rowid=2" target="_blank">een advertentie plaatst</a> waarin hij het eerste deel zoekt). In 1847 plaatst de Haagse boekhandelaar <a href="https://shie.nl/bedrijven/stockum-w-p-van-boekverkopers-1833-heden/" target="_blank">Van Stockum</a> ook een <a href="https://www.delpher.nl/nl/tijdschriften/view?identifier=dts:2694032:mpeg21:0002&query=Luzac+%E2%80%9CHollands+Rijkdom%E2%80%9D&page=3&sortfield=date&coll=dts&rowid=9" target="_blank">advertentie</a> met gezochte titels, waaronder Luzac’s <i>Hollands Rijkdom</i>. Het boek was in die tijd nog gewild, en goed verhandelbaar.<br /><br /></p><h4 style="text-align: left;">Over de productie van Hollands Rijkdom<br /><br /></h4><div>Hierboven is al iets gezegd over de betekenis van <i>Hollands Rijkdom</i> en het economisch denken dat daarin is neergelegd. Rietje van Vliet beschrijft in haar boek uitvoerig de context van deze publicatie. Luzac had in de jaren daarvoor al meerdere uitgaven rond het thema koophandel op de markt gebracht. Het was een tijd van extreme rijkdom van de Republiek, maar alom werd ook geschreven over de signalen van achteruitgang, zowel in tijdschriften als in boeken, die in diverse landen verschenen. Adam Smith’s <i>Wealth of nations</i> uit 1776 past in dat discours, maar hij was lang niet de enige die over dit thema publiceerde. Van De Sérionne publiceerde Luzca bijvoorbeeld in 1766 al een werk over commercie in Europa. Dit werk werd een kassucces. Na een paar andere werken over koophandel publiceerde Luzac in 1778 dan ook <i><a href="https://books.google.nl/books/about/La_Richesse_de_la_Hollande.html?id=hiI5AAAAMAAJ&redir_esc=y" target="_blank">La richesse de la Hollande</a></i> van De Sérionne en ook dat werk verkocht goed. Maar omdat er een aantal kritische recensies over het boek waren verschenen en ook Luzac zelf het werk langdradig en onvolledig vond, besloot hij een eigen bewerking te maken en die op de markt te brengen. Ook zijn kritiek op Jan Wagenaar, die hij verweet in zijn standaardwerk <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/wage004vade00_01/" target="_blank">Vaderlandsche historie</a></i> te weinig aandacht te hebben voor de economische geschiedenis van de Republiek, inspireerde hem. Hij bracht daarom een prospectus uit voor het standaardwerk dat hem voor ogen stond, met een intekenprijs van 9 gulden voor de hele set. Het liep storm met de intekeningen (390 exemplaren werden op voorhand verkocht) en een jaar later verscheen het eerste deel van <i>Hollands Rijkdom</i>. Hoewel in de prospectus was beloofd dat de vier delen binnen 16 maanden zouden verschijnen, duurde het uiteindelijk drie jaar voordat het werk af was. Uiteindelijk had Luzac er een mengeling van economische en politieke opvattingen van gemaakt, wat hem op veel kritiek kwam te staan. Met grote stelligheid betoogde hij immers het nut van het stadhouderschap voor de bloei van de natie, en dat in een tijd dat de tegenstellingen tussen <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Patriotten" target="_blank">patriotten</a> en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Orangisme_(Republiek)" target="_blank">prinsgezinden</a> steeds scherper werd. Maar Luzac koos duidelijk partij, ook tegen Wagenaar en ook dat dat laatste werd hem aangerekend. In het vierde deel reageerde hij dan ook scherp op de kritiek op de eerste drie delen. Vanuit het patriottische kamp was men niet mals voor Luzac: “Dus is de schrijver van <i>Hollands Rijkdom</i> slechts een verachtelijke vleier van het Huis van Oranje, een vijand der nationale vrijheid”. Aldus de door Rietje van Vliet aangehaalde Leidse publicist <a href="https://www.dbnl.org/tekst/molh003nieu03_01/molh003nieu03_01_0159.php" target="_blank">François Bernard</a>. Er werden overigens ook Duitse vertalingen van Luzac’s werk voorbereid, met de aankondiging dat (net als Luzac deed bij De Sérionne) het werk aangepast en verbeterd moest worden. Ondanks alle kritiek werd het werk een bestseller, en na Luzac’s dood werd in 1801 nog een tweede druk op de markt gebracht. Zie overigens voor een interessant artikel over de verschillen tussen de Franse en Nederlandse uitgave <a href="https://www.researchgate.net/publication/320947388_Two_versions_of_Dutch_Wealth_Luzac%27s_Transformation_of_La_Richesse_de_la_Hollande" target="_blank">deze link</a>.</div><div><br /></div><div><b>Inhoud van de vier boeken</b></div><div><b><br /></b></div><div>Zoals gezegd is deze uitgave een uitbreiding van de oorspronkelijke Franse uitgave. Voor Luzac veel werk om het om te schrijven voor het beoogde publiek en ook de nodige bronnen er bij te zoeken. Hij verontschuldigt zich steeds voor de beperkte kwaliteit en late verschijning: "Het zelve zoude veel eerder te voorschijn gekomen zijn, had ik 'er minder tijd en moeite aan besteed." Maar ook: "echter zoude het eerder, en ook wat minder gebreklyk, van de pers zyn afgekomen, was ik minder met andere bezigheden bezet geweest."</div><div><ul style="text-align: left;"><li>Het eerste deel begint met een uitgebreid voorwoord waarin Luzac de algemene thematiek van zijn boek neerzet en daarna nog een inleiding ("de koophandel ten gelijke tijde met de vrijheid in Holland is opgekomen, en er, als 't ware, te gelijk met dezelve is geboren"). Het eerste deel kent verder drie hoofdstukken waarin vooral de opkomst van de verschillende hoofdthema's in zijn boek wordt beschreven: opkomst van de scheepvaart vanaf oude tijden en idem over de opkomst van de koophandel. Hij begint bij Julius Caesar en de Batavieren en komt via de Noormannen uit bij de glorietijd van de vaderlandse handel in de 16e en 17e eeuw. In het derde hoofdstuk beschrijft hij de scheepvaart en koophandel sinds de opkomst van de vrije staat, volgens Luzac te markeren <a href="https://historiek.net/beeldenstorm-nederland-1566/61124/" target="_blank">vanaf 1566</a>, het moment van verzet tegen Filips II. Hij gaat dieper in op de Oost- en West-Indische maatschappijen, de handel op verschillende landen en de visserij. Het eerste deel sluit af met een lange reeks bijlagen, meestal verschillende documenten die zijn betoog moeten ondersteunen: een brief, een verdrag, octrooien, vergunningen, een plakkaat, enz. Sowieso onderbouwt Luzac zijn verhaal grondig maar mooi is dat hij ook verschillende historische documenten opneemt, soms integraal en soms samengevat. </li><li>Het tweede deel begint ook met een voorwoord en daarna een lijst met intekenaren op deze uitgave. Hieruit blijkt dat voor de bibliotheek van de Prins van Oranje 2 exemplaren waren bestemd. Voor het overige staan er veel boekverkopers op de lijst, verder diverse leesgezelschappen, advocaten, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Schepen" target="_blank">schepenen</a>, notarissen, predikanten en kooplieden. Maar ook de burgemeester van Monnickendam, een kostschoolhouder in Noordwijk, een chirurgijn uit Maassluis en een huisman (?) uit Garnweert. <br />In dit deel staan de hoofdstukken 4 en 5. Hoofdstuk 4 gaat over de oorsprong en oprichting van de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Admiraliteit" target="_blank">admiraliteiten</a>. Hoofdstuk 5 heet geen hoofdstuk maar “hoofddeel” en gaat over de "staat der verenigde gewesten", met in paragrafen speciale aandacht voor de VOC en WIC algemeen, vervolgens specifiek aandacht voor Suriname (zie <a href="https://bukubooks.wordpress.com/2015/05/10/luzac/" target="_blank">uitgebreider hier</a>), <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Berbice" target="_blank">Berbice</a>, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Essequebo_(kolonie)" target="_blank">Essequebo</a> en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Demerary" target="_blank">Demerari</a>, Curacao, St. Eustatius en overige gewesten. Dan gaat Luzac in op haringvangst, walvisvangst, kabeljauwvangst om vervolgens nog in te gaan op koophandel in Europa, handel in effecten en de staat van fabrieken en manufacturen. Ook hier aan het slot weer een lijst met bijlagen, nog langer dan in het eerste deel, met wederom tal van officiële documenten die zijn betoog onderbouwen. Zoals de "memorien van de vrije planters in de colonie de Berbice, aan de directeuren van gemelde colonie, met de antwoorden op dezelven". Maar ook een rapport over de toestand in Oost-Indië, uit 1664.</li><li>Het derde deel begint wederom met een bericht aan de lezer, waarin Luzac verzucht dat hij zich niet had gerealiseerd dat hij zoveel te veranderen, verhelpen en vermeerderen zou hebben aan de oorspronkelijke Franse uitgave. Verder herhaalt hij daar met nadruk het belang van vrijheid voor de koophandel: "Niemant is meer dan ik overtuigd, dat de koophandel zonder vrijheid niet bestaan kan; de vrijheid is de ziel van alle koopmanschap: ik beken 't."<br />Dit deel bevat de hoofdstukken 6 en 7 en in deze hoofdstukken staat de opkomst en bloei van de koophandel echt centraal. Hoofdstuk 6 beschrijft de opkomst daarvan sinds de "vereenigden staat", en hoofdstuk 7 gaat in op de verdere bloei daarvan. In hoofdstuk 7 is dan specifiek aandacht voor de staatsgeschiedenis, de burgerlijke vrijheid, de voortreffelijkheid van de stadhouderlijke staatsregering (hier zie je wel heel nadrukkelijk de orangistische kant van Luzac) en van verbonden, verdragen en reglementen. Uiteraard wederom met een lijst met bijlagen waarin die verschillende aangehaalde verdragen en verbonden worden gereproduceerd.</li><li><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSUUC_zW46r5VUkuR9cvbl4O7VL0iCowz5vjL5WW5IdVwImK1qcJupnH_a_l8XXBvM0Lha0weiNRnWn-e_B2fY9Krhz1qoIODdl6Ceu7ZEXxEcR3pZFzykvucwUTohRG646QAmz0StGNMotdaGZdA4bVf_SfMYbUxrBCK4UD1F2aFm21a0MAk/s3848/IMG-1856.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1969" data-original-width="3848" height="164" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSUUC_zW46r5VUkuR9cvbl4O7VL0iCowz5vjL5WW5IdVwImK1qcJupnH_a_l8XXBvM0Lha0weiNRnWn-e_B2fY9Krhz1qoIODdl6Ceu7ZEXxEcR3pZFzykvucwUTohRG646QAmz0StGNMotdaGZdA4bVf_SfMYbUxrBCK4UD1F2aFm21a0MAk/s320/IMG-1856.jpg" width="320" /></a></div>Het vierde deel focust meer op het verval van de periode van rijkdom van Nederland. Het telt ook veel meer hoofdstukken, genummerd 8-21. De hoofdstukken gaan in op de oorzaken van dit verval. Luzac gaat in op de schadelijke invloed van belastingen, van de "staatsgesteltenis", van het gebrek van verbintenissen met vreemde mogendheden, het gebrek aan een goede krijgsmacht en van het geven van krediet. Ook gaat hij in op het verval van Oost- en West-Indische bezittingen en van "onzer Colonien" in het algemeen. Vanaf hoofdstuk 17 doet Luzac suggesties voor een hernieuwde opleving van de koophandel, zowel als het gaat om de binnenlandse koophandel als om scheepvaart en fabrieken. Het boek sluit af met een lijst van 15 punten waarin Luzac nog eens samenvat hoe hij er over denkt. Niet verbazend is het eerste punt "het handhaaven der tegenwoordige regeeringsvorm onzes vaderlands", maar al twee jaar na publicatie van dit boek ontstond helaas voor hem de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bataafse_Republiek" target="_blank">Bataafse Republiek</a>. Die wens van Luzac is daarmee niet uitgekomen. Verder pleitte hij oa voor belastingen op voorwerpen "van pracht en weelde", maar expliciet niet op de koophandel. Ook "het vermijden van oorlog" is een belangrijk punt. Na deze hoofdstukken volgt nog een narede waarin Luzac verantwoording aflegt over zijn keuzes. Zo zegt hij: "Ik weet wel, en ik hebbe het vooruitgezien, dat 'er velen zouden vallen over mijne overweegingen raakende de constitutie van ons gemenebest, en de noodwendigheid der stadhouderlijke regeeringe" en dat dit niet hielp bij de verkoop. Verder gaat hij uitgebreid in op de kritiek dat hij de historicus <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Wagenaar_(historicus)" target="_blank">Jan Wagenaar</a> te weinig prijst. Hij vindt het allemaal prima wat men van Wagenaar vindt, "al wilde men hem een goud standbeeld in zijne vaderlijke stad oprichten, hem vergoden", maar Luzac vindt dat Wagenaar veel te weinig aandacht schenkt aan onderwerpen die in <i>Hollands Rijkdom</i> wel worden benoemd. <br />Ook dit vierde deel kent een aantal bijlagen, waaronder een groot vel met een overzicht van de goederen die zijn ingeklaard bij de Waag, rond 1610. </li></ul><div>Daarmee sluit Luzac zijn werk af. Het is fijn om deze historische uitgave zelf in bezit te hebben. De vier delen krijgen een mooi plekje in mijn bibliotheek, in afwachting van de noodzakelijke reparaties. Ik hou daarnaast mijn ogen open voor nieuwe aanwinsten van Luzac, hopelijk lukt het om ook nog een complete set van <i>Reinier Vryaart</i> op de kop te tikken. </div></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-52398965367539800552023-03-01T16:00:00.053+01:002023-04-17T13:38:08.091+02:00341 - Vier eeuwen boekgeschiedenis in drie vuistdikke boeken<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4xM7YbziOPAMInFCfrZQG2kA9-RpYbcnSCYw-SfQq92FCoQcn9k3a9ytPR-FWf-seHIJ5EULzsgT199bDK7gxr0dp4JgIli8MkNwf1sBsN9ddeGs2f_9DUvYbhnJHGJvinqKH124ICmwGZf_GP5NShKY2y2RC2Svg6WL4WUmyaj3jGsQIBYM/s3935/1494A81D-2AF1-41AD-8EC9-C568E9F6110C.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3935" data-original-width="2107" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4xM7YbziOPAMInFCfrZQG2kA9-RpYbcnSCYw-SfQq92FCoQcn9k3a9ytPR-FWf-seHIJ5EULzsgT199bDK7gxr0dp4JgIli8MkNwf1sBsN9ddeGs2f_9DUvYbhnJHGJvinqKH124ICmwGZf_GP5NShKY2y2RC2Svg6WL4WUmyaj3jGsQIBYM/s320/1494A81D-2AF1-41AD-8EC9-C568E9F6110C.jpeg" width="171" /></a></div>De afgelopen weken heb ik mij ondergedompeld in een paar dikke pillen waarin de rol van het boek in de Westerse samenleving uitvoerig aan de orde komt. En dat vanuit het perspectief van (soms individuele) drukkers en boekhandelaars, maar met uitgebreide vertakkingen naar de ontwikkeling van ideeën over de moderne samenleving en de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen door de eeuwen heenb. Onbewust werd ik zo meegenomen langs een cultuurgeschiedenis van vier eeuwen - maar met tal van parallellen met de hedendaagse samenleving. Dat is het mooie van geschiedenis, het leert ons uiteindelijk iets over ons leven vandaag. Een mooie opfrisser kortom, niet alleen leerzaam als het gaat om de geschiedenis van de rol van het boek zelf maar vooral de ontwikkeling van de moderne samenleving zoals we die nu kennen. Waarbij de focus bij het lezen verschoof van Zuid-Europa naar het noorden, en uiteindelijk inzoomde op Leiden. Hieronder ga ik in op de drie boeken die ik las. Aanraders zijn het alledrie, maar de lezer moet wél van details houden. In elk van de boeken passeren bijvoorbeeld letterlijk honderden titels de revue, maar ook talloze namen van schrijvers, drukkers en hun tijdgenoten en en passant worden tal van historische feiten aangehaald (en meestal toegelicht). Een aantal van de genoemde titels heb ik nog nagezocht, maar daar ben ik uiteindelijk mee gestopt. Tenzij de aangehaalde titel om een of andere reden historisch interessant was, dan natuurlijk wel. Zoals <a href="https://www.ent1815.nl/r/reinier-vryaarts-openhartige-brieven-1781-1784/" target="_blank">deze</a> of <a href="https://www.literatuurgeschiedenis.org/teksten/aan-het-volk-van-nederland" target="_blank">deze</a>.<p></p><h4 style="text-align: left;">15e/16e eeuw</h4><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPOELBig0dc8HzH9kNeH6utLFvhLz35JnOewoYONqKWFw4nZA2l9HYa52G0n_EqMNOrN0lYrRAiCec0RTg71bYv84nBJfVsnHpDoLBKNK_snd9ljZ4ibjltE6_clsFKO64bTQscBJOOCSVXSLZ5A5-PonmtHNbV4mr-_l6ID8CdwxlEbLjK5w/s574/king.webp" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="574" data-original-width="364" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgPOELBig0dc8HzH9kNeH6utLFvhLz35JnOewoYONqKWFw4nZA2l9HYa52G0n_EqMNOrN0lYrRAiCec0RTg71bYv84nBJfVsnHpDoLBKNK_snd9ljZ4ibjltE6_clsFKO64bTQscBJOOCSVXSLZ5A5-PonmtHNbV4mr-_l6ID8CdwxlEbLjK5w/s320/king.webp" width="203" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Het boek van King, met op het<br />omslag iemand die niet<br />Vespasiano is</i></td></tr></tbody></table>Ik trapte af met het recente boek van <a href="https://www.librarything.com/work_combineworks_submit.php?combine=" target="_blank">Ross King</a>, <i>De boekhandelaar van Florence</i>. De boekhandelaar uit de titel is de Florentijn <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vespasiano_da_Bisticci" target="_blank">Vespasiano da Bisticci</a> (1421-1498) die uitgroeide tot één van de belangrijkste boekhandelaren uit de 15e eeuw. Hij opereerde op het snijvlak van de belangrijkste ontwikkeling van zijn tijd, de uitvinding van de boekdrukkunst met losse letters. Tot zijn dood bleef hij voorvechter van het maken van manuscripten, met de hand geschreven boeken, die wat hem betreft niet alleen mooiere maar ook inhoudelijk betere boeken opleverde dan boeken die met een drukpers werden geproduceerd. Maar Vespasiano was ook een man die een voorname rol speelde in het ontsluiten van werken van klassieke auteurs, uit de Griekse en Romeinse tijd dus. Hij had contacten met tal van vooraanstaande wetenschappers en machthebbers uit het Italië van die tijd en uit grote delen van Europa, die allemaal de weg naar zijn boekhandel wisten te vinden. Daardoor wist hij waar zich specifieke manuscripten bevonden en kon hij die laten reproduceren voor zijn klanten. Zoals werken van Cicero, Vergilius, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Marcus_Annaeus_Lucanus" target="_blank">Lucanus</a>, Plinius (de Oude en de Jongere), Seneca, Plato of Aristoteles. Het was ook de tijd dat er in heel Europa actief werd gezocht naar verloren gewaande manuscripten omdat de lezers in de renaissance behoefte hadden aan die kennis - en er werden er aardig wat teruggevonden in kloosters. Deze moesten vervolgens natuurlijk beschikbaar gemaakt worden voor lezers. Vespasiano had een heel bestand aan kopiisten beschikbaar en het proces van het maken van zo'n manuscript, inclusief het vinden van de juiste versie en het corrigeren van fouten, wordt door King uitvoerig uit de doeken gedaan. King maakt vele uitstapjes naar persoons- en plaatsbeschrijvingen, achterhaalt hoe Vespasiano zich staande hield in allerlei politieke intriges door machthebbers uit verschillende kampen te vriend te houden. Tegelijkertijd wordt ook het dagelijks leven in al zijn gruwelijkheid beschreven, waaronder moordpartijen in de openbare ruimte wanneer een machtsgreep faalt. Inclusief triomfantelijk rondgedragen hoofden. Om nog maar te zwijgen over de gevolgen van de pest. Maar ook de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Beleg_en_val_van_Constantinopel_(1453)" target="_blank">val van Constantinopel</a> en de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ottomaanse_aanval_op_Otranto" target="_blank">korte aanwezigheid</a> van veroveraar <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mehmet_II" target="_blank">Mehmet II</a> op het Italiaanse vasteland worden uitvoerig besproken. Die Mehmet II blijkt trouwens een verzamelaar van manuscripten te zijn geweest, die niet toeliet dat waardevolle manuscripten werden vernietigd. Mooi is de beschrijving van Vespasiano's betrokkenheid bij het vullen van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Medicea_Laurenziana" target="_blank">de bibliotheek</a> die door <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Cosimo_de%27_Medici_de_Oude" target="_blank">Cosimo de' Medici</a> werd gesticht: hij zou hiervoor ruim 200 (handgeschreven) werken leveren. Dit was overigens slechts één van de prestigieuze opdrachten die hij uitvoerde, omdat hij bekend stond om de kwaliteit die hij leverde en dat was voor hooggeplaatste opdrachtgevers van essentieel belang wanneer ze een vooraanstaande bibliotheek wilden opbouwen. King schetst dat als er dan al gedrukte boeken bijkwamen, deze in een aparte ruimte werden bewaard (want minder van kwaliteit).<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjMy86FCXwu0uRS6KMM05Nhams0R8mRDo9DHJYrmIxkCqiSMft_L_7x-FJ1aprEc1GwhJSjgq5b1kKgiJGOZGQrCUS3vNvVU1EnWfsX4SducMqJbTlO9i-EvoOM_yKTzdmubGBAtYj0EjyuOaO3FZGqOp0Gf6Npopmw7sWLV1RH3YEu69kzYI/s737/ves.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="289" data-original-width="737" height="125" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjMy86FCXwu0uRS6KMM05Nhams0R8mRDo9DHJYrmIxkCqiSMft_L_7x-FJ1aprEc1GwhJSjgq5b1kKgiJGOZGQrCUS3vNvVU1EnWfsX4SducMqJbTlO9i-EvoOM_yKTzdmubGBAtYj0EjyuOaO3FZGqOp0Gf6Npopmw7sWLV1RH3YEu69kzYI/s320/ves.jpg" width="320" /></a></div>Wat ik leerde uit dit boek is dat er in de late middeleeuwen in Europa veel en veel meer manuscripten werden gepubliceerd (=geschreven) dan gedacht. Van de meer dan 10 miljoen exemplaren die tijdens de jaren 500-1500 werden geproduceerd, werden bijna de helft tijdens de vijftiende eeuw geschreven. Tussen 1400 en 1470 liet elk decennium een exponentiële stijging van geschreven manuscripten noteren (dus ook nog na Gutenbergs doorbraak). En ook dat het met de geletterdheid in de late middeleeuwen op zich wel meeviel, hoewel het opbouwen van een bibliotheek naast leesvaardigheid behoorlijk wat kapitaal vroeg. Duidelijk is ook dat het even duurde voordat de drukpers echt een succes werd en zich wijd verspreidde over Europa, ondanks dat boeken goedkoper werden. De techniek was nog jong en complex en de investeringen hoog. Het snijden van de matrijzen, het gieten van de letters en het vastzetten ervan in een raam – telkens rekening houdend met het spiegelschrift – vergden nauwkeurigheid en oplettendheid. Om twee à drie pagina’s te zetten rekende men op een werkdag van veertien uur. Het is dus niet verwonderlijk dat er na 1500 nog steeds boeken werden (over)geschreven. Pas vanaf het einde van de eeuw begon de boekdrukkunst het volledig over te nemen. Maar zelfs toen was het nog zo dat (over)schrijvers en illuminatoren nog steeds voldoende werk hadden omdat ze de gedrukte boeken nog altijd rubriceerden en verfraaiden met verluchte beginletters. Wat King ook schetst is dat veel van de eerste drukkers failliet gingen omdat het toch moeilijk was een winstgevend bedrijf op te zetten. In mijn beleving was het met manuscripten vrij snel afgelopen, maar het duurde dus enige decennia voordat het gedrukte boek het pleit won. Talloze titels die in de tweede helft van de 15e eeuw van de drukpers rolden bestaan overigens niet meer. De titels zijn te herleiden uit drukkerscatalogi en andere geschriften, maar de boeken zelf zijn er niet meer. De oplagen waren vaak ook laag: een oplage van 300 was al heel wat in die tijd. Eeuwen van oorlog en conflict hebben helaas tot grote verliezen van dit culturele erfgoed geleid, ook al was het bezit van zo'n gedrukt boek destijds best bijzonder. Niet zozeer voor de rijke bovenlaag (die zagen immers meer in manuscripten) maar vooral voor burgers die nu wellicht voor het eerst toegang kregen tot geschreven boeken. <p></p><p>Natuurlijk besteed King vooral aandacht aan de situatie in Florence en daardoor komen de ontwikkelingen in andere steden - zoals Venetië, waar iemand als <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Aldus_Manutius" target="_blank">Aldus Manutius</a> uiteindelijk een voorname rol speelde - maar beperkt in beeld. Desondanks is juist de keuze voor Florence en Vespasiano in het bijzonder goed te volgen. Vespasiano bevond zich op het kantelpunt van een historische ontwikkeling, op de plek waar de renaissance volop bloeide. Daardoor kan zowel gedetailleerd het komen en gaan van bezoekers in een boekwinkel worden geschetst, en tegelijkertijd het verhaal van de renaissance als geheel worden verteld. Ook wordt duidelijk dat Florence achterbleef op de ontwikkeling, en misschien kwam dat ook wel door Vespasiano. Waar in andere steden al snel drukkers hun plaats innamen (steden als Venetië, maar ook Bologna en Padua) was dat in Florence anders. Misschien wel omdat Vespasiano als geen ander in staat was zijn klanten te bedienen met de juiste boeken, van de juiste kwaliteit op het juiste moment. Ook al kostte het gedrukte boek 80% minder dan een manuscript, de belangrijkste afnemers van boeken waren kennelijk zo tevreden dat er nauwelijks prikkel was om over te stappen op het gedrukte boek. Maar uiteindelijk werd ook Vespasiano ingehaald door de tijd en toen de eerste drukkerij vanuit klooster <a href="https://historiek.net/vespasiano-da-bisticci-boekhandelaar-florence/144317/" target="_blank">San Jacopo di Ripoli</a> voet aan de grond kreeg en succesvol werd, trok hij zich terug op het platteland om van zijn oude dag en zijn geschreven boeken te genieten.</p><p>Dit is niet het eerste non-fictie boek van Ross King over de renaissance. Hij schreef ook al boeken over Leonardo da Vinci en Michelangelo. Duidelijk is dat hij goed in de materie zit en hij is in staat het tijdperk levendig te beschrijven en tegelijkertijd is duidelijk dat hij grondig onderzoek heeft gedaan. Van de 525 pagina’s in het boek zijn er 74 gewijd aan eindnoten, bibliografie en index. Een fraaie bespreking van het boek van de hand Patrick Praet <a href="https://historiek.net/vespasiano-da-bisticci-boekhandelaar-florence/144317/" target="_blank">vind je hier</a>.</p><h4 style="text-align: left;">16e/17e eeuw</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1vbQP27oMpNLwcqldFd_gMd_oUcM65j4B0DPjd_ILb_rtfH_ijI4zCnJuwTBLvaFq9fgQ-DjYHEKc5QiqEKrcg1WN_vIEOklnunWJrNI0RfwUj01RJNio5JW9_LzERmiVq6de6zpMnnrUuBU-8UCWbmIUVAkIarOE_moN8XOlOaJ7ApxGldA/s675/boekhandel.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="675" data-original-width="430" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi1vbQP27oMpNLwcqldFd_gMd_oUcM65j4B0DPjd_ILb_rtfH_ijI4zCnJuwTBLvaFq9fgQ-DjYHEKc5QiqEKrcg1WN_vIEOklnunWJrNI0RfwUj01RJNio5JW9_LzERmiVq6de6zpMnnrUuBU-8UCWbmIUVAkIarOE_moN8XOlOaJ7ApxGldA/s320/boekhandel.jpg" width="204" /></a></div>Daarna last ik het boek van <a href="https://www.st-andrews.ac.uk/history/people/admp" target="_blank">Andrew Pettegree</a> en <a href="https://www.st-andrews.ac.uk/history/people/admp" target="_blank">Arthur der Weduwen</a>, <i>De boekhandel van de wereld</i>. Met dit boek richten zij de schijnwerper op de Gouden Eeuw in Nederland en proberen zij te achterhalen hoe groot de productie van de drukkers was in die tijd en wat de invloed was van deze productie in andere landen. Mede door dit boek werd Pettegree de <a href="https://boekenoverboeken.com/andrew-pettegree-krijgt-de-18e-menno-hertzberger-prijs/" target="_blank">winnaar van de Menno Hertzbergerprijs 2023.</a> In het boek van King ging het ook al af en toe over de ontwikkelingen in het gebied dat we nu kennen als Nederland, maar nog wel in de zijlijn. De focus lag daar, naast Italië, meer op Duitstalige landen omdat daar de eerste ontwikkelingen op het gebied van drukpersen plaatsvonden. In dit boek wordt echter ingezoomd op de productie van boeken vanuit het Nederlands grondgebied. Niet alleen als het ging om de fraaie folio-uitgaven die we vandaag nog in allerlei bibliotheken vinden, maar vooral met het oog op al het inmiddels verdwenen drukwerk: schoolboeken, almanakken, schotschriften, pamfletten, aanplakbiljetten, religieuze literatuur en al dat soort producties. Hoeveel verschillende uitgaven werden gedrukt in welke oplages? Waarom werden deze gedrukt? Hoeveel was dit in totaal? Hoe verdienden drukkers hun geld en waar kwam dat geld vandaan? Wat had de gemiddelde burger op de plank staan en hoeveel werd besteed aan lectuur? Het levert een fascinerend inzicht op als het gaat om de publicaties die in de 17e eeuw het daglicht zagen. De auteurs komen tot duizelingwekkende getallen als het gaat om gepubliceerde titels, en de overgrote meerderheid daarvan is inmiddels verloren gegaan. Want heel veel van wat gedrukt werd, was bedoeld om intensief en kortstondig gebruikt te worden. Zoals schoolboeken en almanakken, maar ook de vele pamfletten in het politieke debat van die tijd. Het werd daarom niet bewaard en niet verzameld en is - uitzonderingen daargelaten - verdwenen. Toch weten de auteurs uit allerlei bronnen te herleiden wat er zoal gepubliceerd werd, en wat het effect daarvan was op de samenleving. De titel verwijst naar de unieke positie van drukkers en boekverkopers in de 16e eeuw in heel Europa, maar ook tot in het net veroverde Amerikaanse vasteland.<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSmXEfr2QiApqRpjNF-dDdJjmVwSIhOBra76F97KlHkhxc3p2GiBuAx7hc0YdrfGiVCiC_Jq50w-9HIODP5BleUAtRIOScDHsW9d-ZDt-ONNHYbo3kpHSXvaEN28Q-UTmZXRpU9uQ-6yC7JMjlcRAUC71F1kQ511W3lgBDiNkUrG_qVncr0Ig/s800/old.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="421" data-original-width="800" height="336" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSmXEfr2QiApqRpjNF-dDdJjmVwSIhOBra76F97KlHkhxc3p2GiBuAx7hc0YdrfGiVCiC_Jq50w-9HIODP5BleUAtRIOScDHsW9d-ZDt-ONNHYbo3kpHSXvaEN28Q-UTmZXRpU9uQ-6yC7JMjlcRAUC71F1kQ511W3lgBDiNkUrG_qVncr0Ig/w640-h336/old.jpg" width="640" /></a></div><br /><p>Wat ik leerde uit dit boek was veel. Bijvoorbeeld dat het karakter van Nederlanders - en dan vooral als het gaat om de twistzieke kant ervan en de neiging tot polariseren - weinig is veranderd. De auteurs laten zien hoe er diverse pamflettenoorlogen woedden waarbij, soms ook tot verbazing van buitenlandse bezoekers, iedereen met een mening deze meende te moeten publiceren in allerhande publicaties. Daarbij werden opruiing, fake-news en complottheorieën niet geschuwd, met soms desastreuze gevolgen (denk aan de dood van de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Moord_op_de_gebroeders_De_Witt" target="_blank">gebroeders De Witt</a> en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Johan_van_Oldenbarnevelt#Veroordeling_en_terechtstelling" target="_blank">Van Oldenbarnevelt</a>). Het was het Twitter van de 17e eeuw, net zo grimmig en net zo anoniem als in de 21e eeuw. Wat ik ook leerde was hoe het systeem van stadsdrukkers functioneerde, wat de rol van de stadsaanplakker was (zoals de verplichte dagelijkse rondjes en hoe lang een biljet moest hangen - en hoe hoog de boete is als je een locatie overslaat) en hoe boekproductie in het algemeen plaatsvond. Of welke verplichte boeken aan boord van VOC-schepen waren, zoals die Willem Barentsz bij zich had tijdens zijn overwintering op Nova Zembla. Maar ook het boekenplankje van Rembrandt komt aan bod. De auteurs hebben gemeentelijke archieven, krantenadvertenties, veilingcatalogi, bibliotheken en andere bronnen doorzocht om een zo goed mogelijk inzicht te krijgen. Duidelijk is dat de Republiek in die tijd niet alleen hyperkapitalistisch was maar ook tamelijk corrupt en in elk geval zonder al te veel scrupules handel dreef. De vaderlandse drukkers en boekverkopers vonden het geen probleem om met gerichte acties Engelse en Franse vakbroeders het faillissement in te jagen en bepaalde vakgebieden internationaal te domineren. Zo zijn er fascinerende inkijkjes in de rol van de beroemde<a href="https://maandschrift.ewmagazine.nl/resources/img/content/Gouden_Eeuw_Elzeviers.pdf" target="_blank"> firma Elzevier</a> en wat zij zoal op voorraad hadden - en waarom. Ondertussen krijgt de lezer ook nog wat achtergronden mee over de verschillende oorlogen met Engeland, de politieke, religieuze en economische ontwikkelingen in de Republiek en korte biografieën over de hoofdpersonen. Een schat aan informatie over de periode waarin het Nederland zoals we dat nu kennen gevormd werd.</p><p>Dit boek was iets dikker dan de vorige (608 pagina’s), waarvan 506 pagina’s tekst en 102 pagina’s afbeeldingen, eindnoten, bibliografie en namenregister. </p><h4 style="text-align: left;">18e eeuw</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiB66ThKU1o8yg-Sjjlz2BREGll-lkuOhSFWqV04uF9uQqzg_S6MblPRYBThs8921ioJBQvdnp1FWUrvY9Mu7Zdz5mFQ23zvIwx9AGiyBhtEB2F91JiSlXa1Sz69sydrz46gzIKf1IzVksDpPwuHTcNevDhiGyk9zF2pbsx2UNDJWHie54LIHo/s305/luzac.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="305" data-original-width="200" height="305" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiB66ThKU1o8yg-Sjjlz2BREGll-lkuOhSFWqV04uF9uQqzg_S6MblPRYBThs8921ioJBQvdnp1FWUrvY9Mu7Zdz5mFQ23zvIwx9AGiyBhtEB2F91JiSlXa1Sz69sydrz46gzIKf1IzVksDpPwuHTcNevDhiGyk9zF2pbsx2UNDJWHie54LIHo/s1600/luzac.jpg" width="200" /></a></div>Het laatste boek dat ik las was <i>Elie Luzac. Boekverkoper van de Verlichting</i>. Dit is al een wat ouder boek, uit 2005, en het was de dissertatie van <a href="http://www.rietjevanvliet.nl/" target="_blank">Rietje van Vliet</a>. Waarschijnlijk is om die reden dit het boek met de meeste bronvermeldingen: behalve 472 pagina’s met de eigenlijke tekst, zijn er maar liefst 226 pagina’s met noten, 9 bijlagen, namenregister en bibliografie. In dit boek ligt de focus bijna geheel op Leiden. Natuurlijk gaat het ook om de ontwikkelingen in en rond Nederland in breder perspectief, maar het focuspunt is het effect op de Leidse samenleving, Leidse boekhandelaars en in het bijzonder het leven van deze boekverkoper en politiek activist Elie Luzac. Die trouwens - net als bijvoorbeeld Vespasiano een paar eeuwen daarvoor - deel uitmaakte van een internationaal netwerk wetenschappers en invloedrijke personen, die er aan bijdroegen dat hij de status en positie kreeg als vooraanstaande boekverkoper. Ook in dit boek wordt via de beschrijving van het leven en het werk van een concrete persoon een mooie beschrijving gegeven van de maatschappelijke context waarin Luzac leefde en werkte, de spanningen op dat moment en hoe het boek als verspreider van ideeën een functie had in die samenleving. Luzac was een slimme man die een goede neus had voor wat zijn lezerspubliek zocht. Hij beperkte zich tot wetenschappelijke werken, maar wist tal van auteurs aan zich te binden waar hij goed aan verdiende. Tegelijkertijd was zijn invloed op zijn eigen fonds groot: hij gaf veel van zijn eigen werk uit, of hij redigeerde teksten van auteurs in zijn fonds. <div><br /></div><div><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIrdwxyyspzqppZ-qcaLmNRwMrWJ5rNtqUArLOjLi9lbeGhWb3PjUltk6yFxyQeJjz2z1KleWCrMtKnlY2axvcyKRFX2DF17YHtVWsX5eANzcu1WRFoJtK-P14fwwu5g5lazd2iBd5j5U5T1WKMGEN5-i2NueaoFc2R_5IhouCF3dXjZF7tzY/s625/luzac.jpg" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="540" data-original-width="625" height="276" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgIrdwxyyspzqppZ-qcaLmNRwMrWJ5rNtqUArLOjLi9lbeGhWb3PjUltk6yFxyQeJjz2z1KleWCrMtKnlY2axvcyKRFX2DF17YHtVWsX5eANzcu1WRFoJtK-P14fwwu5g5lazd2iBd5j5U5T1WKMGEN5-i2NueaoFc2R_5IhouCF3dXjZF7tzY/s320/luzac.jpg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Een publicatie van Luzac</i></td></tr></tbody></table>Ook van dit boek leerde ik weer heel veel. Ik merkte dat ik nog redelijk kon aanhaken bij de beschreven historische gebeurtenissen in de eerste twee boeken, van de 15e tot de 17e eeuw. Maar de 18e eeuw bleek bij mij een behoorlijk blinde vlek. Van Vliet gaat gedetailleerd in op de rol van Luzac in de voortwoekerende strijd tussen <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Patriotten" target="_blank">patriotten</a> en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Orangisme_(Republiek)" target="_blank">orangisten</a>. Zij beschrijft de effecten van de <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Stadhouderloos_Tijdperk" target="_blank">stadhouderloze tijdperken</a> op de boekverkoop en -productie. Maar ik moest echt even opzoeken hoe dat nou zat met de Oostenrijkse Nederlanden, de Pruisische inval, de rol van Frankrijk (en de Franse revolutie) versus Engeland en natuurlijk de <a href="https://www.historischnieuwsblad.nl/de-nederlandse-burgeroorlog-1748-1815-olaf-van-nimwegen/" target="_blank">burgeroorlog</a> die in die tijd in Nederland uitbrak. Of wie <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Christian_Wolff_(filosoof)" target="_blank">Christiaan Wolff</a> ook al weer was en wat de Wolffianen nu precies voorstonden. De parallel met de eeuw hiervoor was voor mij toch wel de onvoorstelbare publicatiedrift via pamfletten, plakkaten en boeken van een brede groep in de samenleving. Net als in de Gouden Eeuw bestookten individuen en groepen elkaar met grote hoeveelheden teksten, waarbij het waarheidsgehalte niet altijd relevant was. Het leerde mij dat die pennenstrijd in de samenleving niet iets geïsoleerds was in de tijd van het ontstaan van de Republiek, maar dat dit eeuwenlang doorging en kennelijk dus in de Nederlandse volksaard zit. Zoals eerder geconstateerd: tot op de dag van van vandaag. De rol van de Staten bij het geven van toestemming voor publicaties (het kopijrecht), hoe dat recht verhandeld werd en hoe daar in de praktijk mee werd omgegaan was ook een boeiend aspect in dit boek. Verschillende hoofdpersonen uit de 18e eeuw ken ik wel, maar nu kreeg ik meer context. Zo wist ik bijvoorbeeld niet dat de Amsterdamse historicus <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jan_Wagenaar_(historicus)" target="_blank">Jan Wagenaar</a> zo’n felle tegenstander van Luzac was en dat ze elkaar voortdurend schriftelijk onder vuur namen.</div><div><br /></div><div>Van Vliet schetst de economisch <a href="https://geschiedenis.nl/nieuws/artikel/3327/nederland-in-de-achttiende-eeuw-1700-1795" target="_blank">neergang</a> van de Republiek in die periode, wat natuurlijk ook effect had op de boekhandel. Het contrast met de Gouden Eeuw was groot: niet alleen verloor de boekensector haar positie in Europa, maar de veelgeroemde vrijheid van denken en drukpers in de Republiek werd ook steeds minder. Sterker nog: omwille van politieke allianties (Frankrijk respectievelijk Engeland niet boos maken) werden tal van publicaties verboden en werden boekhandelaren actief vervolgd als zij verboden lectuur verhandelden. Maar afhankelijk van wie er aan de macht was (orangist of patriot), werden de publicaties van de andere partij verboden. Luzac, als overtuigd orangist, had in de patriottentijd veel last van zijn overtuigingen. Hij is zelfs een keer mishandeld voor zijn overtuigingen, maar ook klanten meden zijn winkel tegen het einde van de 18e eeuw. Zelf was hij een groot pleitbezorger van vrijheid van meningsuiting en vrijheid van drukpers, totdat ook hij zag dat er soms grenzen werden overschreden. Waar Pettegree en Der Weduwen tegen het einde van hun boek al laten zien dat de Gouden Eeuw daadwerkelijk op zijn eind loopt, wordt in het boek van Van Vliet de neergang (als het gaat om de rol van de Republiek op de Europese boekenmarkt) uitvoerig beschreven.</div><h4 style="text-align: left;">Tot slot</h4><div>Het was grotendeels toeval dat ik deze boeken in deze volgorde las. Ze lagen op mijn stapel te lezen boeken en ik vond dat het er tijd voor was. Maar uiteindelijk was het een fascinerende leeservaring en een mooie reis door de geschiedenis. Elk van de boeken heeft als belangrijke waarde dat de ontwikkeling van de boekcultuur in de bredere historische context wordt geplaatst en verlevendigd wordt met fascinerende portretten van personen uit die tijd. Mijn hoofd zit nu vol met nieuwe feiten en inzichten. Maar ook met verlangen naar boeken die ik nooit zal bezitten, omdat ze simpelweg niet meer bestaan of onbetaalbaar zijn.</div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-11108445730600891842023-02-02T12:36:00.011+01:002023-05-22T14:30:35.435+02:00340 - Vertellingen voor één nacht<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoX965L8G_YLkxHyEUMS-1MAz6qAb7BkhMVGVoFTBRj5_xII26cV8X-QkIuZ6VCPKRwudwRpPdR6ykJIO4TTe8bVLFOd-j9etLDFQGqyh9XbqRQ3aGzV4E1uizM1JgKjq0GyPcfZdEM9j-wzoa3EeCXcPUanKTownmQ8t-CaX7_E9s5HGwV2o/s2315/EE19998C-482F-44B2-B281-88245DA31C9F.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2315" data-original-width="2171" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoX965L8G_YLkxHyEUMS-1MAz6qAb7BkhMVGVoFTBRj5_xII26cV8X-QkIuZ6VCPKRwudwRpPdR6ykJIO4TTe8bVLFOd-j9etLDFQGqyh9XbqRQ3aGzV4E1uizM1JgKjq0GyPcfZdEM9j-wzoa3EeCXcPUanKTownmQ8t-CaX7_E9s5HGwV2o/s320/EE19998C-482F-44B2-B281-88245DA31C9F.jpeg" width="300" /></a></div>In mijn vorige posts ging ik onder meer in op bibliofiele uitgaven van / over <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2022/09/336-bibliofiele-bordewijk-uitgaven.html" target="_blank">Ferdinand Bordewijk</a> en <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2023/01/339-verrassende-veilingvondst-nescio.html" target="_blank">Nescio</a>. Dergelijke mooie uitgaven verdienen brede aandacht. In het algemeen hebben verzamelaars een trots rijtje met schaarse, bibliofiele uitgaven in hun bibliotheek van een schrijver die ze bewonderen, of in uitvoeringen die bijzonder zijn of die vanwege de inhoud er uit springen. Het zijn de bijzondere onderdelen van de verzameling die vaak extra belicht worden en veel aandacht krijgen. En niet voor niets, want vaak is er een hoge prijs voor die uitgaven betaald of er is heel lang naar gezocht. Dan mag zo’n boek wel wat extra aandacht en liefde krijgen.<p></p><p>Maar verzamelen gaat over zoveel meer dan dat. Het gaat om het bij elkaar krijgen van samenhangende zaken - en in het geval van boeken kan dat gaan over bepaalde series, auteurs, fondsen, ontwerpers, illustratoren of wat dan ook. En dat hoeft niet altijd een exclusieve bezigheid te zijn gericht op dure publicaties. Zo zijn er tal van mensen die bijvoorbeeld Salamanderpockets verzamelen, en het is nog een hele toer die bij elkaar te krijgen. Ook zijn er veel verzamelaars van boekenweekgeschenken, <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Literaire_Juweeltjes" target="_blank">Literaire Juweeltjes</a>, <a href="https://www.berenweb.nl/" target="_blank">Zwarte Beertjes</a>, <a href="https://www.penguincollectorssociety.org/" target="_blank">Penguins</a>, <a href="http://inselbücher.de/" target="_blank">Insel-Bücherei</a> of andere over het algemeen goed verkrijgbare en redelijk betaalbare boeken. Dat wil zeggen: het lijkt alsof deze goed en makkelijk verkrijgbaar zijn en de kringloopwinkels puilen er van uit, maar juist het compleet krijgen van een serie kan uiteindelijk nog best problematisch zijn, om verschillende redenen:</p><p></p><ul style="text-align: left;"><li>dergelijke 'goedkope' uitgaven hebben de neiging om snel schaars te worden, omdat ze vanwege de kwaliteit (goedkoop papier) snel uit elkaar vallen. Ook al omdat er door lezers weinig zorgvuldig mee wordt omgegaan, het is immers maar een 'goedkope' uitgave en er is daarmee eerder kans op schade en verlies;</li><li>zeker de wat oudere uitgaven worden schaars omdat er weinig waarde aan wordt gehecht en ze niet snel in kringloopwinkels of antiquariaten terechtkomen. Bij het opruimen van persoonlijke boekencollecties zijn dit de boeken die sneller bij het oud papier worden gelegd. En als ze al in een kringloopwinkel komen, worden ze daar vandaan ook snel weggegooid om ruimte te maken voor 'betere' boeken;</li><li>er zijn altijd wel een paar exemplaren in een serie die om wat voor reden dan ook veel schaarser en daarmee duurder zijn dan andere. Hoewel je ook die nog steeds gewoon in een kringloopwinkel kan vinden als je blijft zoeken (en probeer dat maar eens met een bibliofiele uitgave!). Zo wordt Salamander 147, <i>Geen tijd voor tranen</i> van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Truus_Wijsmuller-Meijer" target="_blank">Truus Wijsmuller-Meijer</a>, als zeldzaam beschouwd en deze wordt dan ook voor hoge prijzen verhandeld. Ook voor Penguins geldt dat er verschillende heel zeldzaam zijn, <a href="https://www.youtube.com/watch?v=DZJdtADSRYM" target="_blank">check hier een YouTube video</a> waarin een verzamelaar zijn top 10 met waardevolle Penguins voorstelt. Je moet het maar net weten als je op een boekenmarkt bij een doos vol oude Penguins staat: zit er misschien een verborgen schat tussen?</li><li>niet altijd is duidelijk uit hoeveel delen een serie bestaat. Zo zijn de Salamanderpockets genummerd, maar sommige nummers in de reeks zijn nooit verschenen. Als je dat niet weet, kan je heel lang zoeken naar een nummer dat helemaal niet bestaat. Gelukkig is er niet al te lang geleden <a href="http://www.lenoirschuring.com/images/salamander.pdf" target="_blank">een mooi overzicht voor de verzamelaar verschenen</a>. Een ander voorbeeld is de Amstel Klassiek reeks van Veen uitgevers, die bijvoorbeeld <a href="https://www.libri.nl/wordpress/2019/10/21/amstel-klassiek/" target="_blank">door Danny Habets wordt verzameld</a>. Er is geen definitieve lijst met titels van deze reeks beschikbaar, dus je kunt als verzamelaar verrast worden door titels in de reeks waarvan je niet wist dat ze bestonden. Je weet dan ook nooit of je helemaal compleet bent.