28 januari, 2005

36 - Een gedichtendag Verwijs-ing

Het is weer gedichtendag! En gedichtendag betekent een gedichtenbundel, en een gedichtenbundel betekent: een gedichtenbundel gaan kopen. Aangezien ik toch in Den Haag was, leek het mij een goed moment om de nieuwe winkel van Verwijs te bekijken, die sinds kort in de Passage is gehuisvest. Een prachtige plek voor een kwaliteitsboekhandel. Het is té verleidelijk om het gedicht van Achterberg hier ongenoemd te laten:

Passage 

Den Haag, stad, boordevol Bordewijk
en van Couperus overal een vleug
op Scheveningen aan, de villawijk
die kwijnt en zich Eline Vere heugt. 

Maar in de binnenstad staan ze te kijk, 
deurwaardershuizen met de harde deugd
van Katadreuffe die zijn doel bereikt.
Ik drink twee werelden, in ene teug. 

Den Haag, je tikt er tegen en het zingt. 
In de Passage krijgt de klank een hoog 
weergalmen en omlaag een fluistering 
tussen de voeten over het graniet; 
rode hartkamer die in elleboog 
met drie uitmondingen de stad geniet. 

En in die Passage staat tegenwoordig ook boekhandel Verwijs. Weinig Bordewijk en Couperus overigens hier te vinden, wel veel andere Haagse boeken. En een uitmuntende literaire afdeling, prachtig gelegen in de winkel, tussen pilaren waarin je de oude Passage herkent.
 Terwijl ik er was, werden er cadeautjes uitgedeeld: gratis boeken! Waarschijnlijk een actie in het kader van de opening, deze week is ook een feestweek in Verwijs. Willekeurige bezoekers kregen een prachtig ingepakt boek. En ik: ik viste net achter het net. Het is toch onrechtvaardig: de enige bezoeker die in zijn weblog over Verwijs schrijft, waarschijnlijk op dat moment de grootste boekenliefhebber in het pand, moet zonder cadeau de winkel verlaten. Ach, ik kan nog altijd proberen de gesigneerde boekenkast te winnen. 

In elk geval heb ik de dichtbundel gekocht. Daarin prachtige gedichten van Gerrit Kouwenaar. Eén zal ik citeren, want het gaat ook over boeken:

Binnen 

Wat je niet allemaal bestaan hebt, onteigend 
omhelsd hebt, geweest bent, nu zit je
op wacht aan je bed 

je bladert het boek door, bevingert de woorden 
wantrouwt je gereedschap, stofgoud cicaden 

het brood is verlegen, wil niet verstenen 
het horloge maalt meel en weet het nooit zeker 

diep in de tuin dooft het buitenste binnen 
altijd die vogels die nesten beginnen - 

20 januari, 2005

35 - Onbereikbaar? Paniek!

Toevallig zag ik in De Slegte in Utrecht een tweetalige affiche met de woorden "Deliberando saepe perit occasio. Terwijl men beraadslaagt gaat dikwijls een goede kans verloren."

Het is een zin van Publilius Syrus, de Romein uit de eerste eeuw voor Christus, van wie hier een hele opsomming teksten staat. Voor wie het Latijn onvoldoende machtig is, staan hier Engelse vertalingen.

En zo is het maar net, je moet niet beraadslagen, maar kopen. Maar soms kan het niet, of soms vergeet je het. Of heb je geen geld.

In het boekje "Reiskoorts" van Boudewijn Büch en Peter van Zonneveld staat (p.14): "De eerste gouden regel voor de boekenzoeker (...) is (nagenoeg) alles te kopen. (...) Over verre, onbekende landen blijkt bij thuiskomst vaak dat ieder feitje leuk en relevant kan zijn, maar naderhand is het niet meer mogelijk zo'n boek te bemachtigen." Büch vertelt over zijn bezoek aan een boekhandel in Apia, de hoofdstad van Western Samoa, waar hij twee boeken zag liggen die hij niet kocht. Toen hij dezelfde of de volgende dag speet kreeg bleken deze boeken in de structureel klantloze boekhandel toch verkocht te zijn, voor eeuwig buiten bereik.













Centrum van Apia

In mijn geval is er een boek dat al heel veel jaren op mijn verlanglijst staat, en dat ik nog nooit ergens aangeboden heb zien worden. Nu was het zover: in een mij toegezonden catalogus stond het boek. Alleen, ik heb onlangs - zoals vaste lezers van dit blog hebben gelezen - een paar Rozen aangeschaft (uitgaven van Stichting De Roos) en mijn aankoopbudget is zo'n beetje op. Dus de 110 euro voor dit boek kunnen er niet af. Zal ik het ooit nog zien? Had ik mijn vermogen geweld aan moeten doen en het nu kopen? Heb ik een fout gemaakt?

In het boek van Jacques den Haan, "Verzamelen is ook een kunst. Onsterfelijkheid in oude boeken" staat een bijdrage van F. Knuf met de titel "Waarom verzamelen". Hij kent het gevoel dat ik nu ook heb. Knuf schrijft: "Dit samenvattend zien we, dat verzamelen vaak een groot avontuur is - een avontuur waarvan men bovendien steeds weer leert. Echt tragisch voor een verzamelaar kan het moment zijn, waarop hij een zeldzaam boek kan kopen, maar dan geen geld beschikbaar heeft. De paniek waarin hij zich dan bevindt heb ik vaak aan den lijve ondervonden. Tenslotte is het geld er en dan blijkt het boek weg: ogenblikken van diepe ellende."