</li></ul><p></p><p>Door professionele boekhandelaars wordt nogal eens met dedain neergekeken op dergelijke verzamelingen van reguliere boekenreeksen. Ik maakte mij er <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2009/06/boekenweekgeschenkhaters.html" target="_blank">13 jaar geleden al boos over</a> en onlangs las ik nog een neerbuigende opmerking over verzamelaars van Salamanderpockets, die kennelijk ten onrechte trots zijn als ze 400 exemplaren bij elkaar hadden. “Welk een cultuurschat! Welk een vreugde”, noteert een niet nader te noemen Utrechtse antiquair cynisch in zijn gepubliceerde dagboek op 29 maart 1990. Ik begrijp dit soort dingen nooit zo goed. Ook ik ben enorm onder de indruk van de schoonheid van een bibliofiele uitgave of van een complete collectie van de Russische Bibliotheek van Van Oorschot. Een collectie Hermans in eerste druk is prachtig. Maar een boek is een boek en hoe leuk is het als mensen hun passie in boeken kwijt kunnen door een mooie serie pockets te verzamelen, of boekenweekgeschenken? Waarom daarop neerkijken? Dat motiveerde mij nog eens extra om hier aandacht te besteden aan zo'n weinig indrukwekkende serie waar ik toch wel wat verzameltijd in heb gestopt.</p><h4 style="text-align: left;">Vertellingen voor één nacht</h4><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz_2u2g39WAzfNyUK-SW_pRj6zHWE1qjGw3YywexQcMtil-45EavV3kHTe_z9HZV4AAhBqhakypDsFlxwJ4jZlMSiEHQvUpklxTLGMfW7ycb5TJdMO3dp22FDABMqD8BjWZF993nuVMzfTdLbyyuOE4qgEugCNdxJR2sw_CqZRl20581rfu8k/s1163/vven.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1163" data-original-width="853" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjz_2u2g39WAzfNyUK-SW_pRj6zHWE1qjGw3YywexQcMtil-45EavV3kHTe_z9HZV4AAhBqhakypDsFlxwJ4jZlMSiEHQvUpklxTLGMfW7ycb5TJdMO3dp22FDABMqD8BjWZF993nuVMzfTdLbyyuOE4qgEugCNdxJR2sw_CqZRl20581rfu8k/s320/vven.jpg" width="235" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Het Parool, 11-2-1994</i></td></tr></tbody></table>Een voorbeeld in mijn bibliotheek van een dergelijke 'goedkope' serie die nog best lastig compleet te krijgen (en ook rommelig is gepubliceerd), is de serie <i>Vertellingen voor één nacht</i> die vanaf de eerste helft van de jaren '90 van de vorige eeuw door <a href="https://www.meulenhoff.nl/" target="_blank">Meulenhoff</a> werd uitgegeven. Voor - toen nog - een paar gulden per stuk waren deze klein formaat boekjes (15 x 10 cm) te koop in de boekhandel. Een kassakoopje, waarbij ik mij herinner dat de verschillende delen in een kartonnen display stonden zodat je ze eruit kon zoeken. Het waren boekjes ter promotie van het werk van verschillende Meulenhoff-auteurs. Soms een verhaal uit een bundel, soms een hoofdstuk uit een boek maar steevast een pocket met circa 75-90 pagina's. <br />De afbeelding hiernaast is een artikel uit het Parool van 11 februari 1994 waarin MvN (Matthijs van Nieuwkerk?) opgetogen de serie aankondigt met vermelding van de prijs van vijf gulden. De schrijver noemt dit "een stuntje" en "goedkoper dan een broodje paling". In een artikel in Trouw van december 1995 worden de <i>Vertellingen voor één nacht</i> aanbevolen als Sinterklaascadeautjes. Op dat moment verschenen vier nieuwe deeltjes (Bassani, Høeg, Levi, Mishima). <a href="https://www.trouw.nl/cultuur-media/jaap-de-berg-82-heeft-vandaag-zesduizend-puzzels-gemaakt-voor-trouw-ik-wil-de-lezer-laten-glimlachen~b6013356/" target="_blank">Jaap de Berg</a> memoreert in die aankondiging nog even dat de <i>Vertellingen </i>weliswaar goedkoop zijn, maar dat de mini-Penguins die op dat moment op de markt zijn slechts een rijksdaalder kosten en daarmee half zo duur zijn.<p></p><p>De boekjes werden herkenbaar vormgegeven waarbij de standaarduitvoering is:</p><ul style="text-align: left;"><li>formaat 10 x 15 cm</li><li>een fragment van een schilderij op het omslag die op een of andere manier slapen, de nacht of nachtrust symboliseert</li><li>de titel en auteur in een vierkant blok met witte kaderrand op verschillende plekken op het omslag</li><li>in veel gevallen een balk bovenaan de voorzijde waarin de naam van de serie staat<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjk9HuyEM9mqKErmMD8sr2MRfVdoNNkwxHArPpmds_quvyryzrpM0JnsUy_qXC_5vD5ekSnpLsKwD2QREVFaW5lKJKdN6JQ27qGkcJVOa8_hmVY_63Ut-gLVXma7D56aybnml5dBx77-LndCLVbxaKGMfS9BdcM_7LzXm03asrfg2vaMIVJpuQ/s1364/7BD4985C-A90B-4913-892C-7EA35F83F134.jpeg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="764" data-original-width="1364" height="179" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjk9HuyEM9mqKErmMD8sr2MRfVdoNNkwxHArPpmds_quvyryzrpM0JnsUy_qXC_5vD5ekSnpLsKwD2QREVFaW5lKJKdN6JQ27qGkcJVOa8_hmVY_63Ut-gLVXma7D56aybnml5dBx77-LndCLVbxaKGMfS9BdcM_7LzXm03asrfg2vaMIVJpuQ/s320/7BD4985C-A90B-4913-892C-7EA35F83F134.jpeg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Twee typen logo's op de rug van de <br />Vertellingen voor één nacht</i></td></tr></tbody></table></li><li>het achteromslag bestond meestal - niet altijd - uit een foto van de auteur en een korte introductie van het werk</li><li>op de rug het logo van Meulenhoff (in twee varianten)</li></ul>In de serie verscheen werk van Nederlandse, Vlaamse en internationale auteurs uit het Meulenhoff-fonds. Bijvoorbeeld Jan Wolkers, Maarten Biesheuvel, Carolijn Visser en Hermine de Graaf. Maar ook van Primo Levi, Gustave Flaubert en Luigi Pirandello. <p></p><p>In het boek van <a href="https://www.aup.nl/en/book/9789057308666/de-regiekamer-van-de-literatuur" target="_blank">Frank de Glas</a> met de titel <i>De regiekamer van de literatuur: een eeuw Meulenhoff 1895-2000 </i>wordt beschreven hoe Meulenhoff in de jaren '80 en '90 verschillende reeksen startte (en stopte) in een poging nieuwe markten aan te boren. Onderdeel daarvan waren deze <i>Vertellingen voor één nacht</i> (vanaf 1994) en <i>Gedichten voor één nacht</i> (vanaf 1991), "eenmalige goedkope uitgaafjes bedoeld als promotie voor andere werk van de erin opgenomen auteurs". </p><p>Ik heb tot nu toe 32 titels uit of verwant aan de reeks <i>Vertellingen </i>(en <i>Gedichten</i>) <i>voor één nacht</i> weten te vinden. De meeste van de titels zijn op dit moment gewoon verkrijgbaar via Boekwinkeltjes.nl, vanaf één euro. Maar zoals altijd zijn er uitzonderingen. Van de 21 uitgaven uit de kern van de reeks - ik kom daar zo op terug - waren de uitgaven <i>Shanghai by night</i> van Carolijn Visser en <i>Minnebrieven van een Portugese non</i> in de vertaling van Arthur van Schendel op het moment van schrijven van dit blog niet onmiddellijk te koop via Boekwinkeltjes.nl of Marktplaats. Dat maakt ze niet per se schaars, maar het is wel een signaal dat ze mogelijk schaarser zijn dan de andere deeltjes.</p><h4 style="text-align: left;"><b>1: 21 Vertellingen voor één nacht</b></h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfZGLQl0BvgQIgF_tJcgOMA85xRTReyxAcZp7svDazmE3WGPSA8Z_iIdJN3Feh7TyYYDMcN7e1W4iJz-55gBsEFTbdtXHFfEUXVMwH7_jWQcxZ_uU92ZUlx3DLSIttaM6-6RnbknLiYY3Wa_Cb3SJkLBq3UHHmyRtDSTzrk_BR-zd941hgjm8/s3024/0DD9D98C-55F3-40BF-985B-5F2AAA63E890.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2858" data-original-width="3024" height="302" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfZGLQl0BvgQIgF_tJcgOMA85xRTReyxAcZp7svDazmE3WGPSA8Z_iIdJN3Feh7TyYYDMcN7e1W4iJz-55gBsEFTbdtXHFfEUXVMwH7_jWQcxZ_uU92ZUlx3DLSIttaM6-6RnbknLiYY3Wa_Cb3SJkLBq3UHHmyRtDSTzrk_BR-zd941hgjm8/s320/0DD9D98C-55F3-40BF-985B-5F2AAA63E890.jpeg" width="320" /></a></div>Het rommelig organiseren van de serie heeft te maken met de verschillende publicatievormen van de boekjes waardoor het soms arbitrair is of ze wel of niet in de serie thuishoren. Je zou kunnen zeggen dat de kern van de serie bestaat uit de boekjes die specifiek aangeduid worden als "Vertellingen voor één nacht" (in meervoud aangeduid), door en voor Meulenhoff zijn uitgegeven en regulier te koop waren in een boekhandel. Het formaat (lengte x breedte) is identiek en het gebruikte papier vergelijkbaar. Alle hebben het logo van Meulenhoff op de rug. Dit zijn de eerder genoemde 21 boekjes. Daarnaast zijn er drie deeltjes "Gedichten voor één nacht". <p></p><p>Aan de foto is te zien dat de uitvoering redelijk uniform is, maar toch zijn er verschillen. Van de 21 boekjes volgen er 16 het format "schilderij gerelateerd aan nachtrust aan de voorzijde / auteursfoto aan de achterzijde". Bij 4 exemplaren (Flaubert, Gogol, Pirandello en Wilde) is qua vormgeving gekozen voor een fantasie-design dat op de voor- en achterzijde is aangebracht, zonder auteursfoto achterop. Bij één exemplaar (Van Schendel) is de voorzijde wel een schilderij, maar is de achterzijde effen. Wellicht is er bij de vier afwijkende ontwerpen voor gekozen om uit te drukken dat het om auteurs gaat die al langer overleden zijn en uit het buitenland komen. Hoewel Pirandello duidelijk van een andere generatie is dan de andere drie (Pirandello overleed in 1936, de andere in of voor 1900). Toch waren de andere buitenlandse auteurs in de reeks (Dahl, Høeg, Levi, Marquez, Mishima, Sacks, Vargas Llosa) bij de verschijning van de reeks ofwel nog in leven, of redelijk kort daarvoor overleden (Mishima in 1970, de anderen later). Maar of de sterfdatum het verschil in ontwerp heeft gemaakt? Het is ook niet zo dat deze uitgaven later in de serie verschenen. Aan het nieuwere Meulenhoff-logo te zien verschenen de 4 in het artikel in Trouw genoemde deeltjes als laatste (Bassani, Høeg, Levi, Mishima) en zij passen bij het standaardformat.</p><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8w53ozqG3DFbQyCd8W-IrAUJz-vlw4gMYMde8X1Am1Sv5IosaJba3X-jOGQwG2zpg3I4X-84oWCjMeVD4CxDlj8RBLP4-i8LP0VkqkwBBcDl0QWHtgk0N9XA-80bWsxLM1SiOhwfH450c47UhJIK2ItNg2vozFeIrynkerNCm3rasHnZG-l0/s2810/0FE49BBE-E5AD-4E0B-BE26-AA042F91FF6D.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2810" data-original-width="2777" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8w53ozqG3DFbQyCd8W-IrAUJz-vlw4gMYMde8X1Am1Sv5IosaJba3X-jOGQwG2zpg3I4X-84oWCjMeVD4CxDlj8RBLP4-i8LP0VkqkwBBcDl0QWHtgk0N9XA-80bWsxLM1SiOhwfH450c47UhJIK2ItNg2vozFeIrynkerNCm3rasHnZG-l0/s320/0FE49BBE-E5AD-4E0B-BE26-AA042F91FF6D.jpeg" width="316" /></a></div>De lijst van 21 (in alfabetische volgorde van auteursnaam, veelal staat er geen verschijningsjaar vermeld) is als volgt:<p></p><p></p><ol style="text-align: left;"><li>Giorgio Bassani - Lida Mantovani</li><li>J.M.A. Biesheuvel - Giuliano</li><li>Roald Dahl - Madame Rosette</li><li>Gustave Flaubert - Een eenvoudige ziel</li><li>N.W. Gogol - De mantel</li><li>Hermine de Graaf - De zeevlam</li><li>Peter Høeg - Reis naar een donker hart</li><li>Oek de Jong - Lui oog</li><li>Lieve Joris - Reis naar het Hart der Duisternis</li><li>Rudy Kousbroek - De magische driehoek</li><li>Primo Levi - Mijnheer Simpson</li><li>Gabriel Garcia Márquez - In ons dorp zijn geen dieven</li><li>Yukio Mishima - Rouw om het vaderland</li><li>Luigi Pirandello - De lijfrente</li><li>Renate Rubinstein - Een man uit Singapore</li><li>Oliver Sacks - De wereld der onnozelen</li><li>Arthur van Schendel (bew.) - Minnebrieven van een Portugese non</li><li>Mario Vargas Llosa - De jonge honden van Miraflores</li><li>Carlijn Visser - Shanghai by night</li><li>Oscar Wilde - Lord Arthur Saviles misdaad</li><li>Jan Wolkers - De wet op het kleinbedrijf</li></ol><p></p><p>Naast deze 21 zijn er uitgaven die in meerdere of mindere mate als onderdeel van de reeks kunnen worden beschouwd. Ik onderscheid daarin een paar categorieën.</p><h4 style="text-align: left;">2: 3 Gedichten voor één nacht</h4><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGfdUFZxOkFaPDfn87M5GvVyHYfrJAJPq4x7TGmm46_OhEAhd6OP5gMNpdb22PKTDm87OxUWZkMiyr5Z6dzhfFPE-nrYMscmlAzO4q6pAJQ-NLcaVSmham7Bu7cfxJheXb3f376Xvey2lC3ts68C3DkWYA_6g_dOhP6Ek5sqEoMW9jWXA5NVs/s3887/CE0843C4-3FC7-45C9-BA8C-A0AAC46FAB83.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="2062" data-original-width="3887" height="170" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGfdUFZxOkFaPDfn87M5GvVyHYfrJAJPq4x7TGmm46_OhEAhd6OP5gMNpdb22PKTDm87OxUWZkMiyr5Z6dzhfFPE-nrYMscmlAzO4q6pAJQ-NLcaVSmham7Bu7cfxJheXb3f376Xvey2lC3ts68C3DkWYA_6g_dOhP6Ek5sqEoMW9jWXA5NVs/s320/CE0843C4-3FC7-45C9-BA8C-A0AAC46FAB83.jpeg" width="320" /></a><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFVEU7ebSIMeEyG22U57_mtl74jCJrwVF_PJCH76flGGLu9HhvPSLOtJeNzSvMg8BFhvM6Zqcx0hU6d8E7jaNSr8hVh50jmwFY9lL144RaufHMassnL7XDaIOkZfveK8aDjfgHEB-yrFrX2Iq8ErXckvm8pnhC1Y0zu_dzjOSD4jnQDF4Ax38/s3926/05E5675C-8511-4E97-A4E4-F2EC9134C71B.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="2013" data-original-width="3926" height="164" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFVEU7ebSIMeEyG22U57_mtl74jCJrwVF_PJCH76flGGLu9HhvPSLOtJeNzSvMg8BFhvM6Zqcx0hU6d8E7jaNSr8hVh50jmwFY9lL144RaufHMassnL7XDaIOkZfveK8aDjfgHEB-yrFrX2Iq8ErXckvm8pnhC1Y0zu_dzjOSD4jnQDF4Ax38/s320/05E5675C-8511-4E97-A4E4-F2EC9134C71B.jpeg" width="320" /></a>Er zijn voor zover mij bekend drie boekjes verschenen met de opdruk "Gedichten voor één nacht", dit zijn bundels met verzamelingen van respectievelijk Chinese, Japanse en Spaanse poëzie. Qua uiterlijk zijn de boekjes aan de voorkant, behalve de titel van de reeks, identiek aan de Vertellingen. De schilderijen hebben echter geen verband hebben met nachtrust maar passen bij het land/cultuur waaruit de poëzie is geselecteerd. Ook het formaat en het papier is hetzelfde, inclusief het logo op de rug. In die zin horen zij dus thuis in de kern van de serie. Ik herinner mij dat ze gelijktijdig met de 21 deeltjes proza werden aangeboden (in dezelfde display), hoewel uit het boek van Frank de Glas blijkt dat ze drie jaar eerder verschenen. Maar het verschil in reeksnaam onderscheidt ze natuurlijk van andere. Daarnaast zijn dit alledrie nadrukkelijk vertaalde verzamelbundels van meerdere auteurs, waar het bij de Vertellingen steeds gaat om eigen werk van één auteur. Toch is achterin de drie bundels <i>Gedichten </i>een lijstje opgenomen waarin de beschikbare uitgaven van <i>Vertellingen</i> en <i>Gedichten</i> door elkaar staan vermeld, alsof het één serie is dus. </p><p>De drie bundels zijn:</p><p></p><ol style="text-align: left;"><li>W.L. Idema (keuze en vertaling) - De volle maan van het verleden. Klassieke Chinese gedichten</li><li>J. van Tooren - Het zingen van de krekels. Japanse haiku</li><li>Dolf Verroen - Sevilla mijn liefde! <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Copla" target="_blank">Coplas</a> van Spanje</li></ol><p></p><h4 style="text-align: left;">3: Uitgaven alleen voor tijdschriftlezers</h4><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHgMCpQ6f-FacU6j39EIPMiC11OIRAlTkdMzVXArcH5LqAyVdAWW2xLeNsIBVLzqtC9p5Wc9Hz0zwOj_l2tZjaUSdHJcRNQHkph7CVxL3J7OCS4uh_eeUJHTtTPMdYVktPkrlaOhfGFFqS1zSzkHYUcYORUlK5625wQGx-L2u0GKTA642rytg/s2505/4A03D2CA-BB26-4B29-A82C-B16E5BBF6288.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="2505" data-original-width="2252" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHgMCpQ6f-FacU6j39EIPMiC11OIRAlTkdMzVXArcH5LqAyVdAWW2xLeNsIBVLzqtC9p5Wc9Hz0zwOj_l2tZjaUSdHJcRNQHkph7CVxL3J7OCS4uh_eeUJHTtTPMdYVktPkrlaOhfGFFqS1zSzkHYUcYORUlK5625wQGx-L2u0GKTA642rytg/s320/4A03D2CA-BB26-4B29-A82C-B16E5BBF6288.jpeg" width="288" /></a>Naast de uitgaven van Meulenhoff zelf voor de boekhandel, zijn verschillende <i>Vertellingen voor één nacht</i> op een bijzondere manier verschenen, namelijk als bijlage bij een tijdschrift, als cadeau voor lezers. Uiterlijk zien deze uitgaven er bijna hetzelfde uit als de reguliere <i>Vertellingen voor één nacht</i>, maar in het colofon en soms op het omslag zijn kleine verschillen te zien. Zo staat er bij deze exemplaren niet "Vertellingen voor één nacht" (meervoud) maar "Vertelling voor één nacht" (enkelvoud) op het omslag. Ook ontbreekt het Meulenhoff-logo op de rug. </p><p>Mij zijn op dit moment 6 van dit soort uitgaven bekend: één was een bijlage bij Psychologie Magazine, één bij <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Viva_(tijdschrift)" target="_blank">Viva</a>, en maar liefst vier uitgaven verschenen als bijlage bij het Vlaamse tijdschrift <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Elga_(tijdschrift)" target="_blank">Elga</a>. Wat het verzamelen van die laatste vier iets ingewikkelder voor mij maakt, is dat deze allemaal verschenen in België en nauwelijks in Nederland. Dat betekent dat het zoeken wordt bemoeilijkt omdat ze niet automatisch op boekwinkeltjes.nl of Marktplaats terechtkomen. Het is een kwestie van zoeken op Vlaamse tweedehandssites. In vijf gevallen volgen de pockets het format "schilderij op de voorkant /auteursfoto op de achterkant", maar slechts twee schilderijen verwijzen naar het thema nachtrust. In één geval (St Aubin de Téran) is er sprake van een afbeelding die zich over voor- en achterzijde uitstrekt.</p><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEik-QmyzqBh2B-H0ZznHPbCtZbVfJSw3-VCWJZ_MFSO-Vi6FIuJZ66aLitmx3lP4xoFMFlxxfp_Pu-G0GbJBqkiuIrZ0cww-kyUo9tDu6h2jAB77K_PuWrY754sBXOBOjrZrHAkcFxEwm7DQe9dxm7eOKFt7PTQUqjtZWnjwkwY4Ng-Dwq738E/s2671/A1C59B4C-FF68-4774-B7F8-6CE3B16082E5.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="2671" data-original-width="2490" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEik-QmyzqBh2B-H0ZznHPbCtZbVfJSw3-VCWJZ_MFSO-Vi6FIuJZ66aLitmx3lP4xoFMFlxxfp_Pu-G0GbJBqkiuIrZ0cww-kyUo9tDu6h2jAB77K_PuWrY754sBXOBOjrZrHAkcFxEwm7DQe9dxm7eOKFt7PTQUqjtZWnjwkwY4Ng-Dwq738E/s320/A1C59B4C-FF68-4774-B7F8-6CE3B16082E5.jpeg" width="298" /></a>Bij tijdschriften verschijnen regelmatig literaire uitgaven in de vorm van een kleine pocket. Specifiek van Viva heb ik bijvoorbeeld zelf nog een verhaal van Margriet de Moor staan dat met het blad werd meegestuurd (<i>Op de rug gezien</i>). Bij boekwinkeltjes.nl vind ik verhalen van Ronald Giphart en Herman Brusselmans die bij Viva verschenen. In al deze gevallen is de uitvoering echter wezenlijk anders dan die van de <i>Vertellingen voor één nacht</i>, zowel qua vorm als qua opmaak. </p><p>Uitgaven verschenen bij tijdschriften:</p><p></p><ol style="text-align: left;"><li>(Elga 1997) Jan Burke - Duivelse fantasieën</li><li>(Elga juli 1994) Marilyn French - Dagboek van een slavin</li><li>(Elga januari 1995) Lieve Joris - Amadou</li><li>(Elga juli 1995) Carolijn Visser - Een tuin in de tropen</li><li>(Psychologie Magazine november 1995) Oliver Sacks - Wel en niet zien</li><li>(Viva juni 1995) Lisa St Aubin de Terán - Zee van verlangen</li></ol><p></p><h4 style="text-align: left;">4: Overige uitgaven</h4><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpbJGAZL6LJO1BXVd2yzqaeOuJ_L0CMlETETuT41Is3pQ2NIJzzaV7FMnn7oKmngOb-LFzvY_xILQngCn_rWl-e8UlcATpxITvcWvo3c120BXkjpz-y_6jzXrrC90WJUbflBNdlidWXpLZBbHp-jUxg7jN06zKT9_gfnHTaikC3Oos-bXyVAU/s2864/EACCC4F9-A45D-4B23-A2FD-A390B1B41B9A.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="1946" data-original-width="2864" height="217" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhpbJGAZL6LJO1BXVd2yzqaeOuJ_L0CMlETETuT41Is3pQ2NIJzzaV7FMnn7oKmngOb-LFzvY_xILQngCn_rWl-e8UlcATpxITvcWvo3c120BXkjpz-y_6jzXrrC90WJUbflBNdlidWXpLZBbHp-jUxg7jN06zKT9_gfnHTaikC3Oos-bXyVAU/s320/EACCC4F9-A45D-4B23-A2FD-A390B1B41B9A.jpeg" width="320" /></a></p><p><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgA3rkL2w-LzaWX1GGbyN29MMo5-6eF7RKoI_RcPuIWvPZ12WbP13M0pvKuVNtbH-fB96wjOpHvAYSeYRk7qQUKOIWmDsaDCk-x9WtJMJMn-qiDKmcQ1-UWR7xggV1ucyoSSayyXCtBFwXvGdqoRhXFgRjVwIrkTCOm6ri8z1elLiiMiuY5Kz0/s3349/0FF314F7-FDF3-4034-9E6D-4EEC8866892F.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="2238" data-original-width="3349" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgA3rkL2w-LzaWX1GGbyN29MMo5-6eF7RKoI_RcPuIWvPZ12WbP13M0pvKuVNtbH-fB96wjOpHvAYSeYRk7qQUKOIWmDsaDCk-x9WtJMJMn-qiDKmcQ1-UWR7xggV1ucyoSSayyXCtBFwXvGdqoRhXFgRjVwIrkTCOm6ri8z1elLiiMiuY5Kz0/s320/0FF314F7-FDF3-4034-9E6D-4EEC8866892F.jpeg" width="320" /></a></p>De laatste twee boekjes zijn wat mij betreft echt randgevallen. Alleen op basis van het formaat en een aantal elementen van de uitvoering kan je volhouden dat ze verwant zijn aan de serie, maar het onderscheidende criterium "... voor één nacht" ontbreekt helemaal. Het vereist dus wat lenigheid in denken om ze erbij te zetten. Het gaat hier in de eerste plaats om een bundeltje verhalen met de titel <i>Pennevruchten</i>, dat je in 1995 cadeau kreeg bij aanschaf van een Parker 45 Matte Black. Hierin staan verhalen opgenomen van Adriaan van Dis, Maarten Biesheuvel, Fleur Bourgonje, Roald Dahl en Charlotte Mutsaers. De tweede is een boekje van Etienne van Heerden met daarin twee verhalen: <i>De dolle hond</i> en <i>Kikuyu</i>. Deze werd in 1997 door de Vlaamse Boekverkopersbond uitgegeven ter gelegenheid van de Boekenweek, met de focus op Zuid-Afrika. Het boekje van Van Heerden lijkt nog het meest op de uitgaven in de reeks: auteur en titel staan in een vierkant vak met witte omlijning, Er staat een schilderij op de voorkant en een auteursfoto op de achterkant. En in een horizontale balk staat wat het voor uitgave is. De uitgave <i>Pennevruchten </i>is echt een buitenbeentje; alleen het formaat en de uitgever stemmen overeen en eventueel het vierkante vak met titel en auteur (hoewel zonder witte rand). Maar in dit geval is ook het papier anders.<p></p><h4 style="text-align: left;">Nog iets over de auteurs</h4><p>Het is altijd interessant om nog even een blik te slaan op de auteurs in de serie. Ik schreef al dat het een gemengd gezelschap is van Nederlandse, Vlaamse en internationale auteurs. Dat het deels Nederlandstalig werk is en deels vertaald. Maar los daarvan zijn er enkele auteurs die met meerdere werken zijn vertegenwoordigd:</p><p></p><ul style="text-align: left;"><li>Carolijn Visser, Lieve Joris en Oliver Sacks vinden we twee keer terug met werk in deze reeks. In alle gevallen zijn ze één keer te vinden in de kern van de verzameling (de 21 boekjes) en één keer in een bijzondere uitgave. Niet verrassend is de tweede uitgave van Oliver Sacks verspreid als bijlage bij Psychologie Magazine. Visser en Joris zijn beide meegestuurd met Elga magazine.</li><li>Nemen we ook de verhalen in de bundel <i>Pennevruchten</i> mee, dan hebben ook Maarten Biesheuvel en Roald Dahl twee vermeldingen in de reeks, één keer in de kerncollectie en dus één keer in een verzamelbundel.</li><li>Drie van mijn uitgaven zijn gesigneerd: de beide uitgaven van Lieve Joris en die van Oek de Jong.</li></ul><p></p><h4 style="text-align: left;">Compleet of niet?</h4><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh9sAMWdKcK2zhKZsKOD1ul4lVHB3CJslnZDOSqv51Nl5lLXRL8s-1X4BnR4rezx-ZByLA0QZFmjeJaYZnYnut7G1cDSSEGf3M5LM0vONhHLD6-T-HKaYbS8HI_Zx0KJz-K6A4lpIgqSAmv5aX7q2Bs_Ijs-v4NH6x0-5GrIQJnI0y6Fj5Q0kw/s410/burke.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="410" data-original-width="271" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh9sAMWdKcK2zhKZsKOD1ul4lVHB3CJslnZDOSqv51Nl5lLXRL8s-1X4BnR4rezx-ZByLA0QZFmjeJaYZnYnut7G1cDSSEGf3M5LM0vONhHLD6-T-HKaYbS8HI_Zx0KJz-K6A4lpIgqSAmv5aX7q2Bs_Ijs-v4NH6x0-5GrIQJnI0y6Fj5Q0kw/s320/burke.jpg" width="212" /></a></div>Zoals het gaat met dit soort uitgaven weet ik dus nooit of ik de serie al dan niet compleet heb. Zeker als het gaat om de bijzondere uitgaven buiten de kern van de serie. Ik ben redelijk zeker dat de kern van de serie <i>Vertellingen voor één nacht</i> is beperkt tot 21 titels en dat er 3 titels als <i>Gedichten voor één nacht</i> mogen worden beschouwd. Maar voor het aantal uitgaven dat met tijdschriften werd meegestuurd of anderszins als cadeau/speciale uitgave is gepubliceerd durf ik mijn hand niet in het vuur te steken. Zo ontdekte ik nog maar kort geleden het bestaan van de bundel <i>Pennevruchten</i>, nog daargelaten de vraag of deze eigenlijk wel echt tot de serie hoort. Het zal dus toch een kwestie blijven van zoeken in de bakken met miniboekjes bij antiquariaten en kringloopwinkels om te zien of er nog een exemplaar opduikt dat qua formaat, uitvoering, papier en/of opdruk als deel van deze verzameling mag worden beschouwd. Wat dat betreft helpt de catalogus van de Koninklijke Bibliotheek ook niet echt, want daarin staan maar 11 uitgaven gemarkeerd als onderdeel van de serie. Tussen die 11 staat ook één van de bijzondere uitgaven, dus kennelijk hanteert de KB de brede definitie van de serie. Zo beschouwd missen er dan nog minstens 21 deeltjes bij de KB. Het betekent dat ik de rest heb toegevoegd aan <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2020/11/309-uit-de-nalatenschap-van-adri.html" target="_blank">mijn lijstje boeken dat ooit aan de KB zal worden gedoneerd</a>, ter toekomstige aanvulling van de collectie daar.</div><div><br /></div><div>Voor wat betreft de mij bekende 32 boekjes mis ik er nu nog eentje: de uitgave <i>Duivelse fantasieën</i> van <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jan_Burke" target="_blank">Jan Burke</a> is vooralsnog onvindbaar. Schrijver dezes houdt zich zoals altijd warm aanbevolen bij eenieder die het boekje heeft liggen en er afstand van zou willen doen...</div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-75145692299472059492023-01-02T18:00:00.006+01:002023-01-06T12:12:53.872+01:00339 - Verrassende veilingvondst: Nescio<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCTSyjcqWkx31YlO8Q7GY6btSLqG6zf3d5CEC6vPMQJDYyKF8veSH4HNPLYewdEp_jQm8cHxM1ClUSwDxsBwwHvi0b83wKMgcBR39WkSFhCDCFToTh7A3ugxiXjU4d5p7BkMlAWTvxmlLnGKSYgJnRZUXoX6M2Zdpvu4z7KLQZsbYHuOMNJ4I/s363/veiling.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="247" data-original-width="363" height="218" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCTSyjcqWkx31YlO8Q7GY6btSLqG6zf3d5CEC6vPMQJDYyKF8veSH4HNPLYewdEp_jQm8cHxM1ClUSwDxsBwwHvi0b83wKMgcBR39WkSFhCDCFToTh7A3ugxiXjU4d5p7BkMlAWTvxmlLnGKSYgJnRZUXoX6M2Zdpvu4z7KLQZsbYHuOMNJ4I/s320/veiling.jpg" width="320" /></a></div>Vaste lezers van dit blog weten dat ik trouw verslag doe van mijn ervaringen bij boekenveilingen: de blijdschap wanneer ik mooie kavels heb gewonnen en langgezochte boeken aan mijn collectie kan toevoegen en de teleurstelling wanneer ik achter het net vis. Dat laatste komt trouwens vaker voor dan het eerste want ik probeer live meebieden met veilingen te vermijden om geen slachtoffer te worden van de gekte in de veilingzaal en zo meer te betalen dan ik eigenlijk zou willen of kunnen. Ik breng in de regel vooraf een schriftelijk bod uit en hoop er dan maar het beste van. Meestal loopt dat slecht af, maar regelmatig hou ik er toch een paar mooie boeken aan over.<p></p><p>Zo ook dit najaar bij de veilingen in november en december. Op basis van de catalogi van <a href="https://www.bubbkuyper.com/" target="_blank">Bubb Kuyper,</a> <a href="https://zwiggelaarauctions.nl/" target="_blank">Zwiggelaar</a>, <a href="https://b-n.nl/" target="_blank">Burgersdijk en Niermans</a> en <a href="https://wavemaker.venduehuis.com/auction?auction=519" target="_blank">Van Stockum</a> had ik in totaal op circa 25 lots geboden. Daarvan won ik er drie - ogenschijnlijk de opmaat voor een heel teleurgesteld stukje. Maar dat is dit niet, want ook dit najaar blijkt dat het niet gaat om de kwantiteit, maar vooral om de kwaliteit van het gekochte.</p><p>De aangename verrassingen hebben voor het grootste deel betrekking op Nescio. Ik kocht dit jaar twee kavels met Nescio-uitgaven: één bij Burgersdijk en Niermans en één bij Zwiggelaar. Het leverde een mooie uitbreiding van mijn collectie op.</p><h4 style="text-align: left;">Een voorloper/inspirator van Nescio?</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivVfawsxXGhauFG9sEf_8-kt25roMlvkr386Izu6EKe3JAH2lQCFtAk1EA3FDJdXcOzOIh1jKAHpWanEKOxqgpg8EUk5oeTefUd7Y72lmI1z8nRWhyMDwcw79bcQzt9mZEmTr4XvcqsQVd00QTP12l5kadIU6qkG5ml-iWjjpqbpHh2hScE_I/s423/nescio.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="423" data-original-width="331" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivVfawsxXGhauFG9sEf_8-kt25roMlvkr386Izu6EKe3JAH2lQCFtAk1EA3FDJdXcOzOIh1jKAHpWanEKOxqgpg8EUk5oeTefUd7Y72lmI1z8nRWhyMDwcw79bcQzt9mZEmTr4XvcqsQVd00QTP12l5kadIU6qkG5ml-iWjjpqbpHh2hScE_I/s320/nescio.jpg" width="250" /></a></div>Bij Burgersdijk en Niermans kocht ik <a href="https://b-n.nl/auction/product/356/306/2" target="_blank">een exemplaar</a> van de curieuze uitgave <i>Studentenhaver</i> van Tjebbo Franken. Dat dit boek wordt gelinkt aan Nescio heeft te maken met een artikel van <a href="https://www.mediamatic.net/nl/page/368973/sander-bink" target="_blank">Sander Bink</a> op de website <a href="https://rond1900.nl/een-mode-dekadentje-en-het-model-voor-nescios-uitvreter/" target="_blank">rond1900.nl</a>, waarin wordt betoogd dat het boek <i>Studentenhaver</i> mogelijk een inspiratie is geweest voor Nescio bij het schrijven van zijn debuut. NRC Handelsblad pikte dit verhaal op en publiceerde er over in 2013 (<a href="https://www.nrc.nl/nieuws/2013/02/11/het-model-voor-een-wondelijke-kerel-a1468356" target="_blank">achter betaalmuur</a> maar hier is <a href="https://12ft.io/proxy?q=https%3A%2F%2Fwww.nrc.nl%2Fnieuws%2F2013%2F02%2F11%2Fhet-model-voor-een-wondelijke-kerel-a1468356" target="_blank">een omleiding</a>).<p></p><p>Tjebbo Franken (1883-1966) was een Haarlemse arts en schrijver. Hij studeerde rond 1900 in Amsterdam en was daar lid van de in 1902 opgerichte studentenvereniging P.A.L.L.A.S. Franken heeft verschillende boeken op zijn naam staan over uiteenlopende onderwerpen, zoals <i>Het bloembollenboek </i>(1930) maar ook een roman over Frans Hals en het boek <i>Tusschen leven en dood. Lief en leed uit een dokterspraktijk </i>(1929). Die laatste titel bevat een serie schetsen over gebeurtenissen in zijn dokterspraktijk. Dat genre was hem niet vreemd, want voor het blad Propria Cures schreef hij kort na de eeuwwisseling diverse schetsen uit het studentenleven, à la Klikspaans Studenten-typen, maar dan uit het fin de siècle. Kort na 1900 werden deze gebundeld in S<i>tudentenhaver. Uit het Amsterdamsche Studentenleven</i> (Amsterdam, Scheltens & Giltay). Mogelijk in 1909, hoewel de KB vermeldt dat het boek ca 1902 verscheen. Het staat echter als "nieuw verschenen" in 1909 in verschillende uitgaven voor boekhandelaren. Overigens is het boek opgedragen aan P.A.L.L.A.S.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZmCfxaxmm2cDXt-ub3_NEazzkTWz_d4thMgKx0GgEAWG4yzlg8gopfpVvHaClNB1IedB2Y0usQxS_PR4XNG43buaQzs3VhovDPBZt69DmaEfPHubMg--ha-H1JyAMR8YWC6jPyn89SyPqeow2G-6qd3YZhEDxmGQjuRmNPPsiVPIFSxOgcsE/s2000/bohemien.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2000" data-original-width="1500" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiZmCfxaxmm2cDXt-ub3_NEazzkTWz_d4thMgKx0GgEAWG4yzlg8gopfpVvHaClNB1IedB2Y0usQxS_PR4XNG43buaQzs3VhovDPBZt69DmaEfPHubMg--ha-H1JyAMR8YWC6jPyn89SyPqeow2G-6qd3YZhEDxmGQjuRmNPPsiVPIFSxOgcsE/s320/bohemien.jpg" width="240" /></a></div>Sander Bink betoogt dat met name de schets van het "'t Mode-dekadentje" in de bundel en ook het verhaal "Bohémien" (zie afbeelding) opvallende parallellen met het werk van Nescio laten zien. Hij schrijft: <p></p><blockquote><p>Ze hebben namelijk her en der wel wat weg van het werk van Frankens leeftijdsgenoot Nescio, met name vanwege de licht weemoedige Amsterdamse setting, het constante gebruik van ‘-ie’ (‘had-‘ie’, ‘werd-‘ie’, ‘gaf-‘ie). Een verschijnsel dat wij hier eerder ‘proto-Nescio’ noemden, maar het is wellicht juister om te zeggen dat Nescio, die rond 1900 in Amsterdam studeerde en werkte, in zijn taal waarschijnlijk meer bij zijn schrijvende omgeving aansloot dan doorgaans gedacht wordt. Dat hij met kop en schouders boven zijn schrijvende tijdgenoten uitsteekt blijft daarmee onveranderd. Opvallende parallel zijn ook de verkleinwoordjes, al dan niet in de titels van de verhalen: ‘bourgeoistje’, ‘renteniertje’, ‘doktertje’, ‘dekadentje’. (...) ‘Japi’ heet Nescio’s legendarische uitvreter, wiens verhaal voor het eerst in De Gids van januari 1911 werd gepubliceerd, die de volmaakte bohémien wil zijn. ‘Jaapie’ heet Tjebbo Frankens bohémien en over wie ‘Janse, de koekebakker van op de hoek een mening heeft. En als Jaapie plots vertrokken is met ‘s’n tasch en sès skone boorde en z’n tandenborstel en s’n twee nieuwe overhemde’ vreest men: ‘och got meneer, as-ie zich maar niet gaat verdrinke.’ (p.160) ‘Op een zomermorgen om half vijf, toen de zon prachtig opkwam, is hij van de Waalbrug gestapt’ schrijft Nescio over het einde van zijn Japi. (...) Ook Frankens Jaapie is een uitvreter, die ondanks chronisch geldgebrek graag reist. (...) Kortom, een Jaapie, een koekenbakker en een dichtertje in één verhaal dat staat in een in 1909 bij een grote Amsterdamse uitgeverij verschenen boek? Het is op z’n minst een curieus toeval! In ieder geval kan Nescio het verhaal gelezen hebben. Ook is het mogelijk dat Nescio uit dezelfde Amsterdamse studentikoze bron of verhalen daarover heeft geput. Maar kom dáár maar eens achter! Misschien in de archieven van P.A.L.L.A.S of Propria Cures? Wie het kan vinden mag het zeggen. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiecEUgc9MP0rGtoRcmufuVobPON4HuXD4WSSGit-EgfJisG7CEweCmNzTvjYwnOhaNPJsOGk1EFqCbotb2T3w0qShgHv83OltzV1_yZTgFBhTdK2YfANRWFi-25WTXw9aEiR6FIaLJ41Bx87PqkssXLZteoCiCjUDT3zFAKO4AprACcGHVe4k/s529/dts_2564022_mpeg21_0005_image.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="529" data-original-width="363" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiecEUgc9MP0rGtoRcmufuVobPON4HuXD4WSSGit-EgfJisG7CEweCmNzTvjYwnOhaNPJsOGk1EFqCbotb2T3w0qShgHv83OltzV1_yZTgFBhTdK2YfANRWFi-25WTXw9aEiR6FIaLJ41Bx87PqkssXLZteoCiCjUDT3zFAKO4AprACcGHVe4k/s320/dts_2564022_mpeg21_0005_image.jpg" width="220" /></a></div><p></p></blockquote><p>Mooie observaties en op zijn minst opmerkelijk. Reden genoeg om deze bundel toe te willen voegen aan mijn Nescio-collectie en ik was blij dat het werd aangeboden bij Burgersdijk en Niermans. Ruim zes jaar geleden werd <i>exact dit exemplaar</i> <a href="https://www.catawiki.com/nl/l/7830377-nescio-tjebbo-franken-studentenhaver-1909" target="_blank">aangeboden bij Catawiki</a>. Ik herken het aan het ingeplakte ex-libris van Paula Winkler (1889-1939) die het boek in 1909 tot haar eigendom maakte. Toen was de opbrengst 130 euro, nu samen met De Roos-uitgave van Nescio kostte het 100 euro (exclusief veilingkosten). Een verzamelaar die zijn collectie van de hand doet of wellicht is overleden? Het boek geeft er geen antwoord op.</p><p>In de uitgebreide biografie over Nescio van Lieneke Frerichs die in 2021 verscheen wordt de wording van de verhalen <i>De uitvreter</i> en <i>Titaantjes</i> uitvoerig beschreven en daarin staat geen enkele verwijzing naar Franken of <i>Studentenhaver</i>. Frerichs laat zien hoe de verhalen van Nescio zich geleidelijk aan ontwikkelden, op basis van verschillende eerdere schetsen. Daaruit blijkt een authentieke ontwikkeling, nog steeds met mogelijke invloed van diverse verschenen verhalen uit die periode maar zonder dat één ervan nadrukkelijk wordt aangewezen. De oer-vorm van Nescio's verhalen was al ruim voor het verschijnen van Franken's boek zichtbaar. </p><h4 style="text-align: left;">Een onverwachte luxe editie</h4><p>Een tweede kavel van Nescio kocht ik bij <a href="https://zwiggelaarauctions.nl/index.php?p=a&select=88,887,39972" target="_blank">Zwiggelaar</a>. Bij dit kavel ging het mij eigenlijk vooral om de drie door Joost Swarte geïllustreerde Nescio-uitgaven in een cassette. Ik heb de losse exemplaren al wel, maar deze set heeft niet alleen de geïllustreerde cassette, maar ook nog een poster met schetsen van Swarte voor deze uitgaven. Oorspronkelijk verscheen deze cassette in 2007, maar toen ben ik vergeten 'm te kopen en sindsdien staat hij op mijn zoeklijst. De nieuwprijs was destijds €35, het enige exemplaar dat nu op boekwinkeltjes.nl staat kost €90. Mijn inschatting is dat ik de overige boeken in dit kavel weer door zou kunnen verkopen, waardoor ik wellicht mijn investering weer terug zou verdienen en uiteindelijk (veel) minder zou uitgeven dan de gevraagde €90 bij boekwinkeltjes.nl. In het kavel bij Zwiggelaar zit immers ook een tweede druk van Nescio's werk, de beroemde uitgave uit 1933 met bandontwerp van P.A.H. Hofman. Het is een van de exemplaren in heellinnen, helaas zonder buikbandje. Na toezending van dit kavel bleek dit exemplaar fraaier te zijn dan de tweede druk die ik zelf heb staan. Hier kon dus een ruil plaatsvinden waardoor de kwaliteit van mijn collectie weer wat is verhoogd.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEguCY4ykgkOtEMqz4JFTrvIQ6he1HDNXxNRcYt4WxIYhBfXHixGXF6OmJSSEAAxkElXZ-cjtr2fxqGuh8vfT6NZQ82BQBacHO3Gbd8q7-cPTuwxx-vH5556sem9IFeKIT-4Bp9eKHN6L5hzLH1kHYjAruULnDI2_6WP_Vm23wfW8bHDEyevaH4/s652/nescioschetsen.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="431" data-original-width="652" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEguCY4ykgkOtEMqz4JFTrvIQ6he1HDNXxNRcYt4WxIYhBfXHixGXF6OmJSSEAAxkElXZ-cjtr2fxqGuh8vfT6NZQ82BQBacHO3Gbd8q7-cPTuwxx-vH5556sem9IFeKIT-4Bp9eKHN6L5hzLH1kHYjAruULnDI2_6WP_Vm23wfW8bHDEyevaH4/s320/nescioschetsen.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>De grootste verrassing in het kavel bleek echter het exemplaar van Mene Tekel te zijn. Van Mene Tekel heb ik al verschillende exemplaren, zoals de eerste druk uit 1946, de tweede druk uit 1947 met stofomslag en uiteraard ook de door Joost Swarte geïllustreerde editie. Ik dacht eerst dat het exemplaar in dit kavel een tweede druk was, maar dan zonder stofomslag. Bij het vergelijken van mijn nieuwe exemplaar en de exemplaren in mijn kast bleek er iets vreemds aan de hand te zijn: het blauwe linnen waarin deze Mene Tekel was gebonden past noch bij de eerste, noch bij de tweede druk. Bovendien leek het papier anders én was het exemplaar een paar millimeter hoger en breder. Kortom, hier was iets vreemds aan de hand en dit diende uitgezocht te worden. In de kavelbeschrijving van Zwiggelaar werd geen melding gemaakt van dit boek of een bijzonderheid daarbij, daar kwam ik dus niet verder mee.</p><p></p><table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrJw3_jbaEDdCiOnK-wmoUDSuUxm1_BY_XsuTdAfgWrQBYKMXNTrK0Y7vkJFs8zWpWesCnmb7MU-EiopZDdeuGiuqxZ_VIjQ-aNkMYDCL-Lk4hM4zELPgRNo35s3-nPdGk7y2UBKE9JdNWtjZPCYoXJX-hf_svKuHjidYy2uAEX47gs4OfQpI/s3611/IMG-1539.jpg" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1872" data-original-width="3611" height="333" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrJw3_jbaEDdCiOnK-wmoUDSuUxm1_BY_XsuTdAfgWrQBYKMXNTrK0Y7vkJFs8zWpWesCnmb7MU-EiopZDdeuGiuqxZ_VIjQ-aNkMYDCL-Lk4hM4zELPgRNo35s3-nPdGk7y2UBKE9JdNWtjZPCYoXJX-hf_svKuHjidYy2uAEX47gs4OfQpI/w640-h333/IMG-1539.jpg" width="640" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Luxe editie, eerste druk en tweede druk van Mene Tekel</i></td></tr></tbody></table><br />Ook een eerste zoektocht op internet leverde niks op. Maar de combinatie van de zoektermen "Mene Tekel" en "blauw linnen" bracht mij uiteindelijk bij.... mijn eigen blog! Wat bleek: meer dan een decennium geleden was ik ook al aan het jagen op Nescio-kavels bij het kwartet boekenveilingen Bubb Kuyper, Zwiggelaar, Van Stockum en Burgersdijk en Niermans. <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2011/12/de-boeken-die-ik-niet-kocht.html" target="_blank">In mijn bijdrage van december 2011</a> deed ik er verslag van, waarbij sprake was van grote treurnis doordat ik vrijwel alle kavels waar ik op had geboden was misgelopen. Eén van de boeken die ik niet had kunnen kopen was een in blauw linnen gebonden luxe editie van Mene Tekel, die zowel bij Van Stockum als bij Bubb Kuyper werd aangeboden. Bij Van Stockum had ik niet geboden, maar bij Bubb Kuyper wel en daar ben ik overboden door Fokas Holthuis, zoals hij toegaf in een reactie onder dat bericht op mijn blog uit 2011. In de nieuwsbrief van Fokas Holthuis eind 2011 stond voor €225 een (ander) exemplaar met signatuur van Fred Batten. In <a href="https://fokas.nl/2016/12/23/catalogus-79-wintervermaak/" target="_blank">catalogus 79 van Fokas Holthuis</a> uit 2016 stond weer een ander (ongesigneerd) exemplaar, dit keer voor €325. Dit exemplaar is dus een mooie vondst in een verzamelkavel bij Zwiggelaar. <p></p><p>Dat najaar van 2011 leverde trouwens een serie veilingen op met een groot aantal door mij begeerde boeken. Wat ik erg hoopvol vind is dat ik veel van de boeken die ik toen misliep, inmiddels toch bezit. Het exemplaar van Bloesemtak dat ik toen niet won bij Zwiggelaar <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2022/09/336-bibliofiele-bordewijk-uitgaven.html" target="_blank">kocht ik afgelopen jaar via Catawiki</a>. De eerste druk van Nescio die ik toen misliep, <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2013/01/hoogtepunt-van-nescio-in-mijn.html" target="_blank">kocht ik twee jaar later</a> alsnog. De tweede druk van Nescio’s hoofdwerk heb ik intussen dus ook. Tien jaar geleden liep ik overigens ook een eerste druk van Karakter mis en het toeval wil dat ik ook deze keer dit boek misliep. Bij Zwiggelaar werd een eerste druk met stofomslag aangeboden. Getaxeerd op 100-200 euro bood ik 300, maar het boek ging weg voor 400. Jammer, maar volgende keer beter. Ik hoop in mijn stukje van najaar 2031 te kunnen melden dat ik het boek alsnog heb kunnen kopen.</p><h4 style="text-align: left;">Het derde gewonnen kavel</h4><div>Het grootste nieuws van dit najaar kwam uit de beide Nescio-kavels die ik kocht. Maar ik won nog een derde kavel: bij de boekenveiling onder de naam Van Stockum (tegenwoordig onderdeel van het Venduehuis Den Haag) kocht ik een leuk kaveltje met uitgaven van Stichting de Roos. Het ging mij daarbij vooral om de extra's in het kavel: efemera van/over Stichting de Roos, ter uitbreiding van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/06/320-bibliofiele-ephemera-blootgelegde.html" target="_blank">de efemera die ik al heb</a>. Zoals een mooie poster met aankondiging van de tentoonstelling over de Roos in Museum Meermanno in 1973 en de uitgave <i>Bij tien tekeningen van S.H. de Roos</i> uit 1949 van G.W. Ovink, strikt genomen geen uitgave van De Roos maar natuurlijk wel over de naamgever van deze stichting. Ook kon ik een ongenummerde De Roos-uitgave in mijn kast vervangen door een genummerde, zodat mijn collectie ook op dat punt weer iets in kwaliteit is toegenomen.</div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-58030761625058403422022-11-18T14:11:00.005+01:002023-04-17T14:00:59.935+02:00338 - Winkeldagboek deel 3: 40 jaar beslommeringen in een antiquariaat <p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWrXSEm7lfp0X_OzMF-aXHknneO15oFZQHPUtOIymrthgzr3fLcp0a-1YUfua3LuSD1-j2Po9tneWS1u8FCFnmD5xdKo4jv1ioZyTqP4OAHRf_43F2hzZW6hyCoSB5uh8ALcARbQ3gagg_gMuxFRlrr8qy-ONaw31N7QVaQvd4guC71-M-DSw/s3687/D3455EA6-5250-4D92-A0E1-B9B1840D8007.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3687" data-original-width="1708" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWrXSEm7lfp0X_OzMF-aXHknneO15oFZQHPUtOIymrthgzr3fLcp0a-1YUfua3LuSD1-j2Po9tneWS1u8FCFnmD5xdKo4jv1ioZyTqP4OAHRf_43F2hzZW6hyCoSB5uh8ALcARbQ3gagg_gMuxFRlrr8qy-ONaw31N7QVaQvd4guC71-M-DSw/s320/D3455EA6-5250-4D92-A0E1-B9B1840D8007.jpeg" width="148" /></a></div>Het zong al een tijdje rond in bibliofiele kringen, maar nu is het dan toch eindelijk zover: het derde deel van het vermaarde Winkeldagboek is verschenen, zoals altijd geschreven door René Hesselink en Hans Engberts (†2011) van het Utrechtse <a href="https://www.hinderickxenwinderickx.nl/" target="_blank">antiquariaat Hinderickx en Winderickx</a>. De donderdag van het verschijnen stond ik toevallig voor de etalage van Hinderickx & Windericks (H&W) aan de Oudegracht in de befaamde eurobakken te loeren, toen René ineens drie exemplaren van het winkeldagboek in de etalage legde, recht voor mijn neus. Met een briefje erop met de prijzen voor de paperback en voor de gebonden versie. Vers uit de doos gehaald waarschijnlijk, dus opgewekt stapte ik vervolgens naar binnen om naar de gebonden versie te vragen. Die bleek echter nog niet beschikbaar; pas een dag later zou die in de winkel zijn. Gelukkig stond mijn naam al op een lijst voor deze gebonden editie, zodat ik zaterdag alsnog een gesigneerd exemplaar in mijn brievenbus vond. Hoewel er nog ruim 100 boeken op mijn leesstapel liggen, kreeg dit nieuwe winkeldagboek natuurlijk onmiddellijk voorrang. De paperback is trouwens overal te koop, maar de gebonden editie alleen bij H&W. En drie gebonden (en gesigneerde) delen op een rijtje is uiteindelijk toch het mooiste. </div><div class="separator" style="clear: both; text-align: left;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSIcx95AkZtQpc_7KgCXXRcyKSPOYLk4wNYv1fyVAECa9_Z83AME7r2HzEtlcZCGUv_bTBb4eXLl2HQ4MRFBKqfvPJ0-4m0jobjv-0LJ27zFYUUmRLqHy5YjqBTu4XN-Z1AW7as1MPMka202AgMw__f8o3Wy0mVX4AESjrQnu8nGlIHKHvm5w/s3712/902874ED-D2C7-45A5-BCD2-925B07C814D8.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3712" data-original-width="2419" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiSIcx95AkZtQpc_7KgCXXRcyKSPOYLk4wNYv1fyVAECa9_Z83AME7r2HzEtlcZCGUv_bTBb4eXLl2HQ4MRFBKqfvPJ0-4m0jobjv-0LJ27zFYUUmRLqHy5YjqBTu4XN-Z1AW7as1MPMka202AgMw__f8o3Wy0mVX4AESjrQnu8nGlIHKHvm5w/s320/902874ED-D2C7-45A5-BCD2-925B07C814D8.jpeg" width="209" /></a></div>Naast de drie gepubliceerde winkeldagboeken verscheen er in 1997 al een eerdere versie. In een oplage van 250 werd bij “De Gecroonde Cnoop” ook al een winkeldagboek gepubliceerd. De Gecroonde Cnoop verwijst overigens naar <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lantaarnconsoles_in_de_Utrechtse_Binnenstad" target="_blank">een lantaarnconsole</a> op de gevel van het pand. Het werkje verscheen ter gelegenheid van het 15-jarig bestaan van het antiquariaat. Die uitgave is vooral een verzameling anekdotes uit de boekhandel, zonder datum. Nog niet echt een dagboek dus. Dat format kwam pas bij de publicatie van het eerste grote winkeldagboek in 2003.<div><br />De belangrijkste vraag bij dit deel was of de heren er in zijn geslaagd om het hoge niveau van de eerste twee delen vast te houden. Dat is zonder twijfel gelukt. Het winkeldagboek wemelt nog steeds van de zeurkousen in de winkel, allerhande opvattingen over mede-antiquariaten, verzamelaars, klanten en literaire persoonlijkheden en natuurlijk klaagzangen over omzetten. Hoewel het overall prima gaat met het antiquariaat (28 september 2010: “Hinderickx & Winderickx, de enige winkel ter wereld met dit gruwelijke probleem: te veel klanten). Het levert nog steeds verslavend leesvoer vol mooie anekdotes over het leven aan de Oudegracht. En duidelijke meningen over van alles. Paperbacks bijvoorbeeld (17 augustus 2008: "Wij willen geen paperbackx meer, want u wilt ook geen paperbackx. Weg met de paperback! Dood aan de paperback!), Kees Fens (18 juni 2008: "Zijn zinnen leken zowel aan het begin, als in het midden en aan het eind te kunnen beginnen") en ontrouwe verzamelaars die hun met hulp van H&W bij elkaar gescharrelde collectie Hermans uiteindelijk elders verkopen (6 oktober 2008: "Ik ben er even wezen kijken, maar ik werd bijkans misselijk. Ik geloof dat dit de meest verraderlijke daad is die mij in 25 jaar antiquariatenbestaan is geleverd"). En dit is nog maar 2008, het laat zich raden wat er in de rest van het boek zoal wordt geschreven. Mooi vond ik ook de klacht over lezers die hun tweedehands boeken laten signeren (ja, <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/11/325-500-gesigneerde-boeken.html" target="_blank">ik voel mij aangesproken</a>). Hans schrijft:<p></p><blockquote><p>In de kelder aan het werk voor de markt in Deventer, maak ik me kwaad op die zgn. verzamelaars die met hun tassen vol boeken signerende schrijvers lastigvallen. (…) Echt goede schrijvers werken niet mee aan deze vervalsing, die namelijk de schijn van nabijheid wekt. Als ze het wel doen is het uit naïeve goeiigheid. Daarom tref je weinig signaturen van de groten en eindeloos veel van de kleinen aan. (Dit na hele stapels vals gesigneerde boeken te hebben afgeprijsd of weggegooid)</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHawKOi3RmzeIWvt1s0lkuKKNf1zo9vr4FsF6iP014613ztaNgOvf7PINP7MzWDaVHtuDDhTlOtmnvnFRRtPsjwPlHIIOjxt5LH3hxcytNzTBuY5XLYdGnIyy3kz_zGbm-OJldXWdmCDPdUsFunPAj-VQjeO2s4XOEmE_e1Nk02A1kqWUknIU/s635/hw.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="635" data-original-width="431" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgHawKOi3RmzeIWvt1s0lkuKKNf1zo9vr4FsF6iP014613ztaNgOvf7PINP7MzWDaVHtuDDhTlOtmnvnFRRtPsjwPlHIIOjxt5LH3hxcytNzTBuY5XLYdGnIyy3kz_zGbm-OJldXWdmCDPdUsFunPAj-VQjeO2s4XOEmE_e1Nk02A1kqWUknIU/s320/hw.jpg" width="217" /></a></div>Natuurlijk heb ik direct gekeken of ik genoemd ben in dit deel van het winkeldagboek. Ik heb teruggezocht welke aankopen ik bij H&W heb gedaan om te kijken of ik als klant de heren heb kunnen verleiden een aantekening te maken. Want Nick ter Wal <a href="http://coenpeppelenbos.blogspot.com/2007/12/top-10-2007-8-nick-ter-wal.html" target="_blank">schreef het al in 2007</a> naar aanleiding van het tweede winkeldagboek: "De directeuren van dit antiquariaat kunnen geweldig schrijven. Sommige anekdotes vergeet ik nooit. Filosofischer dan deel één, maar helaas minder omvangrijk. Wie hun winkel bezoekt, loopt het risico vereeuwigd te worden. Doen dus." Helaas bleek dit in eerste instantie bij mij niet het geval. Kennelijk ben ik zo'n doorsnee klant dat ik alleen terugkom in de optelsom van de dagomzet. In dit deel van het winkeldagboek constateren de schrijvers ook al dat de enige klachten die ze over het winkeldagboek krijgen, komen van mensen die vinden dat ze ten onrechte niet genoemd zijn. Zoals ik. Het lijkt er op dat er behoorlijk wat klanten zijn die de winkel bezoeken met de hoop niet allen een paar fraaie boeken te kopen, maar ook vereeuwigd te worden in het winkeldagboek. Hoewel het voor anderen weer een belemmering is. Op 11 september 2014 schrijft René namelijk:<p></p><blockquote><p>Ooit, toen wij Winkeldagboek 1 publiceerden, dachten we dat zo’n boek goede reclame voor de winkel zou zijn, maar het omgekeerde bleek het geval. Veel klanten durfden niet een boekwinkel te betreden waar je het risico liep in een boek terecht te komen. De lafaards! Uiteindelijk is het allemaal toch goed gekomen toen deel 2 verscheen, waarin wij onszelf beschrijven als net zulke beklagenswaardige sukkels als de klanten.</p></blockquote><p>Overigens is de behoefte aan / de zorg over genoemd worden de uitbaters van H&W ook niet vreemd. Op 13 april 2010 schrijft René:</p><blockquote><p>Na de <i>Geschiedenis van het Nederlandse antiquariaat</i> heeft Buijnsters nu zijn <i>Geschiedenis van de Nederlandse bibliofilie</i> gepubliceerd. Benieuwd of H&W daar in voorkomt, kwam ik het volgende tegen: (...) "Een bijzonder verschijnsel werd daarmee het Utrechtse winkelantiquariaat Hinderickx & Winderickx. (...)"</p></blockquote><p>Onverwacht bleek ik vervolgens bij het lezen van het winkeldagboek toch een vrij uitgebreide vermelding daarin te hebben. Op dinsdag 28 juli 2009 schrijft René namelijk:</p><blockquote><p>Op een aantal blogposts, of hoe heet zoiets, heeft zich een discussie ontwikkeld over onze minachting voor boekenweekgeschenken. Deze discussie speelt zich af op de 'spot' van 'Sneuper'. (Waarom moet dat toch altijd zo laf anoniem, dat geblog?) De negatiefste reactie, van ene Frits, is dat wij 'bijzonder onaangename zelfingenomen kleinburgers' zijn en deze Frits zou 'niet graag' in onze winkel komen. Wij worden verdedigd door Nick ter Wal, van Artistiek Bureau, en Kees Thomassen. De laatste schrijft over mij: 'Hij is niet eens een heel extravert mens, maar als je eenmaal door zijn gereserveerdheid heen kijkt, blijkt hij een aardig en geestig iemand. Niks kleinburgerlijk!'</p></blockquote><blockquote><p>Diezelfde 'Sneuper' heeft in een eerdere bijdrage aan zijn blog heel enthousiast geschreven over onze winkeldagboeken. Hij noemt Wdb2 een 'heel leuk en leesbaar boek', 'om niet te zeggen: geniaal'. Sneuper wil graag in ons Wdb genoemd worden. Nou, bij deze.</p></blockquote><p>Ik moest erg lachen om de opmerking “Nou, bij deze”. 13 Jaar lang was ik onwetend over het feit dat ik het winkeldagboek dan toch had gehaald, al is het onder de noemer "laf anoniem". Alsnog heel erg bedankt daarvoor, ik voel mij vereerd! De bijdrage die door René wordt aangehaald met de discussie over boekenweekgeschenken <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2009/06/boekenweekgeschenkhaters.html" target="_blank">staat hier</a>. Mijn eerdere bijdrage over het tweede winkeldagboek waarin die hele aardige woorden staan <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2009/06/winkeldagboek.html" target="_blank">staat hier</a>. Ik vervolgde die laatste bijdrage met de woorden "verplicht leesvoer voor boekenliefhebbers". Die aanprijzing is door René in alle bescheidenheid weggelaten. Het mag inmiddels genoegzaam bekend zijn dat alledrie (of allevier) de delen van het winkeldagboek verplicht leesvoer zijn voor boekenliefhebbers, dat hoeven ze niet over te schrijven uit mijn blog. De genoemde reacties van Nick ter Wal en Kees Thomassen staan trouwens niet onder mijn blogposts, maar komen ergens anders vandaan.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhD7JVnbzyN7HnEJCR7QgrAntgCddeNkDPAfA2BTHoDdLgD4-wKD2llepNSiZ3o-TigAXcP50NwhWaBM912uagtYA7cYDi1Ef6bYZDbVJQJO-TC0W1gm3oB9e8iregSBdNetbCvgqTH4vWU7uEC_GrfHjU9iQqIFuEDQNnfoB1bIgfmbz8nbjw/s3681/DFFA8859-EAEC-4DCD-A2F5-5DC754F987AF.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1401" data-original-width="3681" height="244" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhD7JVnbzyN7HnEJCR7QgrAntgCddeNkDPAfA2BTHoDdLgD4-wKD2llepNSiZ3o-TigAXcP50NwhWaBM912uagtYA7cYDi1Ef6bYZDbVJQJO-TC0W1gm3oB9e8iregSBdNetbCvgqTH4vWU7uEC_GrfHjU9iQqIFuEDQNnfoB1bIgfmbz8nbjw/w640-h244/DFFA8859-EAEC-4DCD-A2F5-5DC754F987AF.jpeg" width="640" /></a></div><br />Mijn laatste wens is nu nog dat er een verwijzing naar mij op de webpagina van H&W komt, bij het overzicht van reacties op het winkeldagboek. Zoals de verwijzing <a href="https://www.hinderickxenwinderickx.nl/mobi.php?page=MobiHTML/winkeldagboek/ogr234" target="_blank">op de pagina over Oude Gracht 234</a> naar het blog van boekengek, maar dan naar dit stukje bijvoorbeeld. Inclusief deze bijdrage <a href="https://www.blogger.com/blog/posts/7487038?q=Winkeldagboek" target="_blank">heb ik al twaalf keer</a> over de verschillende winkeldagboeken geschreven. Daar mag toch wel wat tegenover staan?<p></p><p>Naast dat in dit deel meer dan de vorige keer sprake is van het overlijden van schrijvers (Mulisch, Haasse, Kousbroek, Zeeman. Zwagerman), klanten (Jan, Jan, Serge) en collega-antiquaren, staat dit deel natuurlijk in het teken van de ziekte en het overlijden van Hans Engberts. Hans overleed op 29 november 2011, precies 29 jaar nadat H&W als antiquariaat is begonnen, toen nog aan de Herenstraat in Utrecht: op 29 november 1982 dus. Bij de datum van 3 december 2011 staat de afscheidstoespraak van René bij de uitvaart. Hij zegt onder meer:</p><blockquote><p>Op 29 november 2011, vroeg in de ochtend, kwam er na 29 jaar met de dood van Hans een einde aan ons compagnonschap. Hij vond het niet erg om dood te gaan, zei hij een paar weken geleden. Hij vond het vooral erg voor Ursula, voor zijn moeder en voor mij. Hij had gelijk. Hij heeft nu rust - voor zover de eeuwigheid iets met rust te maken heeft - maar wij moeten door. Zonder Hans. Hindericx & Winderickx zal wel blijven bestaan, maar zonder Hans zal dat een bestaan zijn in een andere dimensie. zijn invloed, zijn geest, zijn ziel, hoe moet ik het noemen, zullen wel altijd in H&W aanwezig blijven - en dan doel ik niet alleen op de boeken die nog jarenlang verkocht zullen worden voor door Hans erin geschreven prijzen.</p></blockquote><p>En op 5 december 2011 schrijft hij bedroefd:</p><blockquote><p>Had iemand toen voorspeld dat we het 29 jaar zouden blijven doen, dan hadden we hem hartelijk uitgelachen, maar nu, achteraf, is 29 jaar veel te weinig. Ik had met Hans oud willen worden in ons antiquariaat.</p></blockquote><p>Maar H&W ging inderdaad door, en het winkeldagboek ook. In de eerste periode na het overlijden van Hans nog wat onregelmatiger. Al snel werd echter de draad weer opgepakt, natuurlijk met regelmatig herinneringen aan Hans. Elk jaar op 29 november wordt er in het winkeldagboek even bij stilgestaan. Niet alleen René schreef, maar er zijn ook andere bijdragenden. Zoals Wim Hazeu, Roosje en op 12 mei 2012 voor het eerst Roland Fagel:</p><blockquote><p>Mijn eerste en volledige winkeldag in dit Hansloze Tijdperk begon op uiterst Hanzige wijze: ik stak de sleutel in het slot van de winkeldeur juist op het moment dat de domklok elf kreunde.</p></blockquote><p>En zo gaat het leven aan de Oudegracht verder. Met herkenbare observaties, zoals op 8 september 2016:</p><blockquote><p>Het zijn frustrerende tijden voor een serieuze antiquaar die ik toch ook ben. De afgelopen weken heb ik duizenden euro's uitgegeven aan bibliotheken van overleden klanten en de winkel zit boordevol goede boeken, maar het enige wat het volk koopt is de rommel uit de ééneurobakken. Ik schrijf nu wel 'rommel', maar het zijn soms best goede boeken die in de bakken verdwijnen, bijvoorbeeld omdat we er meerdere exemplaren van hebben en de mensen het verdommen er meer dan één euro voor te betalen. </p></blockquote><p>De 287 pagina's van dit winkeldagboek zijn moeiteloos uit te lezen. We lezen over de doorgaande verschuiving van de winkel naar internetverkoop (en dat er dus teveel pakjes moeten worden gemaakt), over de lockdown en over kaalslag onder Utrechtste antiquariaten. Je kunt het lezen in één lange zit desnoods, maar waarom zou je dat doen? Gewoon in kleine hapjes genieten. Want zoals René zelf zegt, op 12 september 2022, het is immers:</p><blockquote><p>(...) een bijzonder leuk boek, evenals de vorige delen. Denk ik. Jammer dat ik het zelf geschreven heb. Ik zou het graag lezen.</p></blockquote><p>Ik heb het in elk geval weer met veel plezier gelezen. Toch merkte ik tegen het einde dat de schwung er een beetje uit liep. Juist de dynamiek tussen René en Hans, hun verschillende opvattingen over het antiquariaat en hun bijdrage daarin maar ook hun gemeenschappelijke visie op de wereld (de klanten, de boeken, de collega’s in het vak) maakt het dagboek sterk. En uiteraard mist dat een beetje de laatste 11 jaar. Maar hoe dan ook een prestatie van formaat om gedurende 40 jaar geheel authentiek verslag te doen van het leven in een boekenantiquariaat en dat in drie kloeke delen te boekstaven. Ondanks al het gemopper maakt het eindeloze werken met boeken dat je toch bijna zelf een antiquariaat zou gaan beginnen. <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2018/12/de-nachtmerrie-van-het-hebben-van-een.html" target="_blank">Bijna, niet helemaal</a>.</p></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-13468186046115357442022-11-02T20:22:00.003+01:002022-11-02T20:22:47.747+01:00337 - De hel van de bibliofiel en Andrew Lang's boeken over boeken<p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgq43F5WfQm_9p1z2cnDmC6LgoNTofbsYTGMQRA2CAa0M1J9n7U1lPfigC82KBgHdgLdNpSU_saL1brrrq0qBCvLWb6zXZAoTANKkHbW388pc_meRH54Tt6QHbZEnrxs_DTqIfe9k6H9cxHDkiiHYkBWtuzvSEmBiYU0QjszUvtiuWWGTSJpXA/s3000/d762d60b-d1c8-4657-bff0-c2520997289b_2316.jpg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="3000" data-original-width="2316" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgq43F5WfQm_9p1z2cnDmC6LgoNTofbsYTGMQRA2CAa0M1J9n7U1lPfigC82KBgHdgLdNpSU_saL1brrrq0qBCvLWb6zXZAoTANKkHbW388pc_meRH54Tt6QHbZEnrxs_DTqIfe9k6H9cxHDkiiHYkBWtuzvSEmBiYU0QjszUvtiuWWGTSJpXA/s320/d762d60b-d1c8-4657-bff0-c2520997289b_2316.jpg" width="247" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Charles Asselineau, foto door<br />G.F.T. Nadar (collectie Getty Museum)<span style="background-color: black;"><br /></span></td></tr></tbody></table>Deze week ontving ik alweer de zevende uitgave van de <a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/publicaties-1/charles-asselineau" target="_blank">Stichting Desiderata</a> voor mijn bibliotheek en de redactie is er weer in geslaagd om volledig aan haar eigen doelstellingen te voldoen, namelijk "het schrijven, samenstellen, vertalen en uitgeven van boeken die, qua inhoud en vorm, een onvoorwaardelijke liefde voor het boek weerspiegelen". Het zojuist verschenen werk van <a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/Charles_Asselineau" target="_blank">Charles Asselineau</a> met de titel <i>De hel van de bibliofiel </i>is een schitterend boek dat zo verrijkt is, dat het veel meer is dan alleen de heruitgave van het beroemde 19e-eeuwse verhaal over de nachtmerrie van de bibliofiel. Niet alleen Asselineau’s verhaal is er namelijk in opgenomen, maar ook twee verhalen die hierdoor zijn geïnspireerd, namelijk <i>Het vagevuur van een bibliofiel</i> door Andrew Lang en <i>Een boekenveiling in Hotel Drouot</i> door Octave Uzanne. De thematiek van deze twee verhalen is dan ook nauw verwant aan dat van Asselineau en zijn ook direct door Asselineau’s verhaal geïnspireerd. Wat mij betreft een uitstekende keuze om deze drie verhalen samen te bundelen in één uitgave. Martin Hulsenboom zorgde voor de vertalingen uit het Frans en het Engels.<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCwoIIAKtklm9nAwsPPegMijlqQ8tR8MNqBvUloxdAt7yaYZNfrblbO1lgGtfNkJvm660rP3a5U9HULcVfVV9-2leZXsMCB4L3NNi5oQPipAKfFcCz0mnbOBzqKQLrnlts4vSZwTBtc-Tm97gMFT1syi60p-V0_8YOMDZewKKsmOfr4eV6cRs/s1135/626C4DB4-ABCD-4399-B5FF-CE5C5519BE3B.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1135" data-original-width="800" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCwoIIAKtklm9nAwsPPegMijlqQ8tR8MNqBvUloxdAt7yaYZNfrblbO1lgGtfNkJvm660rP3a5U9HULcVfVV9-2leZXsMCB4L3NNi5oQPipAKfFcCz0mnbOBzqKQLrnlts4vSZwTBtc-Tm97gMFT1syi60p-V0_8YOMDZewKKsmOfr4eV6cRs/s320/626C4DB4-ABCD-4399-B5FF-CE5C5519BE3B.jpeg" width="226" /></a></div>Maar wacht, er is meer! Van de eerdere Desiderata-uitgave <i><a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/publicaties-1/charles-nodier" target="_blank">De bibliomaan</a></i> van Charles Nodier wisten we al dat aan het verhaal uitgebreide biografische en bibliografische bijlagen werden toegevoegd, zodat het verhaal in de historische en culturele context kon worden geplaatst. Dat is nu weer gebeurd, maar in de overtreffende trap. Over hoe die overtreffende trap er uit ziet, laat ik graag de stichting zelf aan het woord omdat die het mooier kan zeggen dan ik. "Het onderzoek naar de motieven in het verhaal leidt nu tot allerlei uitweidingen over de bibliofolklore: over boekenveilingen, bibliofobie, boekrestauratie, boekprentkunst en bibliofiele genootschappen. Ook de illustratoren die de ‘leesmerrie’ en ‘boekendemonen’ in beeld hebben gebracht krijgen ruim aandacht. In de eerste plaats is dat de illustrator van ‘De hel’, <a href="https://nl.frwiki.wiki/wiki/L%C3%A9on_Leb%C3%A8gue" target="_blank">Léon Lebègue</a>, een zo goed als vergeten briljante prentkunstenaar. Maar ook de demoontjes van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Albert_Robida" target="_blank">Albert Robida</a> verschijnen hier, en de afbeeldingen bij ‘De hel’ van de Tsjechische kunstenaar <a href="https://de.m.wikipedia.org/wiki/Hugo_Steiner-Prag" target="_blank">Hugo Steiner-Prag</a>. In totaal bevat deze uitgave meer dan 160 afbeeldingen in kleur. Daarnaast zijn de drie verhalen toegelicht met Nederlandstalige bronnen die verwant zijn aan de inhoud, waaronder Willem Bilderdijk, die uitlegt hoe een nachtmerrie te werk gaat, en dominee Eliza Laurillard, die ingaat op zijn angst voor de vergetelheid." Ed Schilders heeft zich behoorlijk uitgeleefd in de “bibliomane aantekeningen”, een titel met een dubbele betekenis: De aantekeningen gaan over bibliomanie, maar de inhoud van de aantekeningen getuigen ook van een stevige bibliomaniakele werkwijze - de vrees is dat Ed Schilders zelf ook stevig aan bibliomanie lijdt. Het resultaat: het oorspronkelijke relatief korte verhaal van Asselineau is uitgedijd tot een kaleidoscopisch boek van 220 pagina’s, die ook nog eens is voorzien van een uitgebreid notenapparaat, waarin de boekenliefde uitbundig wordt beleden. <p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjB576dAtpsBMlTcdt6ZTdURt1HWwkFZMwTpdNPqakEVK1QRNFFN8mlnIUjqdWryX7068ubcTXaTWgNCOlxPb9slquFycwXq5iRNddXV6blqlWQdUmywGqUTNR8nfwITlviD09N46Q0PQyHH8KvmQVZnp90wN7F06Ml7KLTSIX6AawlWS40AoI/s799/E9D8AF9D-202C-4766-B49E-962C0ABEDF08.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="639" data-original-width="799" height="256" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjB576dAtpsBMlTcdt6ZTdURt1HWwkFZMwTpdNPqakEVK1QRNFFN8mlnIUjqdWryX7068ubcTXaTWgNCOlxPb9slquFycwXq5iRNddXV6blqlWQdUmywGqUTNR8nfwITlviD09N46Q0PQyHH8KvmQVZnp90wN7F06Ml7KLTSIX6AawlWS40AoI/s320/E9D8AF9D-202C-4766-B49E-962C0ABEDF08.jpeg" width="320" /></a></div>Maar dan nu het verhaal zelf. Het verscheen in 1860 in boekdruk als <i>L’Enfer du bibliophile</i>, maar werd nooit eerder in het Nederlands vertaald. Asselineau vertelt over een nachtmerrie waarin een boekenvriend tegen wil en dank eerst door een demon gedwongen wordt waardeloze boeken aan te schaffen voor een te hoge prijs. Vervolgens belandt hij in de hellecirkels van de boekbinder (om de rommel zeer luxe te laten inbinden) en het veilinghuis (waar hij belachelijke prijzen betaalt voor boeken die hij niet wil hebben). Ten slotte is hij getuige van de plundering van zijn bibliotheek omdat hij de rekeningen van het veilinghuis en de boekbinder niet kan betalen.. <div><br /></div><div>Octave Uzanne werd geïnspireerd door het verhaal van Asselineau en schreef het verhaal <i>Een boekenveiling in Hotel Drouot</i> waarin een verzamelaar getuige is van de veiling van zijn eigen bibliotheek en tot zijn verbijstering ziet dat zijn met zorg verzamelde schatten voor schamele bedragen worden verkocht. Bij het ontwaken realiseert hij zich dat hij voor het slapen Asselineau’s verhaal heeft gelezen.</div><div><br /></div><div>Het opgenomen verhaal van Lang heeft als originele titel <i>A bookman’s purgatory</i> en vertelt over de nachtmerrie van Thomas Blinton, die ook hem overvalt nadat hij het verhaal van Asselineau over de hel van de bibliofiel heeft zitten lezen. In zijn droom herbeleeft hij dit verhaal op zijn eigen wijze, in grote lijnen volgt dit het verhaal van Asselineau. Ook Blinton wordt door een demon gedwongen tot aankopen waar hij helemaal niet op zit te wachten en moet op een veiling exorbitant bieden op boeken die hij niet wil hebben.</div><div><br /></div><div>In alle gevallen gaat het om de ijdelheid en de hebzucht van de verzamelaar die door een demon wordt voorgesteld en die de verzamelaar dwingt om te doen wat hij eigenlijk niet wil, maar toch moet. Ed Schilders laat in de aantekeningen zien dat deze drie auteurs beslist niet de eerste zijn die dergelijke nachtmerries beschrijven. Een keur aan auteurs trekt voorbij die op een of andere manier dergelijke nachtmerries hebben verbeeld.</div><div><h4 style="text-align: left;">Iets over de drie auteurs</h4><div>In dit boek staan verhalen van drie auteurs centraal. De thematiek van de verhalen komt overeen en de drie auteurs staan ook allemaal bekend als bibliofiel maar verder zijn de verschillen immens. Peter IJsenbrant verzorgde uitgebreide biografische schetsen van de drie auteurs. In het kort:</div><div><ul style="text-align: left;"><li>Charles Asselineau (1820-1874) was een Franse schrijver die bevriend was met onder meer de schrijver Beaudelaire. Hoewel voorbestemd als arts, koos hij de letteren. Zijn publicaties kenden een grote diversiteit, maar hij specialiseerde ook in het uit de vergetelheid halen van schrijvers die volgens hem ten onrechte in de schaduw stonden. Zijn passie was de romantiek, de literatuur tot 1830. Ook schreef hij fantasyverhalen waarin dromen een belangrijke rol spelen. Na Baudelaire’s dood publiceerde hij een nieuwe editie van <i>Les fleurs du mal</i> en een biografie over Bauedelaire. Asselineau’s grote passie was de bibliofilie en de dagelijkse jacht op boeken voor zijn bibliotheek.</li><li>Octave Uzanne (1851-1931) was ook een Franse schrijver, maar vooral bibliofiel die veel schreef over boeken en bibliofilie. Hij werkte mee aan talloze bibliofiele boeken en tijdschriften. Bibliofilie en vrouwen, dat was de focus van zijn werk. Bekend zijn dan ook zijn werken over vrouwenmode. Zijn boek over de Parijse bouquinistes kon desondanks op veel kritiek rekenen van de bouquinistes zelf. Lang bleef zijn werk onvertaald voor de Nederlandse lezer, totdat de Carbolineum Pers in 2018 de bibliofiele uitgave <i>Bibliofiele verhalen</i> publiceerde. Uzanne kreeg tijdens zijn studie in Parijs de smaak van het verzamelen van boeken te pakken. Hij richtte onder meer vier tijdschriften op en publiceerde veel boeken over boeken en bibliofilie, maar schreef ook romans en gaf verschillende ongepubliceerde werken van verschillende Franse auteurs uit.</li><li>Andrew Lang (1844-1912) was een Schotse journalist, dichter, schrijver, criticus en antropoloog. Hij is niet per se bekend als boekenverzamelaar, maar vooral als verzamelaar/kenner van sprookjes en volksverhalen, mythes en religie. Daar publiceerde hij dan ook verschillende bekende werken over zoals <i>The blue fairy book</i> (1899), <i>The red fairy book</i> (1890) en <i>The green fairy book</i> (1892) - in totaal 12 verschillende kleuren. Daarnaast publiceerde hij ook over Schotse geschiedenis. Hij werd beschouwd als een “born man of letters” en was goed op de hoogte van de Engelse en Franse literatuur.Hij heeft een indrukwekkende rij boeken op zijn naam staan maar publiceerde ook in allerhande tijdschriften.</li></ul>Aangezien Andrew Lang goed vertegenwoordigd is in mijn bibliotheek, wil ik bij hem iets langer stilstaan.</div><p></p><h4 style="text-align: left;">Andrew Lang's boeken over boeken</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPOEUef1WDMOO5hm--DJbKNvV-NKAyWkCwHz5kgTMsqblqopzW_dCN8_Rh5IYCWTTovXePK0YUN3is28InBSO2Zg8C0mCbL9EZp4-UuOol_uR-sMIj22hVBjhV8uSG4U3CoDrX9ytVrjDweKLm4GWORQpK0d18RXmllRsxXvaru2qxHsCH2KY/s3033/45CAB409-7505-4800-B346-1084271D3A2E.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3033" data-original-width="2106" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPOEUef1WDMOO5hm--DJbKNvV-NKAyWkCwHz5kgTMsqblqopzW_dCN8_Rh5IYCWTTovXePK0YUN3is28InBSO2Zg8C0mCbL9EZp4-UuOol_uR-sMIj22hVBjhV8uSG4U3CoDrX9ytVrjDweKLm4GWORQpK0d18RXmllRsxXvaru2qxHsCH2KY/s320/45CAB409-7505-4800-B346-1084271D3A2E.jpeg" width="222" /></a></div>Ondanks dat Lang vooral bekend is geworden door zijn <i>Fairy books</i> heeft hij behoorlijk wat boeken over boeken geschreven. In 1881 verscheen bijvoorbeeld <i>The Library</i>, waarin Lang ingaat op verschillende aspecten van het verzamelen van boeken, als een soort handleiding voor verzamelaars (denk hierbij aan het bekende <i>ABC for Book Collectors</i> van John Carter of de klassieker in ons taalgebied <i>Het verzamelen van boeken: een handleiding</i> van P.J. Buijnsters). Daarnaast verschenen nog verschillende andere titels, waarvan ik er vijf in mijn bezit heb. Helaas niet <i>The Library</i>, maar wel <i>Old friends: essays in epistolary parody</i> (1892), <i>Ballads of Books</i> (1888), <i>Letters to dead authors</i> (1886), <i>Adventures among books</i> (1905) en <i>Books and bookmen</i> (waarover hieronder meer). <p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhydvqiKNg0gBBoY-iwDnuS7n04_aw_FKCgzoM5dK6zjCKO_G6ATXEQXJPF5vw6IgVugYBeNsONWJ8yfxDiGTsigV5E4zoHoK0DYmxO1gtm3KJfzbumyaFv80NmJ0sBjomqKM4_MRF6pYFEJBTD-iJEdf7fRpnAld8xAkfAhwL3y58YpSHWobM/s3958/42DC9E6A-A9EC-4511-9D21-2BA1D7047589.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2296" data-original-width="3958" height="186" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhydvqiKNg0gBBoY-iwDnuS7n04_aw_FKCgzoM5dK6zjCKO_G6ATXEQXJPF5vw6IgVugYBeNsONWJ8yfxDiGTsigV5E4zoHoK0DYmxO1gtm3KJfzbumyaFv80NmJ0sBjomqKM4_MRF6pYFEJBTD-iJEdf7fRpnAld8xAkfAhwL3y58YpSHWobM/s320/42DC9E6A-A9EC-4511-9D21-2BA1D7047589.jpeg" width="320" /></a></div>Het verhaal “A bookman’s purgatory” verscheen oorspronkelijk in Lang’s bundel <i>Books and bookmen</i> (<a href="https://archive.org/details/booksandbookmen00langiala/page/160/mode/2up" target="_blank">hier integraal te lezen</a>). Het is een goede gewoonte dat ik van de publicaties van Stichting Desiderata al een variant bezit. Zoals van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/12/326-een-maaltijd-voor-bouquinistes.html" target="_blank">de uitgave van Ewoud Sanders</a> over Marmier’s maaltijd voor bouquinistes en natuurlijk van de hilarische uitgave <i><a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/07/321-zomerse-desiderata-bibliofilie.html" target="_blank">Hayward Ho!</a></i>. Maar bij het verhaal van Lang is het nog erger want dat bezit ik al drie keer. Ik heb namelijk drie versies van Lang’s bundel in mijn kast: uit 1886, 1887 en 1899. De reden dat ik ze alledrie heb gehouden, is omdat ik in het algemeen moeite heb met kiezen en de uitgaven ook wel wat van elkaar verschillen. Dat wil zeggen, als het gaat om de inhoudsopgave. De bijdragen zelf in de verschillende bundels zijn voor zover ik kan zien identiek aan elkaar. <p></p><p>De uitgave van 1886 is de Amerikaanse editie, verschenen bij Coombes in de serie "Books for the Bibliophile". Ik kan niet veel andere uitgaven vinden in deze serie, eigenlijk alleen <i>Ballads of Books</i>. Bij Coombes verschenen onder redactie van Brander Matthews, later opnieuw uitgegeven door Longmans, Green and Co onder de naam Andrew Lang (mijn versie is uit 1888). De uitgave van <i>Books and Bookmen</i> uit 1887 is de eerste Engelse uitgave, en die van 1899 de tweede Engelse uitgave. Het lijkt erop dat Lang gedurende zijn leven nog wat gehusseld met deze uitgave. Ik heb voor dit blogstukje maar eens een analyse gemaakt van de verschillen en overeenkomsten, waarbij ik de overeenstemmende uitgaven hetzelfde kleurtje heb gegeven. In de tabel vind je de drie inhoudsopgaven naast elkaar.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgF0JCtkXsHjXvz_FcehRzyGN3KteqZpZ6QlAYLUP57FZ4Y1GbSH06_fUDC_6al1Qiag4oebDfNPokdymv2epW3h8DaO09HNiUu85zehA_bEwdTLpBwyszYGbEDF9fHH8U509b4Zv4t353eJHtZTIWRJRME56qQCTG7wl-AtVNnKZEZD5EM7WU" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img data-original-height="581" data-original-width="1369" height="272" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgF0JCtkXsHjXvz_FcehRzyGN3KteqZpZ6QlAYLUP57FZ4Y1GbSH06_fUDC_6al1Qiag4oebDfNPokdymv2epW3h8DaO09HNiUu85zehA_bEwdTLpBwyszYGbEDF9fHH8U509b4Zv4t353eJHtZTIWRJRME56qQCTG7wl-AtVNnKZEZD5EM7WU=w640-h272" width="640" /></a></div><br /><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div>De verschillen tussen de drie uitgaven zijn zichtbaar. Zowel de uitgave van 1886 als 1887 bevatten unieke bijdragen. Eigenlijk is alleen de eerste Engelse druk van 1887 de enige zonder echt unieke bijdragen. Theoretisch zou die dus wegkunnen, maar het is de eerste Engelse druk en daarom toch een beetje zonde om die af te stoten. Opmerkelijk is trouwens dat in het voorwoord van de Amerikaanse 1886-editie Lang expliciet zegt: <p></p><blockquote><p>The author does not book-hunt any more; he leaves the sport to others, and with catalogues he lights a humble cigarette. The game has grown too scarce; the preserves are for the rich. (...) I have ceased to hope for better luck; let younger or more sanguine men pursue the fugitive tract and the rare quarto. (...) No more morocco for me, or tooling, nor first editions; all these are vanity and (as a rule) bad bargains. Be not in a hurry to buy, young men and maidens, or your shelves, like mine, will be overcrowded with the melancholy harvest of inexperience and young desire". </p></blockquote><p>Hij lijkt afscheid te nemen van het fenomeen verzamelen en zijn bibliofiele leven, ook met een beetje spijt van wat het opleverde ("melancholy harvest") achter zich te laten. Maar vervolgens verschijnen er toch nog verschillende boeken over boeken van zijn hand. Eerst de heruitgave van <i>Ballads of Books</i> in 1888, maar in 1892 nog <i>Old friends: essays in epistolary parody</i> en in 1905 <i>Adventures among books</i>. </p><p>De eerste Engelse editie van <i>Books and Bookmen</i> verschijnt een jaar na de Amerikaanse editie. In de Engelse uitgave staat een voorwoord, waarin enige uitleg wordt gegeven over het verschil in inhoud. </p><blockquote><p>The essays in this volume have, for the most part, already appeared in an American edition. The essays on "Old French title-pages" and "Lady book-lovers" take the place of "Book binding" and "Bookmen at Rome". </p></blockquote><p>Meer toelichting wordt niet gegeven. Waren de eerdere bijdragen ondermaats? Waren er problemen met rechthebbenden (de stukken verschenen eerder in tijdschriften)? Het wordt allemaal niet verteld. Wel wordt de herkomst van de verschillende andere hoofdstukken gegeven, die dus veelal eerder verschenen als bijdragen in tijdschriften. Maar zelfs dan blijft van sommige de herkomst onbekend, zoals "To F.L." en "Ghosts in the library". Vermeld wordt wel dat "A bookman's purgatory" eerder verscheen in <a href="https://andrewlang.org/langs-other-longmans-contributions/" target="_blank"><i>Longman's magazine </i>(in 1883)</a>. </p><p>In 1899 wordt het voorwoord uit 1887 grotendeels herhaald, maar er wordt geen verklaring gegeven voor het verschil in inhoud tussen de bundels uit 1887 en 1899. Niet duidelijk is waar "Rich and Poor" en "Doris's books" ineens vandaan komen. Eveneens is onduidelijk is waarom "Curiosities of Parish Registers" uiteindelijk toch moet verdwijnen, nadat het in de eerste twee bundels wel stond. </p><p><b>Tot slot</b></p><p>Ondanks de overdosis Andrew Lang die nu in mijn bibliotheek ontstaat, is deze uitgave van Stichting Desiderata hoe dan ook een aanwinst. Want het levert mij twee auteurs die tot nog toe ontbraken in mijn bibliotheek, naast Asselineau is dat Ocatave Uzanne. Van die laatste zou ik heel graag nog een paar titels op de plank willen hebben, want hij schrijft fascinerend over boeken en bibliofilie. Maar helaas zijn de uitgaven van Uzanne gewild en dus schaars en dus duur, zodat ik hoop op een mazzeltje op een toekomstige veiling of een toevallige vondst in een of ander morsig antiquariaat. Maar gelukkig heb ik tot die tijd nu in elk geval met deze uitgave mijn eerste tekst van Uzanne in bezit.</p><p>Hoewel mijn verwachtingen bij de aankondiging van dit boek al hoog gespannen waren heeft deze uitgave ze toch opnieuw overtroffen. Ik kan mij niet voorstellen dat er een lezer van mijn blog is die zich nog niet heeft aangemeld bij Stichting Desiderata. Maar zo wel, dan sommeer ik deze lezer zich te melden bij <a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/contact" target="_blank">het secretariaat</a>, als je je boekenliefde tenminste ook maar enigszins serieus neemt. Ik kan gewoon niet zo goed begrijpen waarom je het risico zou willen lopen om nieuwe publicaties als deze mis te lopen. Uiteindelijk wil je ze toch hebben en zie er dan nog maar eens aan te komen. Maar genoeg daarover, mij rest nu niks anders meer dan te wachten op de volgende verrassende keuze vanuit de redactie van deze stichting. Misschien weer een tekst van Uzanne? Of wellicht iets Brits, zoals Dibdin? Of toch maar iets Duits, zoals <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2019/06/in-de-voetsporen-van-uffenbach-2.html" target="_blank">Uffenbach</a>, Brügel, Von Zobeltitz? Een Italiaan zoals <a href="https://elfinspell.com/FogazzaroEden.html" target="_blank">Fogazzaro</a>? Er zijn nog genoeg boeken waarin de boekenliefde centraal staat die wachten om te worden ontslote. Ik heb het volste vertrouwen dat er een goede keuze zal worden gemaakt.</p><p></p></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-85337317955034080962022-09-30T13:32:00.005+02:002022-10-24T16:24:09.079+02:00336 - Bibliofiele Bordewijk-uitgaven<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgh22RrfQo3uTRSkLvY55fXXcaZa4eXFlgV-mJ6fzIVcCrJHx_zKyCbhix3-xnrsWYwrR8aY3RE0_EWuNeTTeiENUnPkDnpNtiWI3GeGio08z-6bva9Gmk3_Xg5UYYv5bUCo01x2DOsB1gAwUby_MCoAYk9_JhUBeeJnzm2-VmYPhjg6oUvMow/s2916/bord.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2916" data-original-width="2676" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgh22RrfQo3uTRSkLvY55fXXcaZa4eXFlgV-mJ6fzIVcCrJHx_zKyCbhix3-xnrsWYwrR8aY3RE0_EWuNeTTeiENUnPkDnpNtiWI3GeGio08z-6bva9Gmk3_Xg5UYYv5bUCo01x2DOsB1gAwUby_MCoAYk9_JhUBeeJnzm2-VmYPhjg6oUvMow/s320/bord.jpg" width="294" /></a></div>Ferdinand Bordewijk (1884-1965) is een schrijver van een breed oeuvre waarbinnen zich niet bijster veel bibliofiele uitgaven bevinden die tijdens zijn leven zijn verschenen. Hij beschouwde zijn schrijverschap als zijn secundaire beroep: “Ik ben eerst advocaat, dan schrijver”. Wellicht dat dit effect had op het beperkte aantal bijzondere uitgaven van zijn werk. Toch is er in de loop van de jaren - postuum - genoeg verschenen om er een aanzienlijke stapel van te maken. Recent heb ik weer een mooi bibliofiel exemplaar gekocht en dat is een goede gelegenheid om een aantal van deze uitgaven op een rijtje te zetten. Ik doe dat overigens niet chronologisch, maar in een willekeurige, maar wel geordende, volgorde die geen diepere betekenis heeft dan dat ik ze op deze manier uit de kast heb gehaald.<p></p><p>Allereerst is natuurlijk de vraag: wat is eigenlijk een bibliofiele uitgave en wanneer mag je een uitgave als bibliofiel beschouwen? Niet elk schaars werkje is meteen bibliofiel (al wordt dat wel vaak gezegd) en niet elk bibliofiel werk is schaars. Er zijn verschillende definities van bibliofiele werken, maar ik <a href="http://perkamentus.blogspot.com/2011/01/bibliofiele-boekjes.html" target="_blank">leen van Perkamentus</a> een citaat uit een werk van Aat Vervoorn, met de toepasselijke titel <i>Een bibliofiel boekje</i>. Aat hanteert de volgende definitie:</p><blockquote><p>een uitgave die op grond van typografische verzorging en/of boekband bijzondere waarde heeft voor boekenverzamelaars; vaak in beperkte oplage, al dan niet genummerd</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiQOtJW13HwtihagCjFsADo10T51jG1Ay16mav79IbidEDdPD6oa52bPY-tV2d6ztRw00JrzohhxZct6zavaU-sQ2hbWqz5VD2LlwgJd46jZ4_PD4UtmuqPm3_73Y_5nGcgtdxITgV3wLzFN3_-J4lfJpbi6aPOGrf2bfRJBAQ218udzDUrks/s635/paarlen.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="635" data-original-width="446" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhiQOtJW13HwtihagCjFsADo10T51jG1Ay16mav79IbidEDdPD6oa52bPY-tV2d6ztRw00JrzohhxZct6zavaU-sQ2hbWqz5VD2LlwgJd46jZ4_PD4UtmuqPm3_73Y_5nGcgtdxITgV3wLzFN3_-J4lfJpbi6aPOGrf2bfRJBAQ218udzDUrks/s320/paarlen.jpg" width="225" /></a></div>In dit overzicht probeer ik zo dicht mogelijk bij die definitie van bibliofiele uitgaven te blijven. Een werk dat hier wat mij betreft dus buitenvalt, is <i>Paarlen avond</i>, een facsimile uitgave van een manuscript van Bordewijk, uitgegeven door de <a href="https://www.haagsekunstkring.nl" target="_blank">Haagse Kunstkring</a> in 1978. In een oplage van 1000 verschenen en niet in de handel, dus je zou het bibliofiel kunnen noemen. Maar het is niet een uitgave waar heel veel bijzondere zorg aan is gegeven qua typografie of band: het is een gewone paperback op A4-formaat, maar niet meer dan dat. Desondanks blijft deze uitgave <a href="https://www.haagsekunstkring.nl/index.php/archief-2021/1279-taaltekeningen" target="_blank">tot op de dag van vandaag inspireren</a>. Ik focus hieronder echter vooral op de bijzondere uitgaven in mijn bibliotheek die duidelijk als bibliofiel mogen worden gekenmerkt.<p></p><p>Naast de verspreide bibliofiele uitgaven van verschillende drukkers en uitgevers, bestaan er ook nog de uitgaven die de laatste jaren zijn verschenen bij het <a href="https://bordewijkgenootschap.nl/" target="_blank">Bordewijk-genootschap</a>. Dit genootschap ijvert voor het vergroten van de belangstelling voor het werk van Bordewijk (en zijn vrouw, de componiste <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Johanna_Bordewijk-Roepman" target="_blank">Johanna Bordewijk-Roepman</a>). Voor de leden van het genootschap verschijnen geregeld publicaties die als bibliofiel mogen worden beschouwd gelet op de beperkte oplage, de zorgvuldige productie en de exclusieve verspreiding. Maar aangezien ik geen lid ben van het genootschap bezit ik die uitgaven niet. Wel bezit ik enkele aan het genootschap gerelateerde uitgaven, zoals hieronder blijkt. Waarschijnlijk zal ik de genootschap-uitgaven in de toekomst wel bezitten, want ze verschijnen vast een keer op een veiling en dan sla ik toe. Ik zal in deze blog tegen die tijd een aanvulling opnemen om van dit heugelijke feit verslag te doen. Maar in onderstaand overzicht ontbreken deze uitgaven nu nog.</p><h4 style="text-align: left;">Nieuwste aankoop: Bloesemtak (1991)</h4><p>Laat ik beginnen met het voorstellen van mijn jongste aanschaf, de bibliofiele uitgave van Bloesemtak uit 2002. Dit exemplaar werd uitgegeven door De Distelkamp & Arethusa Pers, als 162e uitgave van deze pers. De oplage bedraagt 125 exemplaren, waarvan 115 Arabisch genummerd (ik heb nummer 79). Het boek is gebonden in half marokijnleer met batikpapier voor de platten, en voorzien van zijden kapitalen. Het boek bevat vijf etsen, vervaardigd en gedrukt door Wim van der Meij. Het zetwerk (lood), het drukwerk en het bindwerk is vervaardigd door Geert van Daal in zijn Atelier De Distelkamp.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"></div>Naast dat ik Bloesemtak een van de mooiste romans van Bordewijk vind, is dit in alle opzichten een prachtige uitgave. Een robuust boek, met veel liefde gemaakt en met schitterende details. Het stond al een hele tijd op mijn verlanglijstje en toen het recent <a href="https://www.catawiki.com/en/l/57889035-ferdinand-bordewijk-bloesemtak-2001">bij Catawiki werd aangeboden</a> sloeg ik toe. Vervolgens bleek ik het rechtstreeks van Geert van Daal te hebben gekocht, wat deze aankoop alleen nog maar meer bijzonder maakt.<div><br />
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="190px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjy3gRS4PTOQpeldGi0f79kKpw_HDMfQdSlE7TjdhP9nGMqMBVTbLQbxb_rvPgqHvKUDNQoYSEDDgYsZxqXsdK5NQYqpk1JbszI0ITMhkwyd-b2Z691EQd3tvsZRyS3yFLJC7qV227iOG4HugBD_t4xYeAi-tk7JvCjJFyatBCpapKJ79Ncr9E/s700/bloesem%201.jpg" width="230px" /></td>
<td><img border="0" height="190px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi2cTYL69IeFZePV7hu-GXAjAqC5zt7Whc8ONZzvbZLTq9p09fdqqft16Be689cFc2j-xMVMl1MA6ElCloc7D6SdbCLcQoL8pBQmFiU7cvnWyr9zFGTtEItCRZYJ84DnmuNwZtfwRI_jMrCMS3faYQICOov9ORvhJnXQkpQn04eWd4ylMeedaY/s700/bloesem%203.jpg" width="190px" /></td>
<td><img border="0" height="190px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmPUI5A_9REdus6uupT7RgCuBq6MOyzOvkxNTRhoGoIVhqWItWLBGExk_Zc3L3wtX2hSoZ3OtZIv8bQklPyhAi2hFH72AJHoXAV_LBd9Agv57_KIlf_5bt45s3BV9TI0IvpsHHfGRGtps2Ij7PsalKNabPiWEIaSC5G51RJOTTg29M69Vsczc/s1016/bloesem%204.jpg" width="230px" /></td>
</tr>
</tbody></table><br /></div><h4 style="text-align: left;">Verschenen tijdens het leven van Bordewijk</h4><div><p>Zoals ik hierboven al aangaf is het aantal bibliofiele uitgaven van Bordewijk niet heel groot, en de meeste daarvan zijn na zijn dood verschenen. Maar enkele bijzondere uitgaven verschenen nog tijdens zijn leven, veelal als luxe uitgaven die naast handelsedities verschenen. Er is echter een uitzondering, en dit is direct misschien wel een van de meest zeldzame Bordewijk-uitgaven. Het is de aparte uitgave van het verhaal <i>Mijnheer Pem heeft een droom</i> uit de bundel <i>Tien verhalen.</i></p><h4 style="text-align: left;">Mijnheer Pem heeft een droom</h4><p>Ik leerde voor het eerste over het bestaan van dit boek via <a href="https://www.uva.nl/profiel/s/t/r.storm/r.storm.html?cb" target="_blank">Reinder Storm</a>, tijdens een Bordewijk-symposium in de Koninklijke Bibliotheek. Hij vertelde hoe hij als een detective het spoor volgde van deze uitgave om deze uiteindelijk bij de maker zelf te vinden en uiteindelijk toe te voegen aan de KB-collectie. Ik schreef er <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2010/03/een-bordewijk-middag-in-de-kb-en-meer.html" target="_blank">destijds een blog over</a>, waarbij ik hetzelfde spoor als Storm volgde naar de oorspronkelijke maker van het boekje, Harry Tuinhof in Wormerveer. Voor mij een makkie, omdat Storm de wegwijzers al had neergezet. De conclusie van toen was echter dat het boekje veel te duur voor mij was en ik heb het daarom niet gekocht. Maar tot mijn grote vreugde werd een exemplaar binnen een jaar aangeboden op Marktplaats, en van daar af was het nog maar één stap naar mijn bibliotheek. Sindsdien heb ik trouwens nooit meer een exemplaar ergens aangeboden gezien.</p><p><i>Mijnheer Pem heeft een droom</i> is door Harry Tuinhof gemaakt bij wijze van proef voor zijn grafische opleiding. Het boekje is nooit bedoeld geweest voor publicatie en onbekend is hoeveel exemplaren er van zijn, maar het zullen er niet veel zijn.