De paniek is nu. De ellende straks. Hoewel... ik heb al verschillende mooie jachttrofeeën in mijn boekenkast staan. En op een dag zal ook dit boek weer aangeboden worden, en dan is het voor mij. Maar tot die tijd...

n.b. het betreffende boek was "De Persconferentie" van Simon Vestdijk, uitgegeven door de Eliance Pers. Later kocht ik het boek, maar verkocht het ook weer omdat ik geen Vestdijk-collectie nastreef. Inmiddels wordt het aangeboden voor circa €30. 

14 januari, 2005

34 - Fahrenheit 451

Vannacht op Net 5, om 01.15, de film "Fahrenheit 451" van Francois Truffaut uit 1966, gebaseerd op het boek van Ray Bradbury. Het boek stamt alweer uit 1953, en in 2003 werden er daarom verschillende jubileumedities van uitgebracht, waarna het (opnieuw) een bestseller werd. Het plot laat zich simpel vertellen, maar het gegeven is fascinerend. Guy Montag is een brandweerman die leeft in een samenleving waarin boeken verboden zijn, omdat de overheid bang is voor zelfstandig denkende mensen. Huizen zijn bijvoorbeeld voorzien van wandvullende beeldschermen, waarop alleen dát wordt vertoond, wat de overheid wil. De opdracht aan de brandweerlui is boeken of verzamelingen te verbranden die worden ontdekt of door informanten doorgegeven. 451 graden Fahrenheit (232,78 graden Celsius) is de temperatuur waarbij papier spontaan tot verbranding overgaat.

Guy is dus ook voortdurend aan het zoeken naar boeken, maar met een ander doel dan ik. Ik hoop niet dat hij er een weblog over schrijft, want ik zou het niet kunnen lezen. Ik trok al wit weg bij de passages in "De naam van de roos" van Eco, waar nauwkeurig wordt beschreven welke boeken uit het klooster in vlammen opgaan. Hoe dan ook, Guy ontmoet Clarisse, iemand die in het verzet zit en boeken leest. Guy gaat inbeslaggenomen boeken lezen voordat ze worden verbrand, en krijgt dan twijfels bij het overheidsbeleid en moet de keuze maken of hij loyaal blijft, of in het verzet gaat. Hij kiest voor verzet en ontmoet mensen die boeken uit hun hoofd hebben geleerd, en deze doorvertellen aan andere mensen, zodat het erfgoed bewaard blijft. 

Dit is niet het eerste boek, of de eerste film, die zich bezig houdt met een big brother-achtige overheid die de bevolking geestelijk onderdrukt, maar het is een spannend thema om het verbranden van boeken centraal te stellen. Dat is namelijk een methode die niet in de toekomst thuishoort, maar onderdeel is van de actuele geschiedenis. Het gegeven van Fahrenheit 451 als geheel wordt uiteraard ook volop besproken. Fahrenheit 451 is mede hierom denk ik enorm aangeslagen. Het is ondertussen een begrip geworden voor allerlei zaken die nauw met boeken samenhangen. In België bestaat een leesbevorderingsproject met deze naam. Maar er is bijvoorbeeld ook een online boekwinkel die hiernaar verwijst, een uitgeverij, een computerspel (zie ook hier), een lesprogramma, en een project in Italië, waarvan ik niet precies kan doorgronden wat het inhoudt. Verder was het ooit een soort startpagina. Voor wie niet in staat is de film op te nemen, of voor wie dit bericht te laat leest, er is ook een DVD van Fahrenheit 451 beschikbaar. Bovendien wordt het verhaal opnieuw verfilmd, de verwachting is dat we in 2005 naar de bioscoop kunnen voor een nieuwe versie van Fahrenheit 451. 

07 januari, 2005

33 - Walter Benjamin

In mijn post van 28 december schreef ik over de tragische dood van Walter Benjamin in 1940, toen hij op de hielen werd gezeten door de Gestapo en geen visum kreeg voor Spanje.



Toevallig zag ik dat in Filosofie Magazine van deze maand een artikel over Benjamin staat. De aanhef is hier te lezen. Eronder staat dat dit het volledige artikel is, maar dat is dus niet zo.

Het artikel beschrijft de vriendschap van Benjamin en Theodor Adorno, die wel veilig naar Amerika heeft kunnen vluchten.



In mijn vorige post vroeg ik mij af wat met de geweldige boekenverzameling van Benjamin was gebeurd, maar in dit artikel lees ik dat de manuscripten van Benjamin eerst in beheer zijn geweest bij de Georges Bataille, en later zijn overgedragen aan de familie Adorno. Of dat alleen voor de manuscripten geldt of voor al Benjamin's boeken is dus niet duidelijk, maar het is een geruststellende gedachte dat zijn werk in elk geval in goede handen is terecht gekomen en niet geroofd is door de nazi's. Hoewel... in dit artikel lees ik dat na Benjamin's vlucht de Gestapo de inboedel van zijn huis heeft geroofd en naar Berlijn gebracht, na de oorlog door zijn spullen door de Russen meegenomen naar Moskou en in 1957 teruggegeven aan de DDR. Een en ander wordt opgenomen in het Walter Benjamin archief. Wat nog verdwenen is zijn stukken die Benjamin in 1933 in Berlijn achterliet.

Het blijft treurig allemaal, de oorlog en wat het met mensen doet.