</p><table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhdE1GWCBTt3xVQ4pkha6UK-xdT1y9CY9QDFgznYZUi_Kbt7hWz6jkUuOnzNOA3Te_azI7iB5S1E8dU12e9o8X71PN_3w0S5HsePwri6DGb-MqkFZ8HvLkPr61CU8UsHXcHzbzYlGLOMNfUy1V8Xgzv3a7_nTudBU8U90QoYQ8aJZnktX1eErA/s320/pem.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBZY6-aRYKkujhyUZ6-KDfnLS_ss1-pyYliqOVWLG_lwJHkexoQT_D17bNNXqRqKi88nwnB__DGohW9sLsoz-BYVoumzsYCHrCfdBU8nyAe2pcN1fHZWDL1tHWnuBeaIY0Bqo1jEUIu46RHtdPNTVxuaisGuKfZGzRPIMhho1UQq-1ahvEkxg/s4032/pem2.jpg" width="240px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5_AXedbI4A5YVJe5FJ5w2X_jdOBca4IsGztPVju2fUmZIscWYSiXl4y46WQu2WGEdsex7JNU9hsy47gkcn-CE8B_gHyM5Fu_AZTWaR-ffA1QVGAiCliTqsPSnMFRDYrZ5j3n9xD9c37TEMSYQ4BHY7zft95WCXadnkkP0tzS66qZWE8tprYM/s4032/pem3.jpg" width="240px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<p></p><span style="text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_nMLYSEQGCFF6p3Xc7ajLHV6j3UrC2cn4YawFpGyhV2yod0ByDbWi6UDbKvqVBkZGmHZTDlHfwrMODpZ2Jtk4ZOtUi96Vl4vayz5aFPajI2fHwJyAyMjtI7wNy6tylbTxsm5fE17xWIQNtsEww31tdCPc0uh58RCY_T4feNFvoGe-vMXRHq8/s635/gaarlandt.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="635" data-original-width="444" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_nMLYSEQGCFF6p3Xc7ajLHV6j3UrC2cn4YawFpGyhV2yod0ByDbWi6UDbKvqVBkZGmHZTDlHfwrMODpZ2Jtk4ZOtUi96Vl4vayz5aFPajI2fHwJyAyMjtI7wNy6tylbTxsm5fE17xWIQNtsEww31tdCPc0uh58RCY_T4feNFvoGe-vMXRHq8/w140-h200/gaarlandt.jpg" width="140" /></a></div>Het is trouwens niet zo dat </span><i style="text-align: left;">Mijnheer Pem heeft een droom</i><span style="text-align: left;"> de heilige graal van een Bordewijk-collectie is. Dat is zonder twijfel de bundel </span><i style="text-align: left;">Paddestoelen</i><span style="text-align: left;"> uit 1916, het debuut van Bordewijk dat verscheen onder het pseudoniem Ton Ven. Ik ken één particulier die dit bundeltje heeft, en dat is Robert Gaarlandt - de meest bekende Bordewijkverzamelaar en tevens oprichter van het Bordewijk-genootschap. Hij heeft zijn collectie zelf beschreven in een mooie catalogus ter gelegenheid van een tentoonstelling van Bordewijk-uitgaven in 2007 in de Pieterskerk in Leiden. Ik heb het dichtbundeltje in zijn collectie mogen zien en het is een bijzondere ervaring om dat mee te maken. Overigens heb ik al eerder geschreven dat de collectie van Gaarlandt elke aspirant Bordewijk-verzamelaar wanhopig maakt: de man heeft alles, van alles het mooiste en ook nog verschillende unica die per definitie onverkrijgbaar zijn (zoals het auteursexemplaar van Karakter). Maar voor wie over de schok van de Gaarlandt-collectie heen is, zoals ik, is er nog heel wat aardigs te verzamelen. Als je maar niet de illusie hebt dat je ooit compleet bent, of in de buurt komt van wat Gaarlandt bezit.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWHKmu9QcSP8E8vwBJpS4nLgap2eHlBs0GC49xJ21BRQqS0kC1dZ9byEQuYLyVqfi395D9o4hEK-ILdMuJiNFeZHCe59pPMF7lFNN4PvfYv4qE9HXOkAYKjaqYaOkZG3YfHE3VN_RQbiB32l7zYKnmoDPlww5nnedJ4KGmdX08PZaY4cifbJY/s368/37861F8F-51BF-4EB4-9B65-93EE76180101.gif" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="368" data-original-width="300" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWHKmu9QcSP8E8vwBJpS4nLgap2eHlBs0GC49xJ21BRQqS0kC1dZ9byEQuYLyVqfi395D9o4hEK-ILdMuJiNFeZHCe59pPMF7lFNN4PvfYv4qE9HXOkAYKjaqYaOkZG3YfHE3VN_RQbiB32l7zYKnmoDPlww5nnedJ4KGmdX08PZaY4cifbJY/s320/37861F8F-51BF-4EB4-9B65-93EE76180101.gif" width="261" /></a></div><br /></span></div><div>Een uitgave van Bordewijk die uiteindelijk misschien nog wel zeldzamer is dan <i>Paddestoelen</i> (d.w.z. de uitgave uit 1916, want in 1961 verscheen <i>Paddestoelen</i> opnieuw, alleen met een andere inhoud) is de uitgave <i>Marion Quinn</i> uit 1924. Na lezing van een eerste versie van dit blog merkte Reinder Storm op dat ik deze titel was vergeten te noemen. Dat had ik in eerste instantie bewust gedaan, vanwege het volstrekt unieke karakter (en daarmee de onbereikbaarheid) van dit werk. Dit is uiteindelijk toch een blog die over mijn boekencollectie gaat en ik schat in dat het al moeilijk wordt om ooit aan een exemplaar van <i>Paddestoelen</i> (1916) te komen. Maar een exemplaar van een boek waar er maar één van bestaat wordt wel heel lastig… Maar de suggestie van Storm is terecht: dit boek hoort toch in dit overzicht thuis.</div><div>Tijdens de bijeenkomst waar ik hoorde over het bestaan van <i>Meneer Pem heeft een droom</i> hoorde ik dus ook over de merkwaardige uitgave <i>Marion Quinn</i>. Het verhaal hierover verscheen ook in <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_par009199701_01/_par009199701_01_0037.php" target="_blank">De Parelduiker</a></i>. Deze uitgave werd in 1984 geschonken door een particulier aan het Letterkundig Museum en kwam later bij de KB terecht. Maar de titel werd in geen catalogus, fondsoverzicht, literatuurlijst of wat dan ook genoemd. Wat was dit voor uitgave? Naspeuringen wezen uit dat dit verhaal het eerste was in Bordewijk’s derde bundel <i>Fantastische vertellingen</i> uit 1924 en dat hier waarschijnlijk een “<a href="https://www.dbnl.org/tekst/dela012alge01_01/dela012alge01_01_01964.php" target="_blank">titeluitgave</a>” van was gemaakt: losgesneden uit de bundel, titelpagina ervoor, bandje erom en klaar is de nieuwe uitgave. Dat kon met dit verhaal omdat het vooraan de bundel stond, dan begint de paginanummering ook logisch bij 1. Met het tweede verhaal gaat het niet meer, omdat je dan een boekje maakt met een paginanummering die begint ergens bij 138. Desondanks resteren nog genoeg vragen. Waarom is dit gedaan? Welke rol speelde Bordewijk zelf hierbij? Hoeveel exemplaren van Marion Quinn zijn er gemaakt en hebben de tijd overleefd? Titeluitgaven worden namelijk meestal van restanten van de oplage gemaakt, de oplage van deze derde bundel was 600. Hoeveel daarvan bleven onverkocht en werden versneden? In welk jaar is dat eigenlijk gebeurd (ook omdat bekend is dat in 1941 de onverkochte exemplaren van de tweede en derde bundel <i>Fantastische Vertellingen</i> naar Nijgh en Van Ditmar gingen).Wat is er met de andere twee verhalen gebeurd? Zwerft ergens in een tweedehandsboekwinkel in Nederland in een duister hoekje nog een exemplaar van <i>Marion Quinn</i> rond? Bestaat de kans dat een tweede exemplaar ooit de weg vindt naar mijn bibliotheek?</div><div><br /></div><h4 style="text-align: left;">Twee Bezige Bij-uitgaven</h4><p>In en net na de oorlog verschenen twee uitgaven bij De Bezige Bij, waarover ik twijfelde of ik ze bibliofiel kan noemen, maar die ik toch in dit rijtje opneem: ik kan afvinken dat ze in beperkte oplage en genummerd verschenen en een verzamelwaarde hebben. De uitgaven zijn ook bijzonder qua boekband, dus ze komen door de selectie. Bovendien waren de series waar ze in verschenen door De Bezige Bij bedoeld als bibliofiele reeks.</p><p>In 1944 verscheen de uitgave <i>Verbrande erven</i> in beperkte oplage <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2020/12/311-uit-de-nalatenschap-van-adri.html" target="_blank">illegaal</a> onder het pseudoniem Emile Mandeau in de serie Quosque Tandem (ik heb nummer 69 van 525 exemplaren). Dit verhaal werd later opgenomen in de bundel <i>Bij gaslicht</i>. De Bezige Bij startte in 1943 met de reeks Quousque Tandem, met als logo de letters QT. De boekverzorging was in handen van binderij Danner uit Utrecht. Papier werd geleverd door Van Gelder papiergroothandel.
De QT-reeks bepaalde het gezicht van de Bezige Bij tijdens de oorlog. De serie bestond uit vijftien mooie, kostbare boekjes waar de mensen nogal wat geld voor over hadden omdat ze anders toch weinig met hun geld konden doen. Op initiatief van het Bordewijk-genootschap is van deze publicatie in 2016 een fotografische herdruk verschenen bij het <a href="http://www.fondshistorischepublicatiesschiedam.nl/uncategorized/bordewijk-verbrande-erven/" target="_blank">Fonds Historische Publicaties</a> in Schiedam (het verhaal speelt immers volledig in Schiedam). Ook deze heruitgave verscheen in een oplage van 525.</p><p>Na de oorlog startte De Bezige Bij met tweede bibliofiele serie, dit keer onder de naam Tandem Aliquando. In <a href="http://resolver.kb.nl/resolve?urn=urn:gvn:EVDO02:NIOD05_8531&role=pdf" target="_blank">de aanbiedingsfolder van De Bezige Bij van eind 1945</a> staat: </p><blockquote><p>Quousque Tandem, Hoe lang nog, in oorlogstijd door ons uitgegeven, thans gevolgd door Tandem Aliquando, Eindelijk dan toch, in vrijheid.
De reeks staat onder redactie van Anton van Duinkerken en Halbo C. Kool. In deze serie zal werk verschijnen van bekende Nederlandsche auteurs.</p></blockquote><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBHpNxzCdYBBjCDXX1BrDjAkblECkNA79PulWNxya5JwygLBwIgNskVZACr3_brs4TQuXqXFNBOeh_T1QvEYBDWLxUD8Z57izJRFQfELLU1BjGQeDx2_rKjBbzMR59M2tbUeIXPGEz80-g3AzVM0ys4WnF-Ftn7jzVcRI6TxOYc3IleLIhTPE/s4032/erven.jpg" width="140px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiM4ZBJPkg2ltI7or_fsm_hvoOS3tjzxL6n_IXrMlk2Tlp2Va_lheolZ3JLG4lW5CLq2rT0lkxkOGG6S8hkeR9deWD5RebUA0Ezhsbt2miaDQNkkzZcio9MfV1ge0J_X4FjVKNU4zw-8ItyZ-KRwFhYjNK2QD8pZPLcbgwqo9_i8A-Q2vllA8A/s4032/veuve.jpg" width="140px" /></td>
</tr>
</tbody></table><div style="text-align: left;"><br /></div><div style="text-align: left;">Wim Schouten beschrijft in zijn herinneringen in <i>Een vak vol boeken</i> hoe deze tweede serie geen succes werd, daarvoor was het teveel een allegaartje van verschillende uitgaven. Uiteindelijk verschenen slechts enkele uitgaven in de reeks, waaronder in 1946 <i>Veuve Vesuvius</i>. Deze uitgave werd geïllustreerd door Fiep Westendorp. Ook dit keer bestond de oplage uit 525 exemplaren (waarvan nummer 323 bij mij staat). Veuve Vesuvius werd later nog een keer door de Bezige Bij heruitgegeven als kleine pocket. </div></div><h4 style="text-align: left;">Luxe uitgaven</h4><p>Van verschillende reguliere Bordewijk-uitgaven zijn bij het verschijnen tegelijkertijd luxe-opgaven verschenen. Gelet op de bijzondere zorg die er aan deze uitgaven is besteed en de beperkte oplage beschouw ik ze als bibliofiel. Hiervan bezit ik er drie:</p><p><i>Haagse mijmeringen</i> - dit bundeltje is sowieso al een enigszins speciale uitgave. Het verscheen namelijk in 1954 ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de ‘s-Gravenhaagsche Boekhandelaren Vereniging. De oplage was echter vrij groot: 12.500 exemplaren volgens het colofon. Dit boekje is dan ook verre van zeldzaam en wordt tot op de dag van vandaag in menige uitverkoopbak van antiquariaten neergezet. Het is een eenvoudige paperback op klein formaat. Maar naast de handelsuitgave verschenen er ook nog 150 luxe exemplaren, gebonden met stofomslag en op beter papier. Ik heb een van die 150 exemplaren, die ook nog eens gesigneerd is door Bordewijk - iets wat sowieso niet zo vaak gebeurt. Ik kocht mijn exemplaar in 2012 bij Bubb Kuyper.</p><p><i>Tien verhalen</i> - Ook voor de bundel <i>Tien verhalen</i> geldt dat het in de basis al een niet-reguliere uitgave was, maar ook verre van zeldzaam. Deze bundel werd in 1956 uitgegeven door Elseviers Weekblad in een onbekende oplage, als vrij goedkope paperback. Je kunt geen kringloopwinkel voorbijlopen of er staat een exemplaar (of van een van de andere door Elseviers Weekblad goedkoop uitgegeven boeken zoals <i>Schuim en asch</i> van Slauerhoff of <i>Voorbijgangers</i> van Top Naeff). Maar naast de reguliere uitgave verscheen ook hiervan een luxe uitgave, in steviger omslag en genummerd. Van de honderd exemplaren heb ik nummer 55.</p><p><i>Vertellingen van generzijds</i> - De laatste luxe uitgave die ik heb, verscheen in 1950. De bundel <i>Vertellingen van generzijds</i> is weliswaar een luxe editie, maar niet eentje die tegelijkertijd met een handelseditie verscheen. De uitgave van 1950 is zeker bibliofiel te noemen: gedrukt op fraai papier, voorzien van een papieren omslag en met een kartonnen foedraal (die meestal ontbreekt vanwege de kwetsbaarheid), in een oplage van 350 genummerde exemplaren (waarvan ik nummer 29 heb). De handelseditie van deze bundel verscheen 11 jaar later, in 1961. Het is mij niet duidelijk waarom de verschijning van de bundel in 1950 is beperkt tot 350 exemplaren. Het colofon geeft er geen uitsluitsel over en wat speurwerk in de bibliografie van Bordewijk bracht mij ook niet dichter bij het antwoord. Ik zie in Delpher wel verschillende recensies van de bundel alsof het een regulier verschenen werk is, dus niet bij bijzondere gelegenheid. Waarom zou Bordewijk deze toch redelijk exclusieve uitgave zo hebben laten verschijnen?</p>
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYpXau8U_fDCRYhV-phNu-gS_yj6Q8qVPRhyidsTJxZevXKO_ry-d7hpzaw954RX66WMnGn1vM9jer0zeQwLWyEaNc5WkyxojBEcIFCqDw8SUxdCqwWEgeU4ObcfooyJCsyzfjgDvWBH3-ZfjsAmhTwhZqtxt8vsv3i9VXsUahJDke4I_zGAU/s2954/gener.jpg" width="200px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiGcHMYqv44E3Dl8olzHGjUu0hm8ykiss860HP1Nitwbl3xkc789VyaBnEJjIASQ-HFQjlUDQvmTt0I9hSu_SaFftK0ojW_FbHUsskh-LUJOMNZf5O0aFA2RM4wjNFdnlX3ssAarx7WU8P6svrr68FYVeMtqskFieI2B1zm2AHVrwPyqiAqO7o/s2809/haagse.jpg" width="200px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiCSvL55yk8FePoZ-ZnzvIJ2tymO3g4WkRw8e6hMI-P8ldAGV8WzcoWh2wL5h9Gf3y20LQ79YI_3g2xecjwIY7w7E9jeTbqu9Muku2xp3Cc095G-en2rHQX_6PVI8OiALcdN06zK9VFAvvcg32viD2YYeK1uHrTR0SmGg7ppbTOFWZ2vbju8ts/s320/tien.jpg" width="130px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<h4 style="text-align: left;">(‘t Ongure) Huissens</h4><p></p><p>Er zijn literaire werken die vaker dan andere worden uitgegeven. Dit geldt voor meer schrijvers: er zijn verhalen die steeds in allerlei verschillende uitgaven terugkomen. Voor Bordewijk geldt dit voor het verhaal <i>Huissens</i>. Dit verhaal verscheen voor het eerst in september 1935 als novelle in de reeks van <i><a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/De_Vrije_Bladen" target="_blank">De Vrije Bladen</a></i>, toen nog met de titel <i>‘T Ongure Huissens</i>. Vervolgens werd het opgenomen in de verhalenbundel <i>De wingerdrank</i> uit 1937. In die bundel staat trouwens ook het verhaal <i>IJzeren Agaven</i>, dat eveneens in de reeks <i>De Vrije Bladen</i> werd uitgegeven, en het verhaal <i>Keizerrijk</i> dat ook al later apart is uitgeven. <i>De wingerdrank</i> is echt een bundel met ‘greatest hits’, zou je kunnen zeggen. Maar <i>Huissens</i> spant de kroon qua aparte uitgaven.</p><p>In 1965 verscheen Huissens als aparte uitgave bij Stichting de Roos. Het werd een bijna vierkant boek, in linnen gebonden. Deze uitgave werd geïllustreerd door Mart Kempers en de typografie was van H.P. Doebele. Zoals altijd verscheen deze in een oplage van 175 genummerde exemplaren. Uit <a href="https://www.antiqbook.com/index.php?o=paul" target="_blank">de catalogus van Fokas Holthuis</a> leen ik de opmerking dat Bordewijk zelf uiterst tevreden was over deze uitgave, blijkens een knipsel uit het Nieuwsblad voor de Boekhandel van 25 maart 1965: “Voor de illustraties door Mart Kempers weet ik maar één kwalificatie: geniaal”.</p><p>In 1982 verscheen postuum wederom een bibliofiele uitgave van het verhaal, ditmaal bij Nijgh en Van Ditmar. Tegelijkertijd met een handelseditie van 3000 exemplaren verscheen een bibliofiele editie in een oplage van 200. Deze was genummerd (ik heb nummer XX) en gesigneerd door illustrator Kurt Löb. </p>
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGDKL-YGlAHfVRiBYCMlsWScmkv_soj5bA3vkflNdhPDQe36c28rExGPWWDZ6Qcr92ybIC0RSzr48dwkXMGl8DvxDBeVNy_shgQmOHGFt6mQEusXfo5QSQzhE0_7UJ4Ej-xFYNU7i8wX1c4Wchp3NSe2ANdH_J-jC5lr2DUdjhZ7M3mg1c-GI/s635/huissens%20vrij.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEis6_-iVJtUGaj7iGb43YU2hk6Ue56-hLfK3CpDGAk91_hrpFIrqp2QTZL8NniZRRau7ABbt0mkj6O4_JRmek-FBBv-Vq2PBXM8OAzDOAHtLG9dpil54zYvwPE7ZFz4hFGu7f4oKZf3CBF7yJDWdJV1JmW1mpNlyWQaQk9GcoZ3LO-pv2asZIU/s500/huissens%20roos.jpg" width="200px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQhIGbcDAj13DgScRhW87B1N9yt7L1KkpaLP2q9fvrvnwlYI2OPAMKwJMMXisc5J9uNInsncaifR49i621yg6LX859i_9fQf28S49T87w0r8P1nxSTB5sbgWq_o6L0EBkOR-4M7WG238CqK9VdUJGKtguHnZ_XMPlTdxQClBm-Pch3SMsY5nc/s635/huissens%20nijgh.jpg" width="130px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<h4 style="text-align: left;">De Roos-uitgaven</h4><p>Verschillende bibliofiele uitgaven van Bordewijk verschenen bij Stichting de Roos. Ik noemde hierboven al <i>Huissens</i>, maar dat is niet de enige aan Bordewijk gerelateerde uitgave. In 1981 verscheen <i>De Joodse cel</i>, eerder verschenen in de tweede bundel <i>Fantastische vertellingen</i> in 1923. Bij Stichting de Roos verscheen het verhaal separaat, geïllustreerd door Karin Bouthoorn. Ook dit keer was de typografie in handen van H.P. Doebele. De “cel” in de titel staat overigens niet voor een gevangenis, maar voor een muziekinstrument.</p><p>Naast de twee aparte Bordewijk-uitgaven van de Roos speelde Bordewijk eerst nog een rol bij de uitgave <i>Gaspard la nuit</i>, van Aloysius Bertrand. Deze verscheen in 1956 bij De Roos, 9 jaar voordat <i>Huissens</i> een Roos-uitgave werd. Bordewijk schreef voor <i>Gaspard la nuit</i> een (Franstalige) inleiding. Het is niet zo vreemd dat Bordewijk hiervoor was gevraagd, want de bundel van Bertrand was ook voor hem een belangrijke inspiratiebron. In Bordewijk's uitgave <i>De korenharp, nieuwe reeks</i> uit 1951 had hij al vertalingen van 15 gedichten uit de bundel van Bertrand opgenomen. Hoewel dit wel degelijk een bibliofiele uitgave is, is het wat mij geen bibliofiele Bordewijk-uitgave. Daarvoor speelt Bordewijk hier een te secundaire rol. Desondanks mag het boek in geen enkele Bordewijk-collectie ontbreken.</p><p>Wat wel als bibliofiele Bordewijk-uitgave mag gelden is <i>De Roos & Ferdinand Bordewijk</i>, een jaarwisselingsgeschenk voor leden van De Roos voor 2017. Dit is de bewerkte tekst die Rickey Tax, hoofd collecties van het museum Meermanno Westreenianum, uitsprak tijdens een Literaire Brunch in de Koninklijke Schouwburg in december 2015. In vogelvlucht wordt de relatie tussen Bordewijk en Stichting de Roos / Chris Leeflang beschreven, in het bijzonder als het gaat om de drie uitgaven die ik hiervoor noemde. Tax citeert volop uit de briefwisseling tussen Leeflang en Bordewijk, maar ook met de betrokken uitgevers (waaruit blijkt dat over de publicatie van <i>De Joodse cel</i> nog een behoorlijk gedoe ontstond met De Bezige Bij en de erven Bordewijk).</p><p>Een laatste verbinding tussen De Roos en Bordewijk vinden we in De Roos-uitgave <i>De drempelschroom verdrijven - Literaire activiteiten in de jaren 1932-1973 bij boekhandel Broese onder Chris Leeflang</i>. Hierin is aandacht voor onder meer lezingen die auteurs als Bordewijk, Hella Haasse, Godfried Bomans en anderen gaven in de Utrechtse boekhandel. Maar wederom: dit is weliswaar een bibliofiele uitgave, maar geen bibliofiele Bordewijk-uitgave. Overigens bezit ik een handtekening van Bordewijk in de bundel <i>Kristal 1935</i>, die gezet is tijdens één van de bijeenkomsten in Broese die in deze uitgave wordt beschreven. Om precies te zijn ging het om de bijeenkomst op 2 november 1935. <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2008/07/de-waarde-van-een-passie.html" target="_blank">Ik schreef er 14 jaar geleden een blog over</a>.</p>
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjkou-kOFNqlrq9VMIfPZyrNfeEIx0BEIv9tjTk5RJga8dyKYJQw3S7J7C11ttAaSvXiIw3lu9em4JJdcDL2acS8_STiHYKOC54tLLyIAwmTrXnirWzi_8rQlKK1KhYqnYi2P32Sq9iw12FjeZ-oz0b1tdpBLGpmOpFQEXbxjRzcTiLihVN_qc/s615/joodse.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiDytnxYzWOMB1LoidAgJpsWLk2ZN3fLI4KrmIYj3pk7crFUZK5RMQReDeIrYLyNcz0XEf7bIjrtiW72ZPERybMxsWVgapD4RoBOENI468fmURge1Srp1EsJnvtFYXU5fxUqwUVTFbdE22B1gQaaPd1H8HvbuLxsbZyU1SKofLZsBQcdqU5l1U/s635/roos%20bord.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgejGo5_N_DD4EjsUf6KMrGPG_uZKrg_J4-myvjHdfCm_qvDqTGw1Z-u9Sb8skAsfw9ANtE3Kxd70Lf4QY8kspx_RoYER7c8VvIoLGTY5BuHzC0a_ZOMkwhq66WK_P4RwxPkD3sIs-gpem3bz0buS-zPUy74a8Yv4S-_PkQLeF2JU36aWUKbjo/s267/gaspard.jpg" width="130px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<p></p><h4 style="text-align: left;">De Bosbespers</h4><p>Niet alleen bij Stichting de Roos verschenen verschillende bibliofiele Bordewijk-uitgaven, ook de Bosbespers uit Oosterbeek heeft ijverig Bordewijk-uitgaven gepubliceerd. De Bosbespers is een initiatief van Rody Chamuleau. In 1982 verscheen over deze uitgeverij <a href="https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ABCDDD:010821075:mpeg21:a0227" target="_blank">een artikel in Trouw</a>, waaruit blijkt dat de uitgever zijn pers zelf als hobbyproject beschouwt, maar desondanks in hoog tempo mooie boekjes maakt. Hij heeft daarbij oog voor het bijzondere, bij voorkeur 19e-eeuws, en maakt er werk van deze ‘literaire curiosa’ te ontsluiten. Zelf heb ik acht uitgaven van de Bosbespers, waarvan de meeste Bordewijk-gerelateerd.</p><p>De oudste titels kunnen wij mij betreft niet echt de kwalificatie bibliofiel dragen. In 1983 verscheen <i>Vijf kleine verhalen</i>, met een voorwoord van J.A. Dautzenberg. Op zichzelf een mooi boekje, maar wat mij betreft niet bibliofiel. Dat geldt ook voor <i>De hoogten van Doyle, de trog van Bordewijk</i>, een uitgave uit 1988 waarin Mieke Tillema ingaat op plagiaat in het werk van Bordewijk, aan de hand van vergelijking van de twee genoemde verhalen in de titel. Ik vind de scheidslijn tussen bibliofiel en niet-bibliofiel in dit geval lastig, omdat ook in deze uitgaven op zich bloed, zweet en tranen van een margedrukker zitten. Maar ik mis in dit geval de bijzondere typografie of band of de expliciete beperkte oplage. </p><p>Anders wordt het met de uitgave <i>Schaduw, Stemming en Stil Water</i> van Elly Beukenhorst-Kamp uit 1989, over de door Bordewijk bedachte Haagse straatnamen. De auteur schrijft een uitvoerige inleiding over de achtergrond van het initiatief van Bordewijk om in 1955 in een brief aan het Haagse college van B&W een lange lijst met namen voor te stellen. Ook geeft zij de volledige lijst met de door Bordewijk voorgestelde namen weer. Ik heb dit boekje, verschenen in een oplage van 150, tijdens het Bordewijk symposium waar ik hoorde over het bestaan van <i>Meneer Pem heeft een droom</i> door Elly Kamp laten signeren. Een aantal voorstellen van Bordewijk is uiteindelijk overgenomen, in de Haagse wijk Mariahoeve ligt een aantal straten met Bordewijkiaanse namen, zoals Hongarenburg en Ursulaland. In Mariahoeve ligt overigens ook de Bordewijklaan.</p><p>In 2005 verscheen bij de Bosbespers <i>Vrouwenhaar</i>, een uitgave t.g.v. de Beurs voor Kleine Uitgevers in het Amsterdamse Paradiso op 11 december 2005. In deze bundel staan drie niet eerder gepubliceerde verhalen van Bordewijk afkomstig uit zijn nalatenschap, voorafgegaan door een inleiding van Rody Chamuleau. Ik schreef er eerder <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2006/01/vrouwenhaar-en-andere-kleine-oplages.html" target="_blank">deze blogpost</a> over. </p><p>Twee jaar later verscheen de uitgave <i>Dames</i>, een nieuwjaarsgeschenk in beperkte oplage van de Bosbespers en de Ravenberg Pers. Het bijzondere van het verhaal Dames is dat het beschouwd kan worden als het debuut van Bordewijk. Dit verhaal verscheen in 1907 in het Studenten Weekblad Minerva, met als auteur ene “F.B.”. In het colofon van dit boekje staat dat “gezien de spel- en interpunctie eigenaardigheden is hier met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid sprake van het schrijfdebuut van F. Bordewijk”. Het zou nog tot 1916 duren voordat het bundeltje <i>Paddestoelen</i> uiteindelijk zou verschijnen.</p><p>Tot slot is hier nog <i>Tijding van Fer</i> te noemen, eveneens uit 2007. Het is de Bordewijk-uitgave met de kleinste oplage die ik heb, namelijk 24 genummerde exemplaren (ik heb nummer 15, helaas een paperback en niet de gebonden versie). Ook deze uitgave bevat materiaal uit de nalatenschap van Bordewijk. Ook over deze uitgave is meer te lezen <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2008/10/417-van-de-oplage.html" target="_blank">in een eerder blog</a>.</p>
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgy9N7VbnDdJcis9uwF_dYyoDmdTJf2Zd-_my5htQi8fki6iSJt0Wi4HQpXaDWEaanmwmoA4rPV3Rvf14u3Zs0GNGmPn6S5YiuXeZFGy5XmJ0WK7Ljtkgy3ZFydeyVge_SiYEzYoZwnJlw3CTyjhF6_k8BNVHCMAHcsQuPFYmG1QxTZHBJ62RY/s635/dames.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibkZEjGKK2z3kz3A2TfJqzaguRFkujZKb_XBqiY4wO02-w3AVkvJSt8edC2vRxLA29GrWiquD9TKsfPdS83QU-SXOQtike_AigtYPn2HKS43vhpIFOPnlE9NN5Sj5bKO6Os81kzCnWr_1XyLRXaYkJNnhx5gWdGWWgTv4C9aWCrsS5XCQD210/s635/fer.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjS9tUYuIdUuXL-cqqeR3GvZKH7l2GyHUuwxhqhCt9RR2lh0VPIwRoMNix7BHg9qiIKIpGTGyKU2sUAtG3zpQP_BlLDprc_kD-7m3XH2x7LLJ6Ae8cxaZJvJh_muAcQrw61v5XtXZvpwiPJj-Ku4mjpzHdP6BkdFQRSJCYeO8_TPc9sn9P4J2c/s320/schaduw.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwCXVPqmCr6EyKEVZoe_Dx-_AMgogGu0rUgkhk4itCJTnlHQUFzRLbiwQMSzsoG12fh55R_d_BuOxZQGkQDSEMNimC6dlKY6k95GKA-u2RW_ueOcLemqPFw1jjzVKqUkYqvotlTJUcFFyHX5e9axd_uV6Y-BVbzC3j50RYtwZPH2iofTbVOgQ/s320/vrouwen.jpg" width="130px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<p></p><h4 style="text-align: left;">Overige bibliofiele uitgaven</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKp3DvD0oHEQQfsj3BHaVZcJeoiKGq25mantDfwURvNhxgR0kN1SfEcwCOfkoQLJqHka6NPQcfJ7ge97gkDuz8C1Cy6TVSTCN3OSDZgINy4eCjauWgIizwT4U3TmnCLxt-4XeDL3BCZn5X5xkqW_G1Lq2_z9IGb7vdylbLijW3U08DeGfocRI/s635/straatnamen.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="635" data-original-width="398" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKp3DvD0oHEQQfsj3BHaVZcJeoiKGq25mantDfwURvNhxgR0kN1SfEcwCOfkoQLJqHka6NPQcfJ7ge97gkDuz8C1Cy6TVSTCN3OSDZgINy4eCjauWgIizwT4U3TmnCLxt-4XeDL3BCZn5X5xkqW_G1Lq2_z9IGb7vdylbLijW3U08DeGfocRI/w126-h200/straatnamen.jpg" width="126" /></a></div>Er zijn naast dit alles nog een paar noemenswaardige bibliofiele Bordewijk-uitgaven. Twee ervan zijn afkomstig van de Avalon Pers, beide uit 1984.<p></p><p>De eerste is <i>Straatnamen</i>. Net als de eerder genoemde uitgave van Elly Beukenhorst-Kamp staan ook hierin de door Bordewijk voorgestelde straatnamen voor de gemeente Den Haag centraal. In de Avalon-uitgave wordt de inleiding van Bordewijk weergegeven zoals verschenen in de rubriek "Vrij spel" in <i>Het Vrije Volk</i> in 1956 (te lezen <a href="https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=bordewijk+oudtijds&coll=ddd&identifier=ddd:010952653:mpeg21:a0152&resultsidentifier=ddd:010952653:mpeg21:a0152&rowid=1" target="_blank">via Delpher</a>). Deze uitgave verscheen in een oplage van 100, waarvan ik nummer 6 heb. Ik zoek desondanks nog één van de 28 Romeins genummerde exemplaren.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAzj3c7FB_8rvp-WRSgn9oA3gofaFeDAND4ULNNO2dsGq0WIEoqeKaBO1fqolwIbADsgeidJvIxDz2_vVAkjnyR8iw2JQy4tlQqADOoqHNbrkbFfMIKbZlUGMstQzkwdI6oY4mCPuPlHYvIKSSiBR9jpPYBMvIJGA4cE9VC2CT0glfydWmp20/s635/foto.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="635" data-original-width="359" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiAzj3c7FB_8rvp-WRSgn9oA3gofaFeDAND4ULNNO2dsGq0WIEoqeKaBO1fqolwIbADsgeidJvIxDz2_vVAkjnyR8iw2JQy4tlQqADOoqHNbrkbFfMIKbZlUGMstQzkwdI6oY4mCPuPlHYvIKSSiBR9jpPYBMvIJGA4cE9VC2CT0glfydWmp20/w113-h200/foto.jpg" width="113" /></a></div>De tweede is <i>De publieke fotolach</i>, een jaarwisselingsgeschenk verschenen in een oplage van 125. Dit verhaal verscheen eveneens eerder in de rubriek "Vrij spel" van <i>Het Vrije Volk</i> in 1956 en was nog niet eerder uitgegeven. Ook deze tekst is <a href="https://www.delpher.nl/nl/kranten/view?query=bordewijk+fotolach&coll=ddd&identifier=ddd:010952599:mpeg21:a0138&resultsidentifier=ddd:010952599:mpeg21:a0138&rowid=1" target="_blank">via Delpher</a> te lezen. Graag zou ik van deze uitgave nog één van de 25 gebonden exemplaren bezitten.<p></p><p>In 1980 verscheen een geïllustreerde herdruk van het verhaal Blokken, dat eerst was verschenen in 1931. Deze uitgave verscheen in een oplage van 350 en werd ontworpen en geïllustreerd door Frans de Jong. Alle exemplaren werden door hem gesigneerd en genummerd (ik heb nummer 10). Opvallend bij deze uitgave is het glimmende paarse omslag, ook een van de kwetsbaarste onderdelen. Het omslag is gevoelig voor krasjes en vlekken dus het valt niet mee om een vlekkeloos exemplaar te vinden. Een andere herdruk van Blokken is de facsimile uitgave van de eerste druk die in 1986 bij Nijgh en Van Ditmar verscheen. Enkele jaren eerder verscheen trouwens ook al een facsimile van Bint, ter gelegenheid van de 100e geboortedag van Bordewijk. Deze laatste verscheen in een oplage van 2000 exemplaren. </p>
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgm3hx7HLzUQHAw4PCngbwIjk_Tj3ggpsF9JPqji0JEQAcCfGAq-uvAmckhdGHGvQoASn9t9MCOKiMvCZGPi16Nyk-BALwcYwI0ZxWdS40xzzH8wZzd49IOo70GQ2vAGyY1PCGV9NniymZRxHObtvuoxBITRi_OJiddxfj-5zEdEr-NTIipvlw/s1728/blokken%201980.jpg" width="200px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPys0DSmgWr0zxZJr-L7tl1q83QMG1dOEZZkLTJTtV45sPm_pMRduByMiqW9dhEUt2_pldz5kqFZqVuY1CAjKGGb0kmMeJsi-V1EPf3oC7G-Oh2jwedKaQS1WO_ctJycyXNTbedsgNYimAlYVFd2GJQQQcm_qK7kpKk5tcPsmrCEc59PuCh6k/s635/blokken%201986.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiD9UCLwVI5ZSN4IA55qedl4ej17N7MB7k2a5OZiG_VCzU5vLDM16kYbcZY4UtVGwLPkr23kRnjIP5qCtozySJ3OwnJL43sC_XLdZhXIZN4vg27a6i8wI2m3vReJ371-P9saGLfSQ2am4LCnoqO_s4SXqLGs5pUy-ZllNliZfisxvAuyjUaPaU/s635/bint.jpg" width="130px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<p>Bij De Galgpers verscheen in 2011 op initiatief van - wie anders dan - Robert Gaarlandt in een oplage van 40 exemplaren het werkje <i>Zeer geachte heer. Drie brieven</i>. Vermoedelijk is dit de enige uitgave die ooit bij de Galgpers verscheen. Deze uitgave behelst drie brieven van Bordewijk ‘in facsimile’, gericht aan C.W. Freriks, Karel Reijnders en Ch.J. Enschedé en toegelicht in het boekje. De bijlagen bestaan uit drie met de hand uit de Schrijfmachineletter gezette brieven van Bordewijk, met behulp van scanner en printer voorzien van de oorspronkelijke briefhoofden en Bordewijks handtekening. </p><p>De laatste bibliofiele uitgave in mijn bezit in dit blog verscheen in 2015 bij <a href="https://www.hofvanjan.nl/" target="_blank">De Korenmaat </a>in Haarlem: <i>Oog in oog met Bordewijk</i> van L.H. Wiener. In 2015 was het vijftig jaar geleden dat F. Bordewijk overleed. Het Bordewijkgenootschap organiseerde een herdenking, waarbij L.H. Wiener een toespraak hield, waarin hij de – bescheiden – herinneringen aan zijn ontmoeting met de schrijver vertelde, maar vooral de confrontatie aanging met het werk van de bewonderde auteur. Bint en Rood Paleis zijn de meesterwerken waardoor Wiener het meest geraakt werd en die hem de literatuur binnen trokken. Dit is helaas niet een van de 25 luxe uitgaven, maar een van de 150 reguliere uitgaven die desondanks wel door de auteur en de illustrator (het boek bevat een linoportet van Pita Snoeck) werden gesigneerd. </p>
<table>
<tbody><tr>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh2HRKp3M50qNdVo-o2LKfcQTkUlXygXYo5m-qh3bV7dxLdNg67k3xA5YmXV7fefP5ID6BfLJK4jfLKyxc5YbPryg5EcmuojDCSHdu4yEwKt0Sf9Q2VQ8mWiZrI7dHSarvEpfk_hDcVP0Jt0LhITSQHcWLmVBzThs0985NHiym5CIahBLTXS-Y/s635/geachte%20heer.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhLCbIbpJzstSpDvJxiuB5AQUIreOijOE8e3H5JcH14AfZ28-TQdNwlrMEtTVcnwpGw--j1rmupuv9muVEedOpJYm-jaYESeQFpNN-QE7rYzl2E90An1hIRP6KC8h6gdRhmOSsD42TLuLGLRJuH9uyryYI4D53JQ3fRdaSKwjuJkTRWFYJnCZE/s320/oog.jpg" width="130px" /></td>
<td><img border="0" height="200px" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3pLh93Gx_WmLZR8b5V0LgXz5AqNRbK0fYEQaJ4sG-abkA6Duj7Q6RE2Q46yQC4CLEp8CFdlpQcM55JiEZ5hvq0E1x1fJkYyRx8vKL9KBiamxZ9CmjX8ESSRXAYZBB0KE3GgOAp_Lvf5ASwIuyWSm1-Q6KCBee-xxHvZ57myjii2nGYy2sr9g/s320/zwoeger.jpg" width="200px" /></td>
</tr>
</tbody></table>
<p>Tot mijn verbazing is dit blog uiteindelijk langer geworden dan ik vooraf dacht. Ik blijk nog een behoorlijke stapel bibliofiele Bordewijk-uitgaven te bezitten. Maar ik heb er dan ook circa dertig jaar over gedaan om ze bij elkaar te krijgen. En dan nog heb ik van veel uitgaven niet de luxe gebonden uitgave te pakken. Mijn eerste bibliofiele Bordewijk-uitgave was <i>Verbrande erven</i>, dat ik ooit kocht bij het helaas niet meer bestaande antiquariaat <a href="https://www.boekendingen.nl/wp-nieuws/?p=1916" target="_blank">Aioloz</a> in Leiden. En de tot nu laatste is <i>Bloesemtak</i>. Gemiddeld kocht ik zo ongeveer elke anderhalve jaar een bibliofiele Bordewijk-uitgave, naast de reguliere uitgaven die ik natuurlijk ook heb staan. Het zal mij benieuwen hoeveel er de komende 18 maanden aan zullen worden toegevoegd. Ik hoop dat daar in elk geval de bibliofiele uitgave <i>De zwoeger</i> bij zal zitten. Want op deze in 1984 verschenen heruitgave in een oplage van 30 van een gedicht dat <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_maa003195801_01/_maa003195801_01_0031.php" target="_blank">eerder in Maatstaf</a> verscheen, heb ik nog niet de hand kunnen leggen. En als dat niet kan, wellicht een gebonden exemplaar van een bibliofiel werk dat ik al bezit.</p><p></p><p></p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-35607155941254340852022-08-29T21:28:00.003+02:002023-11-13T16:39:18.463+01:00335 - Oogsten op de Deventer boekenmarkt 2022 - deel 2: boeken over boeken<div>In mijn vorige bericht over het bezoek aan de Deventer boekenmarkt liet ik een aantal fraaie bibliofiele werkjes zien. Deze keer staan de gevonden ‘boeken over boeken’ centraal. Die scheiding tussen de twee berichten is volkomen willekeurig, al was het maar omdat ik in mijn vorige bericht al twee van de aangeschafte ‘boeken over boeken’ heb genoemd: de bibliofiele uitgave van Piet Buijnsters en het boek van Edward Wilson-Lee dat ik dankzij een genereuze mede-bezoeker heb kunnen kopen. In dit overzicht ga ik nog wat dieper op deze categorie in.</div><div><br /></div><h4 style="text-align: left;">De bibliotheek van Philips van Leyden</h4><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKuFQsT19n0FrX1KoY9k5ch1db9MQtHJc_uEtLm-ok7ypyyfX5YPLB1Ry3Nu36_z-bte3o5yMe7wlif-A-y2zzh0eGBhYwsbwy4EJvrR690S4Nofl4_bAHKpOQWh4xQNG0aptfodDaA4TY-auad5NovwVWDPHJMu6bjY9Trq3bat6VoAczkGA/s1270/4CD8BD98-746D-4D10-B198-71D8E38F3486.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="882" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKuFQsT19n0FrX1KoY9k5ch1db9MQtHJc_uEtLm-ok7ypyyfX5YPLB1Ry3Nu36_z-bte3o5yMe7wlif-A-y2zzh0eGBhYwsbwy4EJvrR690S4Nofl4_bAHKpOQWh4xQNG0aptfodDaA4TY-auad5NovwVWDPHJMu6bjY9Trq3bat6VoAczkGA/s320/4CD8BD98-746D-4D10-B198-71D8E38F3486.jpeg" width="222" /></a></div>Met heel veel plezier heb ik de studie van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Robert_Feenstra" target="_blank">Robert Feenstra</a> over de 14e-eeuwse bibliotheek van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Filips_van_Leiden" target="_blank">Philips van Leyden</a> gelezen. Niet toevallig is dit het onderwerp van de eerste publicatie in de reeks “In den houttuyn” die werd uitgegeven door het Leidse veilinghuis <a href="https://b-n.nl/" target="_blank">Burgersdijk & Niermans</a>. Is de achternaam van Philips al een signaal van zijn verbondenheid met Leiden, al lezende kwam ik er achter dat Burgersdijk & Niermans is gevestigd in het voormalige woonhuis van Philips van Leyden naast de Pieterskerk, tevens de plaats waar bijna twee eeuwen de - inmiddels verloren gegane - bibliotheek van Van Leyden werd bewaard.</div><div><br /></div><div>Het mooie van de studie van Feenstra is dat hij het leven van Van Leyden en de vorming van zijn bibliotheek plaatst in het Europa van de 14e eeuw. Het feit dat Van Leyden belangrijke kerkelijke en maatschappelijke functies vervulde en ook studeerde en doceerde aan verschillende universiteiten (zoals in Orleans) maakt dat zijn leven en werk in grote delen te reconstrueren is. Daardoor gaat de figuur Van Leyden echt leven en is ook te volgen hoe en waarom hij zijn bibliotheek samenstelde.</div><div><br /></div><div>Als het woord “bibliotheek” valt is het verleidelijk te denken aan een grote verzameling boeken, bijeengebracht in verschillende zalen en gesorteerd in fraaie hoge boekenkasten. Maar niets van dat alles is waar: de meest realistische schatting is dat zijn bibliotheek uit enkele tientallen banden bestond (met soms meerdere titels per band). Feenstra laat zien dat desondanks een dergelijke bibliotheek in onze streken in die tijd ongeëvenaard was en van internationale allure. We hebben het immers over de tijd ver voor de uitvinding van de boekdrukkunst, de tijd van de handschriften toen het bezit van een boek - laat staan enkele tientallen - voor vrijwel iedere particulier onbereikbaar was.</div><div><br /></div><div>Philips van Leyden heeft in zijn testament vrij precies beschreven wat er met zijn boeken moest gebeuren en wie er toegang toe mocht hebben. Boeken mochten alleen ingezien worden, nauwelijks geleend, en er moesten waarborgsommen betaald worden als dat toch gebeurde. In het testament worden zijn boeken uitvoerig beschreven waardoor bekend is waaruit de bibliotheek bestond. Op dit moment is er echter nog maar één boek uit die bibliotheek bekend, dat gelukkig wel in de Leidse universiteitsbibliotheek wordt bewaard.</div><div><br /></div><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjltG1B39gBN8LCDjz8_EsXZ4rhAFVIrq8bCTBUZWUBMAUEgStj-p8xQYbS8As8dTbqdzNyG-9U8LkMxRXJMjtu9hkXWa3Pof9QZJjBpNRahc3VksDjElSTBn5zCJJBKK_U81zXTs-V1GGzHxiru5GSPAUdQDVlMZrzpODOWM-ar8xr31geOPM/s1814/E7EB668A-B974-42AD-851C-6C1496819B33.jpeg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1375" data-original-width="1814" height="243" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjltG1B39gBN8LCDjz8_EsXZ4rhAFVIrq8bCTBUZWUBMAUEgStj-p8xQYbS8As8dTbqdzNyG-9U8LkMxRXJMjtu9hkXWa3Pof9QZJjBpNRahc3VksDjElSTBn5zCJJBKK_U81zXTs-V1GGzHxiru5GSPAUdQDVlMZrzpODOWM-ar8xr31geOPM/s320/E7EB668A-B974-42AD-851C-6C1496819B33.jpeg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Gedenkplaat Philips van Leyden, aangebracht<br />door het dispuut dat zijn naam draagt</i></td></tr></tbody></table>Dat juist Robert Feenstra over Philips van Leyden schreef is niet onlogisch. Feenstra was hoogleraar Romeins recht aan de Universiteit en ook Van Leyden heeft rechten gestudeerd. Feenstra is expert in het recht dat Van Leyden studeerde en doceerde in zijn tijd. Van mijn tijd aan de RUL herinner ik mij dat ik ook het vak Romeins recht volgde en volgens mij aan de hand van een boek van Feenstra. Of ik college bij hem heb gevolgd weet ik niet meer, maar ik weet wel dat ik Romeins recht met voorsprong het saaiste en onbegrijpelijkste vak van mijn studie vond. Nu ik dit werk over Philips van Leyden heb gelezen heb ik daar met terugwerkende kracht spijt van: Feenstra weet boeiend te vertellen en maakt nieuwsgierig naar de inhoud van de boeken van Van Leyden.<div><br /><h4 style="text-align: left;">De bibliotheek van Columbus’ zoon</h4><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKACz36kVpkZfU_ezaXsZQNmc9-iVIQlAunToXEYuNmURgTTezvu4CYEECGSKWmWMb5qI7ggFbCsBuRDqG3Jj5xBvh4B3kLbAA3RzfRTP8ms1U4_eKH2mRxs3y2y6Pu4HsXJmx1f_Gn5tASOfBnB2Sjvu9axpnENKCDe8GUgRaQKq7Wsi0j5c/s296/BEB19BF5-ABA3-4DBA-8556-7B0CE9EDCFDC.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="296" data-original-width="260" height="296" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhKACz36kVpkZfU_ezaXsZQNmc9-iVIQlAunToXEYuNmURgTTezvu4CYEECGSKWmWMb5qI7ggFbCsBuRDqG3Jj5xBvh4B3kLbAA3RzfRTP8ms1U4_eKH2mRxs3y2y6Pu4HsXJmx1f_Gn5tASOfBnB2Sjvu9axpnENKCDe8GUgRaQKq7Wsi0j5c/s1600/BEB19BF5-ABA3-4DBA-8556-7B0CE9EDCFDC.jpeg" width="260" /></a></div>Een ander boek dat een bibliotheek en diens eigenaar op een fascinerende manier plaatst in de tijd, is het eerder genoemde boek van <a href="https://www.edwardwilsonlee.com/" target="_blank">Edward Wilson-Lee</a>, <i>The catalogue of shipwrecked books</i>. Het gaat hier over de boeken van Hernando Colon, oftewel <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ferdinand_Columbus" target="_blank">Ferdinand Columbus</a> (1488-1539). Deze tweede zoon van Christoffel Columbus vergezelde zijn vader op enkele reizen naar de nieuwe wereld, het recent ontdekte Amerikaanse continent, maar zocht zijn toekomst uiteindelijk op ander vlak: als intellectueel, bibliofiel en speler in de Spaanse en Europese politiek. In het boek worden de reizen van Columbus naar de nieuwe wereld, de verwikkelingen rondom zijn persoon, het leven van Hernando en de relaties met het Spaanse koningshuis en de machtsstructuren van die tijd uitvoerig beschreven. Mooie en interessante context, maar het duurt dan wel een tijd voordat we eindelijk bij de boeken aankomen. Desondanks is de aanloop relevant, omdat de belangrijkste biograaf van Columbus diezelfde Hernando is en duidelijk wordt dat hij een zorgvuldig gecreëerd beeld van zijn vader heeft willen neerzetten. Veel van het leven van Christoffel Columbus is onbekend, mede door toedoen van Hernando. In de visie van vader en zoon was de ontdekking van het nieuwe continent een teken dat aan Spanje de wereldmacht was gegeven en dat het bijna een Bijbelse opdracht was om die te vervullen. Bovendien moesten de rechten van de familie Columbus op de rijkdommen uit “de West” veiliggesteld worden. Om die reden was de bibliotheek die Hernando bijeen bracht van essentieel belang. Deze moest immers die almacht van Spanje weerspiegelen en onderbouwen dat Christoffel Columbus de ontdekker van het nieuwe continent en niet de concurrerende aanspraakmakers. Daarnaast was het bewijsmateriaal in de diplomatieke strijd tussen Spanje en Portugal die de toen bekende wereld wilden verdelen, en de vraag was waar de Spaanse helft eindigde en de Portugese begon. De eeuw van grote ontdekkingen, opkomende boekcultuur, grote politieke en religieuze ontwikkelingen in Europa: in dit boek wordt de onderlinge samenhang mooi beschreven. Vanwege zijn relaties met het Spaanse hof reisde Hernando door grote delen van Europa ten tijde van de grote ontwikkelingen die zich voordeden: hij was tijdgenoot van Erasmus en Luther, bracht tijd door in Venetië en Rome maar reisde ook naar onder meer Antwerpen en Maastricht. En overal kocht hij ladingen boeken, soms honderd op een dag. Door zijn verblijf in de belangrijkste centra van boekproductie in Europa en zijn financiële middelen, kon hij zijn droom verwezenlijken. De 1600 boeken die hij kocht in Venetië gingen helaas verloren en dat zijn de gezonken boeken waar de titel van het boek naar verwijst.</div><div><br /></div><div>Net als bij Philips van Leyden is de bibliotheek van Hernando Colon te reconstrueren door <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Libro_de_los_Ep%C3%ADtomes" target="_blank">de uitgebreide beschrijving</a> ervan die is teruggevonden. Hij vond dat een bibliotheek zonder goede beschrijving dood was. De bibliotheek van Colon was echter van een totaal andere orde dan die van Van Leyden; deze bestond naar schatting uit 15.000-20.000 banden. Ongeveer een kwart daarvan is nog over en deze boeken worden sinds 1552 bewaard in de kathedraal van Sevilla. De grote hoeveelheid boeken maakte dat Hernando ook een systeem moest uitdenken om de bibliotheek <a href="https://www.theguardian.com/books/2018/may/11/christopher-columbus-son-worlds-first-search-engine-hernando-colon" target="_blank">toegankelijk te maken</a> en dus was een andere ordening nodig dan tot nu toe in Europese bibliotheken gebruikelijk was. Immers, was het leeuwedeel van de boeken tot die tijd vooral religieus van inhoud (en dan is de categorisering eenvoudiger), nu ontstonden separate collecties op het gebied van natuurwetenschappen, medische werken, geografie, etc. Ook daarin heeft Hernando baanbrekend werk verricht.</div><div><br /></div><div>Voor mij was hij tot nu toe een totaal onbekende figuur maar door dit boek is duidelijk geworden dat hij op verschillende gebieden een belangrijke rol heeft gespeeld in de tijd van de reformatie en renaissance en geprobeerd heeft om zoveel mogelijk van die kennis te verzamelen in een universele bibliotheek.</div><div><br /></div><div><br /></div><h4 style="text-align: left;">Drie oraties van boekwetenschappers</h4><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXrDPZkld-bbXHQDD1-XJADkZdWRfn0OoJBx9hPCfYXl99t_gWN_8JU-kPnQ-3qO0XpYs4CwGv2sM4AnZ0O4YdQZWxmmdppcVTdG95GFQpsNskQ6OE3DOvtGR9c295UBRLYd_qM-yAUWTJC3L-g3RevmtjSfflv-aGVy7F2PYuqIFGnXRBKOw/s1270/08D642E0-F63D-4F44-9152-11F67FF73FB7.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="814" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiXrDPZkld-bbXHQDD1-XJADkZdWRfn0OoJBx9hPCfYXl99t_gWN_8JU-kPnQ-3qO0XpYs4CwGv2sM4AnZ0O4YdQZWxmmdppcVTdG95GFQpsNskQ6OE3DOvtGR9c295UBRLYd_qM-yAUWTJC3L-g3RevmtjSfflv-aGVy7F2PYuqIFGnXRBKOw/s320/08D642E0-F63D-4F44-9152-11F67FF73FB7.png" width="205" /></a></div>Waar het boek van Wilson-Lee mij in de zestiende eeuw bracht, zorgde <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Herman_de_la_Fontaine_Verwey" target="_blank">Herman de la Fontaine Verwey</a> ervoor dat ik daar nog even bleef. Ik kocht in Deventer namelijk drie oraties (of eigenlijk tweeënhalf, maar daarover later meer) waarvan de eerste die van De la Fontaine Verwey was. Zijn oratie uit 1954 heeft de titel <i>De wereld van het boek</i> en is een pleidooi voor een brede opvatting van de wetenschap van het boek. Hij bepleit dat deze wetenschap verschillende perspectieven moet omvatten: de bibliografie van het boek, papier, lettertypen, versiering en illustratie, de boekband. Veel aandacht gaat uit naar incunabelen (gedrukte boeken voor 1500) maar De la Fontaine Verwey benoemt de zestiende eeuw als essentiële periode in de ontwikkeling van het boek. Ik kocht in Deventer een ander boekje van hem uit 1954 waarin hij dit verder uitwerkt. Onder de titel <i>De geboorte van het moderne boek in de XVIe eeuw</i> verschenen twee voordrachten die hij hield in de universiteitsbibliotheek in Amsterdam in mei 1954. </div><div><br /></div><div>Fontaine Verwey argumenteert dat als het gaat om de typografie in het algemeen in 16e eeuwse boeken, er veel aspecten aan te wijzen zijn die kunnen gelden als modern (d.i. modern als in de jaren ‘50 van de vorige eeuw). Hij stelt dat lettertypes in die tijd verwant zijn aan die van de 16e eeuw. Dat de opvattingen over boekillustratie vergelijkbaar zijn met die van de 16e eeuw (waarbij in de tussenliggende eeuwen boekillustraties een heel andere rol speelde in relatie tot de tekst). Ook als het gaat om decoratie, dan is juist de soberheid die toen zichtbaar was vergelijkbaar met die van 16e eeuw, waarbij bijvoorbeeld de boeken van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/William_Morris_(ontwerper)" target="_blank">William Morris</a> ten onder gaan aan een teveel aan decoratie. Met instemming haalt hij dan ook Jan van Krimpen aan, die het had over “het ondogmatische en het transparante van 16e-eeuws drukwerk”. Ik heb een keer op de Tefaf in Maastricht een exemplaar van de <a href="https://www.bl.uk/collection-items/the-kelmscott-chaucer" target="_blank">Kelmscott Chaucer</a> aangeboden gezien. Het is dat ik circa 1,5 ton euro tekort kwam, anders had ik ‘m - ondanks de opvattingen van Fontaine Verwey en Van Krimpen - op dat moment zeker meegenomen.</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikYCZK0C-hivEofb3VqQZo3THAStkqRRdnb_au1dXfupOxEQi1jmOFIF1Lc1POKF6kRhPHHe4hrVK3H6bU1q70XhdCB_6VxvTWg4arJfMPA3Wh2eg_HAgOjuATzENql79-XtM59YC9VPcrcQQ0nrEpHMkdJ6QRIYU1oB7YS94kkpmkwQyK9GE/s1270/E28E3C78-C7E4-44DF-9761-61075C3FEFED.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="769" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikYCZK0C-hivEofb3VqQZo3THAStkqRRdnb_au1dXfupOxEQi1jmOFIF1Lc1POKF6kRhPHHe4hrVK3H6bU1q70XhdCB_6VxvTWg4arJfMPA3Wh2eg_HAgOjuATzENql79-XtM59YC9VPcrcQQ0nrEpHMkdJ6QRIYU1oB7YS94kkpmkwQyK9GE/s320/E28E3C78-C7E4-44DF-9761-61075C3FEFED.jpeg" width="194" /></a></div>De tweede oratie die ik kocht stamt uit 1966 en is uitgesproken door <a href="https://de.m.wikipedia.org/wiki/Ernesto_Peternolli" target="_blank">Ernesto Peternolli</a> toen hij bijzonder hoogleraar werd in de Italiaanse taal- en letterkunde in Groningen. De titel van zijn oratie: <i>Enige beschouwingen over het werk van Italo Svevo</i>. Ik sprong een gat in de lucht want <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Italo_Svevo" target="_blank">Italo Svevo</a> is al heel lang een van mijn favoriete auteurs. Ik herinner mij nog goed dat ruim 25 jaar geleden een collega mij het boek <i>Bekentenissen van Zeno</i> aanbeval en dat was zo’n boek dat een onuitwisbare indruk maakt. Daarna heb ik alles gelezen wat er van Svevo vertaald beschikbaar was. Dat is niet per se heel veel, want lange tijd had Svevo weinig succes met zijn werk. Dat veranderde pas toen James Joyce <a href="https://jamesjoyce.ie/on-this-day-13-september/" target="_blank">een pleitbezorger van zijn werk werd</a>. Joyce en Svevo waren al langer bevriend en Joyce bleef Svevo stimuleren om te schrijven. Ook bracht Joyce Svevo’s werk onder de aandacht van buitenlandse uitgevers. Helaas heeft Svevo niet lang van zijn uiteindelijke succes mogen genieten. Hij stierf in 1928 door een auto-ongeluk. Het reisverhaal <i>Een korte romaneske reis</i> van Svevo eindigt midden in een zin. Boeken die middenin in een zin eindigen, onvoltooide werken, hebben mij altijd wel geïntrigeerd. Het komt natuurlijk vaker voor dat schrijvers overlijden tijdens het schrijven van een boek. Maar in de <a href="http://www.the-culture-counter.com/unfinished-works-by-great-writers/" target="_blank">lijstjes met bekende onvoltooide werken</a> - met daarin titels van Dickens, Camus en Kafka - komt Svevo wat mij betreft ten onrechte niet voor.</div><div><br /></div><div>Peternolli beschrijft het werk van Svevo aan de hand van zijn belangrijkste romans. Mooi om zijn analyse te lezen en ik had meteen zin om weer eens een boek van Svevo te pakken, want het is alweer te lang geleden dat ik dat deed. In elk geval is dit een mooie toevoeging aan de rij Svevo’s in mijn kast.</div><div><br /></div><div>De laatste oratie die ik dacht te kopen was van <a href="https://cf.hum.uva.nl/bookmaster/medewfrans1.htm" target="_blank">Frans A. Janssen</a>, <i>Auteur en drukker in de geschiedenis van de typografische vormgeving</i>. Maar ik had niet goed gekeken: dit was slechts de losse bijlage bij deze rede waarin de illustraties zijn opgenomen. Ik moet dus nog even verder zoeken naar de rede zelf.</div><div><br /></div><h4 style="text-align: left;">Overige boeken</h4><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgoot6A78XJIvnARgADRlGnJuLwk0RuAmNtT63SLVA7oCSOpfBwKK6WLT2RHKOO8EBZPShIgQHaAm_cH44yPrkhKiHXYDOvR0fT4cEaW_vm1S-wSwmj7PdqC_3uynLFuEFnJPm7u2omzTbu6mrOYuKWxgw-5bsFkkT9wNIkEIYX-9AOSGUjh0U/s902/9AE3CE31-727E-457C-9BC8-E041EF296853.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="902" data-original-width="498" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgoot6A78XJIvnARgADRlGnJuLwk0RuAmNtT63SLVA7oCSOpfBwKK6WLT2RHKOO8EBZPShIgQHaAm_cH44yPrkhKiHXYDOvR0fT4cEaW_vm1S-wSwmj7PdqC_3uynLFuEFnJPm7u2omzTbu6mrOYuKWxgw-5bsFkkT9wNIkEIYX-9AOSGUjh0U/s320/9AE3CE31-727E-457C-9BC8-E041EF296853.png" width="177" /></a></div>Tot slot nog twee laatste aardige vondsten in Deventer. Allereerst de door Paul Arnoldussen geschreven kleine geschiedenis van boekhandel De oude mol in Nijmegen (tegenwoordig <a href="https://www.roelants.nl/" target="_blank">boekhandel Roelants</a>). Gestart als boekhandel van en voor de linkse studentenbeweging heeft deze boekhandel zich ontwikkeld tot een fraaie algemene boekhandel die gelukkig nog steeds bestaat. Arnoldussen beschrijft het moeizame bestaan van de boekhandel in Nijmegen vanaf de jaren ‘70 tot het faillissement in 1994, waarna het werd overgenomen door Wouter Roelants. </div><div><br /></div><div>De laatste uitgave is een overdruk van een artikel van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Jean_Fran%C3%A7ois_van_Royen" target="_blank">J.F. van Royen</a> met de titel <i>Driewerf lelijk</i>. Deze overdruk verscheen in 1994 ter gelegenheid van de opening van de grafische opstelling in het koetshuis van museum Meermanno-Westreenianum. Deze uitgave van <a href="https://neerlandistiek.nl/2017/12/bevlogen-drukker-in-de-marge/" target="_blank">De Uitvreter</a> verscheen in een oplage van 170, waarvan er 50 ingenaaid werden. Mijn exemplaar is een van de 120 overige exemplaren. In dit artikel beklaagt Van Royen zich over het Rijksdrukwerk. Hij zegt: “Want laten wij het in drie woorden zeggen: het Rijksdrukwerk is leelijk, leelijk, leelijk, d.i. driewerf leelijk in lettervorm, in zetwerk en in papier, die drie hoofdelementen, waaruit het druk-karakter is saamgesteld.”</div><div><br /></div><div>Zoals gezegd, niet al te veel en niet al te grote publicaties dit keer. Maar wat mij betreft weer een aantal heel waardevolle aanvullingen voor mijn deelverzameling boeken over boeken. Waarmee de teller van het aantal boeken in deze collectie inmiddels op 415 staat.</div></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-46292170993742700582022-08-14T11:56:00.013+02:002022-08-23T00:15:07.031+02:00334 - Oogsten op de Deventer boekenmarkt 2022 - deel 1: bibliofilie<p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKBBPicU1ioeog4kYKDjjQmbqJvaPpziLhoUJ8uujGS3i84iCbrEO6RCbzgIHW66u1NDtPJ5ii5DgqCLIKh2JB24ZeqHPa79XrxrHeu71dEViCoS-9-fKlxmsyxMOO1ImBQYJjTuzbdkDqhYcx7AtemrlRkXw9yAyuafXn472TewyhPCDBaRc/s2048/66133804-DCD4-4F9D-8320-369712334D52.jpeg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2048" data-original-width="1536" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKBBPicU1ioeog4kYKDjjQmbqJvaPpziLhoUJ8uujGS3i84iCbrEO6RCbzgIHW66u1NDtPJ5ii5DgqCLIKh2JB24ZeqHPa79XrxrHeu71dEViCoS-9-fKlxmsyxMOO1ImBQYJjTuzbdkDqhYcx7AtemrlRkXw9yAyuafXn472TewyhPCDBaRc/s320/66133804-DCD4-4F9D-8320-369712334D52.jpeg" width="240" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Foto van <a href="https://twitter.com/dvdmdeventer?s=21&t=lx-My-uyqNGqfHZQxYRn2w" target="_blank">@</a></i><a href="https://twitter.com/dvdmdeventer?s=21&t=lx-My-uyqNGqfHZQxYRn2w" target="_blank">dvdmdeventer</a></td></tr></tbody></table>Het was een prachtige zonnige dag waarop ik mijn debuut maakte als bezoeker van de boekenmarkt in Deventer. Het was er simpelweg nog niet van gekomen al die jaren. Het blijft een evenement dat middenin de zomervakantie plaatsvindt en vaak waren we met kinderen in het buitenland. Dus Deventer moest wachten. Maar nu was het dan zover, samen met junior ging ik los in de Hanzestad.<p></p><p>We hadden afgesproken dat we ons graag lieten verrassen, al hadden we natuurlijk wel een mentaal lijstje met het soort van boeken dat we zochten, alleen niet specifieke titels. Dat gold trouwens niet voor iedereen: we zagen aardig wat bezoekers met papieren of digitale lijstjes tussen de dozen snuffelen. Op heel veel schermpjes stond LibraryThing of Goodreads open om ervoor te zorgen dat de juiste boeken werden gevonden. Vooral als het ging om uitgebreide series als Privé-domein, maar er waren ook bezoekers die heel hard op zoek waren naar ontbrekende titels voor hun collectie Danielle Steel (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_works_by_Danielle_Steel" target="_blank">er zijn er 190</a>). Maar ik ging vooral op zoek naar boeken over boeken en de bakken met ‘kleine boekjes’: gelegenheidsuitgaven, bibliofiele werkjes, nieuwjaarsuitgaven van uitgeverijen, dat soort werkjes. Junior posteerde elke keer als ze zo’n bak zag zich er pontificaal voor om ‘m voor mij te reserveren, terwijl ik steevast positie koos voor de afdeling Engelse literatuur als ik die zag. En dan was het een kwestie van elkaar appen en van plaats wisselen. En ontdekken dat je soms 50 kramen uit elkaar staat...</p><p>Sowieso was de samenstelling van de bezoekers hoopgevend als het gaat om de toekomst van het boek: enorm gemengd - jong, oud, man, vrouw en dus helemaal niet een overvloed aan witte oude mannen die boeken kopen. Zou het de invloed zijn van <a href="https://stories.nos.nl/artikel/2391955-booktok-steeds-meer-jongeren-in-de-boeken" target="_blank">BookTok</a>, en dergelijke impulsacties op Instagram? Mij viel op dat er heel veel jongeren, tieners zelfs, waren die met een gelukkige blik en armen vol boeken over de markt liepen. Het is toch bijzonder als je twee tienerjongens een serieus gesprek hoort voeren over hoe ze een serie in leer gebonden boeken in compleet hebben. Of een andere tienerjongen die een serieus gesprek voert over hoe hij het laatste deel van de serie Griekse klassieke auteurs zoekt, maar daar sowieso geen 40 euro voor over heeft… Ik kon alleen maar wensen dat ik die diezelfde zelfbeheersing had, maar ik ben intussen bereid veel te veel te betalen voor ontbrekende puzzelstukjes in mijn collectie..</p><h4 style="text-align: left;">De opbrengst</h4><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipU_vYCiXHpoM6O8DVe8p0kQIjelq7TgtvIGzJgHQlA5P50eMKRBri5Vm7PG2sAJEBCO8-3t1HHRtUqFAs9rEhl0Oe6AUp1Lu92S_XsPStbpJEcwmkc0BouCqVP-uL87YOnE9je62QqXdrkXRBX_oYGtoMyzrdGNvA-4If3V3wIJk3kysC6Lc/s231/50E1D813-5B41-45B4-BFEA-1F4BD35F0C43.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="218" data-original-width="231" height="218" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipU_vYCiXHpoM6O8DVe8p0kQIjelq7TgtvIGzJgHQlA5P50eMKRBri5Vm7PG2sAJEBCO8-3t1HHRtUqFAs9rEhl0Oe6AUp1Lu92S_XsPStbpJEcwmkc0BouCqVP-uL87YOnE9je62QqXdrkXRBX_oYGtoMyzrdGNvA-4If3V3wIJk3kysC6Lc/s1600/50E1D813-5B41-45B4-BFEA-1F4BD35F0C43.png" width="231" /></a></div>Uiteindelijk gingen we naar huis met twee volle tassen boeken, waarbij tot mijn schrik de stapel van junior hoger was dan de mijne. Maar ja, als je Engelstalige hardbacks inslaat versus mijn fijnzinnige bibliofiele uitgaven dan gaat het natuurlijk hard qua volume. In aantallen won ik: 24 titels heb ik mee naar huis genomen na 5 uur over de boekenmarkt gezworven te hebben. Maar vrijwel bij het eerste kraampje waar we stonden had junior een fraaie vondst. Ze zag - in de handen van een andere bezoeker - een mooie uitgave van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Christina_Rossetti" target="_blank">Christina Rossetti’s</a> gedicht <i><a href="https://www.poetryfoundation.org/poems/44996/goblin-market" target="_blank">Goblin Market</a></i>. Toevallig haar favoriete gedicht, maar het bevond zich nog steeds in de handen van een twijfelende andere bezoeker. Er restte niets anders dan mentale beïnvloeding of de Jedi-aanpak: heel hard denken "leg neer, leg neer, leg neer" en hopen dat het effect heeft. In dit geval lukte het want de andere bezoeker besloot gelukkig het boekje niet te kopen, waarna het een prooi voor junior werd. Het bleek de heruitgave van de originele editie te zijn, door de Green Tiger Press in 1973 uitgegeven. Een mooie editie in een envelop, geprijsd voor 10 euro en gelukkig waren alle boeken 30% korting waarna het voor 7 euro van haar was. Hoewel de verkoper ook aandachtig keek naar het boekje en het leek alsof zij het eigenlijk niet kwijt wilde. Maar uiteindelijk mocht junior het tevreden in haar - toen nog lege - tas stoppen.</div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcwlvAzUt6JFY4IyR790KQJJnGbQxSU4ZnMtuPc7Um5M2udJCDtaic-RnyNQi0kb9eJraXw5AvWXqr6_P0nDSEpvPWN4BS5N5l3hM9TcPTL5V5xwykZYdDWGAEZmtkEjSn713mI0k-4-Uk-AxvvgV0shipuBaId0akTL75XeLb2nuy8yCMdfQ/s836/550x836.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="836" data-original-width="550" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhcwlvAzUt6JFY4IyR790KQJJnGbQxSU4ZnMtuPc7Um5M2udJCDtaic-RnyNQi0kb9eJraXw5AvWXqr6_P0nDSEpvPWN4BS5N5l3hM9TcPTL5V5xwykZYdDWGAEZmtkEjSn713mI0k-4-Uk-AxvvgV0shipuBaId0akTL75XeLb2nuy8yCMdfQ/s320/550x836.jpg" width="211" /></a></div><br />Ook ik had zo’n moment met tijdelijke hartstilstand. Ik zag op de kraam van <a href="https://boekhandelabc.com/" target="_blank">Boekhandel ABC</a> uit Deventer twee exemplaren liggen van het boek van Edward Wilson-Lee: <i>The catalogue of shipwrecked books - Christopher Columbus, his son and the quest to build the world’s greatest library</i>. Verder geen zeldzaam boek ofzo, maar deze stond al wel een tijd op mijn zoeklijst en voor 5 euro kon ik het niet laten liggen. Eén exemplaar voor mij en één voor junior. Althans, dat was het plan, want een andere hand strekte zich uit en pakte beide boeken voor mijn neus weg en de eigenaar van die hand stelde tevreden vast dat het ene boek voor hemzelf was, en het andere een cadeautje voor iemand anders. Ik was verbijsterd, vooral door de gedachte dat ik ongeveer 10 seconden te laat was om dit boek te lopen. Al snel bleken dit de laatste exemplaren in de kraam te zijn en dus was mijn hoop op dit boek vervlogen. Ware het niet dat de koper van beide exemplaren terugkwam, mij één van de exemplaren gaf omdat hij het zo sneu voor mij vond. Wat een fantastisch gebaar! Evengoed was het jammer dat diezelfde man vervolgens bij de stand van de Eierland pers precies het belangrijkste werk van die kraam kocht waar ik mijn oog op liet vallen. Duidelijk iemand met dezelfde smaak als ik, die steeds een minuut sneller bij de gezochte boeken was. Ik ben hem voor dit boek dankbaar, maar heb hem vervolgens zoveel mogelijk ontweken om verdere teleurstellingen te voorkomen.</div><div><br /></div><h4 style="text-align: left;">Mooie gesprekken</h4><div>Het leuke van de boekenmarkt is dat er ook tijd is om gesprekken te hebben met de mensen achter de kramen: antiquairs en margedrukkers. Zo had ik een leuk gesprek met Peter Duijf van de <a href="https://www.eierlandpers.nl/" target="_blank">Eierland Pers</a> (gevestigd in Schalkhaar, dus hij kwam samen met zijn vrouw op de fiets naar de markt). Ik zag bij Hinderickx en Winderickx dat er in november 2022 een nieuw deel van het <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2009/06/winkeldagboek.html" target="_blank">Winkeldagboek</a> verschijnt, het derde deel intussen. Die kan direct op mijn verlanglijstje.</div><div>Tussendoor kwam ik zowaar nog familie tegen: een neef en zijn vrouw waren op zoek naar titels voor hun project om de top 100 Nederlandse literatuur volgens Goodreads te kopen en te lezen. </div><div><br />Op een gegeven moment belandde ik bij de stand van <a href="https://www.afdh.nl/" target="_blank">AFdH uitgevers</a>, tevens de stand van antiquariaat <a href="https://www.boekwinkeltjes.nl/v/abelsmateboer/" target="_blank">Abels & Mateboer</a>. Ongemerkt raakte ik aan de praat met Paul Abels, die vroeg of ik wellicht werk van A.L. Snijders verzamelde. Ik vond dat eerst een wat wonderlijke vraag, tot ik uiteindelijk de link legde met met het feit dat ik voor de kraam van AFdH stond. Toen ik tegen junior de loftrompet stak over het fonds van AFdH en hun werkwijze (de <a href="https://www.afdh.nl/abonnee.aspx" target="_blank">abonnementen</a>) en hoe zij het werk van Snijders hebben gepromoot, vertelde Abels hoe de start van de uitgeverij is geweest en hoe ze uiteindelijk positie hebben veroverd. Ondertussen liet ik mijn oog vallen op een fraai lessenaartje waarin de bibliofiele werkjes werden aangeboden. Dit om ze enigszins exclusief te presenteren en ook om te beschermen tegen ondeskundige vingers van bezoekers, aldus Abels. In het lessenaartje zaten uiteraard veel werken van Snijders, nieuwjaargeschenken van AFdH zelf en ander fraais. Het was uit dit lessenaartje dat ik één van mijn mooiste aankopen van de dag deed.</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG8Etbr68-VQx90xTswcOyr2I3z_QdXd-MhmscrY9vv8OZiU3iDTlgb86QrgNqyC6rT9-R1jLzGMfCnQG5O7MxBrDOpAdWNjJGhHmKgCoDmJkMLTGcjbwR7PxHf8dF92GoTQ9tBY7ME7k52RzVrOXFjzTMGM7N_VGovQFn8aC2ClOO-PZWXk8/s3502/D70CD74B-0350-42BC-BFCF-D0FCEB686941.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3502" data-original-width="2469" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhG8Etbr68-VQx90xTswcOyr2I3z_QdXd-MhmscrY9vv8OZiU3iDTlgb86QrgNqyC6rT9-R1jLzGMfCnQG5O7MxBrDOpAdWNjJGhHmKgCoDmJkMLTGcjbwR7PxHf8dF92GoTQ9tBY7ME7k52RzVrOXFjzTMGM7N_VGovQFn8aC2ClOO-PZWXk8/s320/D70CD74B-0350-42BC-BFCF-D0FCEB686941.jpeg" width="226" /></a></div><br /></div><div><b>Fijne bibliofiele werkjes</b></div><div><br /></div><div>En daarmee zijn we aangekomen bij de eerste bibliofiele aankoop: de uitgave <i>Een plaatsvervangster</i> van Kurt Löb. Dit is een nieuwjaarsgeschenk van AFdH voor abonnees en relaties uit 2012. Van dit nieuwjaarsgeschenk werd de hele oplage gesigneerd en genummerd (ik heb nummer 390), en een klein deel verscheen als handelseditie. Maar het bijzondere van dit exemplaar is dat het in linnen is gebonden. Paul Abels vertelde dat dit één van de slechts drie in linnen gebonden exemplaren uit de oplage was. Ik zou verwachten dat die drie exemplaren dan voor respectievelijk A, F en dH zouden zijn. Of voor Löb zelf. Maar nee, er lag gewoon een exemplaar in dat lessenaartje. Voor slechts 25 euro - een prijs waarvoor de reguliere exemplaren in cahiersteek momenteel tweedehands worden aangeboden - was het van mij. Een prachtig boek, verzorgd door Martin Frijns in onberispelijke staat. Het lessenaartje had het boek goed beschermd.</div><div><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNeSwyRFYX0c7joqZebcjhpl_ZGbZXngHfwoTY5QPhGFp_Q-QQMiFPanOi2_AMcZdHpwH-31EhYB8oZbVjZ_QcTJHR-AcNTD8c_647xwBiBBu0bZbTCx5pDPfTdGWvIOdDmmAj2Khg-VkF2W8ESgds3ovRWeTtDq-GUVKKhplQdXcR0ZuCcgs/s3848/C85E854A-FC04-42C2-88B3-B30C85349E04.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="2892" data-original-width="3848" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNeSwyRFYX0c7joqZebcjhpl_ZGbZXngHfwoTY5QPhGFp_Q-QQMiFPanOi2_AMcZdHpwH-31EhYB8oZbVjZ_QcTJHR-AcNTD8c_647xwBiBBu0bZbTCx5pDPfTdGWvIOdDmmAj2Khg-VkF2W8ESgds3ovRWeTtDq-GUVKKhplQdXcR0ZuCcgs/s320/C85E854A-FC04-42C2-88B3-B30C85349E04.jpeg" width="320" /></a>Kurt Löb is een illustrator waar ik al veel werk van heb, vooral door zijn bijdrage aan de uitgaven van Stichting de Roos en natuurlijk door zijn illustraties in de reeks Russische verhalen die verschenen als nieuwjaarsgeschenken van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2007/08/een-doos-russische-schatten.html" target="_blank">Zetcentrale Meppel</a>. Al met al zijn dat al 36 titels met meestal illustraties van Kurt Löb, maar soms ook door hem geschreven (zoals <i>Bibliofiele boekillustratie vandaag en gisteren</i> uit 1971). Als ik een uitgave zie liggen waar Löb aan heeft meegewerkt, laat ik het zelden liggen. En dan gaat het mij vooral om de kwaliteiten als tekenaar, want Abels wist ook nog te vertellen dat Löb een humeurig mens was en dat het niet altijd meeviel om met hem samen te werken. Gelukkig merk je daar als lezer niets van, dan resteert alleen de schoonheid van de tekeningen. Ik hou van zijn losse stijl van tekenen en hoe hij de sfeer van een verhaal altijd goed weet te treffen.</div><div>In deze uitgave gaat het verhaal over het thema eindigheid, herinnering en nieuw begin. Een kort verhaal, rijk geïllustreerd met zo te zien ook oudere tekeningen van Löb die bij dit verhaal passen en daarom in dit boek zijn opgenomen.</div><div><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivWjHGHUBivb8Q372cFExLuYNQXDhaYsYEPy0LiYLl0LKey1q7qdyiSig211VBAG-bMWQYOxP9JK6bqwhqicuuIuJCuT6eKfCq5MA394Ao7JhxRJzMceNxQ6zJn89hI4_so2HMLyI4duQMpcQRoV9bU5hEqqsu6S79656VSNyBbwcXPmkaHL4/s3994/C432120A-3860-440E-B7DC-AAF9E3114FAD.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="1581" data-original-width="3994" height="159" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivWjHGHUBivb8Q372cFExLuYNQXDhaYsYEPy0LiYLl0LKey1q7qdyiSig211VBAG-bMWQYOxP9JK6bqwhqicuuIuJCuT6eKfCq5MA394Ao7JhxRJzMceNxQ6zJn89hI4_so2HMLyI4duQMpcQRoV9bU5hEqqsu6S79656VSNyBbwcXPmkaHL4/w400-h159/C432120A-3860-440E-B7DC-AAF9E3114FAD.jpeg" width="400" /></a></div><div><br /></div><div>Maar ik vond meer bibliofiele werkjes, beste lezer. Zoals de uitgave <i>Een handreiking over tijd en ruimte heen</i> van L.H. Wiener, verschenen bij <a href="https://www.hofvanjan.nl/product/lodewijk-wiener-een-handreiking-door-tijd-en-ruimte-heen-3/" target="_blank">Hof van Jan</a> in 2013, in een oplage van 300 gesigneerde exemplaren. Het werk bevat de tekst die Wiener uitspraak op 30 oktober 2012, bij de tweede verjaardag van het overlijden van Harry Mulisch, tijdens een herdenkingsbijeenkomst in de Gravenzaal van het Haarlemse stadhuis. Helaas had de vorige eigenaar haar naam in het boek geschreven - waarom zou je dat in hemelsnaam doen? Maar voor de prijs van 2 euro kon ik het desondanks niet laten liggen.</div><br /><div>Ik zei al dat ik bij de stand van de Eierland pers was en daar kocht ik de uitgave <i>Sluikhandel met juffrouw Duizer</i> van <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Piet_Buijnsters" target="_blank">Piet Buijnsters</a>. Een gesigneerd nieuwjaarsgeschenk van het tijdschrift Boekenpost uit 2007. Verschenen in een oplage van 134, heb ik nummer 101. Uitgaven van Piet Buijnsters laat ik ook nooit liggen, met als gevolg dat ik inmiddels 17 titels van of met hem bezit. Hij heeft als boekhistoricus een geweldige bibliofiele kennis en schrijft daar fraaie boeken over (<i><a href="https://boekenoverboeken.com/piet-j-buijnsters-schrijft-geschiedenis-van-de-nederlandse-bibliofilie/" target="_blank">Geschiedenis van de Nederlandse bibliofilie</a></i> / <i><a href="https://www.boekendingen.nl/wp-nieuws/?p=647" target="_blank">van het Nederlandse antiquariaat</a></i> / <i>van antiquariaat en bibliofilie in België</i>) waaronder ook de klassieker <i>Het verzamelen van boeken - een handleiding</i>. In deze uitgave vertelt hij een smakelijke anekdote over kostbare boeken van de Arnhemse antiquaar H.F. Geerts die via de dichteres <a href="https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwilkYXNicb5AhWEq6QKHXbVCsYQFnoECAkQAQ&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FNel_Benschop&usg=AOvVaw1QVSgZSxTpQjrQOsKU94_d" target="_blank">Nel Benschop</a> (die een leerling van hem bleek te zijn geweest) op de weg van Buijnsters kwamen.</div><div><br /></div><div>Twee andere bibliofiele werkjes kocht ik vooral omdat ze er mooi uitzagen en - eerlijk is eerlijk - in de 2-euro-bakken stonden en ik ze daar simpelweg niet kon laten staan.</div><div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPI5YjMdtTc3v4yj_e8-DNPfU32NjHjwdGk6Uo0VhqN1XfHZ8jKQUwnCfOCX64HmC3tArs4EK6ni6zo3_7T5NiJQKSaldrzVncVH_DOBY-oS5s5r2owhcbW5oULFizqGHTCSUzwzp_v_RKwuZEEDyOZMn73rzzEr0sdw3vd4-ENfE_b75Uu98/s4005/AC6468B7-D98A-4BBC-8EE1-98222CF4CD58.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1569" data-original-width="4005" height="156" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPI5YjMdtTc3v4yj_e8-DNPfU32NjHjwdGk6Uo0VhqN1XfHZ8jKQUwnCfOCX64HmC3tArs4EK6ni6zo3_7T5NiJQKSaldrzVncVH_DOBY-oS5s5r2owhcbW5oULFizqGHTCSUzwzp_v_RKwuZEEDyOZMn73rzzEr0sdw3vd4-ENfE_b75Uu98/w400-h156/AC6468B7-D98A-4BBC-8EE1-98222CF4CD58.jpeg" width="400" /></a></div></div><div>Allereerst tikte ik een fraaie uitgave van de Sjaalmanpers op de kop, het verhaal <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_hol006197901_01/_hol006197901_01_0069.php" target="_blank">In de boom</a></i> van A.L. Schneiders (niet te verwarren met A.L. Snijders). In 1987 verscheen dit werkje in een oplage van 115 exemplaren, waarvan 100 Arabisch genummerd en 15 Romeins. Die laatste zijn voor auteur en uitgeefster en inmiddels bezit ik nummer XIII. Helaas is het vignet met de titel op de voorkant er vanaf gevallen waardoor het toch een klein beetje een incompleet exemplaar is.<br />Van de Sjaalmanpers bezat ik tot nu toe één andere uitgave, namelijk het werk <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_maa003195901_01/_maa003195901_01_0069.php" target="_blank">Een zwak voor Nescio</a></i> van Nol Gregoor, dat ik 16 jaar geleden trots heb toegevoegd aan mijn Nescio-collectie. Nol Gregoor beschrijft hoe hij op een gegeven moment drie exemplaren van de eerste druk van Nescio's debuut bezit. Toen had ik zelf nog geen exemplaar daarvan, en deed het <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2006/03/nescio-aanwinst.html" target="_blank">bijna fysiek pijn</a> om dat te lezen. Inmiddels is dat gat in mijn collectie <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2013/01/hoogtepunt-van-nescio-in-mijn.html" target="_blank">al lang gerepareerd</a>.</div><div><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj0mFfo3OWKt7jfcnYDL-_Bm_sEkWaDbeF1f8NCDms8g30g8gbhSco4Dm9lGwaci2RwPe9Jd81nu9QzWOphNPETka1eKCDujfzszaZIZTnQkTc58fIHlXOXHFj7HPiQ0u4rdZ1DFriDyWdZQFiV2XDnlL_GZj8jQjthq8y7RquEhDR6rmazh-Q/s4028/51905AD2-B8E7-4B6F-8024-2F233B77FEB8.jpeg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1662" data-original-width="4028" height="165" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj0mFfo3OWKt7jfcnYDL-_Bm_sEkWaDbeF1f8NCDms8g30g8gbhSco4Dm9lGwaci2RwPe9Jd81nu9QzWOphNPETka1eKCDujfzszaZIZTnQkTc58fIHlXOXHFj7HPiQ0u4rdZ1DFriDyWdZQFiV2XDnlL_GZj8jQjthq8y7RquEhDR6rmazh-Q/w400-h165/51905AD2-B8E7-4B6F-8024-2F233B77FEB8.jpeg" width="400" /></a></div><br /><div>De laatste bibliofiele uitgave die ik kocht is <i>Brief uit Venetië</i> van de Apeldoornse dichter <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Bierman" target="_blank">Willem Bierman</a>. Bierman was onder andere oprichter van het in 2015 <a href="https://www.tzum.info/2015/10/nieuws-literair-tijdschrift-prado-stopt-ermee/" target="_blank">ter ziele gegane</a> tijdschrift Prado, waar ook A.L. Snijders nog aan heeft meegewerkt. Deze brief verscheen bij de <a href="https://drukwerkindemarge.org/drukker/eikeldoorpers/" target="_blank">Eikeldoorpers</a> in 1991 in een oplage van 70 genummerde en gesigneerde exemplaren, waarvan ik nu nummer 48 heb. Het werk bevat naast de brief van Bierman een fraaie linosnede gemaakt door Doortje de Vries. <br />Ook de Eikeldoorpers komt tot nu toe één keer voor in mijn collectie, ik heb van deze pers het <i>Zonnebloemlied</i> van Adriaan van Dis, een plano-uitgave uit 2008 gesigneerd door Van Dis. Onder het pseudoniem Jan Balkon schreef Adriaan van Dis in 1988 het ‘Zonnebloemlied’. Het is ingezonden naar het clubblad van Nieuw Vredelust (= een volkstuincomplex in Amsterdam). Daarna verscheen het ook in de bundel: ‘Tuin in de branding‘.</div><div><br /></div><div>En zo bleken al die bakken met bijzondere boekjes een paar mooie verrassingen voor mij in petto te hebben. Deventer heeft voor een paar prima en betaalbare aanvullingen op mijn collectie gezorgd. In deel 2 van mijn verslag zal ik een aantal van de 'boeken over boeken' die ik daar heb gekocht in de schijnwerpers zetten.</div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-90768825008300101262022-07-15T16:00:00.007+02:002023-07-05T15:26:38.028+02:00333 - Gesigneerde bibliofiele historie<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQBCmR4UsqdAIGdq_uf7HuHbN0oypdTdRmXM0YurL9yNDldkjlaS2r-XvXwE2jcv9GHVrkW2g94A8I8xhmUyI_MzmDPQBT_zodmmNEPt2b0XLSZiaggBsbG53CYkVGMNCMbFwqOmUJQjiNkZvIe8826EkEe9ilCrhoJrCpfb0lnv06ScHffNk/s700/9BBE6BBC-A254-40A2-B058-836C8ED75D45.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="583" data-original-width="700" height="267" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhQBCmR4UsqdAIGdq_uf7HuHbN0oypdTdRmXM0YurL9yNDldkjlaS2r-XvXwE2jcv9GHVrkW2g94A8I8xhmUyI_MzmDPQBT_zodmmNEPt2b0XLSZiaggBsbG53CYkVGMNCMbFwqOmUJQjiNkZvIe8826EkEe9ilCrhoJrCpfb0lnv06ScHffNk/s320/9BBE6BBC-A254-40A2-B058-836C8ED75D45.jpeg" width="320" /></a></div>Een recente aankoop via <a href="https://www.catawiki.com/nl/l/59634843-arthur-rimbaud-leeflang-van-wees-et-nypels-lettre-de-charles-d-orleans-a-louis-xi-pour-solliciter-la-grace-de-villon-1945" target="_blank">Catawiki </a>bracht mij weer terug naar een onderwerp waar ik al vaker over schreef: het ontstaan en de activiteiten van de bibliofiele <a href="https://www.stichtingderoos.nl/" target="_blank">Stichting de Roos</a>. <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/06/320-bibliofiele-ephemera-blootgelegde.html" target="_blank">Een jaar geleden</a> schreef ik over de aankoop van een aantal De Roos-efemera, waaronder de originele brochure uit 1945 die de oprichting van deze Stichting aankondigde en boekenliefhebbers uitnodigde om lid te worden van dit initiatief. <p></p> In de vier pagina's tellende circulaire of prospectus wordt het voornemen om "een kring van bibliofielen te stichten" door Chris Leeflang, Charles Nypels en Bep van Wees verwoord.
Deze heren waren geen onbekenden in het literaire wereldje. Ik stel ze nog even kort voor.<div><h4 style="text-align: left;">Drie oprichters</h4><div>Van <b>Chris Leeflang</b>, directeur van boekhandel Broese, is zijn aanloop naar Stichting de Roos uitvoerig beschreven. <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Lisette_Lewin" target="_blank">Lisette Lewin</a> schrijft in <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/lewi001clan01_01/index.php" target="_blank">Het clandestiene boek 1940-1945</a></i> over Leeflang (p. 208): <blockquote><div>De boekhandelaar van Broese, Chr. Leeflang, [was] een behulpzaam verspreider voor clandestiene uitgevers en ook hij heeft aan het uitgeven zelf meegedaan, zij het belangrijk minder dan zijn Amsterdamse collega. De clandestiene uitgevers Longuevie et Gendre te Luik, N.V. Douwe Diekema's Uitgevers Maatschappij in Franeker en Broese waren in den vleze verenigd in Chr. Leeflang te Utrecht. Hij heeft zeven clandestiene uitgaven op zijn naam, die hij beschouwt als voorlopers van de Stichting De Roos, een van de weinige na-oorlogse produktieve uitgeverijen in de ware bibliofiele traditie: luxe, esthetisch verzorgde uitgaven uit de wereldliteratuur, met plaatjes van belangrijke kunstenaars, in beperkte oplage.</div></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnZtw5bsY8iLTyjvgpZkJHApv1zjd4wdw50eD0aVAnx1pDyPnj-SPFhHXN2l27VDyYy6q-ke4QatQIgMEFjOvDXTUgXPzFUhzKov8YZvbfEV66Ipox2_mrcXSkSsJyAevfKi6dJ9gF-FP7OR4Kq0vfbOxXiVHnica_vjN4zdgTjZI0Vel7xLw/s256/0F4D46D9-BFD5-4387-A7CE-0ECE5C69A9C4.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="256" data-original-width="233" height="256" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhnZtw5bsY8iLTyjvgpZkJHApv1zjd4wdw50eD0aVAnx1pDyPnj-SPFhHXN2l27VDyYy6q-ke4QatQIgMEFjOvDXTUgXPzFUhzKov8YZvbfEV66Ipox2_mrcXSkSsJyAevfKi6dJ9gF-FP7OR4Kq0vfbOxXiVHnica_vjN4zdgTjZI0Vel7xLw/s1600/0F4D46D9-BFD5-4387-A7CE-0ECE5C69A9C4.jpeg" width="233" /></a></div>Over <b>Bep van Wees</b> kon ik een eerste instantie weinig vinden. Uiteindelijk leerde ik iets over hem uit een interview van P.J. Buijnsters met Richard Lobbes, decennialang betrokken bij het Amsterdamse filiaal van De Slegte (gepubliceerd in <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_boe022200201_01/_boe022200201_01_0045.php">De Boekenwereld</a></i>). Lobbes zegt over Van Wees, die een klant van hem was:</div><blockquote><div>Een wat tragisch geval was G.M. van Wees, van wie ik, toen hij aan het verkopen sloeg, de indruk kreeg dat hij gechanteerd werd. Hij bezat een luxe slagerij in Utrecht, was een heel verfijnd man, nauw gelieerd aan de boekhandelaar Chris Leeflang (1904-1993) uit Utrecht, met wie (en met Charles Nypels) hij in 1945 de bibliofiele “Stichting De Roos” in het leven riep. Deze Van Wees kwam telkens met een koffertje vol voor de verkoop. Eerst moderne bibliofilie, De Roos-uitgaven en dergelijke, later grafiek en weer later een grote partij exlibris, waarvan Paul Brandt, de veilinghouder, zei: wat een sof heb je daar gekocht, nog geen vijfhonderd gulden waard. Maar alles vond niettemin aftrek. De boeken van Van Wees gingen deels naar <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2020/12/310-uit-de-nalatenschap-van-adri.html" target="_blank">Johan Polak</a>.</div></blockquote><p>Net als Leeflang zijn is ook van Van Wees bekend dat hij in aanloop naar De Roos actief was met bibliofiele uitgaven, en in de oorlogsjaren dus ook met illegale uitgaven. In het tijdschrift <i>Grafiekwereld</i> van de Nederlandse vereniging voor exlibris en grafiek <a href="https://drive.google.com/file/d/1NtBTr3QJLp5J8T14F2ENkoJMDNwEvzTU/view?usp=sharing" target="_blank">verschijnt in 2019 een artikel</a> over hem. Daarin staat: </p><blockquote><p>Bep van Wees speelde in de oorlog een belangrijke rol in wat zijn vrienden 'de zachte kant' van het verzet noemen. Illegaal drukwerk en financiële steun. Zijn broer speelde een hardere rol in het verzet. Bep van Wees was niet alleen een verzamelaar van een indrukwekkende collectie bibliofiel uitgegeven boeken, maar ook een verzamelaar van kleine prentkunst. [Verzamelaars zoals Van Wees] zorgden er door hun opdrachten voor dat het Nederlands exlibris hoog in aanzien kwam te staan, ook in het buitenland.</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyQn0d7C2EkotMeykT-gexlKqzO8g8wRmlRUhITqk0m8Hpa7epU7g98ZPU42EtWigX5oeE8CKSKD4a9gLLjzXMi4yq20EYmnIRtZsjnmCi0FGg56Rvqp6V9G8Aw1JImbFdHNeP5ymd1IGux9_y8wpB9Z624VGVdOAzjsNw6A-F7sS2CB4hUI4/s2048/002177BB-0234-4C52-BBCA-852A34E15AFC.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="991" data-original-width="2048" height="155" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjyQn0d7C2EkotMeykT-gexlKqzO8g8wRmlRUhITqk0m8Hpa7epU7g98ZPU42EtWigX5oeE8CKSKD4a9gLLjzXMi4yq20EYmnIRtZsjnmCi0FGg56Rvqp6V9G8Aw1JImbFdHNeP5ymd1IGux9_y8wpB9Z624VGVdOAzjsNw6A-F7sS2CB4hUI4/s320/002177BB-0234-4C52-BBCA-852A34E15AFC.jpeg" width="320" /></a></div>Iemand die ex-libris voor Van Wees ontwierp was bijvoorbeeld <a href="https://www.dutchgraphicroots.nl/susanne-heynemann-2/" target="_blank">Susanne Heynemann</a>. Later was ze ook betrokken bij een tiental <a href="https://www.stichtingderoos.nl/roos151/ontwerper/" target="_blank">verschillende publicaties</a> van De Roos. Een voorbeeld van de 'zachte kant' is ook de uitgave <i>Three Sonnets</i> die Van Wees samen met <a href="http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/DVN/lemmata/data/Pool" target="_blank">Rosey Eva Pool</a> maakte. Deze uitgave verscheen in 1944 in een oplage van 50 exemplaren en kende de volgende opdracht: <p></p><blockquote><div>Begging Shakespeare to be considerate I dedicate the Dutch version of the Sonnets XX, XCVI, CXXIX to G.M. van Wees (gesigneerd door Rosey Pool). </div></blockquote><p>Een korte schets van het bewogen leven van Rosey Pool is overigens te vinden bij het Huygensinstituut (volg de link een paar regels hierboven), waarin onder meer deze passage staat: </p><blockquote><div>Rosey Pool dook onder bij verre familie in Baarn, waar ze verzetsgedichten schreef en zich in het katholieke geloof verdiepte. De onderduik viel haar zwaar. Ze verbleef korte perioden bij vrienden in de binnenstad van Utrecht, onder anderen bij uitgever G.M. van Wees. Bij hem verschenen dichtbundels van Emily Dickinson en van William Shakespeare, vertaald door Pool. Ook gaf ze les aan haar neef, <a href="https://data.jck.nl/search/?q=joost+jessurun" target="_blank">Joost Jessurun</a>, die ondergedoken zat in hetzelfde huis. In Utrecht distribueerde ze haar eigen verzetspoëzie onder leden van haar verzetsgroep.</div></blockquote><p>De vraag is nu natuurlijk of Van Wees nu slager of uitgever of ex-librisverzamelaar was, of alledrie. In elk geval gaf hij niet alleen werk van Britse dichters uit, in 1944 verscheen bijvoorbeeld ook <i>Antique</i>, een prozagedicht van Arthur Rimbaud.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhes4tHV4ERlKX2AOSJyos_A50ZaEAe3NIfcwHTD_WFsmgzboQY6stJWyJ8EZOBa1Myse9cO80Ko6LIc93lsaByRRyAkRcGdVQf7cmXLX7Qtc7G6qi5xrg3H2_s8SGxqXxUVtbfEsXVbLCJmIpKn-elpmVwqSiS5qiglX7ShBPhkrPAegD_pV0/s2845/A7516F2B-F921-4472-B18C-AA77383F15DE.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2845" data-original-width="1900" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhes4tHV4ERlKX2AOSJyos_A50ZaEAe3NIfcwHTD_WFsmgzboQY6stJWyJ8EZOBa1Myse9cO80Ko6LIc93lsaByRRyAkRcGdVQf7cmXLX7Qtc7G6qi5xrg3H2_s8SGxqXxUVtbfEsXVbLCJmIpKn-elpmVwqSiS5qiglX7ShBPhkrPAegD_pV0/s320/A7516F2B-F921-4472-B18C-AA77383F15DE.jpeg" width="214" /></a></div>In mijn collectie De Roos-uitgaven bevindt zich trouwens een exemplaar van <i>Hymnen uit de Bijbel</i> (De Roos 14) gedrukt voor G.M. van Wees. Zou dit een exemplaar zijn dat destijds vanuit een koffertje werd verkocht aan Richard Lobbes bij De Slegte? Dan is het na een lange omzwerving toch weer op de juiste plek terechtgekomen, namelijk bij mij in de kast.<p></p><p>Over de derde oprichter van De Roos, <b>Charles Nypel</b>s, is natuurlijk zeer veel bekend. Deze beroemde Maastrichtse typograaf en vormgever (1895-1952) behoort tot de groten in Nederlandse typografie. Opgeleid door S.H. de Roos gaf hij onder meer uitgaven van Marsman en Slauerhoff vorm, naast talloze prachtuitgaven in kleinere oplage. Nypels werd geroemd om zijn creativiteit en vernieuwing. De ruimte in dit blog is te kort om de fraaie uitgaven van Nypels te introduceren, maar <a href="https://fokas.nl/2015/07/15/nieuwsbrief-608-charles-nypels/" target="_blank">nieuwsbrief 608 van Fokas Holthuis</a> uit 2015 geeft een aardig overzicht. Nypels is dan ook zowel de naamgever geworden van de Charles Nypels foundation als van de Charles Nypels prijs. Dit voorjaar nog werd <a href="https://www.bubbkuyper.com/index.php?keyword=%2350&limitstart=0&option=com_virtuemart&view=category&virtuemart_category_id=0&abcveilingnr=76" target="_blank">de originele Charles Nypels prijs</a> uit 1992 (toegekend aan <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Harry_N._Sierman" target="_blank">Harry Sierman</a>, †2007) bij Bubb Kuyper verkocht voor 160 euro. Een mooi verslag van een bezoek aan het graf van Charles Nypels is te lezen bij <a href="http://perkamentus.blogspot.com/2011/10/bij-het-graf-van-charles-nypels.html" target="_blank">Perkamentus</a>, mede naar aanleiding van een door Aldert Witte in 1953 geschreven in memoriam over Charles Nypels. Hierin zijn verbazend genoeg een aantal grote fouten te vinden. Perkamentus leert ons dat de slotzin van dat in memoriam had moeten luiden:</p><blockquote><div>De liefde voor het boek die hij mede door zijn geestdriftig woord in anderen wist los te slaan of te stimuleren, het vele schoons en in anderen zin het gedurfde en ongekende hetwelk hij ons heeft nagelaten, doen ons hem met dankbaarheid een blijvende plaats geven in de geschiedenis van de herleving der boekdrukkunst in Nederland.</div></blockquote><p>Zelf bezit ik de door Aldert Witte voor Stichting de Roos geschreven uitgave <i>Charles Nypels Meester-Drukker</i>, dat verscheen ter gelegenheid van de opening van de herdenkingstentoonstelling over Charles Nypels in 1962 in Vianen. Daarin staat niet bovenstaande passage, maar Witte schrijft weer veel andere mooie dingen over Nypels, bijvoorbeeld dat hij "ons zal overleven in zijn meesterlijke boeken"</p><h4 style="text-align: left;">Maar wat was nu die aankoop?</h4><p style="text-align: left;"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0Sk38gHnPrMXSzCJZLuEp6w_bsoXEEsLbBhjOXIh9LMIypld3_fzSQscF81MJk9097Lq8nUIIpHjKkbE61En_ylkPyhaztpjkYOiGrGuYRO4FYEjXa5xuzmE7QEQRXiR7oHJijlTWovWog1emmPFdsJB1iw6MKj4JLFbwk902vpnwXWqwdFY/s3105/151D66FA-8E6F-4CF5-817A-70057F79B22B.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3105" data-original-width="2016" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi0Sk38gHnPrMXSzCJZLuEp6w_bsoXEEsLbBhjOXIh9LMIypld3_fzSQscF81MJk9097Lq8nUIIpHjKkbE61En_ylkPyhaztpjkYOiGrGuYRO4FYEjXa5xuzmE7QEQRXiR7oHJijlTWovWog1emmPFdsJB1iw6MKj4JLFbwk902vpnwXWqwdFY/s320/151D66FA-8E6F-4CF5-817A-70057F79B22B.jpeg" width="208" /></a></div>Na deze lange inleiding heb ik de lezer hopelijk nieuwsgierig gemaakt naar mijn recente aankoop. Want natuurlijk is het op zich al interessant dat we in de aanloop naar de vorming van Stichting de Roos drie heren hebben die goed bekend zijn in het literaire en bibliofiele wereldje, een passie hebben voor mooie boeken en al volop actief waren met het uitgeven van fraai drukwerk, al dan niet illegaal. Wat voor mij echter nieuw was, is dat zij gedrieën concreet samengewerkt hebben in het realiseren van een uitgave ter gelegenheid van de bevrijding in mei 1945. Die uitgave is<i> Lettre de Charles d'Orléans à Louis XI pour solliciter la grace de Villon, menacé de la potence </i>van Arthur Rimbaud. Verschenen in een oplage van 150 genummerde exemplaren (waarvan ik nu nummer 58 heb), heb ik nu voor een luttele 36 euro een door alledrie de De Roos-oprichters gesigneerd exemplaar in mijn bezit. <p></p><p style="text-align: left;">Wat mij betreft is deze uitgave onlosmakelijk verbonden met de start van Stichting de Roos. Immers, in hetzelfde jaar verscheen ook de originele prospectus waarin de drie hun plannen bekend maken en waarover <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/06/320-bibliofiele-ephemera-blootgelegde.html" target="_blank">ik eerder schreef</a> (en liet zien dat de inhoud op punten anders is dan in de officiële geschiedschrijving van Stichting de Roos staat). Het is niet vreemd te veronderstellen dat tegelijkertijd met het werk aan deze bevrijdingsuitgave, de plannen voor de bibliofiele uitgeverij verder werden gesmeed. Individueel hadden ze alledrie al verschillende 'voorlopers' van De Roos-uitgaven gepubliceerd maar voor zover ik nu weet behalve deze publicatie nooit collectief. Hun samenwerking heeft zich vervolgens nog jarenlang voortgezet in het bestuur van de stichting en bij het realiseren van de vele plannen die toen bestonden vanuit de passie voor het mooie boek die de drie oprichters met elkaar deelden. Zo concreet als het gezamenlijk maken en signeren van deze publicatie is de samenwerking nooit meer geworden. Maar tot op de dag van vandaag verschijnen er nieuwe uitgaven van De Roos. Wat er ook gezegd kan worden van de originaliteit van deze uitgaven (te veel heruitgaven van bestaande teksten, volgens sommigen), het feit dat over niet al te lange tijd de 200e publicatie verschijnt is een prestatie die hoe dan ook respect verdient. </p><p style="text-align: left;">Aangezien er nog nooit een publicatie van Rimbaud verscheen bij De Roos, maar deze Rimbaud-uitgave uit 1945 in zekere zin aan de basis van alle latere publicaties stond, zou het wat mij betreft een mooie hommage zijn om Rimbaud het onderwerp van uitgave 200 te laten zijn. Dat zou vermoedelijk ook net in een jubileumjaar zijn, namelijk rond 2025, als De Roos 80 jaar bestaat.</p></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-29348696274279556852022-06-15T14:30:00.007+02:002023-04-17T14:01:46.183+02:00332 - Odes aan boekhandels en boekhandelaars<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtwzmbxzOAtDBhxzWYrF3Y2y45-_jcmiRIMXBkfv81Cho5YVS27-C9p_PVdjeXgzTB5V_FS99yypWIYODX7tF_jKtqkUWNwHZ55rnJg86VSziniN9ai8NtJ5u1yTN4kr-cm06TbPRbvG93bSq0W8hfPYz3XjYQFYflYTXJROOn28cdmn1aiw4/s1214/6211C0B8-15D9-431F-95D1-83BCA6164A10.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1214" data-original-width="900" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtwzmbxzOAtDBhxzWYrF3Y2y45-_jcmiRIMXBkfv81Cho5YVS27-C9p_PVdjeXgzTB5V_FS99yypWIYODX7tF_jKtqkUWNwHZ55rnJg86VSziniN9ai8NtJ5u1yTN4kr-cm06TbPRbvG93bSq0W8hfPYz3XjYQFYflYTXJROOn28cdmn1aiw4/s320/6211C0B8-15D9-431F-95D1-83BCA6164A10.png" width="237" /></a></div>Corona lijkt steeds langer geleden en de lockdowns die ermee gepaard gingen ook. Ook voor boekhandels hadden de lockdowns enorme impact. Vooral onder boekenliefhebbers leidde het feit dat boekhandels <a href="https://www.welingelichtekringen.nl/anp/boekverkopersbond-wil-dat-boekhandels-essentiele-winkels-worden" target="_blank">ook gesloten</a> werden in die tijd tot opwinding. Waar in andere landen boekhandels nogal eens werden beschouwd als essentiële winkels, zodat in tijden van lockdown in elk geval voldoende boeken konden worden gekocht, was dat in Nederland niet zo. <a href="https://twitter.com/cpnb/status/1478710892149805058?s=21&t=b7UVZi_ETY-k1j9Qj1R1SQ" target="_blank">Wel de slijterij</a> en de snoepwinkel, maar niet de boekhandel: het blijft een merkwaardig signaal aan de samenleving. Alcohol en zuurstokken zijn prima, maar we hebben liever niet dat u een boek leest. Boekhandels verzonden allerlei creatieve manieren om toch boeken bij klanten te brengen. Een mooi verslag van die periode schreef <a href="https://www.iedereenleest.be/over-lezen/reeks/een-dag-het-leven-van-boekhandelaar-maartje-swillen" target="_blank">Maartje Swillen</a> van boekhandel Boekarest in Leuven: <i>Rampje.</i><p></p><p>In mijn <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2022/05/331-het-onderschatte-belang-van-lezen.html" target="_blank">vorige stukje</a> ging ik in op het belang van “diep lezen” en de bijdrage van een leescultuur aan de vorming van een open, democratische samenleving. Maar voor zo’n leescultuur zijn uiteindelijk ook gepassioneerde boekhandelaren nodig. Het laatste boekje dat ik mijn vorige stukje aanhaalde vormt een brug tussen beide: in de gelegenheidsuitgave <i>De nachtmerrie van Steiner en het antwoord van de boekverkopersbond</i> van Geert Mak en Felix Rottenberg gaat het zowel over de nachtmerrie (het verdwijnen van de bedrijfstak boekhandels, en daarmee de leescultuur) als het antwoord (de boekhandelaar die zich staande houdt en lezers blijft enthousiasmeren).</p><p>Groot was dan ook <a href="https://www.hetdeventernieuws.nl/2021/04/26/ozcan-akyol-heropent-28-april-na-4-maanden-lockdown-boekhandel-praamstra/" target="_blank">de opluchting</a> toen de boekwinkels na de lockdowns weer open gingen. Het leidde bovendien tot een een paar bundels waarin de lof van de (lokale) boekhandel werd bezongen, meteen een goede reden om de kassa van de boekhandel te laten rinkelen. Loftuitingen aan boekhandels en boekhandelaars zijn van alle tijden, maar dit moment in de tijd vroeg natuurlijk toch om opnieuw te benadrukken hoe onmisbaar deze bedrijfstak is voor het welzijn van de mens. </p><h4 style="text-align: left;">Het einde van de lockdown met verhalen gevierd</h4><p>Twee bundels met verhalen markeerden het einde van de onvrijwillige sluiting. De ene bundel kreeg de toepasselijke titel <i>Weer open!</i><u style="font-style: italic;">,</u> de ander de niet minder toepasselijke titel <i>Leve de boekhandel!</i> Beide titels met een uitroepteken, om nog maar eens de euforie van het moment te benadrukken.</p><p><i></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7S-32sj-It_aUF_5smu_n2frKbsC0L0dDBcxyiYoM1fjs5DaUh_Ppryfgf7eOVYbpXiyLV7B1EfXk0nFT5wzFW4fvN7T7bpmQIA03jHqx9jQdBBdQLgHQhQfuZ-7OnbWznTdCAOqNaR3PlUmNJKIYUYY8KWjxo9mQH8F3Kuw1FhQ6eVBfiWI/s1270/780D6788-0035-42DD-92E4-1E658F4A4ED6.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="803" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7S-32sj-It_aUF_5smu_n2frKbsC0L0dDBcxyiYoM1fjs5DaUh_Ppryfgf7eOVYbpXiyLV7B1EfXk0nFT5wzFW4fvN7T7bpmQIA03jHqx9jQdBBdQLgHQhQfuZ-7OnbWznTdCAOqNaR3PlUmNJKIYUYY8KWjxo9mQH8F3Kuw1FhQ6eVBfiWI/s320/780D6788-0035-42DD-92E4-1E658F4A4ED6.png" width="202" /></a></i></div><i>Weer open!</i> was een initiatief van een aantal uitgeverijen om te vieren dat de boekhandels weer open gingen, en was een geschenk aan “alle lezers van Nederland”. Veertien auteurs en twee illustratoren levereden een bijdrage aan het boekje. Uitgegeven als een eenvoudige paperback in een onbekende oplage, werd het uitgedeeld in de boekwinkel. Het is een typisch cadeauboekje dat gelezen wordt en daarna weggegeven: inmiddels is een exemplaar in vrijwel elke kringloopwinkel voor een euro of minder op te halen. En toch is er alle reden om het dan alsnog mee te nemen, want het is een vermakelijk boekje met verhalen die losjes te maken hebben met het thema boekhandel en boekhandelaar. Zo leren we het fenomeen <i>boekpoeper</i> kennen via <a href="https://judithfanto.nl/" target="_blank">Judith Fanto</a>, is er een voorpublicatie van een roman van Auke Hulst en schreef Annegreet van Bergen een verhaal vol verontwaardiging over de verplichte sluiting van de boekhandel tijdens de lockdown. Maar in alle verhalen wordt de onmisbaarheid en uniekheid van boekhandels bezongen en daarom is deze bundel een echte ode aan de bedrijfstak.<p></p><p><i></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhae8dtsVh1pATAmWwvj-AD9nY6oiZOTVYv7BSV0Uf_1C0UOScDvMMbiHsniQZ9sddN39psQyGMSMZt1GgyySYqfE4HbDmUuDN9wcq9Cid5pGb_qiMKYLyMio6mM95bWxaShTlwlyly5x0tKwnap503U8l2SbupvSiGOT8V7_qJu8tpRzmX8RU/s1270/A506D3B3-A6D4-4F37-8962-6025A0B88F3D.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="814" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhae8dtsVh1pATAmWwvj-AD9nY6oiZOTVYv7BSV0Uf_1C0UOScDvMMbiHsniQZ9sddN39psQyGMSMZt1GgyySYqfE4HbDmUuDN9wcq9Cid5pGb_qiMKYLyMio6mM95bWxaShTlwlyly5x0tKwnap503U8l2SbupvSiGOT8V7_qJu8tpRzmX8RU/s320/A506D3B3-A6D4-4F37-8962-6025A0B88F3D.png" width="205" /></a></i></div><i>Leve de boekhandel!</i> is de eerste publicatie van <a href="https://uitgeverijsunnyhome.nl/" target="_blank">uitgeverij Sunny Home</a>. Dit is een “literaire gelegenheidsuitgeverij”, die zonder vaste regelmaat boeken publiceert die van belang zijn voor het oeuvre van verschillende Nederlandse auteurs. De uitgeverij, opgezet door Kees Schafrat van Boekhandel Broekhuis, is genoemd naar het beroemde <a href="https://www.erfgoedleiden.nl/nieuws/vondst-van-de-week/1268-vvdw-houten-sunny-home-uit-voorburg" target="_blank">Leidse schrijvershuis</a> van Maarten en Eva Biesheuvel. Niet verwonderlijk dat Sunny Hone dan ook het boekje <i>De Biezen </i>uitgaf, waarin Maarten ’t Hart en Mensje van Keulen terugkijken op hun vriendschap van bijna vijftig jaar met Eva en Maarten Biesheuvel. Ik ken overigens weinig mensen die lezers zo weten te enthousiasmeren als Kees Schafrat en het is dus passend dat hij ook deze ode aan de boekhandel initieerde. In de bijdrage van Pieter Waterdrinker in de bundel wordt Kees beschreven als “boekhandelusurpator, zanger, popartiest, schoenenfetisjist, literatuurliefhebber, mecenas, landgoedbewoner en wat niet al (ik verdenk Kees van duizenden geheime levens, duizenden films, duizenden boeken)”. Anders dan <i>Weer open!</i> is dit geen cadeau-uitgave, maar een boek met een prijskaartje. Het is ook een veel luxere uitgave: fraai gebonden en met stofomslag. Het is dikker dan <i>Weer open!</i> en er hebben meer auteurs aan meegewerkt. Maar wat wel hetzelfde is: ook hier spat de bewondering voor de boekhandel van de pagina’s af. Mooi is bijvoorbeeld hoe Nelleke Noordervliet haar bezoek aan <a href="https://www.squarebooks.com/" target="_blank">Square Books</a> in Oxford, Massachusetts, beschrijft:<p></p><blockquote><p>Zodra ik binnen was, wist ik dat ik ergens thuis was gekomen. Niet per se mijn thuis, maar een thuis. Niet iedere boekhandel krijgt dat voor elkaar. Het was op het oog een geweldige teringzooi, zoals heel lang geleden Foyles in Londen dat ook was. (…) Hoe krijgt een boekhandel voor elkaar wat Square Books voor elkaar kreeg? (…) Het zit hem in een soort gewoonheid. Boeken worden niet gezien als schatkamers van de menselijke geest, als iets heel bijzonders voor mensen met smaak, als iets voor een bepaalde groep fatsoenlijke en ruimdenkende en hoogopgeleide mensen, boeken worden gezien als brood. Iedereen heeft brood nodig. De boekhandelaar is een bakker die verdomd lekker brood verkoopt. Er hangt geen geur van oud papier en bedachtzaamheid, maar van versgebakken bolletjes. Virtueel dan, he?</p></blockquote><p>Haar beschrijving doet mij denken aan <a href="https://colette.red/" target="_blank">Colette</a>, maar ook aan <a href="https://www.abbeybookshop.org/" target="_blank">The Abbey Bookshop</a> in Parijs. En aan al die andere boekhandels waar ik ben geweest waar het een teringzooi was. Schatkamers zijn het, met <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2007/09/de-coming-out-van-de-boekensnuiver.html" target="_blank">lekkere geuren</a> als en onverwachte schatten.</p><h4 style="text-align: left;">Meer odes</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHa0YeejDPGlkkoUIIyOI5Y5ooGQBDxCHIj_xsghrcJHvH8rDarg758g1wPxr4jIePKdIc5zjS3upkFli5lAb1D7jUqftOvCqXpvDAYXdGNw333OBwvEpK7ECmRFJZC-Z7qXexQmiWNuQlHNSs-U04wFlg6BRTmZWixn-Xh0F91beAvEOHXkA/s1270/DADCECD4-70C4-4DEA-8714-4858B3F8CDBC.png" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="835" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjHa0YeejDPGlkkoUIIyOI5Y5ooGQBDxCHIj_xsghrcJHvH8rDarg758g1wPxr4jIePKdIc5zjS3upkFli5lAb1D7jUqftOvCqXpvDAYXdGNw333OBwvEpK7ECmRFJZC-Z7qXexQmiWNuQlHNSs-U04wFlg6BRTmZWixn-Xh0F91beAvEOHXkA/s320/DADCECD4-70C4-4DEA-8714-4858B3F8CDBC.png" width="210" /></a></div>Zoals gezegd zijn er in de loop van de tijd talloze uitgaven verschenen waarin boekhandels in het algemeen of specifieke boekhandels in het bijzonder centraal staan. Dergelijke uitgaven omlijsten eeuwfeesten, bijzondere gebeurtenissen of in een aantal gevallen de sluiting van een boekhandel of de dood van de boekhandelaar. Ze beschrijven de historie van een boekhandel of boekhandelaar, bij voorkeur voorzien van sappige anekdotes waarin elke regelmatige bezoeker zich zal herkennen. Ik heb er al een paar keer over geschreven: zoals <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2020/09/bijzondere-vondsten-in-den-haag-alles.html" target="_blank">hier over Boucher</a> en <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2014/09/blok-blok-en-blokken.html" target="_blank">daar over Blok</a>. In zekere zin zijn al deze beschrijvingen ook odes aan die boekhandel, maar over het algemeen hebben ze geen juichend karakter: boekhandels blijven vaak bescheiden over zichzelf en meestal is sprake van een wat droge, anekdotische, geschiedschrijving. Maar een recent voorbeeld van een echte ode is de bundel <i>Denkend aan Donner</i>, verschenen ter gelegenheid van de heropening van boekhandel Donner in Rotterdam op de nieuwe locatie aan de Coolsingel. Donner heeft het tragische faillissement van Selexyz en later <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Polare" target="_blank">Polare</a> overleefd, net als verschillende andere grote boekhandels. Nog steeds treur ik om het verdwijnen van Verwijs in Den Haag, weliswaar overgenomen door Paagman, maar zonder dat de naam of de locatie in de Passage is gebleven. Maar Donner bleef bestaan, en betrok <a href="https://www.roterodamum.nl/nieuwsbericht/donner-heropend/" target="_blank">een nieuw pand</a>. Daarom verscheen deze bundel. Naast de literaire bijdragen bevat de bundel ook nog een door Leo van de Wetering geschreven korte geschiedenis van de boekhandel zelf.<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVlAAmWV830elcibqb88MbhsmM9h3TVfZv4kXV4fl3G72quQ_fYfsJiBCCtyDQr-iJcfGOeSmbjj7IuWZ_VdDq8xUjw4eH222qgGJYwVndr3HxXSQvPeVw3q9uLFRjEHYDks82BmvhVSVJM_5HHNRKMyy9hqhI-KdfNQei-qnBRf-lFxRhoAA/s1270/4F91CAE3-CF00-46FB-A900-2D3FB0DA1F5F.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="807" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVlAAmWV830elcibqb88MbhsmM9h3TVfZv4kXV4fl3G72quQ_fYfsJiBCCtyDQr-iJcfGOeSmbjj7IuWZ_VdDq8xUjw4eH222qgGJYwVndr3HxXSQvPeVw3q9uLFRjEHYDks82BmvhVSVJM_5HHNRKMyy9hqhI-KdfNQei-qnBRf-lFxRhoAA/s320/4F91CAE3-CF00-46FB-A900-2D3FB0DA1F5F.png" width="203" /></a></div>Van een heel andere orde is een al wat oudere uitgave, <i>Uit liefde in boeken</i> waarin vijftien auteurs hun liefde uiten voor een boekhandel ergens in Europa. Dit boek verscheen in 2007 en portretteert vijftien boekhandels, aangevuld met een essay van Marita Matthijsen die op zoek gaat naar de boekhandelaar in de literatuur. In mijn exemplaar hebben een aantal auteurs hun verhalen gesigneerd: in het boek staan de handtekeningen van Gerrit Komrij, Jan Brokken, Jan Siebelink, Nelleke Noordervliet en een stempel van Adriaan van Dis. De schrijvers zijn uitgevlogen naar alle hoeken van Europa: van IJsland tot Malta en van Riga tot Antwerpen.Veel van de bijdragen bevatten een weergave van een gesprek met de betrokken boekhandelaar, die laat zien dat een boekhandel vaak veel meer is dan alleen een plek waar je boeken kan kopen. Het is ook een uiting van de ziel van de boekhandelaar, die zijn eigen identiteit erin heeft gelegd.<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgS14cRNH5tyQtsPVFKkGPOeoFNM52mZCnnDmSJEZy3HfvvzItAGPA18M_c8JafrWYMHkW1hOeAw30pmypMZzBL7rhrYrpFzOcn_cxLAuuTSrRJGS-AU5k9tU5LLreDuME-9vDUotp0of41_IRR_VCTbGpeiDbaflOdr483is0ytpAXGMUSlac/s1270/A041F40D-D063-4DEA-9CAF-E2D62973B710.png" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="882" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgS14cRNH5tyQtsPVFKkGPOeoFNM52mZCnnDmSJEZy3HfvvzItAGPA18M_c8JafrWYMHkW1hOeAw30pmypMZzBL7rhrYrpFzOcn_cxLAuuTSrRJGS-AU5k9tU5LLreDuME-9vDUotp0of41_IRR_VCTbGpeiDbaflOdr483is0ytpAXGMUSlac/s320/A041F40D-D063-4DEA-9CAF-E2D62973B710.png" width="222" /></a></div>Een speciale vermelding krijgt op deze plek de uitgave <i>Zonder bezielde boekhandels schrijven wij in het ijle - waarom Nederland niet zonder boekhandels kan</i>. Het boek is uitgegeven door de Koninklijke Coöperatieve Boekverkopersbond en bevat 190 bijdragen van boekverkopers in Nederland. De titel is geïnspireerd op <a href="https://www.davidvanreybrouck.be/" target="_blank">David van Reybrouck</a>, die tijdens de promotietoernee tijdens de Boekenweek 2016 onder de indruk bleek van wat hij aantrof:<p></p><blockquote><blockquote><p>Op mijn rondreis door de Lage Landen ben ik diep onder de indruk gekomen van de energie, de toewijding, de vindingrijkheid en ja, de persoonlijkheid van veel boekhandelaren. (…) Het zijn mensen die lange dagen maken in een moeilijke branche, die inkopen en displays maken, die klanten adviseren en enthousiasme delen, die zwaar investeren en afbetalen en die ‘s avonds in bed, als het werk voorbij is, het nieuwste boek van deze of gene auteur openslaan. Het is waar: zonder onze boeken kunnen hun winkels niet draaien, maar zonder hun bezielde boekhandels schrijven wij in het ijle.</p></blockquote></blockquote><p>In elke bijdrage wordt een boekhandel geïntroduceerd en van elke boekhandel is een aangeraden boek opgenomen. Zo bevat deze bundel een staalkaart van 190 boekhandels aangevuld met 190 boekentips. Veel boekhandelaren geven aan waarom ze dat specifieke boek kozen en hoe lezers er op reageerden. Zo wordt ook duidelijk hoe betekenisvol de persoonlijke relatie en adviezen van de boekhandelaar kunnen zijn. Overduidelijk een ode aan de boekhandel, maar niet in de vorm van verhalen en gedichten. Hoewel die 190 tips een grote verscheidenheid van boeken bevatten (fictie en non-fictie, kinderboeken, YA en literatuur, Nederlands en Engels), werd ik er toch door geïnspireerd en heb ik diverse titels toegevoegd aan mijn lijstje met te lezen boeken. </p><h4 style="text-align: left;">Wie schrijft in deze bundels?</h4><p>Ik heb de bijdragen in de vier aangehaalde verhalenbundels eens naast elkaar gelegd om te zien welke schrijvers het meest succesvol verleid worden een stukje in te leveren. </p><p>In totaal hebben er tientallen verschillende schrijvers en illustratoren meegewerkt aan de bundels. Maar sommigen van hen vinden we in meerdere bundels terug. Er is nog best veel overlap tussen de auteurs van de verschillende bundels:</p><p></p><ul style="text-align: left;"><li>Mensje van Keulen vinden we terug in <i>Weer open!</i>, <i>Leve de boekhandel</i> en <i>Uit liefde in boeken</i> </li><li>Adriaan van Dis, Nelleke Noordervliet en Jan Siebelink schreven voor zowel <i>Leve de boekhandel!</i> als <i>Denkend aan Donner</i> en <i>Uit liefde in boeken</i></li><li>Bertram Koeleman leverde een bijdrage aan <i>Weer open!</i> en <i>Leve de boekhandel!</i>. </li><li>Abdelkader Benali en Jan Brokken schreven voor <i>Denkend aan Donner</i> en <i>Uit liefde in boeken</i></li><li>Kees van Kooten schreef voor <i>Leve de boekhandel!</i> en <i>Uit liefde in boeken</i></li><li>Er zijn geen overeenkomstige schrijvers die in <i>Denkend aan Donner</i> en <i>Weer open! </i>hebben geschreven</li></ul><p></p><p>Duidelijk is dat als je een feestbundel wilt publiceren, het kansrijk is als je Mensje van Keulen, Adriaan van Dis, Nelleke Noordervliet en Jan Siebelink om een bijdrage vraagt. En soms is het dan zo dat hetzelfde verhaal wordt ingestuurd. Neem nu Mensje van Keulen. In <i>Weer open!</i> schrijft ze een verhaal over een romance tussen een boekhandelaar en een klant die nooit tot bloei kwam. Maar in <i>Leve de boekhandel!</i> en <i>Uit liefde in boeken </i>staat twee keer hetzelfde verhaal, over een bedevaart naar het dorp van de Brontë-zussen in de zoektocht naar een verhaal over een kat. Jan Siebelink leverde voor zowel <i>Uit liefde in boeken</i> als <i>Leve de boekhandel!</i> het verhaal “Paris, 12 Rue Jacob” aan, over de inmiddels opgeheven boekhandel Chez Durtal. Deze boekhandel speelt een belangrijke rol in Siebelinks roman <i><a href="https://www.hanta.nl/hanta/2014/04/24/12-rue-jacob-niet-zomaar-een-adres-de-blauwe-nacht-van-jan-siebelink/" target="_blank">De blauwe nacht</a> </i>en de locatie is onderdeel van een <a href="https://jansiebelink.nl/wandelingen/de-blauwe-nacht/" target="_blank">Parijse wandeling</a> op basis van dat boek. Overigens wordt in beide gevallen in de verantwoording van <i>Leve de boekhandel!</i> netjes het hergebruik vermeld. Adriaan van Dis schrijft wel drie verschillende bijdragen: in <i>Leve de boekhandel!</i> over strips, in <i>Denkend aan Donner</i> over het (onbedoelde) leesbevorderende effect van fatsoensrakkers en in <i>Uit liefde in boeken</i> over de <a href="https://timesofmalta.com/articles/view/end-of-an-era-sapienzas-booksellers.202637" target="_blank">inmiddels opgeheven</a> boekhandel Sapienzas op Malta. Ook van Nelleke Noordervliet zijn drie verschillende verhalen te lezen. Gaf ik hierboven al een citaat uit haar bijdrage in <i>Leve de boekhandel!</i>, hieronder sluit ik af met een citaat uit haar bijdrage aan <i>Denkend aan Donner</i>:</p><blockquote><p>O boekhandel, nieuwe plaats van kwelling voor de liefhebber, de houder van boeken, u bent de plaats van alle zeven hoofdzonden: ijdelheid, hebzucht, lust, afgunst, gulzigheid, woede en traagheid, maar ook van de zeven deugden: wijsheid, rechtvaardigheid, moed, zelfbeheersing, geloof, hoop en liefde. O boekhandel, u bent hemel en hel tegelijk. </p></blockquote>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-69815650517026073982022-05-15T13:56:00.006+02:002022-10-26T11:38:00.191+02:00331 Het onderschatte belang van lezen<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3gmBi-KZLmKwGoN1nftZK0HD5TOC3TY1YkJNZUhfOEvqicRNQvdCZWQj8ddc3S2lWdJbqRBASSl-tme580UCKOs9fkk-nHwCiEwpHDVOONUaEgRbGMgRKxRtltr_z89nYTJ6w2Ry-bq7sdkXwt-jfvXk46ER7iaC4AFSsUkBFmK7fR0WXxrA/s840/A487E7F0-94BC-4A56-86DE-12E0559872BB.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="840" data-original-width="534" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh3gmBi-KZLmKwGoN1nftZK0HD5TOC3TY1YkJNZUhfOEvqicRNQvdCZWQj8ddc3S2lWdJbqRBASSl-tme580UCKOs9fkk-nHwCiEwpHDVOONUaEgRbGMgRKxRtltr_z89nYTJ6w2Ry-bq7sdkXwt-jfvXk46ER7iaC4AFSsUkBFmK7fR0WXxrA/s320/A487E7F0-94BC-4A56-86DE-12E0559872BB.jpeg" width="203" /></a></div>Ik kreeg het boek <i>De lezende mens</i> toegestuurd, van Ruud Hisgen en Adriaan van der Weel, met het verzoek het te recenseren. Dat deed ik graag, vooral vanwege de ondertitel: <i>De betekenis van het boek voor ons bestaan</i>. Ik kan die betekenis wel raden, en de lezers van dit blog ook, maar ik werd nieuwsgierig naar hoe Hisgen en Van der Weel dit thema hebben uitgewerkt. <p></p><p>Over lezen, de geschiedenis van het lezen en het belang van lezen zijn intussen bibliotheken vol geschreven. Als bibliofiel en leesverslaafde heb ik al een aardig rijtje boeken over dit thema staan, waarvan ik er verderop nog een paar laat zien. Ik word immers graag bevestigd in het belang van iets waar ik veel tijd aan besteed. Toch leverde dit boek van Hisgen en Van der Weel mij een paar mooie nieuwe inzichten op.</p><p>Het interessante aan dit boek is dat het niet alleen een betoog is over het culturele belang van lezen, in relatie tot de ontwikkeling van de samenleving bijvoorbeeld of het ontstaan van ideeën die de vooruitgang stimuleren. Het boek gaat daarnaast ook in op de psychologische en fysiologische voordelen van lezen. De auteurs bouwen een betoog op waarin het belang van lezen voorop staat terwijl wordt geschetst wat de effecten zijn op ons brein en onze persoonlijkheid op het moment dat we leesactiviteiten uitvoeren. Lezen blijkt voor ons brein een buitengewoon ingewikkelde activiteit. Het inzicht hoe het ontcijferen van lettertekens plaatsvindt, de weg die ons oog aflevert over de tekst en ons brein dat daar amechtig achteraan holt om dat alles te decoderen laat zien dat het een inspannende activiteit is. Niet zo verwonderlijk dat het enige moeite kost om mensen zover te krijgen dat ze gaan lezen. Daartegenover staat echter een geweldige beloning: positieve neurologische, fysieke en emotionele effecten.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQAMtCIEdnUHNGLNm9UkdxIHD2-vH-OtZMowKJC8Urp5vsNWbPbm0IMNxPB1MUGFlbPbVVMaV5CuUnni0l1Hk5ULVcK8r06xcaevEu1HkwmqB2x6RmLE186QsCx_UiYARIUSzZg2DIlBMMVmXR0hdtuZUneakPtT4OuMWWDtEGigQhQPUCqyc/s1985/83CB9127-1CD5-416D-AF63-4403C317A923.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1985" data-original-width="1791" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgQAMtCIEdnUHNGLNm9UkdxIHD2-vH-OtZMowKJC8Urp5vsNWbPbm0IMNxPB1MUGFlbPbVVMaV5CuUnni0l1Hk5ULVcK8r06xcaevEu1HkwmqB2x6RmLE186QsCx_UiYARIUSzZg2DIlBMMVmXR0hdtuZUneakPtT4OuMWWDtEGigQhQPUCqyc/s320/83CB9127-1CD5-416D-AF63-4403C317A923.jpeg" width="289" /></a></div>Dat klinkt allemaal als een best technisch verhaal, en dat is het ook. Maar gelukkig wordt dit verhaal gelardeerd met talloze voorbeelden uit de literatuur: van Annie M.G. Schmidt tot Thomas Mann. Met het beschrijven van de opkomst van de boekcultuur laten de auteurs zien hoe lezen en de grootschalige verspreiding van boeken hebben geleid tot de ontwikkeling van de samenleving zoals wij die nu kennen. Waar de uitvinding van de boekdrukkunst een beslissende ontwikkelingsstap is geweest, staan wij nu opnieuw middenin zo’n beslissende ontwikkelingsstap. En de auteurs zijn daar somber over.<p></p><p>Het thema “ontlezing” komt dan al snel om de hoek kijken. De lezers van dit blog zullen daar weinig last van hebben, maar het is een woord dat al decennialang rondzingt. In dit boek wordt dat begrip verfijnde. Bij ontlezing gaat het niet om het aantal letters dat gelezen wordt, dat is misschien wel meer dan ooit tevoren. Aan het aantal “leeskilometers” dat een gemiddelde mens aflegt ligt het niet. Waar het voor de auteurs om gaat is de afname van het “diep lezen” zoals zij dat noemen. Een vorm van lezen waarin geconcentreerd lange tekst wordt geabsorbeerd, die een beroep doet op allerlei mentale vermogens en die dus vervolgens ideeën vormt, en daarmee onze geavanceerde samenleving vormgeeft. Dit diep lezen kan het beste van papier. Maar naast dat diep lezen wordt bedreigd door tal van digitale afleidingen, met veel makkelijker te lezen korte teksten, zorgt deze digitalisering er ook voor dat teksten minder lang bewaard blijven. Taal en tekst is veel vergankelijker aan het worden. Een tekst van ruim 2 millennia oud kunnen wij zonder moeite tot ons nemen, maar het is de vraag of het merendeel van de tekst die vandaag digitaal beschikbaar is, over 2 decennia nog toegankelijk is voor ons.</p><p>De conclusie van de auteurs is dan ook dat het wegzakken van het vermogen tot diep lezen in de samenleving, bijdraagt aan veel aspecten van de maatschappelijke en politieke crisis waar we ons nu in bevinden, inclusief de opkomst van populisme en het wegvallen van solidariteit in de samenleving. Het positieve effect van lezen op het geheel van de samenleving is veel groter dan gedacht. Het risico voor de samenleving door het verdwijnen van het vermogen tot diep lezen daarmee ook. Als handreiking staat in het boek een heel hoofdstuk vol manieren om jezelf en anderen te inspireren tot meer diep lezen, variërend van leesclubs tot bibliotherapie.</p><p>Er wordt veel geklaagd door ouders en docenten over het gebrekkige leesonderwijs op scholen en het afkalven van de verplichte leeslijsten. Minder verplichte boeken, dunnere boeken: het is niet alleen zo dat leerlingen daarmee aansluiting met de leescultuur verliezen, maar wij zadelen toekomstige generaties op met een belangrijk tekort aan capaciteiten die nodig zijn als cement van onze samenleving. Ik vond het een goed geschreven, goed leesbaar en goed gedocumenteerd boek. Het sterke van dit boek vind ik dat het niet zozeer het al bekende klaagverhaal is over ontlezing en hoe erg dat is, maar het onderbouwde betoog dat we als samenleving daarmee kwetsbaarder worden dan we zelf denken. Ik heb het via ‘diep lezen’ tot mij genomen en het heeft mij inderdaad verrijkt. Waarmee voor mij de stelling van de auteurs is bewezen.</p><p>Voor de geïnteresseerden: meer recensies staan hier: van <a href="https://www.rizoomes.nl/psychologie/de-lezende-mens-een-boekrecensie/" target="_blank">Ed Oomes</a>, van Gé Vaartjes <a href="https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/de-lezende-mens-is-een-boeiende-analyse-van-de-ontlezing-die-soms-verzandt-in-babbelproza~b4fe01f7/" target="_blank">in de Volkskrant</a>, en <a href="https://www.hebban.nl/boek/de-lezende-mens-ruud-hisgen#total=20" target="_blank">op Hebban</a>.</p><h4 style="text-align: left;">Stimuleren van lezen in de praktijk.</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_x2IFV4HqciLMUYHSfzbfrWDOsnvQvVLi0ucea3jcxI18kBe2zRZISUjSAclxr3yXVthNkWr27FoUYg-XzO34W0Ez_9vBrwxd5PG_pMgciMqx9GiPXUy9fKs2nhC4jxMqUWOlUmNz0qYdOfUl8Tk9t_1cgcclAEUTk-Ce3jpGZ9bzWl84Pic/s1200/9F2177B5-02E5-417F-B9FE-FC81F2EDA9F5.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="769" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_x2IFV4HqciLMUYHSfzbfrWDOsnvQvVLi0ucea3jcxI18kBe2zRZISUjSAclxr3yXVthNkWr27FoUYg-XzO34W0Ez_9vBrwxd5PG_pMgciMqx9GiPXUy9fKs2nhC4jxMqUWOlUmNz0qYdOfUl8Tk9t_1cgcclAEUTk-Ce3jpGZ9bzWl84Pic/s320/9F2177B5-02E5-417F-B9FE-FC81F2EDA9F5.jpeg" width="205" /></a></div>Hoe lezen weer leuk wordt, wordt door <a href="https://bassteman.nl/" target="_blank">Bas Steman</a> op pakkende wijze beschreven in <i>Lekker boekie! Zo wordt lezen weer leuk</i>. Dit boek beschrijft het ontstaan van de leesclub Nescio (ook te vinden <a href="https://www.facebook.com/Nesciopresenteert/" target="_blank">op Facebook</a> en <a href="https://www.instagram.com/jongensleesclub_nescio/?hl=nl" target="_blank">Instagram</a>), voortgekomen uit de frustratie van enkele scholieren over de verplichte leeslijst en hoe dit van verplicht saai nummer, tot een inspirerende activiteit werd. Niet te verwarren met de Nescio leesclub trouwens <a href="https://www.boekhandeldouwes.nl/boek/2000000003528-de-nescio-leesclub" target="_blank">waar A.L. Snijders over schreef</a>.<p></p><p>Bas Steman komt met het idee een leesclub te starten voor zijn zoon en een paar vrienden die in hun eindexamenjaar op school zitten. Allemaal zien ze het mondeling Nederlandse literatuur als een soort taakstraf waar je zo snel mogelijk en met zo min mogelijk inspanning doorheen moet. Hij verleidt ze via de leesclub om te ontdekken wat je echt met een boek kan doen: hoe je het verhaal tot je kan nemen, wat er te vinden is in de teksten en vooral: hoe teksten iets zeggen over jou en jouw leven en hoe je je verhoudt tot je omgeving, en je daardoor kunnen verrijken. </p><p>De jongens besluiten de leesclub een kans te geven en gaan van start. Aan de hand van de gesprekken ontdekken ze de verschillende lagen die in teksten liggen. Hoe je teksten kunt ontleden. Waar hun eigen leesvoorkeuren liggen. En vooral: dat literatuur leuk kan zijn. In de weg naar het eindexamen bouwen ze zo hun eigen persoonlijke samenhangende leeslijst, met een hoog cijfer voor het mondeling als beloning.</p><p>De Nescio leesclub heeft <a href="https://www.bnnvara.nl/devooravond/artikelen/leesclub-nescio-kiest-fragmenten-in-beeld-geluid" target="_blank">aardig wat bekendheid</a> gekregen. De CPNB nodigde de jongens uit om op andere middelbare scholen hun ervaringen te vertellen, en zo jongeren te enthousiasmeren voor lezen. De leesclub bewees in de praktijk wat in <i>De lezende mens</i> ook werd betoogd: diep lezen van betekenisvolle teksten vraagt oefening en geduld, maar de beloning is groot en verrijkt je. Het boek laat ook zien dat er kansen liggen en dat de jongere generatie best aan het lezen te krijgen is.</p><h4 style="text-align: left;">Nog meer boeken over de waarde van lezen</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGRRQYVN6HSxObvqquoDxfnFwfTqAGUCIHeV-Cb9RtTUOIG0CXBoZCRXiRluajK7w5kXFGWodGgchOH4xdIZfkIfWycO_O7dQwwPhsuYbRMvVOKFNTxSvrKxIQ7qX98L5KK6Wbefxp_ENGsKcolCmS6-i-dcy0AII7lsh5apS4lJEz2n2df9M/s450/A9DECC5F-C497-49C2-8A8B-DD70A5FFF1FE.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="450" data-original-width="284" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgGRRQYVN6HSxObvqquoDxfnFwfTqAGUCIHeV-Cb9RtTUOIG0CXBoZCRXiRluajK7w5kXFGWodGgchOH4xdIZfkIfWycO_O7dQwwPhsuYbRMvVOKFNTxSvrKxIQ7qX98L5KK6Wbefxp_ENGsKcolCmS6-i-dcy0AII7lsh5apS4lJEz2n2df9M/s320/A9DECC5F-C497-49C2-8A8B-DD70A5FFF1FE.jpeg" width="202" /></a></div>Als het over lezen gaat is de eerste titel die in mijn gedachten komt <i>Een geschiedenis van het lezen</i> van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Alberto_Manguel" target="_blank">Alberto Manguel</a>. In veel opzichten volgt Manguel dezelfde denklijn als de auteurs van <i>De lezende mens</i>. Ook Manguel gaat in op de neurologische aspecten van lezen, het ontstaan van het vermogen van lezen en hoe lezen steeds meer een activiteit werd voor brede lagen van de bevolking. Hand in hand met de ontwikkeling van het lezen gaat de ontwikkeling van het boek. Nu ik het boek van Manguel weer eens vast heb en doorblader zie ik weer hoeveel verschillende aspecten van boeken en lezen hij beschrijft, en hoe hij daarmee ook een geschiedenis vanaf de oudheid tot de moderne tijd neerzet. En dat aan de hand van talloze verwijzingen naar auteurs en boeken. Deze gaat dus op het stapeltje ‘herlezen’ want het is te lang geleden dat ik het boek vasthad.<p></p><p>In 1990 verscheen ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van de CPNB het essay <i>De toekomst van het boek</i> van <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/George_Steiner" target="_blank">George Steiner</a>, gevolgd door een co-referaat van Cyrille Offermans. Offermans schreef bij het overlijden van Steiner in 2020 een in memoriam <a href="https://www.groene.nl/artikel/george-steiner-23-april-1929-3-februari-2020" target="_blank">voor De Groene Amsterdammer</a> waarin hij terugblikt op de lezing uit 1990 en aangeeft dat Steiner op hem “een weinig sympathieke indruk” maakte. Steiner sprak zijn tekst uit in een periode dat digitalisering nog volop in opkomst was, internet nauwelijks was ontwikkeld en Web 2.0 nog jaren voor ons lag. Toch zag ook hij al de zorgwekkende afname van lezen en leesvaardigheden. Net als de andere auteurs ging het hem niet om de tekst per se, maar om het feit dat je teksten internaliseert, met je meedraagt en door de stapeling ervan je eigen kathedraal van kennis bouwt. Steiner is niet optimistisch en Offermans opent zijn referaat dan ook met de opmerking: “Behalve als eminent geleerde geniet George Steiner de nodige reputatie als cultuurpessimist”. Offermans is minder pessimistisch. Hij ziet dat er meer boeken worden verkocht dan ooit en dat er ook meer wordt gelezen dan ooit. Dat zien de auteurs van <i>De lezende mens</i> ook, maar het gaat dus niet om het aantal leeskilometers dat je maakt, maar de tijd die wordt besteed aan diep lezen. Dat er zoveel gelezen wordt maskeert in zekere zin het échte probleem, en daarom ben ik geneigd het meer eens te zijn met Steiner dan met Offermans.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8OcW5cAiAxI9HpKFFIlETD_3Lngllfi7Cn8xtatDBEKEgil-eYvwlmDQG6ldrTk-rVETyeVuN4KvnR4tQVrds5oBCGceJu9fgSnIydn1kZetEK2bIjiV4g4GvQ5YxaoeB1w1vd8Bqc8z-wnW6rVW0NzT1yt8PEKwJ03x4NqJVGV2yIui3lA0/s3237/A777FFF0-302D-4176-994C-71115514C247.jpeg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="2489" data-original-width="3237" height="246" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8OcW5cAiAxI9HpKFFIlETD_3Lngllfi7Cn8xtatDBEKEgil-eYvwlmDQG6ldrTk-rVETyeVuN4KvnR4tQVrds5oBCGceJu9fgSnIydn1kZetEK2bIjiV4g4GvQ5YxaoeB1w1vd8Bqc8z-wnW6rVW0NzT1yt8PEKwJ03x4NqJVGV2yIui3lA0/s320/A777FFF0-302D-4176-994C-71115514C247.jpeg" width="320" /></a></div>Tot slot nog twee kleinere relevante uitgaven. In <i>Lezen, een kunst die uit de mode raakt</i> vinden we twee artikelen die eerder in de Volkskrant en NRC stonden in 1985. Het werkje werd uitgegeven door Dick Sauer en Willem Wouda, de gelegenheid is mij onbekend. Een van de artikelen is alweer van Steiner, de andere van Mario Vargas Llosa. Steiner is in zijn bijdrage wederom cultuurpessimistisch, Vargas Llosa verzet zich tegen oppervlakkigheid (“Wie zich voedt met onbenulligheid, wordt zelf een onbenul”). Ook in <i>De nachtmerrie van Steiner</i> vinden we George Steiner terug. Geert Mak en Felix Rottenberg bezochten in 2001 verschillende boekhandels, en doen daarin verslag in dit boekje dat verscheen ter gelegenheid van het 95-jarig bestaan van de Nederlandse boekverkopersbond. Deze nachtmerrie van Steiner is dat je over enkele decennia in een willekeurige stad vergeefs zoekt naar een boekhandelaar, omdat deze zijn uitgestorven. Er is geen behoefte meer aan, de boekhandelaar bestaat niet meer. Mak en Rottenberg beschrijven verschillende typologieën van boekhandels en bezoeken daartoe onder meer Athena’s in Groningen (inmiddels <a href="https://www.rtvnoord.nl/nieuws/74678/van-der-velde-opent-boekwinkel-in-groningen" target="_blank">onderdeel van Van der Velde</a>), <a href="http://www.boekhandelpraamstra.nl/" target="_blank">Praamstra</a> in Deventer, <a href="https://www.roelants.nl/" target="_blank">Roelants</a> in Nijmegen en Van de Moosdijk in Someren (<a href="https://siris.nl/nieuws/artikel/11431202-boekhandel-van-de-moosdijk-nuenen-failliet" target="_blank">inmiddels failliet</a>). In korte schetsen worden boekhandel, boekhandelaar en de sfeer in de winkel beschreven. Een mooie ode aan boekhandels, waar ik de volgende keer uitgebreider over zal schrijven.<p></p><p>Waar de boeken van Manguel en Steman in de literatuurlijst van <i>De lezende mens</i> terugkomen, geldt dat voor George Steiner niet. Niet in de literatuurlijst, maar ook niet in het register van personen. Dat verbaast mij dan weer, maar met een bibliografie van 21 pagina’s kan niemand desondanks zeggen dat Hisgen en Van der Weel oppervlakkig te werk zijn gegaan. Toch had een verwijzing naar Steiner niet misstaan. Laten we in elk geval hopen dat hun pleidooi bijdraagt aan het herleven van het besef dat de boekcultuur een onmisbaar onderdeel van onze samenleving is.</p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-591096456456545962022-04-10T13:00:00.018+02:002023-01-11T13:18:52.930+01:00330 Fictieve bibliofiele memoires<p>Memoires en biografieën van boekhandelaren, bibliofielen en andere geïnfecteerden met het virus dat boekenliefde heeft behoren tot mijn favoriete genre. In mijn verzameling ‘boeken over boeken’ nemen ze dan ook een ruime plaats in. Als ik deze boeken lees dan ontstaat bij mij een gevoel van herkenning, maar ook van weemoed (vaak gaat het over de goede oude tijd, toen de steden nog vol met (tweedehands) boekwinkels waren) en van verlangen (naar de boeken waar zij vol passie over schrijven, die nu onbetaalbaar zijn geworden). Of het nu gaat om het verhaal van internationaal bekende handelaren zoals <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/A._S._W._Rosenbach" target="_blank">A.S.W. Rosenbach</a> of <a href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6xd1hnf" target="_blank">Percy Muir</a>, of dat ik de columns lees van een lokale boekhandelaar (zoals <a href="https://www.tzum.info/2013/07/nieuws-boekhandelaar-en-schrijver-arno-guldemond-1938-2013-overleden/" target="_blank">Arno en Marije Guldemond</a> met hun serie <i><a href="http://coenpeppelenbos.blogspot.com/2007/03/humor-in-de-boekenweek-1.html" target="_blank">Bloedstollende belevenissen van een eerzame boekhandelaar</a>, </i>gepubliceerd tussen 1984 en 2001), het is mij om het even. Ik herken hun belevenissen en deel hun verwondering over het moois dat zij onder handen hebben. Daarom heb ik mijn best gedaan om alle vijf de deeltjes van Arno en Marije Guldemonds belevenissen bij elkaar te krijgen, en dat is recent gelukt.</p><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh31iNZo5117zaomIhBKq3OAAo-DPUObYmwF-KpR8X6SXaG7IvsJarGWGLWnaZRF_QvebUsB0VXW_gMe7NWBkGdgpm93lgOifzpsQT1ELVqA33B2yjSXGRct-853VefDuooNCRwKcoB7LZkDje1B404kTNDqVsh0KwFKxA6kMPEwO4h9rYot9w/s3907/F8A81C95-BE4F-4EB1-9D25-3C7397288A7D.jpeg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1909" data-original-width="3907" height="156" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh31iNZo5117zaomIhBKq3OAAo-DPUObYmwF-KpR8X6SXaG7IvsJarGWGLWnaZRF_QvebUsB0VXW_gMe7NWBkGdgpm93lgOifzpsQT1ELVqA33B2yjSXGRct-853VefDuooNCRwKcoB7LZkDje1B404kTNDqVsh0KwFKxA6kMPEwO4h9rYot9w/s320/F8A81C95-BE4F-4EB1-9D25-3C7397288A7D.jpeg" width="320" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>de 5 deeltjes van de Guldemonds</i></td></tr></tbody></table>Een bijzondere categorie in dit alles zijn de dagboeken van boekhandelaren, waarin zij optekenen welke klanten zoal hun winkel binnenkomen, waar hun belangstelling naar uitgaat en welke eigenaardigheden zij in hun klanten zien. Ik heb al een paar keer geschreven over deze uitgaven: de winkeldagboeken van <a href="https://www.hinderickxenwinderickx.nl/mobi.php?page=MobiHTML/winkeldagboek/winkeldagboek" target="_blank">Rene Hesselink en Hans Engberts</a> en van <a href="https://www.the-bookshop.com/about/" target="_blank">Shaun Bythell</a> bijvoorbeeld. De inspiratie voor dit soort boeken is eindeloos, denk bijvoorbeeld ook aan Jen Campbell’s <i><a href="http://www.jen-campbell.co.uk/weird-things-customers-say-in-bookshops.html" target="_blank">Weird things customers say in bookshops</a> </i>of Joris van Casteren’s <i><a href="https://deleesclubvanalles.nl/recensie/is-u-bekend-met-het-alfabet/" target="_blank">Is u bekend met het alfabet?</a> </i>(over het wel en wee in Athenaeum Boekhandel). Nog maar kort geleden kocht ik <i>Moedig zijwaarts</i> van <a href="http://www.schimmelpennink.nl/" target="_blank">Ton Schimmelpennink</a>, eigenaar van de helaas sinds 2020 gesloten boekhandel aan de Weteringschans in Amsterdam, waarin hij zijn belevenissen op die illustere plek boekstaaft. Er zijn zoveel merkwaardige mensen en ontmoetingen in boekwinkels, dat je niet per se over veel fantasie hoeft te beschikken om een boek vol te krijgen maar uiteraard wel over een vaardige pen. Wat niet betekent dat er geen fictieve verhalen zijn die zich afspelen in en rond boekwinkels. Ik heb ook een hele plank met <a href="https://www.booklistqueen.com/books-about-bookstores/" target="_blank">dat soort uitgaven</a> die het tegendeel bewijzen. Lees bijvoorbeeld Penelope Fitzgerald (<i>The bookstore</i>), Sam Savage (<i>Firmin</i>) of de bestsellers van Carlos Ruiz Zafon. Maar fictieve dagboeken of herinneringen van een boekverkoper die je als echt presenteert - dat is toch weer een heel bijzondere categorie. En de vraag is: waarom zou je die inspanning leveren? Waarom iets verzinnen waarvoor met veel minder inspanning de voorbeelden in de werkelijkheid voor het oprapen liggen? Toch is ook dat een aantal keer gebeurd. Ik geef twee voorbeelden uit de eerste helft van de vorige eeuw.<p></p><h4 style="text-align: left;">John Baxter’s fictieve memoires</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwZYEvk0anOIOvLhI_YMYYfpZJlsiLBnq6fKaWxBZVXPBhgXDXFugQwXws2OXmtVi7-HaSZXIPBFqlLoMMfWEWQ122gV2br9B6Ps135rL30Am_Y9kX_DiaVo8_EU0NFx4FX6zR-7zI9qcglarGmYdF-gWdoOxjKncBp7YgW1upqUgL-Lrl08w/s603/1D3D8424-0545-4E00-AFFD-63CFDC73144F.png" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="603" data-original-width="450" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgwZYEvk0anOIOvLhI_YMYYfpZJlsiLBnq6fKaWxBZVXPBhgXDXFugQwXws2OXmtVi7-HaSZXIPBFqlLoMMfWEWQ122gV2br9B6Ps135rL30Am_Y9kX_DiaVo8_EU0NFx4FX6zR-7zI9qcglarGmYdF-gWdoOxjKncBp7YgW1upqUgL-Lrl08w/s320/1D3D8424-0545-4E00-AFFD-63CFDC73144F.png" width="239" /></a></div>Op mijn verlanglijstje stond al een tijdje het boek <i>Intimate thoughts of John Baxter, bookseller</i>. Dit boek is uitgegeven in 1942 door <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Methuen_Publishing" target="_blank">Methuen & Co </a>en gepresenteerd als de memoires van een Schotse verkoper in een tweedehands boekwinkel. Het boek heeft de afgelopen jaren iets van een cultstatus gekregen omdat het wordt aangehaald in de boeken van de hiervoor genoemde Shaun Bythell, die immers ook een Schotse tweedehands-boekhandelaar is. Zoiets schept een band. Bythell citeert in zijn boeken dan ook regelmatig uit de herinneringen van Baxter. In Bythell’s tweede boek (<i>Confessions of a bookseller</i>) begint hij elke maand met een beschouwing over een citaat uit Baxter’s bestaan. Kennelijk werkt het dan zo dat het geciteerde boek ineens veelgevraagd is en de markt reageert dan door de prijs te verhogen. De prijs voor een exemplaar van de eerste druk van dit boek in goede staat met stofomslag varieert tussen 150 en 250 euro, met uitschieters naar boven. Ik vond tijdens het schrijven dit blog een exemplaar op eBay waarvoor 800 dollar wordt gevraagd, en dat lijkt geen tikfout.<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjGIziTcofaveCDAyPfD8jJRMwLOzV66JuT_GEZVN2RGUK5jsylh5cxqZl2Id-83x-3w5q3ddthZlxevOiK65vccqqK5DLZ6r1AuThFZZoB6hbZp05fpSXKCvUwqIvITJd7GxLtD1bLrXsAhHO9RwQjpOtm1_yLWizJTurkZkTBefZNdLSODw/s1897/9AA5AC6E-16B4-4A63-B4AE-87E28B68979D.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="936" data-original-width="1897" height="158" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgjGIziTcofaveCDAyPfD8jJRMwLOzV66JuT_GEZVN2RGUK5jsylh5cxqZl2Id-83x-3w5q3ddthZlxevOiK65vccqqK5DLZ6r1AuThFZZoB6hbZp05fpSXKCvUwqIvITJd7GxLtD1bLrXsAhHO9RwQjpOtm1_yLWizJTurkZkTBefZNdLSODw/s320/9AA5AC6E-16B4-4A63-B4AE-87E28B68979D.jpeg" width="320" /></a></div>Ik was dan ook niet ontevreden toen een exemplaar (1e druk, hardcover, stofomslag) werd aangeboden door een Engelse boekhandelaar voor een luttele 55 euro. Met wat verzendkosten erbij wachtte ik in spanning het boek af. Dat vergde nog wat meer geduld dan gedacht: sinds Groot-Brittannië uit de EU is wil het met de postbezorging ook niet zo vlotten. Mijn boek lag een maand bij de Britse douane en ik mocht het uiteindelijk zes weken na verzending ontvangen. 42 dagen deed de post over een afstand van hemelsbreed iets meer dan 500 kilometer… <p></p><p>De <i>Intimate thoughts</i> laten ons kennismaken met de eigenaar van de boekwinkel in Edinburgh, mr. <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Pumpherston" target="_blank">Pumpherston</a>, de overige werknemers van de winkel naast Baxter zelf, alsmede een aantal vaste klanten van de zaak. Verder mrs. Gilmour, de hospita van het huis waar Baxter woont en een aantal daar inwonende studenten van de universiteit. Baxter wil hogerop en droomt van een carrière buiten de boekwinkel. Hij wil naar Londen en daar iets van zijn leven maken. Hij vindt inspiratie in tal van boeken uit de winkel en een groot deel van zijn dagboekaantekeningen bestaat uit reflecties op de inhoud van deze, meest 18e en 19e-eeuwse, boeken. <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ralph_Waldo_Emerson" target="_blank">Ralph Waldo Emerson</a> en <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Samuel_Johnson_(schrijver)" target="_blank">Samuel Johnson</a> zijn favoriet. Ik moest bij het lezen geregeld aan de <i>Titaantjes</i> van Nescio denken: jongens, aardige jongens, die grote dromen hebben maar niet tot daden komen en uiteindelijk een vrij gemiddeld leven leiden. Dat geldt ook voor Baxter. Uiteindelijk (spoiler alert) gaat hij niet naar Londen omdat hij er niet toe komt zijn baan op te zeggen, hoewel hij wekenlang nadenkt hoe hij dit zou moeten doen en hoe zijn Londense leven er dan uit gaat zien. Maar zijn leven krijgt uiteindelijk wel een andere wending die ik niet zal verklappen. Hoewel je die ruim van te voren ziet aankomen (spoiler alert: de hospita).</p><p>Eigenlijk is het verhaal van Baxter een vrij alledaagse geschiedenis met als bijzonderheid dat het zich afspeelt in en rond een boekwinkel. Waarom het per se als feitelijke memoires moest worden gepresenteerd is mij onduidelijk, al is "teruggevonden memoires" een stijlfiguur die in de literatuur natuurlijk wel vaker wordt gebruikt. In dit geval was het niet zo dat de auteur zich goed verborg achter een pseudoniem: Augustus Muir wordt opgevoerd als degene die die memoires ontving van de weduwe van Baxter. Hij beschrijft in een voorwoord hoe hij (zogenaamd) op zoek is gegaan naar de personen in het dagboek, maar hij heeft ze niet meer kunnen opsporen. Deze Augustus Muir (1892-1982) was auteur van vooral detectives en thrillers, maar ook van journalistiek werk. De <i>Intimate thoughts</i> is een boek dat niet zo goed in zijn profiel past, wellicht dat het daarom op deze manier werd gepubliceerd.</p><p>In de beschrijving van de boekhandel herkende ik wel iets van de gang van zaken in de Haagse boekhandel Boucher van een eeuw geleden. Ik <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2020/09/bijzondere-vondsten-in-den-haag-alles.html" target="_blank">schreef er eerder over</a>: een boekhandel uit een andere tijd met een heel andere manier van werken. In veel opzichten onherkenbaar voor ons, behalve dat het nog altijd gaat om de relatie tussen boekhandelaar en boekenliefhebber en dat de deskundigheid van de boekhandelaar een belangrijke sleutel is voor het vinden van de juiste boeken.</p><p>Grappig en herkenbaar is het verhaal over een mislukte veiling. Baxter krijgt van Pumpherston de opdracht bij een inboedelveiling een verzameling boeken te kopen, waarbij hij een maximumbod meekrijgt. In het huis waar geveild wordt dwaalt hij rond en hij vindt een jonge kat in een kamer, die kennelijk achtergelaten is door de vorige eigenaar. Baxter vergeet daardoor de tijd en de boeken zijn al geveild als hij weer bij de veiling komt. De kat gaat met hem mee naar huis en krijgt de naam Mr. Toots (verkorte versie van Toetanchamon, omdat hij op een farao lijkt). De volgende dag moet Baxter opbiechten dat hij niet geslaagd is op de veiling:</p><blockquote><p>Next morning I was in the shop in a very depressed state. I was downstairs in the basement when Mr. Pumpherston came in, and I could hear his slow firm step on the floor as he went through to his own room. The door was shut noisily. I knew he would send for me in a minute, and I decided to make a clean breast of the whole thing. At last the boy came trundling downstairs.</p></blockquote><blockquote><p>“ Ye’re wanted”, he said with a jerk of the thumb. </p></blockquote><blockquote><p>I went up and knocked at the door, then opened it and stepped slowly in. “How did you get on yesterday, John?”, said Mr. Pumpherston, looking up from the pages of <i><a href="https://www.scotsman.com/" target="_blank">The Scotsman</a></i>.</p></blockquote><blockquote><p>“Well, sir—“ I began.</p></blockquote><blockquote><p>He dropped the newspaper and slapped me on the back. “You did quite right,” he said, pointing to <i>The Scotsman</i>. “I’ve just seen the prices they fetched. Fair ridicoulous! Ye were very wise keeping off!” </p></blockquote><p>Het meest bijzondere vind ik nog wel dat de veilingopbrengsten een dag later in een ochtendkrant worden gepubliceerd. </p><h4 style="text-align: left;">The private papers of a bankrupt bookseller</h4><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4X4zQozQVtcWfbSKDNxeT7eCba2vx9N9HdnK2hYGgHyOoHLGVlub1YnVkvgtiMFOCBNpzWJapnghO_GwzIkzO8CfS79N3j3prNoB66UgLzQXx5pDm580Vjg-ShYzKXezxdnK8-kqLT47D8PgnITuLqc1xg0XcLrptJ-btPHwb_Xn0Rz1h2xI/s1739/8484170B-7F7E-4AE0-93A2-93345CA15D0F.jpeg" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="1739" data-original-width="1042" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4X4zQozQVtcWfbSKDNxeT7eCba2vx9N9HdnK2hYGgHyOoHLGVlub1YnVkvgtiMFOCBNpzWJapnghO_GwzIkzO8CfS79N3j3prNoB66UgLzQXx5pDm580Vjg-ShYzKXezxdnK8-kqLT47D8PgnITuLqc1xg0XcLrptJ-btPHwb_Xn0Rz1h2xI/s320/8484170B-7F7E-4AE0-93A2-93345CA15D0F.jpeg" width="192" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Niet mijn exemplaar helaas</i></td></tr></tbody></table>Tien jaar eerder verscheen een ander voorbeeld van fictieve bibliofiele memoires. Ook hier gaat het om de zogenaamd teruggevonden herinneringen van een boekverkoper, in dit geval de eigenaar van een tweedehands boekwinkel in een niet nader genoemde Britse stad. Deze memoires bleken in werkelijkheid geschreven te zijn door de Schotse politicus en bankier <a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/William_Darling_(politician)" target="_blank">William Young</a> (1885-1962). Deze had een hele serie van anonieme publicaties op zijn naam, waaronder later een vervolg op <i>The private papers</i>. Dit eerste boek had namelijk zo’n succes, dat in 1938 het vervolg met de titel <i>The bankrupt bookseller speaks again</i> verscheen. Het werd toen duidelijk dat Young de schrijver was en beide boeken verschenen in 1947 dan ook gebundeld onder zijn eigen naam.<p></p><p>Van dit boek bezit ik helaas niet de eerste druk, maar wel de eerste Amerikaanse uitgave uit 1932 (jammer genoeg zonder stofomslag). Ook voor dit boek geldt dat de eerste druk kostbaar is: een paar honderd euro zal daarvoor minstens neergeteld moeten worden. Ik kocht mijn boek vijf jaar geleden voor een schappelijke prijs bij <a href="https://deroorarebooks.com/nl/" target="_blank">De Roo in Zwijndrecht</a> omdat ik nieuwsgierig was naar de inhoud en ik heb het met veel plezier gelezen. Ook deze fictieve boekverkoper heeft een Titaantjes-achtige bravoure (en dat loopt niet goed af). Hij beschrijft in korte hoofdstukken uiteenlopende aspecten van de boekhandel: de inrichting van de winkel, de klanten en natuurlijk de boeken. Waarbij hij niet nalaat om af te geven op zijn buurman die niet zulke hoogverheven koopwaar heeft als hijzelf: namelijk dameskleding. Het is deze buurman die uiteindelijk na het faillissement de winkel overneemt en vervolgens de gevonden memoires van de boekhandelaar laat publiceren.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1TR7mTf3Idi9_AyqxnekEVamJFactVpeLrGiUQlEO2P7Yxt1sBOFWqXNeuPAysl62OnlR45UEliCf2tmcAYoTotnCQE9KqHBPXKvqE8s-O-a6M_frQHVHI3wmRpGmMrcqutbb9DU99lPw6A3iwZcJKZki-OIXui90t671gFEXkUEZrR8Cy6M/s942/E905E992-3BE6-44C9-B4D7-C4A403CFA115.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="942" data-original-width="600" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1TR7mTf3Idi9_AyqxnekEVamJFactVpeLrGiUQlEO2P7Yxt1sBOFWqXNeuPAysl62OnlR45UEliCf2tmcAYoTotnCQE9KqHBPXKvqE8s-O-a6M_frQHVHI3wmRpGmMrcqutbb9DU99lPw6A3iwZcJKZki-OIXui90t671gFEXkUEZrR8Cy6M/s320/E905E992-3BE6-44C9-B4D7-C4A403CFA115.jpeg" width="204" /></a></div>Dit boek staat vol met herkenbare observaties en de geur van een tweedehands boekhandel stijgt op uit de bladzijden. Toch is al vanaf het begin duidelijk dat het niet goed kan aflopen met de winkel. De eigenaar vindt dat boeken zichzelf verkopen: hij hoeft ze niet te promoten en eigenlijk vindt hij dat hij ook geen mooie uitnodigende etalage hoeft te hebben. Maar duidelijk is ook dat hij eigenlijk niet goed weet hoe hij een boekhandel moet uitbaten: hij vindt vooral de gedachte dat hij een boekhandelaar is heel fijn en het maakt hem trots. Maar voor de rest is het maar een ingewikkelde zaak:<p></p><blockquote><p>I think my shop is exceedingly well planned. (…) I don’t arrange my books much. My customers - I persuade myself - have catholic tastes and prefer them as they are, but perhaps the deeper reason is that I do not know ho to classify them. I admire the writers of publishers’ catalogues - the way they classify. I simply couldn’t do it. (…) If I did classify, it would be in alphabetical order. Any other classification would lead to absurdity, as far as I see. (…) But then there are difficulties. Will classification be by authors (what of pseudonyms?) or by titles?</p></blockquote><blockquote><p>My arrangement of my shelves may earn me a reputation for untidiness among the unthinking, but I am indifferent to these. From natural laziness - if you like - from sheer inability to discover any congruity between one book and another - I will not classify. (…) I am proud of my shelves and no happier man is there on this spinning sphere than I, when I see six of seven seekers after books - seeking they know not what - and finding not what they sought. </p></blockquote><p>Dat kan natuurlijk niet goed gaan. Hoewel het - eerlijk is eerlijk - wel bijdraagt aan het grote plezier van een boekwinkel, namelijk dat je vindt wat je niet zoekt en naar huis gaat om met schatten waarvan je niet wist dat ze bestonden. </p><p>Het boek wisselt in korte hoofdstukken af tussen beschouwingen over de boekwinkel, beschouwingen over verschillende categorieën boeken (<i>Poetry books,</i> <i>War books</i>, <i>Religious books</i>) en overpeinzingen over het leven. Duidelijk wordt dat deze boekverkoper een getraumatiseerde soldaat uit de Eerste Wereldoorlog is die heeft gevochten in Frankrijk en daar nog altijd de sporen van meedraagt, zie de hoofdstukjes over zelfmoord en de dood. Ook deze boekverkoper haalt geregeld Emerson en Johnson aan als inspiratie voor zijn gedachten. Ondanks deze bij tijd en wijle sombere buiten is hij maar wat trots op zijn winkel:</p><blockquote><p>I walk up and down my shop. <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Horatio_Nelson" target="_blank">Nelson</a> on his quarter-deck was not a prouder man than I.</p></blockquote><p>Maar helaas is het uiteindelijk de bank die besluit dat deze boekwinkel het niet gaat overleven: te weinig kapitaal, te veel schulden.</p><p>Meer nog dan in de bespiegelingen van John Baxter, wordt in dit boek duidelijk wat de literaire smaak van de jaren ‘30 is. Er worden talloze boektitels genoemd die op dat moment populair zijn of juist uit de gratie aan het raken zijn, waarvan het merendeel mij totaal onbekend is. Ik heb de meeste moeten opzoeken. Natuurlijk worden de klassiekers aangehaald - Dickens, Brontë, Walter Scott, enzovoorts - maar het aantal voor mij onbekende boeken is veel en veel groter. Zo sla ik niet aan op <i>The curious years</i> van Jessie Rathbone of <i>The ordeal of civilization </i> door <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/James_Harvey_Robinson" target="_blank">James Harvey Robinson</a>. Bestsellers in de jaren '20 van de vorige eeuw, nu waarschijnlijk niet eens meer interessant voor een kringloopwinkel.</p><p>Al met al twee prima leesbare curiosa, deze fictieve bibliofiele memoires. Sommige echte memoires van boekhandelaars zijn een stuk saaier of moeilijker leesbaar. De uitdagingen van een boekhandelaar lijken in elk geval niet veel veranderd te zijn in de laatste eeuw. Of het nu fictieve gebeurtenissen van John Baxter zijn of de al dan niet aangedikte gebeurtenissen aan de Oudegracht in Utrecht of in Wigtown, de gang van zaken in een tweedehands boekwinkel blijft onderhoudende antropologie.</p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-32757005742825775032022-03-06T13:00:00.044+01:002023-12-05T14:16:16.296+01:00329 Shoppen bij Bubb<p>Op het moment dat ik dit schrijf is het maart. De lente staat op het punt van beginnen en bij mij begint langzamerhand een wat onrustig gevoel te ontstaan. Dit is namelijk de periode dat ik begin uit te kijken naar de serie voorjaarsboekenveilingen die in mei en juni gaat plaatsvinden. Ik begin al te tellen hoeveel weken ik nog heb te gaan voordat de catalogi online komen. Al mijn aankopen van de najaarsveilingen zijn inmiddels gesorteerd, gecatalogiseerd, besnuffeld, bevoeld, zo veel mogelijk al gelezen, kortom: volledig geïntegreerd in mijn bibliotheek. Het is tijd voor iets nieuws en wat is er mooier dan door een paar duizend kavels met boeken heenscrollen om te zien wat ik zal gaan kopen.</p><p>Ik schrijf vaker in dit blog over mijn avonturen op veilingen. Als ik op veilingen boeken koop, dan is dat niet alleen op boekenveilingen, maar ook op inboedelveilingen. Bij die laatste vind je de mooiste verrassingen, door gebrek aan echte expertise bij de veilinghouders. Maar bij de eerste vind je uiteindelijk de kwaliteitsboeken die echt waarde aan de collectie toevoegen - ook al zijn ze dan wat duurder.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj8xXlR8NJBo4oYMe2E7VAWeG2HXL30VUctxPDVeK557CAz9Q0QWA8xpuXIVq8bJ8o9H02ncmm-FV8WQ-sX7tYqeL7n_ucFFr9xpsMu-h7Wc-KFSndZEDO0H7OFRe8WWEksE_Jz5HwRM2zH6luiCE6igy6Yx-UoLwOA8VZ_n1UOBSDcJuPuJO4=s745" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="745" data-original-width="500" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEj8xXlR8NJBo4oYMe2E7VAWeG2HXL30VUctxPDVeK557CAz9Q0QWA8xpuXIVq8bJ8o9H02ncmm-FV8WQ-sX7tYqeL7n_ucFFr9xpsMu-h7Wc-KFSndZEDO0H7OFRe8WWEksE_Jz5HwRM2zH6luiCE6igy6Yx-UoLwOA8VZ_n1UOBSDcJuPuJO4=s320" width="215" /></a></div>De grootste leverancier van boeken aan mijn bibliotheek is <a href="https://bubbkuyper.com/" target="_blank">Bubb Kuyper</a>. Op dit moment bezit ik 288 titels die ik via Bubb heb gekocht. Overigens heb ik waarschijnlijk minstens het dubbele aantal ooit in Haarlem afgehaald, maar veel daarvan heb ik weer doorverkocht. 288 mochten blijven. De aankopen bij <a href="https://vanstockums-veilingen.nl/" target="_blank">Van Stockum’s</a> (tegenwoordig <a href="http://www.venduehuis.com/" target="_blank">Venduehuis</a>), <a href="https://b-n.nl/" target="_blank">Burgersdijk & Niermans</a> en <a href="http://zwiggelaarauctions.nl/" target="_blank">Zwiggelaar</a> blijven hier helaas bij achter. Mijn eerste aankoop bij Bubb deed ik trouwens <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2007/06/veilingvreugde.html" target="_blank">in 2007</a>. In <a href="https://boekenblog.blogspot.com/search/label/bubb%20kuyper" target="_blank">ongeveer 30 berichten</a> op dit blog komt een verwijzing naar Bubb Kuyper voor, dat geeft wel aan hoe veel impact deze aankopen hebben op mijn schrijflust. En het zegt ook iets over het plezier en de spanning bij het bieden op boeken.<p></p><p>Dat veilingen aantrekkelijk, fascinerend en informatief zijn blijkt onder meer uit het recent verschenen jubileumboek van het <a href="https://bibliofielen.nl/" target="_blank">Nederlands Genootschap van Bibliofielen</a> met de titel <i>Eenmaal andermaal</i> (oplage 400 genummerde exemplaren, gekregen van <a href="https://perkamentus.blogspot.com/" target="_blank">Perkamentus</a>). Daarin wordt een beschrijving gegeven van een aantal roemruchte Nederlandse boekenveilingen, of liever: de veiling van een aantal roemruchte Nederlandse verzamelingen via boekenveilingen. Hieronder geen veiling bij Bubb Kuyper, maar bijvoorbeeld wel bij Van Stockum of (het niet meer bestaande) <a href="https://www.duic.nl/cultuur/beijerspand-wordt-haveloozenschool-logement/" target="_blank">Beijers</a>. Het laat zien hoe prachtige particuliere collecties werden opgebouwd en vervolgens via veilingen beschikbaar kwamen voor de markt.</p><p>Er is veel geschreven over boekenveilingen. Specifiek over Bubb Kuyper bezit ik inmiddels ook een klein stapeltje boeken. Als ik die publicaties nog eens lees dan spat het plezier maar ook de bewondering voor dit veilinghuis van de bladzijden af. Bubb Kuyper, Jeffrey Bosch en Thijs Blankevoort zijn er in geslaagd om een veilinghuis neer te zetten dat een belangrijke stempel heeft gezet op de Nederlandse boekenmarkt. Het mooie vind ik dat Bubb Kuyper altijd heel toegankelijk is geweest voor particulieren, zoals ik. In verschillende publicaties wordt dan ook het persoonlijke karakter van het veilinghuis geroemd en de aandacht die er is voor de klanten. Zelf heb ik dat ook meermalen ervaren. Ondanks dat ik maar een bescheiden particuliere koper ben, die slechts enkele van de duizenden lots koopt die halfjaarlijks worden aangeboden, heeft Jeffrey Bosch bij het ophalen altijd tijd voor een praatje en bovendien herkent hij mijn naam en gezicht. </p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhVcURxZ6faE1snmBID1MmUxKtZTld4SH5BIgb2A6sNOUFwvVT87CoU671O64a89Pu6qhrGLT7uvJaWZecGR5wLC1pCtiyFyTVtx-Zi_25-dlLfKyjb_6SBifLO_DEk3BZ8oDI1Ov5l3FUDoSFHqtAsXQ4SPzr2geyTt81s4QLp6lNkg40TxjU=s499" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="499" data-original-width="361" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhVcURxZ6faE1snmBID1MmUxKtZTld4SH5BIgb2A6sNOUFwvVT87CoU671O64a89Pu6qhrGLT7uvJaWZecGR5wLC1pCtiyFyTVtx-Zi_25-dlLfKyjb_6SBifLO_DEk3BZ8oDI1Ov5l3FUDoSFHqtAsXQ4SPzr2geyTt81s4QLp6lNkg40TxjU=s320" width="232" /></a></div>Recent las ik de jubileumbundel <i>Waardevol oud papier</i> die al weer een hele tijd geleden verscheen, bij het 10-jarig jubileum van het veilinghuis. Een mooi gebonden boek met stofomslag en leeslint, onder redactie van Nop Maas verschenen in een oplage van 1000. Het boek bevat uiteenlopende bijdragen van bekende auteurs uit de boekenwereld over een breed spectrum van onderwerpen, maar altijd met een link naar een specifieke aankoop of gebeurtenis bij een boekenveiling, vooral die van Bubb Kuyper. Nop Maas beschrijft het ontstaan van het veilinghuis inclusief een korte levensbeschrijving van Bubb Kuyper en Jeffrey Bosch en hoe een plaats werd veroverd in de Nederlandse veilingwereld. Overigens staat op het <a href="https://ilibrariana.wordpress.com/2018/12/12/bubb-kuyper-bibliografisch-uitgelicht/" target="_blank">Librariana-weblog</a> ook een uitvoerig achtergrondartikel over Bubb Kuyper. Mensen als P.J. Buinsters, Frits Knuf, Anton Gerits, R. Breugelmans, Gerard Jaspers en vele anderen geven in de feestbundel een inkijkje in hoe dit veilinghuis werkt, of soms gebruiken ze de ruimte vooral om een bijzonder boek nog eens in het zonnetje zetten wat ook prima is. Een mooie geschiedenis vertelt <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ton_Croiset_van_Uchelen" target="_blank">Ton Croiset van Uchelen</a> van de UBA over hoe hij op basis van een afspraak tussen grote bibliotheken om niet allemaal op hetzelfde boek te bieden tandenknarsend een extreem zeldzaam boek moest laten lopen en hoe een vergelijkbaar exemplaar 22 jaar later alsnog in de UBA terechtkwam. In de bijdrage van <a href="https://wikimiddenbrabant.nl/Ed_Schilders#:~:text=Ed%20Schilders%20schreef%20voor%20de,1994%20in%20het%20Brabants%20Dagblad." target="_blank">Ed Schilders</a> wordt fraai geschetst hoe particulieren uiteindelijk op veilingen terechtkomen. Het begint simpelweg met lezen, dan boeken kopen, tweedehands boeken kopen, antiquariaten bezoeken, antiquariaten in het hele land bezoeken en ten slotte, als de boekenhonger onstuitbaar wordt, naar de boekenveiling om lot na lot naar binnen te trekken. Maar boekenveilingen zijn ook aantrekkelijk vanwege het genot van het lezen van de catalogus. Ed Schilders schrijft:<p></p><blockquote><p>Een catalogus van een antiquariaat of veilinghuis doorwerken, vind ik oneindig veel aantrekkelijker dan een boekhandel bezoeken. Honderden titelbeschrijvingen lees ik met genoegen; hoeveel nieuwe uitgaven neem ik ter hand in een winkel?</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhNPyZTdAfR0ieL7f7KrF7-LT65_VD6qzLC3Cb6AQMjSbjWXqxZ4Kv_0Nz8x-ZpEyou8qMASvxdYV0O62SrZKBsdbM8bXfzoA96my0x-tymq0ror0wT8_VgwQAvqRa6cPgL4QJnTEnvFZP3Id3ysRW4SxaFu3jhDSGPpaXiMoCMX0VYzIiyDTo=s1200" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1200" data-original-width="1191" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhNPyZTdAfR0ieL7f7KrF7-LT65_VD6qzLC3Cb6AQMjSbjWXqxZ4Kv_0Nz8x-ZpEyou8qMASvxdYV0O62SrZKBsdbM8bXfzoA96my0x-tymq0ror0wT8_VgwQAvqRa6cPgL4QJnTEnvFZP3Id3ysRW4SxaFu3jhDSGPpaXiMoCMX0VYzIiyDTo=s320" width="318" /></a></div>De veilingen die worden aangehaald in deze feestbundel zijn ook terug te vinden in de door Bubb Kuyper geschreven kroniek van de 56 veilingen die werden gehouden in het <a href="https://hofjesinhaarlem.nl/hofjes-in-haarlem/hofje-van-staats-2/" target="_blank">Hofje van Staats</a> en het Tehuis voor Militairen aan de Jansweg in Haarlem. Het verscheen ter gelegenheid van de verhuizing van het veilinghuis naar het Kenaupark in Haarlem, waar het nu nog steeds is gevestigd. De eerste veiling werd gehouden op 1986, precies op de dag van de Elfstedentocht. Aan de ene kant was dat slecht voor het bezoek. Aan de andere kant was het misschien wel symbolisch: ook veilingen bij Bubb zijn inmiddels een vertrouwde traditie waar verlangend naar wordt uitgekeken, in elk geval door mij. De 1001 nummers van die eerste veiling waren afkomstig van 15 inbrengers en het ambitieuze plan was toen nog om 6 keer per jaar een veiling te houden. Dat bleek niet realistisch en al snel werd de frequentie tweemaal per jaar: mei en november. Ook andere boekenveilingen houden trouwens dit ritme aan. Uit de inleiding van Nop Maas in <i>Waardevol oud papier</i> leer ik dat dit te maken heeft met economische redenen: in mei wordt het vakantiegeld ontvangen en in november moeten publieke instellingen zoals bibliotheken veelal hun budget opmaken. <p></p><p>Deze kroniek is veel meer dan een droge opsomming van veilingen en veilingresultaten. Gelukkig staat het ook vol met anekdotes over elke veiling: bijzondere boeken die ter veiling kwamen, bijzondere gebeurtenissen of bijzondere bezoekers. Uiteraard wordt een korte schets gegeven van het karakter van de veiling en wat zoal opvallende opbrengsten waren. Natuurlijk is er aandacht voor de veiling van <a href="https://www.trouw.nl/nieuws/letterkundig-museum-koopt-de-avonden~b458b608/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F" target="_blank">het manuscript van De avonden</a>, de <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_lit003200401_01/_lit003200401_01_0108.php" target="_blank">Boudewijn Büch-veilingen</a> maar ook de affaire uit 1997 rond de veiling van <a href="https://www.trouw.nl/nieuws/concertgebouworkest-verwerft-oude-brieven~b99f834b/" target="_blank">een collectie brieven</a> van componisten die door het Concertgebouw als onrechtmatig werd beschouwd (de veiling ging niet door maar Bubb Kuyper werd wel schadeloos gesteld door het Concertgebouw). En natuurlijk de veiling van twee <a href="https://www.tijd.be/cultuur/algemeen-boeken/Nijntje-ontwerpen-brengen-meer-op-dan-verwacht/1223376?utm_campaign=nextarticle" target="_blank">Dick Bruna-manuscripten</a> uit 2004 waar veel gedoe om was (onder andere juridisch gesteggel via Dick Bruna zelf over de rechtmatigheid van de veiling). De boekjes werden uiteindelijk door een onbekende dame voor een torenhoog bedrag gekocht. Volgens onbevestigde geruchten zou deze dame in opdracht van Dick Bruna zelf hebben gehandeld, zodat hij uiteindelijk toch heeft kunnen voorkomen dat deze manuscripten gingen ‘zwerven’.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhZQwxaiN4u2qKHbiXOuR7bgVGG8T6z2Qj2SlpuTivCjQFna1LapOtm4dHyQaIOxVhIcdvvMC6CZE-7g22fG2K5y4WL1RGgBRhyGi9gqOaObVjWv1t2i_P4IyiMGae5tSDN29YMwnIN1dNwQZz3D2Gt9d7ZeLcyuM5fyYxSANCLVcV-AqbuOa0=s381" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="381" data-original-width="232" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhZQwxaiN4u2qKHbiXOuR7bgVGG8T6z2Qj2SlpuTivCjQFna1LapOtm4dHyQaIOxVhIcdvvMC6CZE-7g22fG2K5y4WL1RGgBRhyGi9gqOaObVjWv1t2i_P4IyiMGae5tSDN29YMwnIN1dNwQZz3D2Gt9d7ZeLcyuM5fyYxSANCLVcV-AqbuOa0=s320" width="195" /></a></div>Lezend door deze aaneenschakeling van gebeurtenissen valt op hoe de waarde van boeken fluctueert (geschetst wordt hoe op een gegeven moment de Reve-hype voorbij is en de prijzen zakken, wat ook geldt voor sommige oudere boeken trouwens). In die 56 veilingen komen uiteindelijk geregeld vergelijkbare boeken voorbij wat een goed vergelijkingsmateriaal biedt voor marktwaarde. Wat ook opvalt is hoezeer vakkennis nodig is om boeken goed te beschrijven en dat dit dan toch geen garantie biedt om te kunnen voorspellen wat de opbrengst zou kunnen zijn. Regelmatig zijn er sensationele uitschieters op de veilingen, en die zorgen dan natuurlijk ook weer voor de gewenste media-aandacht. Meestal gaat dit om uitgaven waar geen vergelijkingsmateriaal voor is, dan is het de markt die bepaalt. Zoals de eerder genoemde Dick Bruna manuscripten, maar wat te denken van <a href="https://www.parool.nl/nieuws/versje-anne-frank-geveild-voor-140-000-euro~b5b04b82/" target="_blank">het gedichtje van Anne Frank</a> dat 140.000 euro opbracht (3x meer dan verwacht).<p></p><p>De korte observaties van Bubb Kuper bij de verschillende veilingen gaan regelmatig over de soms merkwaardige bezoekers aan kijkdagen en veilingen. Boekenliefhebbers hebben immers allemaal last van dezelfde ziekte, <i><a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/A_Gentle_Madness" target="_blank">A gentle madness</a></i>, en dat uit zich nogal eens in bijzonder gedrag. Zoals bij veiling 18, in 1993, als een potentiële bieder vraagt: “Mogelijk kunnen we eventueel bij betaling tot een ruil overgaan met origneel werk van beroemde kunstenaars?” Helaas ging het veilinghuis hier niet in mee. Of bij veiling 17, als een Duitse klant verzoekt om zijn kavel van ruim 2.000 gulden vanuit Duitsland te verzenden om kosten te besparen, en of de veilingmeester maar even van Haarlem naar een postkantoor in Duitsland wilde rijden. Gek genoeg werd ook daar niet positief op gereageerd.</p><p>Het is niet voor eerst dat Bubb Kuyper dergelijke observaties deelde. In 2006 verscheen bij zijn eigen Lojen Deur Pers in een oplage van 200 het werkje <i>Gevoelens van een veilinghouder. </i>Bij wijze van nieuwjaarsgeschenk van Jutta en Bubb Kuyper (en tevens ter markering van zijn afscheid van het veilinghuis). Het zijn een aantal verzamelde observaties uit de tijd bij het veilinghuis. Zoals deze:</p><blockquote><p>Mag ik telefonisch meebieden, want ik vind de schattingen in de catalogus te hoog</p></blockquote><p>Of deze:</p><blockquote><p>Mag ik even eerst, want over een halfuur heb ik een vergadering [tijdens een kijkdag]</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhizes6K8WV2am6zcVRZEZeaBq4UhIyvRrd_QGOI53yTc9-suftzxILTuTgAEZR8kekPH0EBi9JidwUFsak-O6ZHQvlioga4OfQ0Fwai9gR4GrosH-BMrT43fm6yBSCYFd8YasUG8qKxXE7tizzW8qk8qfuaQ33s7N3Jv73FQci06B_rpqD0CI=s802" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="802" data-original-width="522" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhizes6K8WV2am6zcVRZEZeaBq4UhIyvRrd_QGOI53yTc9-suftzxILTuTgAEZR8kekPH0EBi9JidwUFsak-O6ZHQvlioga4OfQ0Fwai9gR4GrosH-BMrT43fm6yBSCYFd8YasUG8qKxXE7tizzW8qk8qfuaQ33s7N3Jv73FQci06B_rpqD0CI=s320" width="208" /></a></div>Observaties over merkwaardige klanten voor boeken zijn van alle tijden. Ik hoef alleen maar naar de boeken van <a href="https://www.the-bookshop.com/about/" target="_blank">Shaun Bythell</a>, <a href="http://www.jen-campbell.co.uk/weird-things-customers-say-in-bookshops.html" target="_blank">Jen Campbell</a> of Hans Engberts en René Hesselink van <a href="https://www.hinderickxenwinderickx.nl/mobi.php?page=MobiHTML/winkeldagboek/winkeldagboek" target="_blank">Hinderickx en Winderickx</a> te verwijzen. Zij schrijven over klanten van boekhandels en antiquariaten. Recent verscheen echter nog een bibliofiel werkje over avonturen in een veilinghuis: <i><a href="https://drukwerkindemarge.org/uitgave/gustan-asselbergs-in-een-veilinghuis-wordt-niet-gelezen/" target="_blank">In een veilinghuis wordt niet gelezen</a></i> van <a href="https://www.gustanasselbergs.com/" target="_blank">Gustan Asselbergs</a> (oplage 100, inmiddels in herdruk). Asselbergs werkte bij een veilinghuis, al vertelt hij niet bij welke. Uit de door hem aangehaalde kavelbeschrijvingen blijkt dat het om Bubb Kuyper gaat. Asselbergs beschrijft in vijf korte verhalen verschillende gebeurtenissen uit het veilingbedrijf. Over boeken die de veiling niet halen, omdat ze niet bijzonder genoeg zijn, maar toch voor Asselbergs zelf wel bijzonder zijn. Over de persoonlijke achtergrond van een oud fotoalbum. En natuurlijk over bijzondere bezoekers van de veilingen, zoals de vrouw die zo hard niest tijdens veilingen (meervoud, want ze is vaste bezoeker) dat de meekijkende bieders via de webcam de veiling niet meer kunnen volgen.<p></p><p>Dat meekijken via de webcam doe ik ook. Ik heb mij voorgenomen niet in een veilingzaal te gaan zitten, bezorgd als ik ben dat ik word meegesleept in allerlei biedoorlogen en mijn begeerte niet meer in bedwang heb. Ik hou het dus op een schriftelijk maximumbod vooraf en dan maar hopen dat het goedkomt. Ik kijk alleen mee via de webcam omdat ik veilingen fascinerend vind. Ik zal dan ook niet digitaal meebieden via de app. Nooit. Of nou ja, alleen voor <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2015/06/alle-boekenwensen-vervuld.html" target="_blank">die set van Holbrook Jackson</a> dan. En die ene uitgave van Adriaan van Dis. En die paar andere kavels. Maar verder niet.</p><p>Het is moeilijk te zeggen wat mijn favoriete aankoop bij Bubb Kuyper was. Dat zou net zo iets zijn als de vraag om te kiezen tussen je kinderen. De aankoop van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2014/06/per-ongeluk-gekocht.html" target="_blank">het setje Dibdins</a> was een mooi moment. De aankoop van <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2013/01/hoogtepunt-van-nescio-in-mijn.html" target="_blank">de Nescio</a> ook. Of die hele grote kavel boeken over boeken. Eigenlijk waren het altijd prima aankopen en heb ik nog nooit spijt gehad van een ritje naar Haarlem. Hooguit wat spijt over <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2017/08/veilingdrama.html" target="_blank">gemiste kavels</a>, maar daar heb ik hopelijk van geleerd zodat mij geen unieke kavels meer zullen ontglippen.</p><p><i></i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg71pDifhw9HecYHIyCIsSXXHp5mU3ufqZpK5mfq9q0Zqc4nu6df8lVtpXXYzFhm8Jgh7eX_1Fl67QoG2znN15MUynTy6JHjzVqLwH3wY7-da0jX5xZB-rozSg31Ot_PBeDDdtvG9o5CsGW_rTXyg41d1iwi45PklqR7pUfZMoj9n2a_4OqvCc/s499/rare.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="499" data-original-width="329" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg71pDifhw9HecYHIyCIsSXXHp5mU3ufqZpK5mfq9q0Zqc4nu6df8lVtpXXYzFhm8Jgh7eX_1Fl67QoG2znN15MUynTy6JHjzVqLwH3wY7-da0jX5xZB-rozSg31Ot_PBeDDdtvG9o5CsGW_rTXyg41d1iwi45PklqR7pUfZMoj9n2a_4OqvCc/s320/rare.jpg" width="211" /></a></i></div><i>Naschrift september 2022</i>: Ik kende behalve de hiervoor genoemde titels niet veel boeken die in de vorm van memoires inzicht geven in het reilen en zeilen van een veilinghuis inclusief de medewerkers en de klanten. Maar ik bleek twee titels op de plank te hebben staan die toch in deze categorie vallen. Als eerste las ik het boek <i>Rare books and rarer people</i> van Fred Snelling (1916-2001), gepubliceerd in 1982. Snelling was decennialang werkzaam voor het veilinghuis <a href="https://www.britishmuseum.org/collection/term/BIOG31701" target="_blank">Hodgson</a>, later Sotheby Rare Books. Het aardige van dit boek is dat Snelling zijn persoonlijke observaties schrijft over de nogal excentrieke medewerkers van het veilinghuis, maar ook van de bijzondere klanten bij veilingen, aangevuld met tal van anekdotes over het alledaagse werk in het veilinghuis. Enigszins vergelijkbaar met het boekje van Asselbergs, maar dan veel uitgebreider. Ondanks dat Snelling over een andere tijd schrijft, blijven de gebeurtenissen herkenbaar voor iedereen die wel eens een boekenveiling heeft bezocht. Ik heb het met heel plezier gelezen.<div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4G7ZT4A1RXOxrcIRF7qd4-tiZBLuiKQ2uDEFUVJEU85OJgmo_Zdw2JSpnPvrZ_prywAyemWqGKeSKIpmpiGxAoH7M7_3-D8B82JDes4g2G_mCMCB5jFAcwu8uylj0wJMXHh17A26_6cnqz60BSWWSwTmP3UZzv2DhnMGraj9C6elJFP5_K6U/s1270/D15032B1-F0C3-4B50-9A55-7303145E9A8D.jpeg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="847" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh4G7ZT4A1RXOxrcIRF7qd4-tiZBLuiKQ2uDEFUVJEU85OJgmo_Zdw2JSpnPvrZ_prywAyemWqGKeSKIpmpiGxAoH7M7_3-D8B82JDes4g2G_mCMCB5jFAcwu8uylj0wJMXHh17A26_6cnqz60BSWWSwTmP3UZzv2DhnMGraj9C6elJFP5_K6U/s320/D15032B1-F0C3-4B50-9A55-7303145E9A8D.jpeg" width="213" /></a></div>Vervolgens las ik het boek <i>Rare people & rare books</i> van <a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/E._Millicent_Sowerby" target="_blank">Emily Millicent Sowerby</a>. Zij werkte begin vorige eeuw voor onder meer <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Wilfrid_M._Voynich" target="_blank">W.M. Voynich</a> (ontdekker en naamgever van het <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Voynichmanuscript" target="_blank">Voynich-manuscript</a>) en <a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/A._S._W._Rosenbach" target="_blank">A.S.W. Rosenbach</a>. Zij was de eerste vrouwelijke medewerker van Sotheby’s Rare Book Department - dezelfde werkplek als Snelling, maar dan een paar decennia eerder. Net als Snelling beschrijft zij de gang van zaken binnen het veilinghuis, maar zij had minder te doen met klanten dan Snelling. Haar focus is dus vooral de interne gang van zaken, het catalogiseren van de boeken en de voorbereiding van veilingen. Het is stuitend om te lezen hoe participatie van vrouwen in het arbeidsproces in die tijd plaatsvond. Niet alleen kreeg zij de baan bij Sotheby’s alleen maar omdat er door de Eerste Wereldoorlog onvoldoende geschikte mannen beschikbaar waren, maar bovendien mocht zij zich niet te vrouwelijk kleden omdat dit anders te afleidend zou zijn. Daarom verrichte ze haar werk in een soort blauwe overall en was het de bedoeling dat ze vooral onzichtbaar zou zijn. Om nog maar te zwijgen over het verschil in betaling. Toen na de oorlog de mannen terugkeerden, werd ze dan ook subiet ontslagen. Desondanks schrijft ze met veel lof en begrip over haar werkgevers bij Sotheby - wat ik zelf nog wel het meest verbazend vind. Het scheelde wellicht dat werken met oude en zeldzame boeken haar droombaan was en dat ze het niet voor het geld deed. Uiteindelijk vertrok ze naar de Verenigde Staten om te werken voor Rosenbach, waar ze niet alleen catalogiseerde maar ook ghostwriter werd van een aantal publicaties die onder Rosenbach’s naam zijn verschenen. De biograaf van Rosenbach, <a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/Edwin_Wolf_II" target="_blank">Edwin Wolf II</a>, schreef ook het voorwoord voor mijn (latere) editie van <i>Rare People & Rare Books</i>, die verscheen in een beperkte oplage van 350 exemplaren.</div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-85273776164640008862022-02-06T17:38:00.001+01:002022-10-25T16:38:09.732+02:00328 - Parijse roofdrukken uit de 19e eeuw<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiMJKcobNoznoQR_PeJ--J5_WrQeTSDfIXziokcRO8nirDktKA1pZY16ddbUFXjk1kHWrtAUDdi42r3mTGEee5-58fHgGB_Ag8EuFeKIJDa5OEn3QYb84n6ShBT1X6dm1JC_V-d3Sw03_Gv_MwAW5LoWyrezBMONDkK11zU2UOcadxEuNVSMN0=s1072" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;">v<img border="0" data-original-height="1072" data-original-width="900" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiMJKcobNoznoQR_PeJ--J5_WrQeTSDfIXziokcRO8nirDktKA1pZY16ddbUFXjk1kHWrtAUDdi42r3mTGEee5-58fHgGB_Ag8EuFeKIJDa5OEn3QYb84n6ShBT1X6dm1JC_V-d3Sw03_Gv_MwAW5LoWyrezBMONDkK11zU2UOcadxEuNVSMN0=s320" width="269" /></a></div><div>Lezers van dit blog zijn gewend dat ik vooral over boeken van Nederlandse auteurs schrijf, of die in Nederland zijn uitgegeven. Deze keer gaat is er geen enkele connectie met Nederland te vinden. Dit verhaal speelt zich af in Italië, Engeland en Frankrijk. Het boek dat hierbij centraal staat, stond overigens wel gewoon in Nederland en daar heb ik het op de kop getikt. Hoe het daar gekomen is zal altijd een raadsel blijven.</div><div><br /></div>Via Marktplaats kwam ik een tijdje geleden weer eens een boeiend kavel tegen, bestaande uit een setje Italiaanse boeken uit het midden van de 19e eeuw. Mijn nieuwgierigheid was direct gewekt, niet omdat mijn Italiaans nu zo vloeiend is (ik kom niet veel verder dan piano, spaghetti, confetti: <a href="https://historiek.net/italiaanse-woorden-in-het-nederlands-top-30/71332/" target="_blank">de hele top 30 van vernederlandste Italiaanse woorden</a> zit in mijn repertoire) maar vanwege de herkomst van de boeken: Italiaanse uitgaven van een Parijse uitgever, hoe zit dat eigenlijk? De boeken zagen er prachtig ook. En ik werd ook nieuwsgierig vanwege de inhoud: de vier boeken bevatten onder meer teksten van de door mij zeer bewonderde Petrarca en Dante, met Manzoni en Ariosto als toetje. Ook al kan ik de teksten feitelijk niet lezen, het leek mij geen straf om deze mooi uitgegeven boeken in mijn kast te hebben staan. En dat ook nog voor een bodemprijs: voor 25 euro was de hele set van mij.<br />Maar ik geef eerlijk toe: het was de handelaar in mij die uiteindelijk toesloeg. Vier mooie Italiaanse uitgaven uit de 19e eeuw, daar kon ik toch wel meer dan 25 euro van maken. Uiteindelijk bleken de boeken toch zo interessant, dat ik er één voor mijn eigen bibliotheek achterhield. Drie van de boeken verkocht ik door via Catawiki, waaronder de Manzoni, wat mij na aftrek van de veilingkosten toch weer 80 euro winst opleverde. Deze investeerde ik direct in een langgezocht Engels winkeldagboek uit 1942, waar ik volgende keer meer over vertel. Het vierde deel uit het setje staat nu in mijn kast te pronken.<p></p><h4 style="text-align: left;">Louis Claude Baudry</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjAOJFJ_qe3PWCNtCHmOc2Aj46izEA_mTB060xJq41uO9W3P7sC2YhJt8kPyKyq79UW72laCtoIsOYeZ1qcjN5qELWuiWk50nsW0CtsmU8q_mSeE_t2vB7z4lXxzF2e0iAsfdErKrt7LQI1AT6i0MCG0dIG6DQmCN66xwdvyCjmxL1SdehwrEc=s700" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="700" data-original-width="525" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjAOJFJ_qe3PWCNtCHmOc2Aj46izEA_mTB060xJq41uO9W3P7sC2YhJt8kPyKyq79UW72laCtoIsOYeZ1qcjN5qELWuiWk50nsW0CtsmU8q_mSeE_t2vB7z4lXxzF2e0iAsfdErKrt7LQI1AT6i0MCG0dIG6DQmCN66xwdvyCjmxL1SdehwrEc=s320" width="240" /></a></div>Dit vierde boek is een fraai gebonden uitgave, uitgegeven in Parijs in 1843 door de uitgevers Levèfre en Baudry. Het boek was het begin van een kleine zoektocht naar de achtergrond ervan. Wie was deze Baudry en waarom gaf hij in Parijs Italiaanse boeken uit? Er blijkt relatief weinig over hem online te vinden te zijn. Na enig speurwerk vond ik <a href="https://www.jstor.org/stable/20565749" target="_blank">een Italiaanse studie uit 1987</a> die vooral ingaat op de op Italië gerichte uitgaven van Baudry. Google Translate hielp mij de studie te lezen. Verder zijn er verschillende online artikelen / blogs te vinden die vooral ingaan op de Engelstalige publicaties uit Parijs (<a href="https://bookhistory.blogspot.com/2016/03/sir-walter-scott-and-parisian-pirates.html" target="_blank">deze</a> en <a href="https://paperbackrevolution.wordpress.com/2019/04/30/baudrys-european-library/" target="_blank">deze</a>). Steeds blijkt sprake te zijn van een uitgever die gebruik maakte van het ontbreken van internationale auteursrechtafspraken in dat tijdvak. Het resultaat was dat hij verschillende Europese landen overspoelde met grote hoeveelheden boeken van toen populaire auteurs, die ook nog eens fraai waren uitgegeven. Dat de auteurs er niet beter van werden leidde begrijpelijkerwijs nogal eens tot boosheid, maar gek genoeg ook tot innige samenwerking (zoals met Manzoni) omdat de boeken van Baudry toch ook bijdroegen aan de populariteit van de auteurs. Van Manzoni zijn diverse brieven aan Baudry <a href="https://www.alessandromanzoni.org/lettere/ricerca?direction=asc&page=7&sort=sender_place&view=list" target="_blank">bewaard gebleven</a> waaruit die goede samenwerking blijkt. In het Engelse taalgebied heeft iemand als Byron voor zijn bekendheid ook sterk van Baudry's uitgaven geprofiteerd. Het duurde uiteindelijk tot de jaren '50 van de 19e eeuw voordat aan Baudry's praktijken een einde kwam. Een uitgebreide Engelstalige studie over auteursrechten in Europa in de 19e eeuw <a href="https://ecommons.luc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2274&context=luc_diss" target="_blank">staat hier</a>.<p></p><p>Louis Claude Baudry (1793-1853) was zeker niet de enige uitgever die vanuit Parijs gebruik maakte van het ontbreken van internationale afspraken over auteursrecht. Giovanni Antonio Galignani (1757-1821) was een ander voorbeeld. Overigens bestaat er nog steeds een boekhandel onder de naam Galignani in Parijs, <a href="https://www.galignani.fr/" target="_blank">opgezet door nazaten van Giovanni Antionio</a>. </p><p>De uitgaven van Baudry onderscheidden zich door het fraaie uiterlijk en de zorgvuldige redactie. Veel uitgaven bevatten zorgvuldig geschreven inleidingen en bibliografische notities alsmede fraaie portretten van de auteurs. Hierdoor waren ze aantrekkelijk voor lezers en het was onontkoombaar dat vele exemplaren toch nog op de Italiaanse thuismarkt terechtkwamen.</p><p>Al lezend in de verschillende bronnen ontstond zo een fascinerend beeld van de Europese literaire ontwikkeling tot het midden van de 19e eeuw, hoe auteurs zich meer en meer individueel en internationaal gingen profileren en hoe het lezerspubliek, en daarmee boekhandel en uitgeverij, een steeds internationaler karakter kreeg. De 19e eeuw was in veel opzichten ook een complexe eeuw, de eeuw van revolutionaire bewegingen (1830, 1845), de opkomst van de moderne staten en de industrialisering en de literatuur die in het kielzog daarvan een eigen ontwikkeling doormaakt. <a href="https://www.dbnl.org/tekst/math004lite02_01/math004lite02_01.pdf" target="_blank">In een overzichtelijk boekje</a> heeft Marita Matthijsen geschetst hoe het literaire leven in Nederland er in de 19e eeuw uitzag: de eeuw van Bilderdijk, Beets en Potgieter, maar ook van Multatuli. De eeuw van volksbibliotheken maar ook van de ontwikkeling van kinderliteratuur als zelfstandige richting. Hoewel een groot deel van het Nederlandse lezerspubliek Franse boeken las, is het niet waarschijnlijk dat veel Baudry-uitgaven de weg naar Nederland vonden: daarvoor was het aantal Franse titels in zijn fonds waarschijnlijk te klein.</p><p>Baudry werd geboren in 1793, vermoedelijk in de Calvados-streek, en laat zich vanaf circa 1815 gelden als boekhandelaar en uitgever in Parijs. Al snel richt hij zich op het publiceren van titels in verschillende Europese talen. Net als Galignani richt hij zich op recente titels die hij voor een fractie van de prijs die ze in eigen land kosten aanbiedt. Deze titels verschijnen in series met namen als "Librairie des langues étrangères" en de "European Library" (ook wel "Baudry's European Library" genoemd). Een andere serie was onder meer "Baudry’s Collection of Ancient and Modern British Novels and Romances" waarvan de helft van de eerste 50 titels bestond uit boeken van Sir Walter Scott. Uiteindelijk zou hij zo'n 450 titels voor de Engelse markt produceren.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjRgnKS60ZH_6NrSiHHGqu70DTIaTmopk-lqDTOG7dUKamd39CWfHPL-FJsVxmvGdaZZklOXKezgKwyRPDyoXs9DDowYL0s8f6shYLcDyfXwwiMsecOPHDZhZJKrbaAJqFZRWK8tvKUJssDkLU66e3h8-zorOMQ-N78xvquAdHssrVLKyEQbk4=s4032" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjRgnKS60ZH_6NrSiHHGqu70DTIaTmopk-lqDTOG7dUKamd39CWfHPL-FJsVxmvGdaZZklOXKezgKwyRPDyoXs9DDowYL0s8f6shYLcDyfXwwiMsecOPHDZhZJKrbaAJqFZRWK8tvKUJssDkLU66e3h8-zorOMQ-N78xvquAdHssrVLKyEQbk4=s320" width="240" /></a></div>Lag de focus van zijn Engelstalige uitgaven vooral op Scott, voor zijn Italiaanse uitgaven was dat in eerste instantie Manzoni. Bij Manzoni gingen de belangen van de uitgever en de auteur hand in hand: bekendheid voor Manzoni op de Franse markt en dikke winsten voor Baudry. Uiteindelijk werkte Baudry met meer Italiaanse auteurs samen, waardoor hij in staat was ook in die taal een groot fonds op te bouwen van recent verschenen boeken, evenals van klassieke Italiaanse teksten. Een boekenliefhebber kon in die tijd in de winkel van Baudry aan de Rue du Coq zijn hart ophalen: in een van zijn catalogi wordt gezegd dat hij 40.000 titels op voorraad heeft in verschillende Europese talen. <p></p><p>Met het sluiten van een Frans-Engels auteursrechtenverdrag in 1852 nadat al in 1843 een verdrag tussen Frankrijk en de Sardijnse staten is gesloten, komt er een eind aan de profijtelijke handel van Baudry. In 1853 sterft hij, waarna nog enkele publicaties verschijnen onder auspiciën van de weduwe Baudry.</p><h4 style="text-align: left;">Vier Italiaanse dichters</h4><p></p>Dan tot slot nog iets over mijn Baudry-uitgave uit 1843. Deze is verschenen op het moment dat de uitgeverij het hoogtepunt van haar activiteiten bereikte. Inmiddels had de verhuizing plaatsgevonden van de Rue du Coq naar de Quai Malaquais (zoals uit het colofon blijkt) en dat gaf ruimte uit de immer uitdijende productie van deze uitgever. Het boek bevat de volgende auteurs:<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgRCYabStyPZbOi2gGJDwGCo1aWuTs1aS1LxcmrgyyGu1ECF-Cb8All3gbXgYm39QP9IngBRti_1mESWZmIIXVabLxHxtfzo7_pZxiZ2BSFOQzFRT4ox5uKw8bx4ZWNI8LTDXlayQxrtc_a7QVPwmN8Fz-15Ilk_5fF5GErELT4DYVmKwRbRXk=s4032" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="4032" data-original-width="3024" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgRCYabStyPZbOi2gGJDwGCo1aWuTs1aS1LxcmrgyyGu1ECF-Cb8All3gbXgYm39QP9IngBRti_1mESWZmIIXVabLxHxtfzo7_pZxiZ2BSFOQzFRT4ox5uKw8bx4ZWNI8LTDXlayQxrtc_a7QVPwmN8Fz-15Ilk_5fF5GErELT4DYVmKwRbRXk=s320" width="240" /></a></div>- Dante: Divina Commedia<p></p><p>- Petrarca: Diverse dichtwerken</p><p>- Lodovico Ariosto: Orlando Furioso, satires, sonnetten</p><p>- Torquato Tasso: Gerusalemme Libarata en andere werken</p><p></p>Deze uitgave is vermoedelijk één van de meest doorsnee uitgaven van de vier Baudry boeken die ik kocht. Geen inleiding, geen bibliografische gegevens, geen illustraties en geen portretten van auteurs. Echte massaproductie dus. Maar daarmee een mooi standaardvoorbeeld van het soort boeken dat in die tijd werd geproduceerd. En mochten bezoekers van mijn bibliotheek in de toekomst weer eens vragen “heb je die allemaal gelezen?” dan kan ik in elk geval met een gerust hart zeggen dat het in dit geval niet zo is. Dit boek staat er echt alleen voor de sier en voor het goede verhaal dat erbij hoort.<p></p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-47335585868868221052022-01-14T16:42:00.009+01:002022-10-25T16:32:31.347+02:00327 - Schaarse De Roos-uitgaven: Jean-Paul Vroom en Henk Krijger<h4 style="text-align: left;">Hoezo schaars?</h4><p>Ik schreef het al eerder: het klinkt als een contaminatie om over schaarse De Roos-uitgaven te schrijven. Alsof De Roos-uitgaven in zichzelf niet al redelijk schaars zijn (immers, er worden er slechts 175 per keer gedrukt), dus wat is schaars tussen de schaarse uitgaven?</p><p>Dat alle De Roos-uitgaven schaars of zeldzaam en daarmee kostbaar zijn is echter niet zomaar te zeggen. Ja, sommige uitgaven zijn kostbaar (met de Escher-uitgave als uitschieter) maar een gemiddelde uitgave van De Roos is verre van kostbaar en ook niet echt schaars, ondanks het kleine aantal dat van elke titel wordt gemaakt. Schaarste is de uitkomst van vraag en aanbod: als het aanbod klein is maar de vraag nog kleiner, dan is er geen schaarste. Dat is ook zichtbaar bij boekenveilingen: uitgaven van De Roos worden in steeds grotere stapels in kavels gebundeld en voor steeds lagere prijzen aangeboden. En dan nog blijven ze <a href="https://bubbkuyper.com/index.php?keyword=%231645&search=true&view=category&option=com_virtuemart&virtuemart_category_id=0&abcveilingnr=75" target="_blank">soms onverkocht</a>. Minstens de helft van de bijna 200 De Roos-uitgaven hoeft zo niet meer dan een tientje per stuk te kosten - een fractie van wat de leden van De Roos er zelf bij verschijning voor hebben moeten betalen. Losse uitgaven via <a href="http://boekwinkeltjes.nl" target="_blank">boekwinkeltjes.nl</a> (bijna 600 hits) of <a href="http://antiqbook.nl" target="_blank">antiqbook.nl</a> (bijna 700 hits) zijn wat duurder, maar je hoeft er zeker niet failliet aan te gaan. <br />In de andere helft van de 200 zitten de wat kostbaardere exemplaren. Ze hebben bijvoorbeeld een enorme aantrekkingskracht op een bredere groep boekenverzamelaars, vanwege de betrokken auteur. De De Roos-uitgaven van <a href="https://www.stichtingderoos.nl/roos151/uitgave-178-2012/" target="_blank">Reve</a>, <a href="https://www.google.com/search?q=stichting+de+roos+a.l.+snijders&rlz=1C9BKJA_enFR590FR590&hl=nl&prmd=mnixv&sxsrf=AOaemvKmJQd9M9n_EfoQUiReNfxFvg4-gQ:1641660301474&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwiynPGYzaL1AhXP2aQKHcH2BRsQ_AUoA3oECAIQAw&biw=1024&bih=653&dpr=2" target="_blank">A.L. Snijders</a>, <a href="https://www.stichtingderoos.nl/roos151/uitgave-181-2014/" target="_blank">Armando</a>, <a href="https://www.stichtingderoos.nl/roos151/uitgave-177-2011/" target="_blank">Grunberg</a>, <a href="https://www.stichtingderoos.nl/roos151/uitgave-89-1971/" target="_blank">Van Ostaijen</a> en Drs. P. kunnen steevast rekenen op hoge opbrengsten op veilingen. Nog steeds niet echt zeldzaam, wel kostbaar(der).</p><p>Toch kan er soms wel degelijk over zeldzame De Roos-uitgaven gesproken worden. Sommige exemplaren zijn namelijk om wat voor reden dan ook toch anders dan de exemplaren die standaard voor de leden van De Roos worden gemaakt. Het zijn uitgaven met net een afwijkende uitvoering of er is een klein aantal extra exemplaren gedrukt met soms wat bonusmateriaal. Zo’n uitgave uit mijn collectie is bijvoorbeeld <i><a href="https://www.dbnl.org/tekst/_gid001191601_01/_gid001191601_01_0020.php" target="_blank">De dood van Cuchulainn van Murhevna</a></i> van A. Roland Holst uit 1951. In het colofon van dit boek staat dat naast de 175 exemplaren voor leden er ook 5 exemplaren werden gedrukt voor de auteur. Ik bezit één van die 5 auteursexemplaren. Ook van <i>De koning is dood</i> van Cees Nooteboom bezit ik één van de - in dit geval 10 - auteursexemplaren.</p><h4 style="text-align: left;">Exemplaar II van VI<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjNAhslJE_lHG4JcPMPMcsXpabLe4B9XeYRDMbuFS1-KOhWs38-f8AVelWGDxehQD-lEfYi8nBHMctaCsN4eS_TiDfzNQGsXXDuklkGFJ9VcFKFdOTczY6gluV3CjOwud2fFGxzkLZGbisWEYKxOjXZw8onbd6M7wutoFXsgjZ4E50yzM4A6TU=s3264" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2448" data-original-width="3264" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjNAhslJE_lHG4JcPMPMcsXpabLe4B9XeYRDMbuFS1-KOhWs38-f8AVelWGDxehQD-lEfYi8nBHMctaCsN4eS_TiDfzNQGsXXDuklkGFJ9VcFKFdOTczY6gluV3CjOwud2fFGxzkLZGbisWEYKxOjXZw8onbd6M7wutoFXsgjZ4E50yzM4A6TU=s320" width="320" /></a></div></h4><p>In deze twee gevallen betreft het dus exemplaren die bewust buiten de standaard-oplage zijn gehouden en aan een beperkte groep mensen, of aan één mens: de auteur, beschikbaar zijn gesteld. Bij de najaarsveiling van Bubb Kuyper wist ik de hand op nog zo’n exemplaar buiten de standaard-oplage te leggen. Het ging om de uitgave <i><a href="https://www.stichtingderoos.nl/roos151/uitgave-20-1951/" target="_blank">Trois contes cruels</a></i> van Villiers de l'Isle-Adam, net als het eerder genoemde boek van Roland Holst uit 1951. De reguliere uitgave bestaat uit een mooi geïllustreerd boek, waarvan de losse katernen in een omslag zitten, en deze weer in een cassette. Voor elke boekenliefhebber sowieso een aanwinst, en alleszins betaalbaar: voor twee of drie tientjes heb je deze uitgave in huis. In het colofon staat te lezen dat er naast de oplage voor de leden, zes Romeins genummerde exemplaren zijn gemaakt. Deze zes exemplaren omvatten een grotere cassette met een extra omslag, waarin de illustraties van Jean-Paul Vroom uit het boek apart zijn opgenomen als etsen in verschillende kwaliteiten en grootte. Een enorm verschil met de reguliere uitgave dus.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiI0VU4i-l3JJ_UnV6pwCyhRk6uqtVz5Ldcmd7WKKGA5x13jcwIPU9cNeWHOsvLtp_eCltL_mpEVaON6op1DAFNJ8NwczWdmlinvfcs7SYSPiF1ZMLbbHMn4MeJdogduGlC_amkepbW_5GVU70TcQvCzQDjYOSo0A2ETsiLlrTpA7f0NMXAtV0=s3253" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1565" data-original-width="3253" height="154" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiI0VU4i-l3JJ_UnV6pwCyhRk6uqtVz5Ldcmd7WKKGA5x13jcwIPU9cNeWHOsvLtp_eCltL_mpEVaON6op1DAFNJ8NwczWdmlinvfcs7SYSPiF1ZMLbbHMn4MeJdogduGlC_amkepbW_5GVU70TcQvCzQDjYOSo0A2ETsiLlrTpA7f0NMXAtV0=s320" width="320" /></a></div><p></p><p><a href="https://www.jpvroom.nl/" target="_blank">Jean-Paul Vroom</a> (1922-2006) was een veelomvattend kunstenaar. Hij werkte als ontwerper, cineast, theatervormgever, schilder, fotograaf, graficus en illustrator. Vanaf 1945 maakte hij illustraties voor bibliofiele uitgaven, die hij deels in eigen beheer uitgaf (onder andere werk van Daudet en Hugnet). In Nederland kreeg hij bekendheid door illustraties en typografie voor de uitgaven van Stichting De Roos. Ook werkte hij samen met Bert Schierbeek. Voor diens kunstenaarsboek <i>De blinde zwemmers</i> (Den Haag: Boucher 1955) maakte Vroom 57 gravures. Internationaal werd hij bekend als ontwerper van decors en kostuums, oa voor het Nationaal Ballet. Hij was in de jaren zeventig decor- en kostuumontwerper voor choreograaf Hans van Manen, voor wie hij abstracte decors met neonlicht en film maakte.
Jean Paul Vroom volgde zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten te Den Haag en <a href="https://bubbkuyper.com/index.php?keyword=%231645&search=true&view=category&option=com_virtuemart&virtuemart_category_id=0&abcveilingnr=75" target="_blank">École Estienne</a> te Parijs.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhBGQ51FSUwl6HNByrPIlNM-EIehtlkcCJTfevaYt5jii3owY1uqa10fz1zR2_xsbkXxhPEoK-zbqqtDmifk-G_ruZq729xIKyx7Bp0uajLB71AOg3noCuERLI_NHpYrp4txN9tofp9ZP29H-YxeZVwm6sDhPQcvx6XAyB60MIJz--JqfJx0PE=s3244" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2193" data-original-width="3244" height="216" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhBGQ51FSUwl6HNByrPIlNM-EIehtlkcCJTfevaYt5jii3owY1uqa10fz1zR2_xsbkXxhPEoK-zbqqtDmifk-G_ruZq729xIKyx7Bp0uajLB71AOg3noCuERLI_NHpYrp4txN9tofp9ZP29H-YxeZVwm6sDhPQcvx6XAyB60MIJz--JqfJx0PE=s320" width="320" /></a></div>Voor Stichting de Roos werkte Vroom aan diverse uitgaven mee aan. Zoals aan de uitgaven <i>La campagne romaine</i> van Chateaubriand (1959) en <i>Salomé</i> van Oscar Wilde uit 1948. Voor beide uitgaven verzorgde hij de gravures. In 1950 verscheen <i>Tante Tor is jarig</i> van Lizzy Ansingh en Nelly Bodenheim met litho’s van Vroom. Voor de uitgave <i>Le chef-d’oeuvre inconnu</i> van De Balzac (1962) verzorgde hij de typografie, net als voor <i>Mistriss Henley</i> van Belle van Zuylen uit 1952. Voor mijn uitgave <i>Trois contes cruels</i> verzorgde Vroom zowel de typografie als de etsen.<div><br /></div><div>Van bijna alle etsen in het boek - behalve eentje helaas - zijn diverse studies meegeleverd, in ongeveer de helft van de gevallen ook nog eens gesigneerd. Zo is steeds te zien hoe uiteindelijk tot de definitieve illustratie in het boek is gekomen. Ergens wel jammer dat de etsen nu in de cassette in mijn kast zijn opgeborgen. Ik zou willen dat ik genoeg muur had om de etsen gegroepeerd en ingelijst op te hangen.<br /><p></p><h4 style="text-align: left;">Aandacht voor Henk Krijger</h4><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhFX1uwHMFuphAzjl2iK_QS7rtTRajKEF1znwuOFWIWYLNtFqO_QtLFzt4VzN3FmseE5G7AhWzpib1bEcJIY5oSf3FpdzG-HTtXihh1Rt-PZ0-Ao_dGCNUTnCwOwXEwupR5YurIZXhvHVp9sXotMcNWAad6AyNS3y3Bo1wFKMEMk6db3dW0FfE=s4028" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1339" data-original-width="4028" height="106" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEhFX1uwHMFuphAzjl2iK_QS7rtTRajKEF1znwuOFWIWYLNtFqO_QtLFzt4VzN3FmseE5G7AhWzpib1bEcJIY5oSf3FpdzG-HTtXihh1Rt-PZ0-Ao_dGCNUTnCwOwXEwupR5YurIZXhvHVp9sXotMcNWAad6AyNS3y3Bo1wFKMEMk6db3dW0FfE=s320" width="320" /></a></div>Van een heel ander soort schaarste was de uitgave die ik opdook naar aanleiding van een bericht van een Canadese liefhebber/verzamelaar. Op basis van mijn zorgvuldig bijgehouden catalogus op LibraryThing, waar ik vrij uitvoerig benoem wie allemaal heeft meegewerkt aan specifieke uitgaven, kreeg ik een mail van <a href="http://www.enneson.com/" target="_blank">Peter Enneson</a>. Hij doet al sinds de jaren '80 onderzoek naar <a href="https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Henk_Krijger" target="_blank">Henk Krijger</a> (1914-1979) en heeft de verzamelde informatie uitvoerig, vooral over de Raffia-letter van <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjhft6tG_y4EJni2gFBZfxaloqR8SKohi5Azck-5i1T7F5kH1_ZiGX5QQ3USWAi_z306051gu_XrP90he785qeLKihodchZgvSsPj6ow2BmGEp3wluv9XI2FRKtSXK9m5F4mmOLWId5psTG6XAtQNOmV11LaBfmoG8oo3aeSrRYRIDe1KOrHPo=s1366" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1366" data-original-width="867" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjhft6tG_y4EJni2gFBZfxaloqR8SKohi5Azck-5i1T7F5kH1_ZiGX5QQ3USWAi_z306051gu_XrP90he785qeLKihodchZgvSsPj6ow2BmGEp3wluv9XI2FRKtSXK9m5F4mmOLWId5psTG6XAtQNOmV11LaBfmoG8oo3aeSrRYRIDe1KOrHPo=s320" width="203" /></a></div>Krijger, op zijn website gezet. Krijger was al net zo’n veelzijdig mens als Vroom: Krijger was beeldhouwer, grafisch ontwerper, illustrator, monumentaal kunstenaar, wandschilder, kunstschilder, tekenaar, pastellist, pentekenaar, aquarellist, typograaf, letterontwerper, vervaardiger van mozaïek en docent. Voor het grote publiek is zijn ontwerp van het boekenweekgeschenk uit 1957, <i>De nacht der girondijnen</i> van Presser, waarschijnlijk het meest bekend. De verbinding met Canada is trouwens niet heel raar omdat Krijger daar van 1969 tot 1973 heeft gewerkt. <p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiQqQ0-aSlISgcLRUDFT8vIRE-zrnYB5MD3B33vSnmCjpKoasn0xxtq9iTahnceCU_Rhz7ZVJaWzIlYRBqLMXyFz-1FutIbWqb-JQDwM56afLOQgg5txmB-EAw24XfW15sS1dTAamCWC9IwZYMd5oc6HTdsztJmJeGQ-i-PMyl2PZNejtQwzJo=s800" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="375" data-original-width="800" height="150" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiQqQ0-aSlISgcLRUDFT8vIRE-zrnYB5MD3B33vSnmCjpKoasn0xxtq9iTahnceCU_Rhz7ZVJaWzIlYRBqLMXyFz-1FutIbWqb-JQDwM56afLOQgg5txmB-EAw24XfW15sS1dTAamCWC9IwZYMd5oc6HTdsztJmJeGQ-i-PMyl2PZNejtQwzJo=s320" width="320" /></a></div>Henk Krijger heeft aan verschillende uitgaven van De Roos meegewerkt, soms als ontwerper, soms als illustrator. Zoals de uitgave <i>Lucifer</i> van Vondel (1954), <i>Puzzles</i> van Waning Cuney (1960) en <i>Le petit poucet</i> van Charles Perrault uit 1969. De samenwerking tussen Krijger en De Roos duurde dus meerdere jaren. Maar deze samenwerking bleef niet alleen beperkt tot de reguliere uitgaven van De Roos. Peter zag dat ik een flink aantal nieuwjaarsuitgaven van De Roos bezit (<a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/06/320-bibliofiele-ephemera-blootgelegde.html" target="_blank">vooral gekocht in deze veiling</a>) en aan één daarvan had Henk Krijger volgens mijn catalogus meegewerkt: <i>Cantiek</i> van <a href="https://www.dbnl.org/tekst/_jaa003199201_01/_jaa003199201_01_0007.php" target="_blank">Jacques Benoit</a> met illustraties van Ru van Rossem. Overigens heeft Jean-Paul Vroom ook aan verschillende nieuwjaarsuitgaven van Chris Leeflang en Stichting de Roos bijgedragen. Maar voor <i>Cantiek</i> gold dat Henk Krijger hiervoor de typografie had verzorgd. Aangezien deze nieuwjaarsuitgaven zelden afzonderlijk gecatalogiseerd zijn bij bibliotheken en ook nergens echt beschreven, zijn deze ook niet makkelijk te ontdekken en in te zien. Op zijn verzoek heb ik deze uitgave dan ook aan alle kanten gefotografeerd.<p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjfKZ4sUNESoNRntpWDF_p62XvpvU50nco0zO9apGIEbCJpTQZbt6WX-xQbyD30QY8ZVVPuyAQyYWbPE_HRZyP-qM-6MvDfF5KsrQ0ufeHefABPdX03OCZe3iRj_wIjytcTHd74slG1zoR5ua3bIDDAM035YFiwrIqPHEOAkIOaNrj2eP43TB4=s4032" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="3024" data-original-width="4032" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEjfKZ4sUNESoNRntpWDF_p62XvpvU50nco0zO9apGIEbCJpTQZbt6WX-xQbyD30QY8ZVVPuyAQyYWbPE_HRZyP-qM-6MvDfF5KsrQ0ufeHefABPdX03OCZe3iRj_wIjytcTHd74slG1zoR5ua3bIDDAM035YFiwrIqPHEOAkIOaNrj2eP43TB4=s320" width="320" /></a></div>In de mailwisseling die vervolgens ontstond bleek dat Peter echt heel uitvoerig onderzoek heeft gedaan en onder meer via Stichting de Roos inzage heeft gekregen in de briefwisseling tussen Chris Leeflang en Henk Krijger. Daarbij ging het onder meer over de ontwikkeling van de <a href="http://www.enneson.com/hks_ris/raffia_initials_about.asp" target="_blank">Raffia letter</a>. Deze letter is in 1952 door Krijger ontworpen en toegepast in de <i>Lucifer-</i>uitgave uit 1954. Maar uit de briefwisseling uit het archief van De Roos viel op te maken dat deze letter mogelijk ook is gebruikt in de nieuwjaarsuitgave 1952/1953, een kerstlied geïllustreerd door G. Douwe. Op Peters verzoek heb ik ook deze erbij gepakt en het was bijzonder om vervolgens de Raffia-letter hierin te zien! Goed opgemerkt van Peter en een mooie aanvulling op zijn Henk Krijger-studie. Opvallend genoeg staat nergens op deze nieuwjaarsuitgave dat de - toen nog fonkelnieuwe - letter van Krijger was gebruikt. Meestal worden dat soort bijzonderheden in De Roos-publicaties vrij precies aangegeven, maar hier niet. Dit is dus iets wat alleen een kenner had kunnen weten. <p></p><p>Deze vondst maakt de nieuwjaarsuitgave voor mij nog zeldzamer en bijzonderder dan hij al was. En ik heb genoten van deze digitale samenwerking tussen een Nederlandse boekenverzamelaar en een Canadese onderzoeker. De gedachte dat ik een miniem onderdeeltje heb kunnen bijdragen aan de Henk Krijger-studie stemt mij zeer tevreden.</p></div>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7487038.post-9517774955043506082021-12-14T15:00:00.008+01:002022-10-25T16:27:40.100+02:00326 - Een maaltijd voor bouquinistes<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEga927DCbeZC4VfGw7JdW_qld-o-N0p1gS13o7I9fSj1e55HkAsR5QQZ9Jg9oFxAm0CiwPbz-MfB3FLGaQxEkLZdfpFGb0f8qTPjnLxQHRlOh4sE-x1U9GUXapYzBMSc2RBNYNDXKRZw9zw7ataB6cqp_tRzA8GJuDXC4Qze1sYpKTXsQoXL-c=s2904" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="2338" data-original-width="2904" height="258" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEga927DCbeZC4VfGw7JdW_qld-o-N0p1gS13o7I9fSj1e55HkAsR5QQZ9Jg9oFxAm0CiwPbz-MfB3FLGaQxEkLZdfpFGb0f8qTPjnLxQHRlOh4sE-x1U9GUXapYzBMSc2RBNYNDXKRZw9zw7ataB6cqp_tRzA8GJuDXC4Qze1sYpKTXsQoXL-c=s320" width="320" /></a></div>Het begint een goede gewoonte te worden dat ik elke publicatie van <a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/" target="_blank">Stichting Desiderata</a> al in de originele uitvoering bezit. Behalve helaas die eerste dan, <a href="https://www.stichtingdesiderata.nl/publicaties-1/charles-nodier" target="_blank">van Nodier</a>. Maar van de zomerpublicatie <i>Hayward Ho! </i>bezat ik al één van de zeer schaarse originele exemplaren, <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/07/321-zomerse-desiderata-bibliofilie.html" target="_blank">zoals ik eerder schreef</a>. Het leverde mooi vergelijkingsmateriaal op: welke passages waren tussen 1998 en 2021 gewijzigd en waarom? Duidelijk was dat de 2021-versie fantastisch mooi was uitgevoerd (en voor de liefhebber nog steeds te bestellen) en dat de tekst grotendeels intact was gebleven (maar dat een paar goede grappen waren gesneuveld). <p></p><h4 style="text-align: left;">Twee uitgaven van hetzelfde boek</h4><p>Ook van de winterpublicatie 2021 kan ik nu twee versies laten zien. Ik voeg deze in een lange rij van dubbels die ik <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2017/01/ik-zie-weer-dubbel.html" target="_blank">in mijn bibliotheek heb staan</a>. Vandaag plofte de hernieuwde uitgave van <a href="https://neerlandistiek.nl/author/ewoud-sanders/" target="_blank">Ewoud Sanders</a>' boekje <i>'Als dank voor de gelukkigste momenten in mijn bestaan</i>' op de mat, en ook nog eens fraai gesigneerd. Het krijgt een plekje in mijn categorie 'Boeken over boeken' (als 394e boek in die categorie, tevens het <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2021/11/325-500-gesigneerde-boeken.html" target="_blank">501e gesigneerde</a> boek in mijn collectie) en komt te staan naast dezelfde uitgave uit 2017. En natuurlijk naast die andere uitgave van Sanders die ik heb: <i>De handel en wandel van de boekenjood</i>, een boek dat <a href="https://boekenblog.blogspot.com/2014/09/blok-blok-en-blokken.html" target="_blank">ik cadeau kreeg</a> van Perkamentus, ter viering van het tienjarig bestaan van dit blog in 2014.</p><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEilY3bcQUEdVTMGuu9U9PYP6kKgrsE7tL2LXyT5nT10tsQ9EciwWKAMwkEI5fw3mc6j70DgJkAUmMH6EsqnsEAYSq1EasP8QDVE37-53oaFPD2VMbQpB6SFLa3yU0nAsHWqY2VjdDTq2Qwx2gts90cDf5mY6tVyF6TtawAQ73OCeks6yOFrddc=s425" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="425" data-original-width="331" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEilY3bcQUEdVTMGuu9U9PYP6kKgrsE7tL2LXyT5nT10tsQ9EciwWKAMwkEI5fw3mc6j70DgJkAUmMH6EsqnsEAYSq1EasP8QDVE37-53oaFPD2VMbQpB6SFLa3yU0nAsHWqY2VjdDTq2Qwx2gts90cDf5mY6tVyF6TtawAQ73OCeks6yOFrddc=s320" width="249" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Xavier Marmier</td></tr></tbody></table>Het thema voor deze publicatie is het befaamde "Banquet des bouquinistes" dat op 20 november 1892 in het Parijse <a href="https://www.grand-vefour.com/en" target="_blank">Le Grand Véfour</a> werd georganiseerd ter nagedachtenis aan de Franse letterkundige <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Xavier_Marmier" target="_blank">Xavier Marmier</a>. Marmier overleed op 12 oktober 1892 en had 1000 francs (tegenwoordig zo’n 6.000 euro) nagelaten om daarmee een feestmaal te organiseren voor de bouquinistes langs de Seine, als dank voor de vele plezierige momenten die hij had doorgebracht bij zijn speurtocht naar boeken. Op 29 september 2017 vond in Amsterdam<a href="http://www.kantien.nl/activiteiten/historische+diners.php" target="_blank"> een reprise van dit diner</a> plaats ter gelegenheid van Boeken in de Beethovenstraat. Ewoud Sanders verzorgde daarbij de inleiding die in een publicatie van uitgeverij De Kan (oplage: 100) verscheen. Hierin geeft Sanders achtergrondinformatie over Marmier, maar ook het menu van zijn diner is bewaard gebleven. <a href="https://www.restaurantjaspers.nl/" target="_blank">Jasper Videler</a> kookte dit menu vervolgens opnieuw in 2017.<p></p><p>En nu is er dan een heruitgave van het boekje van Sanders. Sanders put in zijn beschrijving uitvoerig uit het boek van <a href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/Octave_Uzanne" target="_blank">Octave Uzanne</a>, <i>Bouquinistes et bouquineurs</i> uit 1893, waarin Uzanne uitgebreid verslag doet van het diner, inclusief het menu en de toespraken die werden gehouden. Daarnaast haalt Sanders diverse oude bronnen aan, zoals krantenverslagen van dit diner uit het eind van de 19e eeuw. En ook geeft hij een mooie schets van Marmier als auteur, maar ook als bibliofiel. En dat laatste is natuurlijk ook een goede reden voor de Stichting Desiderata om dit werk opnieuw uit te geven en een hopelijk groter publiek te geven dan de uitgave uit 2017.</p><h4 style="text-align: left;">Verschillen en overeenkomsten</h4><p></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiED0Kbxp2tsQKRSHS9p2kn0b0iXhRDgeBaK_PIzfQtcsiI-kOyMB98y3wDIBlB7quEGVUmfXrOWGisN8WWEXEYn_jbZD76M6bXwx8H7tqNEchKV8x9XUCMtGXRd1F8qU5qI77nmLqLcvaESOaqhrACBR72eC5ItBm_3ohuGseMRmYZI8r-rqk=s960" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="960" data-original-width="638" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEiED0Kbxp2tsQKRSHS9p2kn0b0iXhRDgeBaK_PIzfQtcsiI-kOyMB98y3wDIBlB7quEGVUmfXrOWGisN8WWEXEYn_jbZD76M6bXwx8H7tqNEchKV8x9XUCMtGXRd1F8qU5qI77nmLqLcvaESOaqhrACBR72eC5ItBm_3ohuGseMRmYZI8r-rqk=s320" width="213" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Ewoud Sanders signeert o.a. mijn boek<br />(foto via Facebook / St. Desiderata)</td></tr></tbody></table>De nieuwe uitgave is op het niveau van de tekst niet heel verschillend van de eerdere uitgave. Voor het overgrote deel is de tekst gelijk, met een paar minieme tekstuele aanpassingen. Wel is er een aanvulling op de wijze waarop het diner in de pers is besproken. Zowel in aanloop naar het diner als daarna is er redelijk wat over gepublliceerd. Het onderstreept natuurlijk de bijzonderheid van dit diner, en het spreekt ruim een eeuw later nog steeds tot de verbeelding.<p></p><p>Een veel groter verschil tussen de uitgaves is de uitvoering. Zoals we inmiddels gewend zijn bij Desiderata-uitgaven (na drie publicaties mogen we toch al spreken van een aantal kenmerkende elementen) is ook dit boekje prachtig verzorgd. Mooi gebonden, mooi papier, fijne letter en tot overmaat van luxe een heleboel extra afbeeldingen. En een paar afbeeldingen die in 2017 ook al waren gebruikt zijn veel mooier afgedrukt. Zo ademt ook dit boekje weer volop liefde voor het boek en is het een aanwinst voor mijn boekenverzameling. Als ik de beide uitgave zo naast elkaar zie staan dan zijn de verschillen in uitvoering en kwaliteit immens: het verschil tussen een ‘gewone’ gelegenheidsuitgave en een met passie gemaakt boekje.</p><p style="text-align: left;"></p><table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: right;"><tbody><tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgJcAQkj1lZlhhBRmedTelXh159UM5YO9ghalz5tOYjEtKVS3uag7tfzC9Z04gDF9BVdd0kbcvRKQga4gl4u1kaoZ4G4xh9T-67yi5hbsAmLcUIsKp1bGGymCVjvqL6wgPPhu44EFMeExoZ8Z1SqOjuN_E-7m7aspU9QDuRXpwgEb8WyfIZNm0=s2307" style="clear: right; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" data-original-height="2307" data-original-width="1107" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgJcAQkj1lZlhhBRmedTelXh159UM5YO9ghalz5tOYjEtKVS3uag7tfzC9Z04gDF9BVdd0kbcvRKQga4gl4u1kaoZ4G4xh9T-67yi5hbsAmLcUIsKp1bGGymCVjvqL6wgPPhu44EFMeExoZ8Z1SqOjuN_E-7m7aspU9QDuRXpwgEb8WyfIZNm0=s320" width="154" /></a></td></tr><tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;">Detail van gravure van <br />Jean Henri Marlet (1821)</td></tr></tbody></table><p></p><h4>Een jas met diepe zakken</h4>Eén van de kenmerken van Xavier Marmier bij zijn tochten langs de Seine-oever is zijn jas met ruime zakken, waar eenmaal gekochte boeken in konden worden bewaard. Een dergelijke jas komen we ook al tegen in die eerste publicatie van Stichting Desiderata, <i>De bibliomaan</i>. In de bibliomaniakale aantekeningen van Ed Schilders bij dat verhaal wordt geschreven over de speciale jas met grote zakken die de hoofdpersoon Théodore laat maken. Bozig zegt hij tegen zijn kleermaker: "Meneer, deze jas is de laatste die ik door u laat maken als u nóg eens vergeet er zakken op te zetten in kwartijnformaat". Ed Schilders suggereert dat Nodier wellicht is geïnspireerd door de "bibliomannenmode" die hij op de kades van de Seine voorbij zag slenteren, of anders door de prentkunst in die tijd (zie afbeelding hiernaast). Het boek van Nodier verscheen in 1831 en Marmier leefde zo'n 40-50 jaar later als bibliofiel. Kennelijk zijn dergelijke jassen lang in zwang geweest. <p></p><p style="text-align: left;">Zoals gezegd wordt in Octave Uzannes boek uitgebreid verslag gedaan van het bouquinistes-maal en daarin komen de jaszakken nog een keer terug. Uzanne citeert uit de toespraak van Choppin d'Arnouville bij het diner, die over Marmier zegt (ik haal dit uit de Engelse vertalilng van het boek; <i>The book-hunter in Paris)</i>:</p><blockquote><p style="text-align: left;">Often in returning from the Palais I have found him searching or reading in the bitter wind, and if I ventured to advise him to be careful, he would reply by showing me some little book thrust into the depths of his pocket (p. 230)</p></blockquote><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgrBkN6ocGguL1FX64azfyrg4WtDoULO0d9IzOTLlgxFeaqaWMVMeLq2NSNE487uwELq83HixC67CDbkXX1JQZ4WjtMJ6h5AJg1PywHXO_WTQ9u6n_ePeC0TxXI_qvZWMVC5JjynmzEqC9XAOERZhNsIO69yFeyUFGArOWiThG7dWZmT-G9Ol8=s1270" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="1270" data-original-width="889" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/a/AVvXsEgrBkN6ocGguL1FX64azfyrg4WtDoULO0d9IzOTLlgxFeaqaWMVMeLq2NSNE487uwELq83HixC67CDbkXX1JQZ4WjtMJ6h5AJg1PywHXO_WTQ9u6n_ePeC0TxXI_qvZWMVC5JjynmzEqC9XAOERZhNsIO69yFeyUFGArOWiThG7dWZmT-G9Ol8=s320" width="224" /></a></div>Overigens konden dergelijke jassen niet alleen voor gekochte boeken gebruikt worden, maar waren ook nuttig bij andere kwade bedoelingen. Lawrence Thompson verhaalt in zijn essay <i>Bibliokleptomania</i> (Peacock Press, 1968 - oorspronkelijke uitgave 1944) van verschillende stelende bezoekers van de bouquinistes:<p></p><blockquote><p>Another abbé whom Cim protects with the simple designation of "B..." terrorized the bouquinistes of the left bank with his thefts around the turn of the century. He was frequently denounced, but he would always become highly indignant, reproaching the poor shopkeeper bitterly for his blasphemously suspicious nature that made him distrust a clergyman. (p. 26).<br />One nineteenth-century Parisian book thief became such a well-known nuisance among the bouquinistes that they got together and refused to tolerate him any longer. Accordingly, on the day after each "succesful" theft he would receive a bill from his victim setting forth author, title and price of the missing book. At the Hôtel des Ventes he would be stopped at the door and asked whether or not he had taken this or that volume "by error". "Ma foi, oui!" was the invariable and always unembarrassed reply, and the volume(s) would be immediatiely and uncermoniously restored. One worthy female devotee of Paul Boruget who apparaently lacked either the means or desire to buy this author's works became known among the dealers on the left bank as "la dame au parapluie" for her unusual place of concealment. (p. 38)</p></blockquote><p>Waar de ene bezoeker van de bouquinistes hen op slinkse wijze probeert te bestelen, beschouwt de ander ze als leveranciers van blijvend geluk en trakteert ze vervolgens op een heerlijke maaltijd. Dat laatste is een mooi gebaar dat navolging verdient. We zouden allemaal als boekenliefhebbers onze favoriete boekhandelaar aan onze tafel moeten nodigen. Ik vind in elk geval dat de redactie van Stichting Desiderata voor alweer een mooie uitgave op zijn minst een goede borrel heeft verdiend. Ik hoop dat er snel eens gelegenheid komt om die met elkaar te drinken!</p>sneuperhttp://www.blogger.com/profile/05833198375613113863noreply@blogger.com0